"Ας πάμε σ' ένα μαγαζάκι στην πλατεία Αγίων Θεοδώρων που φτιάχνει καταπληκτική σοκολάτα", μου είπε ο Σταμάτης Χατζηευσταθίου στο τηλέφωνο και δεν είχε καθόλου άδικο γιατί το "στέκι" του, ο "Κύκλος" στην Οδό Σκουλενίου στο κέντρο, φτιάχνει όντως την καλύτερη σοκολάτα που έχω πιεί, όπως αποδείχθηκε από το κέρασμα του ευγενέστατου ιδιοκτήτη. Από την κουβέντα μας με τον Σταμάτη αυτό που θα μου μείνει είναι η λέξη απλότητα. Είναι ένας πολύ απλός άνθρωπος με ανεπιτήδευτη ταπεινότητα. "Τραγούδια φτιάχνουμε, μην τρελαθούμε", μου έλεγε συχνά-πυκνά.
Ο Σταμάτης Χατζηευσταθίου είναι μουσικός, συνθέτης και τραγουδοποιός με δύο προσωπικούς δίσκους ("Από κουρέλια νυφικό" και "Σαν των ανθρώπων τις φωνές") και πολλές σημαντικές συνεργασίες, γνωστότερη εκ των οποίων αυτή με τον Παντελή Θαλασσινό. Ζει στην Αθήνα αλλά είναι έντονη η αγάπη του για τον τόπο στον οποίο μεγάλωσε, την Ξάνθη, καθώς και για τον ΑΟΞ (τη Skoda Ξάνθη κατά το εμπορικότερον). Το προϊόν της κουβέντας μας μπορείτε να το δείτε παρακάτω...
Πότε και πώς πήρες την απόφαση να μπεις στη δισκογραφία;
Ήταν το 1996 μετά από παρότρυνση του ποιητή Άκου Δασκαλόπουλου και μετά από κάποια πρώτη επαφή που είχα με τη Δήμητρα Γαλάνη, στο «Χάραμα» τότε. Είχαν φτάσει κάποιες κασέτες στα χέρια της, με φώναξε, μιλήσαμε και κάπως έτσι ξεκίνησε. Μέσα στο χρόνο γνώρισα και κάποιους άλλους ανθρώπους στη δισκογραφία και ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε τραγούδια για το δίσκο της Αθηνάς Μόραλη με διάφορους συντελεστές.
Πριν μπεις στη δισκογραφία δούλευες σαν μουσικός. Σε τι είδους χώρους και πώς ήταν το κλίμα εκεί;
Το κλίμα ήταν του επαρχιακού σκυλάδικου που ξέρουμε όλοι, με όσα συνεπάγεται αυτό. Ήταν μια κάπως παρακμιακή κατάσταση στην οποία ποτέ δεν αισθανόμουν άνετα, αλλά ήταν ένα μέρος της ζωής μου, έπρεπε να το κάνω. Και ήταν και πολύ μεγάλο σχολείο. Απλά δεν είχα κώδικα επικοινωνίας εκεί μέσα. Δούλευα μέχρι τις 8 το πρωί και μάλιστα τότε «της μόδας» ήταν οι κοπέλες από τον Άγιο Δομίνικο και παίζαμε γι’ αυτές. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι είχα κουραστεί πάρα πολύ και δεν πήγαινε άλλο. Ένας φίλος πήγε τα τραγούδια μου στην κυρία Γαλάνη και από εκεί άρχισαν όλα.
Τραγούδια έγραφες πάντα δηλαδή;
Όχι, δεν έγραφα ούτε μουσική, ούτε στίχο. Δεν είχα καμία σχέση με όλο αυτό το πράγμα. Μουσικός ήμουν και έπαιζα κιθάρα. Τυχαία έγραψα δυο-τρία τραγούδια και αυτό ήταν όλο. Απλά τελικά μου άρεσε γιατί βρήκα έκφραση σε αυτό. Δεν άκουγα μάλιστα καθόλου ελληνική μουσική. Άκουγα το κλασικό ροκ (Deep Purple, Led Zeppelin κ.ά.) μέχρι και το πιο εναλλακτικό. Μέχρι που ανακάλυψα τα θηρία τα δικά μας και εννοώ βέβαια αυτά τα «τέρατα» της μελωδίας, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, το Λοϊζο, τον Κουγιουμτζή. Εκεί μαγεύτηκα, ήταν σαν να με πήρε κάποιος μαζί του…
Στην Ελλάδα έχουμε καλό επίπεδο μουσικών; Έχω ακούσει πολλούς να λένε ότι το επίπεδό μας είναι πολύ χαμηλό σε σχέση με το εξωτερικό…
Έχουμε εξαιρετικό επίπεδο μουσικών. Τουλάχιστον από αυτά που βλέπω στο χώρο που κινούμαι εγώ, υπάρχουν πολύ καλοί μουσικοί οι οποίοι απλά έτυχε να είναι σε ένα μέρος που είναι ακόμα στο Μεσαίωνα σε ό,τι αφορά τον Πολιτισμό του. Έχω την τύχη να παίζω με πάρα πολύ καλούς μουσικούς, που πιστεύω ότι είναι στους καλύτερους που έχουμε, όπως ο Σωτήρης Λεμονίδης, ο Δημήτρης Μπαρμπαγάλας, ο Μιχάλης Καπηλίδης… Αυτοί οι μουσικοί είναι διαμάντια! Όχι μόνο γιατί μπορούν να παίξουν καλά, αλλά και γιατί έχουν μουσικότητα και φοβερή αίσθηση αυτού που γίνεται. Έχουμε έναν Πάνο Δημητρακόπουλο, ένα Νίκο Μέρμυγκα, όλους αυτούς που παίζουν Παραδοσιακή μουσική και λέμε ότι δεν έχουμε καλούς μουσικούς; Έχουμε φτάσει στο σημείο να απαξιώνουμε αυτά που έχουμε, να νιώθουμε ενοχές και αυτό είναι απόρροια κοινωνικής πίεσης που δεχόμαστε. Σκεφτόμαστε το τι μας λείπει και όχι το τι έχουμε.
Αφού η δισκογραφία ουσιαστικά καταργείται, γιατί να βγάλει ένας καλλιτέχνης δίσκο σήμερα;
Το να εκθέτεις την Τέχνη σου είναι κάτι αρχέγονο και πρωτόλειο. Δεν έχει να κάνει πάντα με την εμπορική πλευρά. Είναι ίδια λογική με τον συγγραφέα που βγάζει ένα βιβλίο. Το εμπορικό κομμάτι σαφώς είναι μαύρο. Αν το δεις οικονομοτεχνικά, δεν έχεις κανένα λόγο να το κάνεις. Σαφώς «μπαίνεις μέσα», σαφώς δεν θα το πάρει κανείς το cd σου γιατί δεν υπάρχουν δίκτυα πώλησης, οπότε λες «ποιος ο λόγος;». Από την άλλη, η μουσική και η δημιουργία της δεν σταματά να υπάρχει, άρα και η έκδοσή της. Αυτό σημαίνει ότι θα βρούμε άλλους τρόπους να την ευαγγελίζουμε, είτε είναι τα live, είτε το youtube, κι εκεί μπαίνουμε σε ένα κομμάτι πνευματικών δικαιωμάτων που είναι αχανές. Η γνώμη μου είναι ότι ποτέ δεν θα σταματήσει να εκδίδεται η μουσική γιατί ο λόγος που το κάνεις είναι συνήθως η ανάγκη σου για επικοινωνία. Η μουσική είναι ο ευαγγελισμός αυτού που έχεις μέσα σου. Σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο να λες «είμαι μουσικός» και να σου λέει ο άλλος «και τι δουλειά κάνεις;». Είναι ξεφτίλα ένας δημιουργός ή ένας ηθοποιός να μην μπορεί να ζήσει από την Τέχνη του.
Έχεις κάνει πολλές συνεργασίες από το ξεκίνημά σου στη δισκογραφία μέχρι και σήμερα. Ξεχωρίζεις κάποια από αυτές για κάποιο λόγο;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια γιατί όλες οι συνεργασίες ήταν με φίλους μου. Δηλαδή, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Παντελής Θαλασσινός, η Αργυρώ Καπαρού, η Γιώτα Νέγκα, όλα αυτά τα παιδιά είναι φίλοι μου και οι συνεργασίες έγιναν με αυτόν τον γνώμονα. Δεν κάνω συνεργασίες για να καταλήξω κάπου ή με ανθρώπους που δεν τους ξέρω, που δεν έχω φιλική σχέση μαζί τους. Κάνω συνεργασίες με ανθρώπους που και τους εκτιμώ καλλιτεχνικά και νιώθω αυτή τη φιλική αύρα. Και αυτοί οι άνθρωποι με στήριξαν πάρα πολύ και θα τους ευγνωμονώ πάντα. Νομίζω ότι η δισκογραφία είναι η κατάληξη της σχέσης που έχω με αυτά τα παιδιά.
Τι σε παρακινεί να γράψεις ένα τραγούδι;
Δεν ξέρω και μάλλον δεν θα το μάθω ποτέ αυτό. Είναι αυτή η μαγεία που αποκωδικοποιείται μέσα σε ένα 3λεπτο. Στην ουσία δεν ξέρεις ποτέ τι σε παρακινεί ή τι σε έχει επηρεάσει. Γι’ αυτό λέμε και ότι είναι ψυχοθεραπεία όλο αυτό. Μαθαίνεις τον εαυτό σου μετά από τη δημιουργία του τραγουδιού. Είναι ένα αγκάθι που θέλεις να το βγάλεις από μέσα σου, αλλά δεν ξέρεις τι είναι αυτό ακριβώς. Το τραγούδι είναι λύτρωση.
Ο τελευταίος δίσκος σου κινήθηκε σε ακουστικά πλαίσια. Γιατί ήθελες να έχει αυτή τη μορφή; Συχνά, σε πολύβουες εποχές, όπως ήταν τα τελευταία χρόνια, οι καλλιτέχνες επιλέγουν να πετάξουν τα περιττά. Είναι έτσι;
Πολλές φορές με τον ψίθυρο λες το ίδιο δυνατά πράγματα όπως και με μια κραυγή. Επίσης, θέλω να πιστεύω ότι ωριμάζω κιόλας και ότι αυτό βοηθά στο να διώχνω περιττά πράγματα από πάνω μου. Ο συγκεκριμένος δίσκος έχει έντονα πολιτικά στίγματα ακριβώς επειδή δημιουργήθηκε σε μια εποχή με μεγάλα πολιτικά γεγονότα. Απλά, η τηλεόραση μας κάνει να τα ξεχνάμε. Υπό άλλες συνθήκες, αν είχε σκοτωθεί ένα παιδί από έναν αστυνομικό πριν από 30 χρόνια που δεν υπήρχε τηλεόραση, σήμερα θα το τιμούσαμε αυτό επετειακά. Τώρα όμως περνά ως μια είδηση, όπως και τα επεισόδια που γίνονται στους δρόμους. Εγώ αυτό το πράγμα δεν μπορώ να το περάσω στο ντούκου. Ο δίσκος αυτός, «Των ανθρώπων οι φωνές», είναι η απογοήτευσή μου στις φωνές που σωπαίνουν.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το κοινωνικό που περιγράφεις, ποια είναι η θέση του καλλιτέχνη;
Κοίταξε, πιστεύω ότι ζούμε κοσμοϊστορικά γεγονότα και όποιος έχει βήμα έχει και ευθύνη. Οπότε πέφτει βάρος και στον καλλιτέχνη. Αυτά που συμβαίνουν γύρω μας δεν μπορεί να μην είναι ερεθίσματα, δεν το δέχομαι αυτό. Δεν ξέρω γιατί δεν εκφράστηκαν ακόμα. Θέλω να πιστεύω ότι γεννιούνται πράγματα αυτήν την εποχή. Πάντως, είναι πολύ μεγάλα ερεθίσματα και ο κάθε καλλιτέχνης πρέπει να πάρει θέση γιατί καλώς ή κακώς έχει ένα βήμα. Ζούμε μια πολύ μεγάλη εποχή παρακμής του εγώ μας, μια ξεφτίλα, την οποία δεν νομίζω ότι μπορούμε να την ανεχτούμε τόσο αβίαστα και για τόσο πολύ καιρό. Δεν έχουμε το δικαίωμα να το κάνουμε αυτό σε μας. Έχει χαθεί κάθε αξιοπρέπεια από εμάς και μας έχουν κάνει μόνο αριθμούς και μας μικραίνουν.
Γράφεις μουσική για κινηματογράφο και θέατρο;
Ναι, γράφω. Για κινηματογράφο κάνω τώρα τη μουσική – και ορχηστρικά και τραγούδια - για την ταινία «Red City» του Μάνου Τσίζεκ, αγγλοελληνικής παραγωγής, η οποία θα βγει όπου να’ ναι και θα πάει και σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Με βοηθά πολύ ο Σωτήρης Λεμονίδης που κάνει την ενορχήστρωση. Ο Σωτήρης είναι 30 χρόνια φίλος μου και για μένα είναι από τους πιο εξαιρετικούς μουσικούς που έχω συναντήσει. Η ταινία αυτή, επειδή την έχω δει ήδη, είναι συγκλονιστική! Καταγράφει αυτό που ζούμε στην Αθήνα με πολλά συμβολικά πλάνα. Είναι ποιητική ματιά του Μάνου Τσίζεκ τον οποίο θεωρώ το «αύριο» της σκηνοθεσίας. Στην ταινία υπάρχει επίσης μουσική από τον Moby και στίχοι από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο.
Υπάρχουν διάφοροι μύθοι γύρω από το σε τι κατάσταση είναι ένας δημιουργός όταν γράφει ένα τραγούδι. Άλλος λέει ότι γράφει όταν είναι ερωτευμένος, άλλος μόνο νύχτα, άλλος όταν είναι μόνος, άλλος όταν είναι σε ένταση κλπ. Εσύ είσαι σε μια συγκεκριμένη κατάσταση όταν γράφεις τραγούδια;
Όχι, δεν ισχύουν αυτά σε μένα. Εγώ τα περισσότερα τραγούδια τα γράφω πάνω στη μηχανή! Ανοίγω το τηλέφωνο, ψιθυρίζω το στίχο, λίγο τη μελωδία και αν αξίζει κάτι, μέχρι το σπίτι, τότε θα ασχοληθώ μαζί του. Τα τραγούδια συνήθως εξηγούν εμένα, το πώς είμαι. Έχω υπάρξει και απογοητευμένος και φοβισμένος και τα πάντα. Για παράδειγμα, το τραγούδι «Σαν των ανθρώπων τις φωνές» το έγραψα όταν καθόμουν στον καναπέ και έβλεπα εκείνα τα γεγονότα του 2008 στην τηλεόραση. Μου έκανε εντύπωση που καθόμουν απαθής βλέποντας όλα αυτά τα πράγματα. Σηκώθηκα σαν υπνωτισμένος και μέσα σε ένα-δυο λεπτά είχα γράψει το τραγούδι. Δεν κάθομαι ποτέ να ψάξω πώς έγινε. Απλά, κάτι υπάρχει, κάτι γίνεται εκείνη τη στιγμή. Πάντως τα περισσότερα τραγούδια τα γράφω πάνω στη μηχανή ή στο αυτοκίνητο ή μπορεί να στείλω στίχους με μήνυμα σε κάποιο φίλο για να μην τους ξεχάσω… Στο στούντιο σπάνια γράφω.
Μουσικός, συνθέτης σε στίχους άλλων, τραγουδοποιός και ερμηνευτής. Βαραίνει κάτι στη ζυγαριά; Πώς θα σύστηνες τον εαυτό σου;
Δεν μπορώ να τα διαχωρίσω. Είναι όλα έκφραση και είμαι εγώ. Υπάρχουν τραγούδια που θέλω να τα πω εγώ και τραγούδια που τα ονειρεύτηκα με φωνές άλλων. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ούτε Χατζιδάκι, ούτε Παβαρότι. Είμαι ένας άνθρωπος που προσπαθεί απλά να εκφράζεται μέσα από τα τραγούδια του. Προσπαθώ να κάνω όσο πιο απλά πράγματα μπορώ, γιατί έτσι θέλω να ζω πια. Όσο μεγαλώνω θέλω να διώχνω από πάνω μου πράγματα, ακόμα και κουβέντες. Με ενδιαφέρει να είμαι με ανθρώπους που εκτιμώ και να διώχνω τα περιττά. Δεν με ενδιαφέρει ούτε να συστηθώ κάπως, ούτε οι ταμπέλες. Ας μην με ξέρει ο κόσμος και καθόλου. Ας μάθει ένα μόνο τραγούδι μου. Κι αυτό τύχη είναι για μένα.
Πώς έκανες αυτό το πέρασμα από τον άνθρωπο που γράφει τραγούδια για άλλους, στον τραγουδοποιό που τα γράφει και τα λέει μόνος του έχοντας πλέον δύο προσωπικούς δίσκους;
Από πείσμα γιατί από τον πρώτο δίσκο κάποιοι άρχισαν να με παίρνουν τηλέφωνο για να κάνω εμφανίσεις κι όλοι μου ζητούσαν να φέρω κάποιον τραγουδιστή. Εγώ τραγουδιστές δεν έβρισκα γιατί ο ένας είχε συναυλία εκεί, ο άλλος αλλού κλπ. Και πείσμωσα - με την καλή έννοια βεβαίως γιατί αν δεν με εξέφραζε και δεν ήταν καλό δεν θα το έκανα – για να μπορώ να παίζω και μόνος μου.
Υπάρχει κάποια φωνή από την οποία θα ήθελες πάρα πολύ να ακούσεις ένα τραγούδι σου;
Εμένα ο έρωτάς μου καλλιτεχνικά ήταν η Βίκη Μοσχολιού. Θεωρώ πως ήταν η πιο ροκ φωνή που είχαμε, όπως και ο Στράτος Διονυσίου. Με τη Μοσχολιού είχαμε φτάσει πολύ κοντά στο να κάνουμε κάτι, αλλά «έφυγε» πριν προλάβουμε. Από τις σημερινές ερμηνεύτριες, είναι πολλές αυτές που εκτιμώ και αγαπάω τις φωνές τους πάρα πολύ. Είναι η Γιώτα Νέγκα, η Νατάσσα Μποφίλιου, η Γλυκερία, η Ελένη Βιτάλη… Θηρία είναι!
Πώς πιστεύεις ότι θα βρουν διέξοδο τα τραγούδια σου ώστε να φτάσουν σε ακροατές που τους αφορούν, όταν η τηλεόραση και το ραδιόφωνο αρνούνται να δώσουν βήμα σε δημιουργούς;
Δεν πειράζει. Δεν είμαι γκρινιάρης και δεν ήμουν ποτέ γιατί αυτό θα σήμαινε ότι διεκδικώ κάτι από την πίτα αυτή. Εμένα δεν μ’ ενδιαφέρει αυτό το πράγμα με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή τα media. Η τηλεόραση τις περισσότερες φορές είναι ξεφτίλα, το ξέρουμε αυτό και δεν χρειάζεται να το ωραιοποιούμε. Δεν με ενδιαφέρει να βγαίνω στις τηλεοράσεις και τα ράδια. Εμένα με ενδιαφέρει το πρωτόλειο, που σημαίνει «πάρε τα τραγούδια σου αγκαλιά και βρες ανθρώπους να σε ακούσουν». Εσύ να πας στον κόσμο, δεν χρειάζεται να σε επιβάλει κανένας. Δηλαδή εγώ δεν θα έβρισκα κανένα νόημα να βγω να παίξω τα τραγούδια μου και μετά να με κόψουν για να δείξουν συνταγές για ντολμαδάκια. Καλύτερα να μην βγω ποτέ και πουθενά. Και δεν γκρινιάζω γιατί δεν με ενδιαφέρει αυτό το πράγμα. Η αντίσταση δεν είναι μόνο να μουντζώνω τη Βουλή. Η αντίσταση είναι να παραδεχτώ την ασχήμια μιας κατάστασης και να φύγω μακριά της. Γι’ αυτό και η μεγαλύτερη αντίσταση αυτήν την εποχή είναι η αυτοκριτική μας.
«Όσο υπάρχει ουρανός να πετάς / όσο υπάρχει ζωή μη φοβάσαι». Στίχοι από ένα τραγούδι σου που μου έκαναν εντύπωση. Τι ήθελες να πεις με αυτούς;
Θα σου πω και μάλιστα δεν το έχω πει σε κανέναν, το ξέρει μόνο ο Παντελής (σ.σ. Θαλασσινός). Το τραγούδι αυτό το έγραψα γιατί ένας πολύ καλός μου φίλος έχασε το παιδί του. Θυμάμαι ότι ανέλαβα να τον πάω μαζί με τη γυναίκα του και το άλλο του παιδί στην Ξάνθη, με τη σορό του παιδιού του να προπορεύεται. Οχτώ ώρες ταξίδι στο οποίο νομίζω ότι γέρασα… Δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να έχει πιο μεγάλη πίεση ποτέ. Μέσα απ’ το τραγούδι θέλησα να πω στο φίλο μου όσα δεν μπόρεσα να του πω με λόγια. Μάλιστα το έγραψα με το που γύρισα από την Ξάνθη και ήταν μια λύτρωση για μένα. Το μοιράστηκα με τον Παντελή ο οποίος είναι ένας μεγάλος άνθρωπος, κατάλαβε αμέσως γιατί γράφτηκε και μου έκανε την τιμή να το πει. Το τραγούδι λοιπόν είναι ουσιαστικά ένας διάλογος ανάμεσα σε εμένα και τον πατέρα του παιδιού αφού μέσα από αυτό του λέω ότι «όσο υπάρχει ουρανός θα πετάς», δηλαδή ότι «έχεις κι άλλο παιδί και πρέπει να προχωρήσεις»… Το παρήγορο είναι ότι μέσα από ένα στενάχωρο τραγούδι βγαίνει μια ελπίδα και το σημαντικό ότι έτσι το εκλαμβάνει και ο κόσμος.
Άμεσα σχέδια δισκογραφικά και για ζωντανές εμφανίσεις;
Δεν έχω σχέδια! (γέλια) Κάποια στιγμή θα ξεκινήσω να δουλεύω τα νέα μου τραγούδια, που τα έχω ήδη. Από εκεί και πέρα προγραμματίζω κάποιες ζωντανές εμφανίσεις κυρίως στην επαρχία και στην Κύπρο. Στις 1/12 θα είμαι στο Small Cafe στον Πειραιά. Θα κάνουμε επίσης κάποιες εμφανίσεις με την Αναστασία Μουτσάτσου στο "Γυάλινο". Η Αναστασία μού έκανε την τιμή να με καλέσει και το λέω με πλήρη συνείδηση αυτό γιατί είναι μια καλλιτέχνιδα που την εκτιμώ πάρα πολύ. Μου άρεσε το σκεπτικό της. Όταν της είπα «να φτιάξουμε την μπάντα» κλπ, μου είπε «δεν θέλω καμία μπάντα, θα πούμε τα τραγούδια όπως τα σκεφτόμαστε… με μια κιθάρα, με ένα πιάνο». Έχουμε μια ταύτιση εκεί γιατί κι εγώ θέλω τα τραγούδια να δίνονται στην πρωτόλεια μορφή τους. Δεν χρειάζεται πολύ περιτύλιγμα.. Αν ένα τραγούδι έχει κάτι να πει και με μια σφυρίχτρα να το πεις, θα έχει δύναμη.
info:
Απόψε (1/12) στις 21.30 ο Σταμάτης Χατζηευσταθίου στο Small Cafe του Πειραιά
Link: facebook
Ο Σταμάτης Χατζηευσταθίου είναι μουσικός, συνθέτης και τραγουδοποιός με δύο προσωπικούς δίσκους ("Από κουρέλια νυφικό" και "Σαν των ανθρώπων τις φωνές") και πολλές σημαντικές συνεργασίες, γνωστότερη εκ των οποίων αυτή με τον Παντελή Θαλασσινό. Ζει στην Αθήνα αλλά είναι έντονη η αγάπη του για τον τόπο στον οποίο μεγάλωσε, την Ξάνθη, καθώς και για τον ΑΟΞ (τη Skoda Ξάνθη κατά το εμπορικότερον). Το προϊόν της κουβέντας μας μπορείτε να το δείτε παρακάτω...
Πότε και πώς πήρες την απόφαση να μπεις στη δισκογραφία;
Ήταν το 1996 μετά από παρότρυνση του ποιητή Άκου Δασκαλόπουλου και μετά από κάποια πρώτη επαφή που είχα με τη Δήμητρα Γαλάνη, στο «Χάραμα» τότε. Είχαν φτάσει κάποιες κασέτες στα χέρια της, με φώναξε, μιλήσαμε και κάπως έτσι ξεκίνησε. Μέσα στο χρόνο γνώρισα και κάποιους άλλους ανθρώπους στη δισκογραφία και ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε τραγούδια για το δίσκο της Αθηνάς Μόραλη με διάφορους συντελεστές.
Πριν μπεις στη δισκογραφία δούλευες σαν μουσικός. Σε τι είδους χώρους και πώς ήταν το κλίμα εκεί;
Το κλίμα ήταν του επαρχιακού σκυλάδικου που ξέρουμε όλοι, με όσα συνεπάγεται αυτό. Ήταν μια κάπως παρακμιακή κατάσταση στην οποία ποτέ δεν αισθανόμουν άνετα, αλλά ήταν ένα μέρος της ζωής μου, έπρεπε να το κάνω. Και ήταν και πολύ μεγάλο σχολείο. Απλά δεν είχα κώδικα επικοινωνίας εκεί μέσα. Δούλευα μέχρι τις 8 το πρωί και μάλιστα τότε «της μόδας» ήταν οι κοπέλες από τον Άγιο Δομίνικο και παίζαμε γι’ αυτές. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι είχα κουραστεί πάρα πολύ και δεν πήγαινε άλλο. Ένας φίλος πήγε τα τραγούδια μου στην κυρία Γαλάνη και από εκεί άρχισαν όλα.
Τραγούδια έγραφες πάντα δηλαδή;
Όχι, δεν έγραφα ούτε μουσική, ούτε στίχο. Δεν είχα καμία σχέση με όλο αυτό το πράγμα. Μουσικός ήμουν και έπαιζα κιθάρα. Τυχαία έγραψα δυο-τρία τραγούδια και αυτό ήταν όλο. Απλά τελικά μου άρεσε γιατί βρήκα έκφραση σε αυτό. Δεν άκουγα μάλιστα καθόλου ελληνική μουσική. Άκουγα το κλασικό ροκ (Deep Purple, Led Zeppelin κ.ά.) μέχρι και το πιο εναλλακτικό. Μέχρι που ανακάλυψα τα θηρία τα δικά μας και εννοώ βέβαια αυτά τα «τέρατα» της μελωδίας, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, το Λοϊζο, τον Κουγιουμτζή. Εκεί μαγεύτηκα, ήταν σαν να με πήρε κάποιος μαζί του…
Στην Ελλάδα έχουμε καλό επίπεδο μουσικών; Έχω ακούσει πολλούς να λένε ότι το επίπεδό μας είναι πολύ χαμηλό σε σχέση με το εξωτερικό…Έχουμε εξαιρετικό επίπεδο μουσικών. Τουλάχιστον από αυτά που βλέπω στο χώρο που κινούμαι εγώ, υπάρχουν πολύ καλοί μουσικοί οι οποίοι απλά έτυχε να είναι σε ένα μέρος που είναι ακόμα στο Μεσαίωνα σε ό,τι αφορά τον Πολιτισμό του. Έχω την τύχη να παίζω με πάρα πολύ καλούς μουσικούς, που πιστεύω ότι είναι στους καλύτερους που έχουμε, όπως ο Σωτήρης Λεμονίδης, ο Δημήτρης Μπαρμπαγάλας, ο Μιχάλης Καπηλίδης… Αυτοί οι μουσικοί είναι διαμάντια! Όχι μόνο γιατί μπορούν να παίξουν καλά, αλλά και γιατί έχουν μουσικότητα και φοβερή αίσθηση αυτού που γίνεται. Έχουμε έναν Πάνο Δημητρακόπουλο, ένα Νίκο Μέρμυγκα, όλους αυτούς που παίζουν Παραδοσιακή μουσική και λέμε ότι δεν έχουμε καλούς μουσικούς; Έχουμε φτάσει στο σημείο να απαξιώνουμε αυτά που έχουμε, να νιώθουμε ενοχές και αυτό είναι απόρροια κοινωνικής πίεσης που δεχόμαστε. Σκεφτόμαστε το τι μας λείπει και όχι το τι έχουμε.
Αφού η δισκογραφία ουσιαστικά καταργείται, γιατί να βγάλει ένας καλλιτέχνης δίσκο σήμερα;
Το να εκθέτεις την Τέχνη σου είναι κάτι αρχέγονο και πρωτόλειο. Δεν έχει να κάνει πάντα με την εμπορική πλευρά. Είναι ίδια λογική με τον συγγραφέα που βγάζει ένα βιβλίο. Το εμπορικό κομμάτι σαφώς είναι μαύρο. Αν το δεις οικονομοτεχνικά, δεν έχεις κανένα λόγο να το κάνεις. Σαφώς «μπαίνεις μέσα», σαφώς δεν θα το πάρει κανείς το cd σου γιατί δεν υπάρχουν δίκτυα πώλησης, οπότε λες «ποιος ο λόγος;». Από την άλλη, η μουσική και η δημιουργία της δεν σταματά να υπάρχει, άρα και η έκδοσή της. Αυτό σημαίνει ότι θα βρούμε άλλους τρόπους να την ευαγγελίζουμε, είτε είναι τα live, είτε το youtube, κι εκεί μπαίνουμε σε ένα κομμάτι πνευματικών δικαιωμάτων που είναι αχανές. Η γνώμη μου είναι ότι ποτέ δεν θα σταματήσει να εκδίδεται η μουσική γιατί ο λόγος που το κάνεις είναι συνήθως η ανάγκη σου για επικοινωνία. Η μουσική είναι ο ευαγγελισμός αυτού που έχεις μέσα σου. Σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο να λες «είμαι μουσικός» και να σου λέει ο άλλος «και τι δουλειά κάνεις;». Είναι ξεφτίλα ένας δημιουργός ή ένας ηθοποιός να μην μπορεί να ζήσει από την Τέχνη του.
Έχεις κάνει πολλές συνεργασίες από το ξεκίνημά σου στη δισκογραφία μέχρι και σήμερα. Ξεχωρίζεις κάποια από αυτές για κάποιο λόγο;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια γιατί όλες οι συνεργασίες ήταν με φίλους μου. Δηλαδή, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Παντελής Θαλασσινός, η Αργυρώ Καπαρού, η Γιώτα Νέγκα, όλα αυτά τα παιδιά είναι φίλοι μου και οι συνεργασίες έγιναν με αυτόν τον γνώμονα. Δεν κάνω συνεργασίες για να καταλήξω κάπου ή με ανθρώπους που δεν τους ξέρω, που δεν έχω φιλική σχέση μαζί τους. Κάνω συνεργασίες με ανθρώπους που και τους εκτιμώ καλλιτεχνικά και νιώθω αυτή τη φιλική αύρα. Και αυτοί οι άνθρωποι με στήριξαν πάρα πολύ και θα τους ευγνωμονώ πάντα. Νομίζω ότι η δισκογραφία είναι η κατάληξη της σχέσης που έχω με αυτά τα παιδιά.
Τι σε παρακινεί να γράψεις ένα τραγούδι;
Δεν ξέρω και μάλλον δεν θα το μάθω ποτέ αυτό. Είναι αυτή η μαγεία που αποκωδικοποιείται μέσα σε ένα 3λεπτο. Στην ουσία δεν ξέρεις ποτέ τι σε παρακινεί ή τι σε έχει επηρεάσει. Γι’ αυτό λέμε και ότι είναι ψυχοθεραπεία όλο αυτό. Μαθαίνεις τον εαυτό σου μετά από τη δημιουργία του τραγουδιού. Είναι ένα αγκάθι που θέλεις να το βγάλεις από μέσα σου, αλλά δεν ξέρεις τι είναι αυτό ακριβώς. Το τραγούδι είναι λύτρωση.
Ο τελευταίος δίσκος σου κινήθηκε σε ακουστικά πλαίσια. Γιατί ήθελες να έχει αυτή τη μορφή; Συχνά, σε πολύβουες εποχές, όπως ήταν τα τελευταία χρόνια, οι καλλιτέχνες επιλέγουν να πετάξουν τα περιττά. Είναι έτσι;Πολλές φορές με τον ψίθυρο λες το ίδιο δυνατά πράγματα όπως και με μια κραυγή. Επίσης, θέλω να πιστεύω ότι ωριμάζω κιόλας και ότι αυτό βοηθά στο να διώχνω περιττά πράγματα από πάνω μου. Ο συγκεκριμένος δίσκος έχει έντονα πολιτικά στίγματα ακριβώς επειδή δημιουργήθηκε σε μια εποχή με μεγάλα πολιτικά γεγονότα. Απλά, η τηλεόραση μας κάνει να τα ξεχνάμε. Υπό άλλες συνθήκες, αν είχε σκοτωθεί ένα παιδί από έναν αστυνομικό πριν από 30 χρόνια που δεν υπήρχε τηλεόραση, σήμερα θα το τιμούσαμε αυτό επετειακά. Τώρα όμως περνά ως μια είδηση, όπως και τα επεισόδια που γίνονται στους δρόμους. Εγώ αυτό το πράγμα δεν μπορώ να το περάσω στο ντούκου. Ο δίσκος αυτός, «Των ανθρώπων οι φωνές», είναι η απογοήτευσή μου στις φωνές που σωπαίνουν.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το κοινωνικό που περιγράφεις, ποια είναι η θέση του καλλιτέχνη;
Κοίταξε, πιστεύω ότι ζούμε κοσμοϊστορικά γεγονότα και όποιος έχει βήμα έχει και ευθύνη. Οπότε πέφτει βάρος και στον καλλιτέχνη. Αυτά που συμβαίνουν γύρω μας δεν μπορεί να μην είναι ερεθίσματα, δεν το δέχομαι αυτό. Δεν ξέρω γιατί δεν εκφράστηκαν ακόμα. Θέλω να πιστεύω ότι γεννιούνται πράγματα αυτήν την εποχή. Πάντως, είναι πολύ μεγάλα ερεθίσματα και ο κάθε καλλιτέχνης πρέπει να πάρει θέση γιατί καλώς ή κακώς έχει ένα βήμα. Ζούμε μια πολύ μεγάλη εποχή παρακμής του εγώ μας, μια ξεφτίλα, την οποία δεν νομίζω ότι μπορούμε να την ανεχτούμε τόσο αβίαστα και για τόσο πολύ καιρό. Δεν έχουμε το δικαίωμα να το κάνουμε αυτό σε μας. Έχει χαθεί κάθε αξιοπρέπεια από εμάς και μας έχουν κάνει μόνο αριθμούς και μας μικραίνουν.
Γράφεις μουσική για κινηματογράφο και θέατρο;
Ναι, γράφω. Για κινηματογράφο κάνω τώρα τη μουσική – και ορχηστρικά και τραγούδια - για την ταινία «Red City» του Μάνου Τσίζεκ, αγγλοελληνικής παραγωγής, η οποία θα βγει όπου να’ ναι και θα πάει και σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Με βοηθά πολύ ο Σωτήρης Λεμονίδης που κάνει την ενορχήστρωση. Ο Σωτήρης είναι 30 χρόνια φίλος μου και για μένα είναι από τους πιο εξαιρετικούς μουσικούς που έχω συναντήσει. Η ταινία αυτή, επειδή την έχω δει ήδη, είναι συγκλονιστική! Καταγράφει αυτό που ζούμε στην Αθήνα με πολλά συμβολικά πλάνα. Είναι ποιητική ματιά του Μάνου Τσίζεκ τον οποίο θεωρώ το «αύριο» της σκηνοθεσίας. Στην ταινία υπάρχει επίσης μουσική από τον Moby και στίχοι από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο.
Υπάρχουν διάφοροι μύθοι γύρω από το σε τι κατάσταση είναι ένας δημιουργός όταν γράφει ένα τραγούδι. Άλλος λέει ότι γράφει όταν είναι ερωτευμένος, άλλος μόνο νύχτα, άλλος όταν είναι μόνος, άλλος όταν είναι σε ένταση κλπ. Εσύ είσαι σε μια συγκεκριμένη κατάσταση όταν γράφεις τραγούδια;
Όχι, δεν ισχύουν αυτά σε μένα. Εγώ τα περισσότερα τραγούδια τα γράφω πάνω στη μηχανή! Ανοίγω το τηλέφωνο, ψιθυρίζω το στίχο, λίγο τη μελωδία και αν αξίζει κάτι, μέχρι το σπίτι, τότε θα ασχοληθώ μαζί του. Τα τραγούδια συνήθως εξηγούν εμένα, το πώς είμαι. Έχω υπάρξει και απογοητευμένος και φοβισμένος και τα πάντα. Για παράδειγμα, το τραγούδι «Σαν των ανθρώπων τις φωνές» το έγραψα όταν καθόμουν στον καναπέ και έβλεπα εκείνα τα γεγονότα του 2008 στην τηλεόραση. Μου έκανε εντύπωση που καθόμουν απαθής βλέποντας όλα αυτά τα πράγματα. Σηκώθηκα σαν υπνωτισμένος και μέσα σε ένα-δυο λεπτά είχα γράψει το τραγούδι. Δεν κάθομαι ποτέ να ψάξω πώς έγινε. Απλά, κάτι υπάρχει, κάτι γίνεται εκείνη τη στιγμή. Πάντως τα περισσότερα τραγούδια τα γράφω πάνω στη μηχανή ή στο αυτοκίνητο ή μπορεί να στείλω στίχους με μήνυμα σε κάποιο φίλο για να μην τους ξεχάσω… Στο στούντιο σπάνια γράφω.
Μουσικός, συνθέτης σε στίχους άλλων, τραγουδοποιός και ερμηνευτής. Βαραίνει κάτι στη ζυγαριά; Πώς θα σύστηνες τον εαυτό σου;Δεν μπορώ να τα διαχωρίσω. Είναι όλα έκφραση και είμαι εγώ. Υπάρχουν τραγούδια που θέλω να τα πω εγώ και τραγούδια που τα ονειρεύτηκα με φωνές άλλων. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ούτε Χατζιδάκι, ούτε Παβαρότι. Είμαι ένας άνθρωπος που προσπαθεί απλά να εκφράζεται μέσα από τα τραγούδια του. Προσπαθώ να κάνω όσο πιο απλά πράγματα μπορώ, γιατί έτσι θέλω να ζω πια. Όσο μεγαλώνω θέλω να διώχνω από πάνω μου πράγματα, ακόμα και κουβέντες. Με ενδιαφέρει να είμαι με ανθρώπους που εκτιμώ και να διώχνω τα περιττά. Δεν με ενδιαφέρει ούτε να συστηθώ κάπως, ούτε οι ταμπέλες. Ας μην με ξέρει ο κόσμος και καθόλου. Ας μάθει ένα μόνο τραγούδι μου. Κι αυτό τύχη είναι για μένα.
Πώς έκανες αυτό το πέρασμα από τον άνθρωπο που γράφει τραγούδια για άλλους, στον τραγουδοποιό που τα γράφει και τα λέει μόνος του έχοντας πλέον δύο προσωπικούς δίσκους;
Από πείσμα γιατί από τον πρώτο δίσκο κάποιοι άρχισαν να με παίρνουν τηλέφωνο για να κάνω εμφανίσεις κι όλοι μου ζητούσαν να φέρω κάποιον τραγουδιστή. Εγώ τραγουδιστές δεν έβρισκα γιατί ο ένας είχε συναυλία εκεί, ο άλλος αλλού κλπ. Και πείσμωσα - με την καλή έννοια βεβαίως γιατί αν δεν με εξέφραζε και δεν ήταν καλό δεν θα το έκανα – για να μπορώ να παίζω και μόνος μου.
Υπάρχει κάποια φωνή από την οποία θα ήθελες πάρα πολύ να ακούσεις ένα τραγούδι σου;
Εμένα ο έρωτάς μου καλλιτεχνικά ήταν η Βίκη Μοσχολιού. Θεωρώ πως ήταν η πιο ροκ φωνή που είχαμε, όπως και ο Στράτος Διονυσίου. Με τη Μοσχολιού είχαμε φτάσει πολύ κοντά στο να κάνουμε κάτι, αλλά «έφυγε» πριν προλάβουμε. Από τις σημερινές ερμηνεύτριες, είναι πολλές αυτές που εκτιμώ και αγαπάω τις φωνές τους πάρα πολύ. Είναι η Γιώτα Νέγκα, η Νατάσσα Μποφίλιου, η Γλυκερία, η Ελένη Βιτάλη… Θηρία είναι!
Πώς πιστεύεις ότι θα βρουν διέξοδο τα τραγούδια σου ώστε να φτάσουν σε ακροατές που τους αφορούν, όταν η τηλεόραση και το ραδιόφωνο αρνούνται να δώσουν βήμα σε δημιουργούς;
Δεν πειράζει. Δεν είμαι γκρινιάρης και δεν ήμουν ποτέ γιατί αυτό θα σήμαινε ότι διεκδικώ κάτι από την πίτα αυτή. Εμένα δεν μ’ ενδιαφέρει αυτό το πράγμα με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή τα media. Η τηλεόραση τις περισσότερες φορές είναι ξεφτίλα, το ξέρουμε αυτό και δεν χρειάζεται να το ωραιοποιούμε. Δεν με ενδιαφέρει να βγαίνω στις τηλεοράσεις και τα ράδια. Εμένα με ενδιαφέρει το πρωτόλειο, που σημαίνει «πάρε τα τραγούδια σου αγκαλιά και βρες ανθρώπους να σε ακούσουν». Εσύ να πας στον κόσμο, δεν χρειάζεται να σε επιβάλει κανένας. Δηλαδή εγώ δεν θα έβρισκα κανένα νόημα να βγω να παίξω τα τραγούδια μου και μετά να με κόψουν για να δείξουν συνταγές για ντολμαδάκια. Καλύτερα να μην βγω ποτέ και πουθενά. Και δεν γκρινιάζω γιατί δεν με ενδιαφέρει αυτό το πράγμα. Η αντίσταση δεν είναι μόνο να μουντζώνω τη Βουλή. Η αντίσταση είναι να παραδεχτώ την ασχήμια μιας κατάστασης και να φύγω μακριά της. Γι’ αυτό και η μεγαλύτερη αντίσταση αυτήν την εποχή είναι η αυτοκριτική μας.
«Όσο υπάρχει ουρανός να πετάς / όσο υπάρχει ζωή μη φοβάσαι». Στίχοι από ένα τραγούδι σου που μου έκαναν εντύπωση. Τι ήθελες να πεις με αυτούς;
Θα σου πω και μάλιστα δεν το έχω πει σε κανέναν, το ξέρει μόνο ο Παντελής (σ.σ. Θαλασσινός). Το τραγούδι αυτό το έγραψα γιατί ένας πολύ καλός μου φίλος έχασε το παιδί του. Θυμάμαι ότι ανέλαβα να τον πάω μαζί με τη γυναίκα του και το άλλο του παιδί στην Ξάνθη, με τη σορό του παιδιού του να προπορεύεται. Οχτώ ώρες ταξίδι στο οποίο νομίζω ότι γέρασα… Δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να έχει πιο μεγάλη πίεση ποτέ. Μέσα απ’ το τραγούδι θέλησα να πω στο φίλο μου όσα δεν μπόρεσα να του πω με λόγια. Μάλιστα το έγραψα με το που γύρισα από την Ξάνθη και ήταν μια λύτρωση για μένα. Το μοιράστηκα με τον Παντελή ο οποίος είναι ένας μεγάλος άνθρωπος, κατάλαβε αμέσως γιατί γράφτηκε και μου έκανε την τιμή να το πει. Το τραγούδι λοιπόν είναι ουσιαστικά ένας διάλογος ανάμεσα σε εμένα και τον πατέρα του παιδιού αφού μέσα από αυτό του λέω ότι «όσο υπάρχει ουρανός θα πετάς», δηλαδή ότι «έχεις κι άλλο παιδί και πρέπει να προχωρήσεις»… Το παρήγορο είναι ότι μέσα από ένα στενάχωρο τραγούδι βγαίνει μια ελπίδα και το σημαντικό ότι έτσι το εκλαμβάνει και ο κόσμος.
Άμεσα σχέδια δισκογραφικά και για ζωντανές εμφανίσεις;
Δεν έχω σχέδια! (γέλια) Κάποια στιγμή θα ξεκινήσω να δουλεύω τα νέα μου τραγούδια, που τα έχω ήδη. Από εκεί και πέρα προγραμματίζω κάποιες ζωντανές εμφανίσεις κυρίως στην επαρχία και στην Κύπρο. Στις 1/12 θα είμαι στο Small Cafe στον Πειραιά. Θα κάνουμε επίσης κάποιες εμφανίσεις με την Αναστασία Μουτσάτσου στο "Γυάλινο". Η Αναστασία μού έκανε την τιμή να με καλέσει και το λέω με πλήρη συνείδηση αυτό γιατί είναι μια καλλιτέχνιδα που την εκτιμώ πάρα πολύ. Μου άρεσε το σκεπτικό της. Όταν της είπα «να φτιάξουμε την μπάντα» κλπ, μου είπε «δεν θέλω καμία μπάντα, θα πούμε τα τραγούδια όπως τα σκεφτόμαστε… με μια κιθάρα, με ένα πιάνο». Έχουμε μια ταύτιση εκεί γιατί κι εγώ θέλω τα τραγούδια να δίνονται στην πρωτόλεια μορφή τους. Δεν χρειάζεται πολύ περιτύλιγμα.. Αν ένα τραγούδι έχει κάτι να πει και με μια σφυρίχτρα να το πεις, θα έχει δύναμη.
info:
Απόψε (1/12) στις 21.30 ο Σταμάτης Χατζηευσταθίου στο Small Cafe του Πειραιά
Link: facebook