Ο Γιάννης Μήτσης είναι ένας δημιουργός με τρεις προσωπικές δουλειές, περισσότερο γνωστός όμως είναι στη Θεσσαλονίκη καθότι μόνιμος κάτοικος Τούμπας και σημαντική φυσιογνωμία της εναλλακτικής σκηνής της πόλης. Ο νέος του δίσκος "Η μόνη αλήθεια είναι ο δρόμος", που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2010 και ήταν μία από τις πολύ αξιόλογες δουλειές της χρονιάς, έγινε η αφορμή για να τον συναντήσουμε πριν μερικές ημέρες. Το ραντεβού δόθηκε στα Εξάρχεια και ο Γιάννης Μήτσης μάς εξομολογήθηκε τις μνήμες του από την εποχή που στην περιοχή αυτή ηχογραφούσαν αγγλόφωνα τραγούδια με το συγκρότημα Κεφάλαιο 24. Μεγάλο κεφάλαιο στην πορεία του και η συμμετοχή του στα Ξύλινα Σπαθιά, σαν μέλος του γκρουπ (drums), από το 1998 μέχρι και τη διάλυσή τους.
Χαρήκαμε που μιλήσαμε με έναν μουσικό και δημιουργό με σημαντικές εμπειρίες. Είπαμε για το νέο του δίσκο, τις σπουδές του στη Γαλλία, το ραδιόφωνο, τα ωδεία, τα Ξύλινα Σπαθιά, τη ροκ μουσική, τη συνεργασία του με την Ελευθερία Αρβανιτάκη και πολλά ακόμη που θα ανακαλύψετε στη συνέντευξη που ακολουθεί...
Ας ξεκινήσουμε με το νέο σας δίσκο «Η μόνη αλήθεια είναι ο δρόμος». Τι εννοείτε με αυτόν τον τίτλο;
Κοίταξε, ο δρόμος είναι η μόνη αλήθεια. Τα πάντα αλλάζουν γύρω μας συνέχεια. Δεν υπάρχουν σταθερές σε πολλά πράγματα. Και μέσα μας ακόμα. Για μένα ο δρόμος είναι ένα πράγμα στο οποίο μπορείς να πας κάθε στιγμή και να δεις τι συνέβη τότε, πριν τόσα χρόνια. Είναι το μόνο σημείο το οποίο είναι αληθινό μέσα μου. Στο δρόμο συνειδητοποιείς την αλήθεια. Όλα τα άλλα είναι μέσα σε μια οθόνη και παύουν να υπάρχουν όταν απομακρυνθείς από αυτήν.
Πώς προέκυψε η συμμετοχή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη στο δίσκο;
Με την Ελευθερία συνεργαστήκαμε στην τελευταία της προσωπική δουλειά. Με τον Κώστα Φασουλά στιχουργό κάναμε δύο τραγούδια για το δίσκο της. Είχε αρέσει στην Ελευθερία ο τρόπος που τραγουδάω εγώ και μου είχε πει από τότε να αφήσουμε ανοιχτό το θέμα της συνεργασίας αν έκανα κάποιο δίσκο. Έτσι, όταν προέκυψε αυτό το album, ήρθε και κάναμε αυτό το τραγούδι και την ευχαριστώ γι’αυτό. Ήταν μια καλή εμπειρία. Τραγουδήσαμε μαζί στο studio. Είναι πολύ δυνατή τραγουδίστρια. Εγώ δεν θεωρούσα ποτέ τον εαυτό μου τραγουδιστή και δεν είχα τέτοιες τραγουδιστικές εμπειρίες, αλλά νομίζω τα κατάφερα.
Το τραγούδι αυτό λέγεται «Δεν ξέρω» και έχει ακουστεί πολύ στο ραδιόφωνο. Σας ενοχλεί που οι παραγωγοί εμμένουν σε μια δυνατή συμμετοχή αφήνοντας τα υπόλοιπα τραγούδια στο σκοτάδι;
Δεν με ενοχλεί. Τα ραδιόφωνα πάντα θα βρουν ένα κομμάτι να το προβάλουν λίγο περισσότερο. Σε όλους τους δίσκους έτσι συμβαίνει. Εγώ πολλές φορές ακούω ένα κομμάτι στο ράδιο, παίρνω το δίσκο και παθαίνω πλάκα με τα άλλα κομμάτια που έχει μέσα. Κι έχω κι εγώ ένα ερωτηματικό γιατί προωθούν ένα συγκεκριμένο τραγούδι συνήθως. Φαντάζομαι ότι αυτό το κάνουν τα ραδιόφωνα για να πετύχουν ένα συντονισμό και μία ταυτοποίηση του καλλιτέχνη απέναντι στο κοινό με κάτι συγκεκριμένο. Το ραδιόφωνο πάντως είναι καλό στοιχείο. Εγώ που δεν βλέπω πολύ τηλεόραση, ακούω ραδιόφωνο αρκετά. Νομίζω ότι ξαναποκτά μια άλλη διάσταση που την είχε και παλιότερα. Φαντάσου ότι όταν ήμουν έφηβος, στο ράδιο παίζονταν θεατρικά έργα και όχι μόνο έμπαινες στο έργο, αλλά νομίζω ότι ήταν και μια διάσταση περισσότερο απ’ ό,τι να έβλεπες το έργο.
Εμείς νιώθουμε ότι μάλλον χειρότερο γίνεται το ραδιόφωνο. Με την έννοια ότι, λχ, οι παραγωγοί που επιλέγουν ελεύθερα τα κομμάτια που θα παίξουν είναι πλέον είδος προς εξαφάνιση...
Ναι, όντως. Σκέψου ότι στο Γυμνάσιο είχα πειρατικό σταθμό. Μας κυνηγάγανε τότε… Δεν υπήρχαν σταθμοί ελεύθεροι. Μόνο οι πειρατικοί. Όλη αυτή η δίψα του κόσμου να παράγει μουσική, κατέληξε μετά από λίγο να γίνει αυτό το ελεύθερο ραδιόφωνο, απ’το ’90 περίπου. Μετά άρχισε να αγοράζεται από μεγάλες εταιρίες, γιατί το ραδιόφωνο έχει τεράστια δύναμη. Οπότε φαντάζεσαι τι γίνεται, ανταγωνίζεται ο ένας τον άλλο κλπ... Αλλά αυτό δεν είναι το ραδιόφωνο. Ούτε οι ακροαματικότητες, ούτε τα deal και όλα αυτά. Το πραγματικό ραδιόφωνο είναι ο ψαράς που κάθεται και ψαρεύει και θα περάσει όλη την νύχτα κάνοντας ακρόαση. Είναι ο στρατιώτης στην σκοπιά στον Έβρο. Είναι ο άνθρωπος που ταξιδεύει όλη νύχτα.
Έχοντας υπάρξει μέλος ενός από τα ιστορικότερα εγχώρια ροκ γκρουπ όλων των εποχών, πώς βλέπετε σήμερα τη ροκ σκηνή; Πολλοί είναι αυτοί που λένε ότι δεν υπάρχει αξιόλογη ελληνόφωνη ροκ πια, σε σύγκριση και με την εποχή που ζήσατε εσείς. Εσείς τι πιστεύετε; Τι κρατάτε από τότε;
Ιστορικό ροκ συγκρότημα...;
Ναι, για μας και σαν ακροατές ήταν σημείο αναφοράς... Όχι;
Ναι, εντάξει. Τα Σπαθιά και οι Τρύπες σαν ελληνόφωνα συγκροτήματα οφείλουν τη δύναμη που απέκτησαν στο ελληνόφωνο... ροκ, όπως το λες εσύ, στους στιχουργούς τους. Δηλαδή ο Αγγελάκας είναι ένας απ’ τους μεγάλους Έλληνες στιχουργούς και ποιητές. Το ίδιο και ο Παυλίδης. Η δύναμη των ελληνόφωνων συγκροτημάτων ήταν και είναι το στιχουργικό τους κομμάτι. Αν σήμερα δεν υπάρχουν συγκροτήματα που να ταρακουνάνε τα νερά, είναι επειδή δεν υπάρχουν οι ποιητές τους, οι στιχουργοί τους. Οπότε όλοι ανατρέχουν σε έναν εγγλέζικο λόγο. Πίσω από μια ξένη γλώσσα αισθάνεσαι λίγο πιο ελεύθερος και ασφαλής. Γιατί αν γράψεις ελληνικό στίχο έχοντας πίσω σου τον Σιδηρόπουλο, τον Αγγελάκα, τον Παυλίδη από αυτόν τον χώρο, κατευθείαν ο κόσμος θα σε συγκρίνει με αυτούς. Όχι όμως ότι δεν υπάρχουν αγγλόφωνα συγκροτήματα που έχουν τέλειο ήχο, παίζουν καταπληκτικά, γκρουβάρουν τέλεια. Έχω φίλους και τους ρωτάω γιατί το κάνουν αυτό και μου απαντάνε ότι δεν μπορούν να γράψουν καλό στίχο στα ελληνικά. Δεν υπάρχουν λόγιοι άνθρωποι πίσω από τη θέση του μικροφώνου ενός ροκ συγκροτήματος. Αν υπήρχαν, θα ήταν πιο πέρα από τα Σπαθιά ή από τις Τρύπες σαν ήχος και σαν παίξιμο.
Παρατηρώ ότι όσες φορές λέτε τον όρο ροκ, κάπως διστάζετε... Γιατί;
Ε βέβαια διστάζω γιατί όταν γράφεις ένα τραγούδι με μια μπάντα, δεν σε αφορά κανένας τίτλος. Απλά αυτές οι ταμπέλες έχουν βγει, για να διευκολύνουν την δουλειά κάποιων άλλων ανθρώπων. Αν είσαι δημιουργός, δεν είναι η δική σου δουλειά να πεις αν κάτι είναι ροκ ή έντεχνο ή κάτι άλλο. Υπάρχουν πια άνθρωποι και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που έχουν λειτουργήσει σ’ αυτόν τον χώρο που λέγεται ροκ - που πραγματικά δεν έχω καταλάβει τι είναι ροκ. Για παράδειγμα ο Bob Dylan, έχει παίξει σκληρά, έχει παίξει με φυσαρμόνικα και κιθάρα, με μια κιθάρα, δυο βιολιά κι ένα κοντραμπάσο, με τρεις ηλεκτρικές κιθάρες, με τύμπανα, με φωνητικά... Άρα πού είναι το ροκ; Ροκ δεν είναι μόνο οι ηλεκτρικές κιθάρες και τα μπλιμπλίκια από τα synthesizer. Μπορεί να είναι κι ένα βιολί. Έτσι;
Η ταμπέλα τελικά δεν σας αφορά ή σας ενοχλεί;
Εμένα με φρικάρει όταν σε μια συνέντευξη με ρωτήσουν πού μπορώ να κατατάξω την μουσική. Γιατί λες «πού»; Δεν είναι πού... Η μουσική είναι μουσική και ο καθένας που γράφει μουσική μπορεί να περάσει διάφορες εποχές. Μπορεί να κάνει ένα δίσκο που είναι με κλασσικά όργανα. Και γιατί όχι; Αυτός είναι ένας ελεύθερος δημιουργός. Έτσι πρέπει να είναι! Οπότε η ταμπέλα με στενεύει...
Στο βιογραφικό σας αναφέρετε: "Όμως δεν χρειάστηκε πολύ για να καταλάβω ότι κανείς ποτέ δεν πρόκειται να μάθει μουσική στα Ωδεία. Οι δάσκαλοι μόνο μουσικοί δεν ήταν, οι μαθητές το ίδιο. Απλά ήταν μόδα, 'Γαλλικά και πιάνο'...". Μιλάτε για τη συγκεκριμένη εποχή και περιοχή που εσείς μεγαλώσατε ή μιλάτε γενικότερα για το αν τα ωδεία σε περιορίζουν μουσικά ή όχι...;
Δεν υπάρχουν μουσικοί στα ωδεία. Απλά μαθαίνεις να γράφεις και να διαβάζεις, να τοποθετείς τα χέρια σου στο όργανο, πράγμα που, αν «το έχεις» και λίγο, μπορεί να είναι και θέμα μερικών ωρών. Ρωτάς το δάσκαλό σου αν ξέρει να παίζει κανένα τραγούδι και λέει όχι. Διδάσκει σε παιδιά και δεν έχει ιδέα. Μεγαλώνοντας καταλαβαίνεις ότι έγινε δάσκαλος γιατί πέρασε την τάδε τάξη. Τι δουλειά κάνεις; Δάσκαλος λέει... 17 χρονών. Οι οποίοι κάνουν ένα κονσέρτο το χρόνο. Αυτή είναι η γενική κατάσταση των ωδείων στην χώρα. Μπορεί να βρεις κι ένα δάσκαλο ο οποίος να σου πει «έλα δω πάμε έξω να σου δείξω πώς παίζει ο τάδε μουσικός κι ο άλλος». Αν είσαι τυχερός... Είναι πολύ λίγοι. Για μένα, τα ωδεία είναι κρεματόρια! Δεν έχω δει κανένα μεγάλο δημιουργό, στο χώρο της τραγουδοποιίας περισσότερο, που να έχει ξεκινήσει από αυτό το πράγμα. Να πάω στον Βαμβακάρη; Στον Τσιτσάνη; Στον Χατζιδάκι; Στον Παυλίδη με τα Σπαθιά που λέγαμε προηγουμένως; Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν μάθει από μόνοι τους γιατί τους έκαιγε να εκφραστούν.
Πείτε μας μερικούς αγαπημένους σας καλλιτέχνες. Ποιοι πιστεύετε ότι σας έχουν επηρεάσει;
Δεν γίνεται να γράφεις μουσική και στίχους χωρίς να ξέρεις ποιοι υπάρχουν γύρω σου. Άρα είναι μεγάλη η γκάμα καλλιτεχνών που με επηρεάζουν... Όχι με επηρεάζουν. Είναι ταυτόχρονα δίπλα μου! Μ’ αρέσει πάρα πολύ η απλότητα του Βαμβακάρη. Αξεπέραστος για μένα είναι ο Χατζιδάκις. Ο Λοϊζος, φοβερός τροβαδούρος. Έτσι λίγο πιο δυναμικά μ’ αρέσει ο Θεοδωράκης μαζί με τον Σαββόπουλο. Από σημερινούς, μ’ αρέσει πάρα πολύ ο Σωκράτης Μάλαμας με τον τρόπο που γράφει, αλλά και ο Κραουνάκης. Ο Παυλίδης, επίσης, που συνεργαζόμασταν χρόνια και ξέρω τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα και τον θεωρώ φοβερό δημιουργό. Ο Θ.Παπακωνσταντίνου, ο Θηβαίος, ο Πορτοκάλογλου. Υπάρχουν πολλοί που μ’ αρέσουν και τώρα δεν ξέρω αν θα πρέπει να τους αναφέρω όλους... Υπάρχουν και νέοι δημιουργοί οι οποίοι προς το παρόν δεν ακούγονται ακόμα.
Στη μετά-Ξύλινα Σπαθιά περίοδο συνεργαστήκατε για πολλά χρόνια με τον Ευγένιο Δερμιτάσογλου. Η συνεργασία αυτή συνεχίζεται;
Με τον Ευγένιο Δερμιτάσογλου βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη και συνεργαζόμαστε 5 χρόνια. Έγινε μία πρόταση από κάποια παιδιά να δημιουργήσουμε ένα ενδιάμεσο πράγμα, το «Καφωδείο», έτσι λέγεται, ένας χώρος στη Θεσσαλονίκη όπου συνεργαστήκαμε με τον Ευγένιο. Ήταν ένα παλιό καφενείο με παππούδες, καφέ στη χόβολη, κοντσίνα… μέχρι εκεί. Έκλεινε από τις 8 το βράδυ. Ήταν όμως καταπληκτικός χώρος, το κτίριο είναι πολύ ωραίο. Μαζευτήκαμε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Τραγουδιστές, δημιουργοί, νεότεροι και παλαιότεροι και φτιάξαμε αυτό το χώρο. Ξεκινήσαμε στην αρχή χωρίς μικρόφωνα, μετά ήρθε ρεύμα, δημιουργήθηκε ένα μικρό πάλκο, άρχισε το μαγαζί να διαμορφώνεται και να φιλοξενεί live κάθε μέρα με διαφορετικά σχήματα. Με τον Ευγένιο συνεργαστήκαμε και σε αυτό το κομμάτι, πράγμα που μας έφερε κοντά. Παίζαμε μαζί και δυο και τρεις μέρες την εβδομάδα. Είχε δημιουργηθεί μια παρέα ας πούμε. Τελικά κρατήσαμε να παίζουμε τις Πέμπτες. Κατά κάποιο τρόπο είμαστε και ο πυρήνας αυτού του πράγματος και συνεχίζουμε να παίζουμε μέχρι σήμερα.
Πιστεύετε περισσότερο στη δύναμη των συνεργασιών παρά στα solo προγράμματα;
Η συνεργασία έχει τεράστια δύναμη, δηλαδή αν οι άνθρωποι «κολλήσουν» μεταξύ τους είναι… η ισχύς εν τη ενώσει. Η solo κατάσταση χρειάζεται διαφορετικά πράγματα. Σαν solo μουσικός πρέπει να είσαι από άλλη πάστα, να είσαι αρκετά δυναμικός μέσα σου. Ίσως πρέπει να είσαι περισσότερο ανασφαλής από οποιονδήποτε, γιατί στην ουσία την ανασφάλειά σου πολεμάς και προσπαθείς μέσω της δημιουργίας ενός έργου να φωτίσεις το πιο βαθύ σημείο του εαυτού σου, να γνωρίσεις περισσότερο εσένα. Οπότε αν το καταφέρεις αυτό στο τελικό του είναι μέγιστο. Η συνεργασία δεν φτάνει ποτέ σε αυτό το επίπεδο γιατί πάντα είσαι καλυμμένος από κάποιον άλλο.
Έχετε σπουδάσει στο Παρίσι όπου και ζήσατε για 9 χρόνια. Σήμερα θα προτείνατε σε κάποιον νέο να κάνει το βήμα και να σπουδάσει ή να εργαστεί στο εξωτερικό;
Οπωσδήποτε πρέπει να το κάνει αυτό, αν έχει τη δυνατότητα. Εγώ δεν είχα την οικονομική δυνατότητα, δηλ δεν μπορούσα να πω στους γονείς μου να μου δώσουν χρήματα να πάω στο Παρίσι.
Πώς και το αποφασίσατε τότε;
Εγώ μεγάλωσα στην επαρχία, στα Γιάννενα. Όχι συγκρότημα δεν υπήρχε, αλλά ούτε ηλεκτρική κιθάρα σε βιτρίνα για να τη δεις… Ό,τι υπήρχε από μουσική και όργανα ήταν τα συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής και κανένα λαϊκό μαγαζί. Οπότε έπρεπε να φύγεις από αυτήν την πόλη για να πας πιο κει. Θυμάμαι όταν πήγα στη Θεσσαλονίκη και είδα μαγαζιά που πουλούσαν κιθάρες είχα πάθει πλάκα! Τότε αντιλήφθηκα ότι έπρεπε να φύγω από τα Γιάννενα. Και στη Θεσσαλονίκη όμως κατάλαβα ότι κοιτάνε αλλού… Έτσι έβγαλα ένα εισιτήριο τρένου, με επιστροφή μάλιστα, και πήγα μόνος στο Παρίσι με θάρρος και θράσος! Σπούδασα μουσικολογία. Είχα καταπληκτικούς δασκάλους. Γνώρισα και τον Καστοριάδη που μας έκανε φιλοσοφία. Πάντως για δυο λόγους πρέπει να φύγει κάποιος από εδώ. Πρώτον για να συνειδητοποιήσει ότι, αν μένει στην Αθήνα ας πούμε, τα σύνορα του κόσμου δεν είναι η Γλυφάδα και η Ελευσίνα. Ότι την ίδια στιγμή υπάρχουν διαφορετικές φυλές, μουσικές, φιλοσοφίες από διάφορα μέρη του πλανήτη. Ο άνθρωπος είναι τεράστιο πράγμα! Ο δεύτερος λόγος είναι ότι όταν ζήσεις εκτός χώρας, καταλαβαίνεις και ποια είναι στην πραγματικότητα η χώρα σου. Εγώ θυμάμαι ότι μετά από κάποια χρόνια άρχισα να κοιτάω την Ελλάδα με διαφορετικό μάτι. Ήξερα δηλ ότι το τάδε είναι μοναδικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας. Μπορεί να σου λείψουν απλά πράγματα όπως η θάλασσα, ο ήλιος ή το φαγητό και να τα εκτιμήσεις.
Σε μια παλαιότερη συνέντευξή σας είχατε πει όμως ότι στη Γαλλία βρήκατε έναν πολιτισμό που ξέρει να αναγνωρίζει το σπουδαίο. Εδώ δεν το αναγνωρίζουμε;
Πιστεύω ότι η Ελλάδα δεν είναι ακόμα σε θέση να διαλέγει τους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν μια αλλαγή σε έναν τομέα. Αυτή η χώρα τα παιδιά της ακόμα σαν να τα… κυνηγάει. Στη Γαλλία ας πούμε που έζησα εγώ αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, αν οι άνθρωποι του χώρου διαπιστώσουν ότι έχεις ένα ταλέντο, δεν υπάρχει περίπτωση να μην σε πάρουν δίπλα τους. Ο Καστοριάδης για παράδειγμα που τον είχα και δάσκαλο και ήταν ένας από τους τελευταίους φιλοσόφους στον πλανήτη, είχε κάνει ένα αίτημα για να διδάξει στην Ελλάδα και του είχαν πει ότι έπρεπε να δώσει εξετάσεις. Εκείνος βέβαια τους απάντησε «Ναι, αλλά ποιος θα με εξετάσει;» και δεν τον πήραν! Θυμάμαι που μας το έλεγε αυτό. Οι Γάλλοι τον είχαν τόσο ψηλά ενώ στην Ελλάδα δεν τον πήραν!
Τελειώνοντας πείτε μας δυο λόγια για τα άμεσα σχέδιά σας. Πέρα από τις εμφανίσεις σας στη Θεσσαλονίκη που συνεχίζονται, θα κάνετε εμφανίσεις στην Αθήνα με αφορμή και το δίσκο;
Ετοιμάζω ένα concept όπως λέμε στα ελληνικά (γέλια), με μία ομάδα 6 ανθρώπων, μια μπάντα με τύμπανα, μπάσο, δύο ηλεκτρικές κιθάρες, πλήκτρα και βιολί. Θα κατέβουμε 2-3 φορές μέσα στην Άνοιξη, κάπου στα μέσα Μαρτίου, και θα παίξουμε πιθανότατα σε Σταυρό του Νότου, Δίπλα στο ποτάμι και Οξυγόνο. Παράλληλα περιοδεύω και σε πόλεις της επαρχίας.
info
Ο νέος δίσκος του Γιάννη Μήτση "Η μόνη αλήθεια είναι ο δρόμος" κυκλοφορεί από την Μικρός Ήρως (11/2010)
Το Δελτίο Τύπου του δίσκου και το βιογραφικό του Γιάννη Μήτση εδώ
www.myspace.com/giannismitsis
Χαρήκαμε που μιλήσαμε με έναν μουσικό και δημιουργό με σημαντικές εμπειρίες. Είπαμε για το νέο του δίσκο, τις σπουδές του στη Γαλλία, το ραδιόφωνο, τα ωδεία, τα Ξύλινα Σπαθιά, τη ροκ μουσική, τη συνεργασία του με την Ελευθερία Αρβανιτάκη και πολλά ακόμη που θα ανακαλύψετε στη συνέντευξη που ακολουθεί...
Ας ξεκινήσουμε με το νέο σας δίσκο «Η μόνη αλήθεια είναι ο δρόμος». Τι εννοείτε με αυτόν τον τίτλο;
Κοίταξε, ο δρόμος είναι η μόνη αλήθεια. Τα πάντα αλλάζουν γύρω μας συνέχεια. Δεν υπάρχουν σταθερές σε πολλά πράγματα. Και μέσα μας ακόμα. Για μένα ο δρόμος είναι ένα πράγμα στο οποίο μπορείς να πας κάθε στιγμή και να δεις τι συνέβη τότε, πριν τόσα χρόνια. Είναι το μόνο σημείο το οποίο είναι αληθινό μέσα μου. Στο δρόμο συνειδητοποιείς την αλήθεια. Όλα τα άλλα είναι μέσα σε μια οθόνη και παύουν να υπάρχουν όταν απομακρυνθείς από αυτήν.
Πώς προέκυψε η συμμετοχή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη στο δίσκο;
Με την Ελευθερία συνεργαστήκαμε στην τελευταία της προσωπική δουλειά. Με τον Κώστα Φασουλά στιχουργό κάναμε δύο τραγούδια για το δίσκο της. Είχε αρέσει στην Ελευθερία ο τρόπος που τραγουδάω εγώ και μου είχε πει από τότε να αφήσουμε ανοιχτό το θέμα της συνεργασίας αν έκανα κάποιο δίσκο. Έτσι, όταν προέκυψε αυτό το album, ήρθε και κάναμε αυτό το τραγούδι και την ευχαριστώ γι’αυτό. Ήταν μια καλή εμπειρία. Τραγουδήσαμε μαζί στο studio. Είναι πολύ δυνατή τραγουδίστρια. Εγώ δεν θεωρούσα ποτέ τον εαυτό μου τραγουδιστή και δεν είχα τέτοιες τραγουδιστικές εμπειρίες, αλλά νομίζω τα κατάφερα.
Το τραγούδι αυτό λέγεται «Δεν ξέρω» και έχει ακουστεί πολύ στο ραδιόφωνο. Σας ενοχλεί που οι παραγωγοί εμμένουν σε μια δυνατή συμμετοχή αφήνοντας τα υπόλοιπα τραγούδια στο σκοτάδι;Δεν με ενοχλεί. Τα ραδιόφωνα πάντα θα βρουν ένα κομμάτι να το προβάλουν λίγο περισσότερο. Σε όλους τους δίσκους έτσι συμβαίνει. Εγώ πολλές φορές ακούω ένα κομμάτι στο ράδιο, παίρνω το δίσκο και παθαίνω πλάκα με τα άλλα κομμάτια που έχει μέσα. Κι έχω κι εγώ ένα ερωτηματικό γιατί προωθούν ένα συγκεκριμένο τραγούδι συνήθως. Φαντάζομαι ότι αυτό το κάνουν τα ραδιόφωνα για να πετύχουν ένα συντονισμό και μία ταυτοποίηση του καλλιτέχνη απέναντι στο κοινό με κάτι συγκεκριμένο. Το ραδιόφωνο πάντως είναι καλό στοιχείο. Εγώ που δεν βλέπω πολύ τηλεόραση, ακούω ραδιόφωνο αρκετά. Νομίζω ότι ξαναποκτά μια άλλη διάσταση που την είχε και παλιότερα. Φαντάσου ότι όταν ήμουν έφηβος, στο ράδιο παίζονταν θεατρικά έργα και όχι μόνο έμπαινες στο έργο, αλλά νομίζω ότι ήταν και μια διάσταση περισσότερο απ’ ό,τι να έβλεπες το έργο.
Εμείς νιώθουμε ότι μάλλον χειρότερο γίνεται το ραδιόφωνο. Με την έννοια ότι, λχ, οι παραγωγοί που επιλέγουν ελεύθερα τα κομμάτια που θα παίξουν είναι πλέον είδος προς εξαφάνιση...
Ναι, όντως. Σκέψου ότι στο Γυμνάσιο είχα πειρατικό σταθμό. Μας κυνηγάγανε τότε… Δεν υπήρχαν σταθμοί ελεύθεροι. Μόνο οι πειρατικοί. Όλη αυτή η δίψα του κόσμου να παράγει μουσική, κατέληξε μετά από λίγο να γίνει αυτό το ελεύθερο ραδιόφωνο, απ’το ’90 περίπου. Μετά άρχισε να αγοράζεται από μεγάλες εταιρίες, γιατί το ραδιόφωνο έχει τεράστια δύναμη. Οπότε φαντάζεσαι τι γίνεται, ανταγωνίζεται ο ένας τον άλλο κλπ... Αλλά αυτό δεν είναι το ραδιόφωνο. Ούτε οι ακροαματικότητες, ούτε τα deal και όλα αυτά. Το πραγματικό ραδιόφωνο είναι ο ψαράς που κάθεται και ψαρεύει και θα περάσει όλη την νύχτα κάνοντας ακρόαση. Είναι ο στρατιώτης στην σκοπιά στον Έβρο. Είναι ο άνθρωπος που ταξιδεύει όλη νύχτα.
Έχοντας υπάρξει μέλος ενός από τα ιστορικότερα εγχώρια ροκ γκρουπ όλων των εποχών, πώς βλέπετε σήμερα τη ροκ σκηνή; Πολλοί είναι αυτοί που λένε ότι δεν υπάρχει αξιόλογη ελληνόφωνη ροκ πια, σε σύγκριση και με την εποχή που ζήσατε εσείς. Εσείς τι πιστεύετε; Τι κρατάτε από τότε;
Ιστορικό ροκ συγκρότημα...;
Ναι, για μας και σαν ακροατές ήταν σημείο αναφοράς... Όχι;
Ναι, εντάξει. Τα Σπαθιά και οι Τρύπες σαν ελληνόφωνα συγκροτήματα οφείλουν τη δύναμη που απέκτησαν στο ελληνόφωνο... ροκ, όπως το λες εσύ, στους στιχουργούς τους. Δηλαδή ο Αγγελάκας είναι ένας απ’ τους μεγάλους Έλληνες στιχουργούς και ποιητές. Το ίδιο και ο Παυλίδης. Η δύναμη των ελληνόφωνων συγκροτημάτων ήταν και είναι το στιχουργικό τους κομμάτι. Αν σήμερα δεν υπάρχουν συγκροτήματα που να ταρακουνάνε τα νερά, είναι επειδή δεν υπάρχουν οι ποιητές τους, οι στιχουργοί τους. Οπότε όλοι ανατρέχουν σε έναν εγγλέζικο λόγο. Πίσω από μια ξένη γλώσσα αισθάνεσαι λίγο πιο ελεύθερος και ασφαλής. Γιατί αν γράψεις ελληνικό στίχο έχοντας πίσω σου τον Σιδηρόπουλο, τον Αγγελάκα, τον Παυλίδη από αυτόν τον χώρο, κατευθείαν ο κόσμος θα σε συγκρίνει με αυτούς. Όχι όμως ότι δεν υπάρχουν αγγλόφωνα συγκροτήματα που έχουν τέλειο ήχο, παίζουν καταπληκτικά, γκρουβάρουν τέλεια. Έχω φίλους και τους ρωτάω γιατί το κάνουν αυτό και μου απαντάνε ότι δεν μπορούν να γράψουν καλό στίχο στα ελληνικά. Δεν υπάρχουν λόγιοι άνθρωποι πίσω από τη θέση του μικροφώνου ενός ροκ συγκροτήματος. Αν υπήρχαν, θα ήταν πιο πέρα από τα Σπαθιά ή από τις Τρύπες σαν ήχος και σαν παίξιμο.
Παρατηρώ ότι όσες φορές λέτε τον όρο ροκ, κάπως διστάζετε... Γιατί;Ε βέβαια διστάζω γιατί όταν γράφεις ένα τραγούδι με μια μπάντα, δεν σε αφορά κανένας τίτλος. Απλά αυτές οι ταμπέλες έχουν βγει, για να διευκολύνουν την δουλειά κάποιων άλλων ανθρώπων. Αν είσαι δημιουργός, δεν είναι η δική σου δουλειά να πεις αν κάτι είναι ροκ ή έντεχνο ή κάτι άλλο. Υπάρχουν πια άνθρωποι και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που έχουν λειτουργήσει σ’ αυτόν τον χώρο που λέγεται ροκ - που πραγματικά δεν έχω καταλάβει τι είναι ροκ. Για παράδειγμα ο Bob Dylan, έχει παίξει σκληρά, έχει παίξει με φυσαρμόνικα και κιθάρα, με μια κιθάρα, δυο βιολιά κι ένα κοντραμπάσο, με τρεις ηλεκτρικές κιθάρες, με τύμπανα, με φωνητικά... Άρα πού είναι το ροκ; Ροκ δεν είναι μόνο οι ηλεκτρικές κιθάρες και τα μπλιμπλίκια από τα synthesizer. Μπορεί να είναι κι ένα βιολί. Έτσι;
Η ταμπέλα τελικά δεν σας αφορά ή σας ενοχλεί;
Εμένα με φρικάρει όταν σε μια συνέντευξη με ρωτήσουν πού μπορώ να κατατάξω την μουσική. Γιατί λες «πού»; Δεν είναι πού... Η μουσική είναι μουσική και ο καθένας που γράφει μουσική μπορεί να περάσει διάφορες εποχές. Μπορεί να κάνει ένα δίσκο που είναι με κλασσικά όργανα. Και γιατί όχι; Αυτός είναι ένας ελεύθερος δημιουργός. Έτσι πρέπει να είναι! Οπότε η ταμπέλα με στενεύει...
Στο βιογραφικό σας αναφέρετε: "Όμως δεν χρειάστηκε πολύ για να καταλάβω ότι κανείς ποτέ δεν πρόκειται να μάθει μουσική στα Ωδεία. Οι δάσκαλοι μόνο μουσικοί δεν ήταν, οι μαθητές το ίδιο. Απλά ήταν μόδα, 'Γαλλικά και πιάνο'...". Μιλάτε για τη συγκεκριμένη εποχή και περιοχή που εσείς μεγαλώσατε ή μιλάτε γενικότερα για το αν τα ωδεία σε περιορίζουν μουσικά ή όχι...;
Δεν υπάρχουν μουσικοί στα ωδεία. Απλά μαθαίνεις να γράφεις και να διαβάζεις, να τοποθετείς τα χέρια σου στο όργανο, πράγμα που, αν «το έχεις» και λίγο, μπορεί να είναι και θέμα μερικών ωρών. Ρωτάς το δάσκαλό σου αν ξέρει να παίζει κανένα τραγούδι και λέει όχι. Διδάσκει σε παιδιά και δεν έχει ιδέα. Μεγαλώνοντας καταλαβαίνεις ότι έγινε δάσκαλος γιατί πέρασε την τάδε τάξη. Τι δουλειά κάνεις; Δάσκαλος λέει... 17 χρονών. Οι οποίοι κάνουν ένα κονσέρτο το χρόνο. Αυτή είναι η γενική κατάσταση των ωδείων στην χώρα. Μπορεί να βρεις κι ένα δάσκαλο ο οποίος να σου πει «έλα δω πάμε έξω να σου δείξω πώς παίζει ο τάδε μουσικός κι ο άλλος». Αν είσαι τυχερός... Είναι πολύ λίγοι. Για μένα, τα ωδεία είναι κρεματόρια! Δεν έχω δει κανένα μεγάλο δημιουργό, στο χώρο της τραγουδοποιίας περισσότερο, που να έχει ξεκινήσει από αυτό το πράγμα. Να πάω στον Βαμβακάρη; Στον Τσιτσάνη; Στον Χατζιδάκι; Στον Παυλίδη με τα Σπαθιά που λέγαμε προηγουμένως; Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν μάθει από μόνοι τους γιατί τους έκαιγε να εκφραστούν.
Πείτε μας μερικούς αγαπημένους σας καλλιτέχνες. Ποιοι πιστεύετε ότι σας έχουν επηρεάσει;
Δεν γίνεται να γράφεις μουσική και στίχους χωρίς να ξέρεις ποιοι υπάρχουν γύρω σου. Άρα είναι μεγάλη η γκάμα καλλιτεχνών που με επηρεάζουν... Όχι με επηρεάζουν. Είναι ταυτόχρονα δίπλα μου! Μ’ αρέσει πάρα πολύ η απλότητα του Βαμβακάρη. Αξεπέραστος για μένα είναι ο Χατζιδάκις. Ο Λοϊζος, φοβερός τροβαδούρος. Έτσι λίγο πιο δυναμικά μ’ αρέσει ο Θεοδωράκης μαζί με τον Σαββόπουλο. Από σημερινούς, μ’ αρέσει πάρα πολύ ο Σωκράτης Μάλαμας με τον τρόπο που γράφει, αλλά και ο Κραουνάκης. Ο Παυλίδης, επίσης, που συνεργαζόμασταν χρόνια και ξέρω τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα και τον θεωρώ φοβερό δημιουργό. Ο Θ.Παπακωνσταντίνου, ο Θηβαίος, ο Πορτοκάλογλου. Υπάρχουν πολλοί που μ’ αρέσουν και τώρα δεν ξέρω αν θα πρέπει να τους αναφέρω όλους... Υπάρχουν και νέοι δημιουργοί οι οποίοι προς το παρόν δεν ακούγονται ακόμα.
Στη μετά-Ξύλινα Σπαθιά περίοδο συνεργαστήκατε για πολλά χρόνια με τον Ευγένιο Δερμιτάσογλου. Η συνεργασία αυτή συνεχίζεται;
Με τον Ευγένιο Δερμιτάσογλου βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη και συνεργαζόμαστε 5 χρόνια. Έγινε μία πρόταση από κάποια παιδιά να δημιουργήσουμε ένα ενδιάμεσο πράγμα, το «Καφωδείο», έτσι λέγεται, ένας χώρος στη Θεσσαλονίκη όπου συνεργαστήκαμε με τον Ευγένιο. Ήταν ένα παλιό καφενείο με παππούδες, καφέ στη χόβολη, κοντσίνα… μέχρι εκεί. Έκλεινε από τις 8 το βράδυ. Ήταν όμως καταπληκτικός χώρος, το κτίριο είναι πολύ ωραίο. Μαζευτήκαμε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Τραγουδιστές, δημιουργοί, νεότεροι και παλαιότεροι και φτιάξαμε αυτό το χώρο. Ξεκινήσαμε στην αρχή χωρίς μικρόφωνα, μετά ήρθε ρεύμα, δημιουργήθηκε ένα μικρό πάλκο, άρχισε το μαγαζί να διαμορφώνεται και να φιλοξενεί live κάθε μέρα με διαφορετικά σχήματα. Με τον Ευγένιο συνεργαστήκαμε και σε αυτό το κομμάτι, πράγμα που μας έφερε κοντά. Παίζαμε μαζί και δυο και τρεις μέρες την εβδομάδα. Είχε δημιουργηθεί μια παρέα ας πούμε. Τελικά κρατήσαμε να παίζουμε τις Πέμπτες. Κατά κάποιο τρόπο είμαστε και ο πυρήνας αυτού του πράγματος και συνεχίζουμε να παίζουμε μέχρι σήμερα.
Πιστεύετε περισσότερο στη δύναμη των συνεργασιών παρά στα solo προγράμματα;Η συνεργασία έχει τεράστια δύναμη, δηλαδή αν οι άνθρωποι «κολλήσουν» μεταξύ τους είναι… η ισχύς εν τη ενώσει. Η solo κατάσταση χρειάζεται διαφορετικά πράγματα. Σαν solo μουσικός πρέπει να είσαι από άλλη πάστα, να είσαι αρκετά δυναμικός μέσα σου. Ίσως πρέπει να είσαι περισσότερο ανασφαλής από οποιονδήποτε, γιατί στην ουσία την ανασφάλειά σου πολεμάς και προσπαθείς μέσω της δημιουργίας ενός έργου να φωτίσεις το πιο βαθύ σημείο του εαυτού σου, να γνωρίσεις περισσότερο εσένα. Οπότε αν το καταφέρεις αυτό στο τελικό του είναι μέγιστο. Η συνεργασία δεν φτάνει ποτέ σε αυτό το επίπεδο γιατί πάντα είσαι καλυμμένος από κάποιον άλλο.
Έχετε σπουδάσει στο Παρίσι όπου και ζήσατε για 9 χρόνια. Σήμερα θα προτείνατε σε κάποιον νέο να κάνει το βήμα και να σπουδάσει ή να εργαστεί στο εξωτερικό;
Οπωσδήποτε πρέπει να το κάνει αυτό, αν έχει τη δυνατότητα. Εγώ δεν είχα την οικονομική δυνατότητα, δηλ δεν μπορούσα να πω στους γονείς μου να μου δώσουν χρήματα να πάω στο Παρίσι.
Πώς και το αποφασίσατε τότε;
Εγώ μεγάλωσα στην επαρχία, στα Γιάννενα. Όχι συγκρότημα δεν υπήρχε, αλλά ούτε ηλεκτρική κιθάρα σε βιτρίνα για να τη δεις… Ό,τι υπήρχε από μουσική και όργανα ήταν τα συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής και κανένα λαϊκό μαγαζί. Οπότε έπρεπε να φύγεις από αυτήν την πόλη για να πας πιο κει. Θυμάμαι όταν πήγα στη Θεσσαλονίκη και είδα μαγαζιά που πουλούσαν κιθάρες είχα πάθει πλάκα! Τότε αντιλήφθηκα ότι έπρεπε να φύγω από τα Γιάννενα. Και στη Θεσσαλονίκη όμως κατάλαβα ότι κοιτάνε αλλού… Έτσι έβγαλα ένα εισιτήριο τρένου, με επιστροφή μάλιστα, και πήγα μόνος στο Παρίσι με θάρρος και θράσος! Σπούδασα μουσικολογία. Είχα καταπληκτικούς δασκάλους. Γνώρισα και τον Καστοριάδη που μας έκανε φιλοσοφία. Πάντως για δυο λόγους πρέπει να φύγει κάποιος από εδώ. Πρώτον για να συνειδητοποιήσει ότι, αν μένει στην Αθήνα ας πούμε, τα σύνορα του κόσμου δεν είναι η Γλυφάδα και η Ελευσίνα. Ότι την ίδια στιγμή υπάρχουν διαφορετικές φυλές, μουσικές, φιλοσοφίες από διάφορα μέρη του πλανήτη. Ο άνθρωπος είναι τεράστιο πράγμα! Ο δεύτερος λόγος είναι ότι όταν ζήσεις εκτός χώρας, καταλαβαίνεις και ποια είναι στην πραγματικότητα η χώρα σου. Εγώ θυμάμαι ότι μετά από κάποια χρόνια άρχισα να κοιτάω την Ελλάδα με διαφορετικό μάτι. Ήξερα δηλ ότι το τάδε είναι μοναδικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας. Μπορεί να σου λείψουν απλά πράγματα όπως η θάλασσα, ο ήλιος ή το φαγητό και να τα εκτιμήσεις.
Σε μια παλαιότερη συνέντευξή σας είχατε πει όμως ότι στη Γαλλία βρήκατε έναν πολιτισμό που ξέρει να αναγνωρίζει το σπουδαίο. Εδώ δεν το αναγνωρίζουμε;
Πιστεύω ότι η Ελλάδα δεν είναι ακόμα σε θέση να διαλέγει τους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν μια αλλαγή σε έναν τομέα. Αυτή η χώρα τα παιδιά της ακόμα σαν να τα… κυνηγάει. Στη Γαλλία ας πούμε που έζησα εγώ αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, αν οι άνθρωποι του χώρου διαπιστώσουν ότι έχεις ένα ταλέντο, δεν υπάρχει περίπτωση να μην σε πάρουν δίπλα τους. Ο Καστοριάδης για παράδειγμα που τον είχα και δάσκαλο και ήταν ένας από τους τελευταίους φιλοσόφους στον πλανήτη, είχε κάνει ένα αίτημα για να διδάξει στην Ελλάδα και του είχαν πει ότι έπρεπε να δώσει εξετάσεις. Εκείνος βέβαια τους απάντησε «Ναι, αλλά ποιος θα με εξετάσει;» και δεν τον πήραν! Θυμάμαι που μας το έλεγε αυτό. Οι Γάλλοι τον είχαν τόσο ψηλά ενώ στην Ελλάδα δεν τον πήραν!
Τελειώνοντας πείτε μας δυο λόγια για τα άμεσα σχέδιά σας. Πέρα από τις εμφανίσεις σας στη Θεσσαλονίκη που συνεχίζονται, θα κάνετε εμφανίσεις στην Αθήνα με αφορμή και το δίσκο;
Ετοιμάζω ένα concept όπως λέμε στα ελληνικά (γέλια), με μία ομάδα 6 ανθρώπων, μια μπάντα με τύμπανα, μπάσο, δύο ηλεκτρικές κιθάρες, πλήκτρα και βιολί. Θα κατέβουμε 2-3 φορές μέσα στην Άνοιξη, κάπου στα μέσα Μαρτίου, και θα παίξουμε πιθανότατα σε Σταυρό του Νότου, Δίπλα στο ποτάμι και Οξυγόνο. Παράλληλα περιοδεύω και σε πόλεις της επαρχίας.
info
Ο νέος δίσκος του Γιάννη Μήτση "Η μόνη αλήθεια είναι ο δρόμος" κυκλοφορεί από την Μικρός Ήρως (11/2010)
Το Δελτίο Τύπου του δίσκου και το βιογραφικό του Γιάννη Μήτση εδώ
www.myspace.com/giannismitsis