Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που ο νέος κύκλος της στήλης μας Radio Free Europe ξεκινάει με κουβεντούλα με τον Μανώλη Κιλισμανή. Κι αυτό γιατί γυρνώντας πίσω, πάνω από είκοσι χρόνια, κάποια στιγμή στο τέλος της δεκαετίας του ’80, θυμάμαι τον εαυτό μου να ακούει τα μεσημέρια, όταν βέβαια ήμουν απόγευμα στο σχολείο, την Γλυκιά Συμμορία 12-1 το μεσημέρι στον ΗΧΩ FM. Σ΄αυτήν, αλλά και σε κάμποσες άλλες εκπομπές του ιστορικού σταθμού του Βύρωνα, στο υπόγειο της Αγ. Σοφίας, οφείλω την αγάπη μου για μουσικές προηγούμενων δεκαετιών, αλλά παράλληλα και τα πρώτα μου ακούσματα από την indie σκηνή της εποχής. Τότε μεσουρανούσε το Madchester και ακόμα θυμάμαι το ψάξιμο που έκανα για να βρω τα πρώτα singles και EPs των Inspiral Carpets και των Stone Roses στο Pilgrim στη Διδότου!
Ο Μανώλης Κιλισμανής είχε ξεκινήσει την ραδιοφωνική του πορεία στον ΗΧΩ FM κάποιο Σάββατο με τον «Ρυθμό της Ζωής» που είχε για σήμα του το Speed of Life του David Bowie από το Low. Αργότερα ακολούθησε η Γλυκιά Συμμορία στον ίδιο σταθμό για κάμποσα χρόνια έως το 1993. Παράλληλα βέβαια ο Μανώλης έγραφε στη Μουσική, αλλά και στη θρυλική, «απόλυτη» μουσική εφημερίδα, την πρώτη εβδομαδιαία του είδους της στην Ελλάδα, Οζ. Ακολούθησαν αργότερα το Ποπ + Ροκ και βέβαια ό,τι καλύτερο υπήρξε ποτέ στο ελληνικό Ραδιόφωνο, ο Ρόδον 94,4 από το 1994 έως το 1997. Για να αναφέρω μερικά ονόματα παραγωγών που υπήρχαν στο ξεκίνημα εκείνου του σταθμού: Μηλάτος, Μανίκας, Δασκαλόπουλος, Έξαρχος, Κιλισμανής, Γιαννούτσος, Μήνας, Σκιαδάς κ.ά. Αργότερα, για κάμποσα χρόνια, εκπομπές τα Σαββατοκύριακα το μεσημέρι στον Rock Fm και μετά στο Mind Radio. Ο Μανώλης Κιλισμανής επέστρεψε πίσω από το μικρόφωνο στον Intersonik.net με το Transistor από Τρίτη έως Πέμπτη 6-8 το απόγευμα.
- Τί θα ακούμε από το Transistor τα απογεύματα;
Ξένες χορευτικές επιτυχίες και τις γνωστές σαχλαμάρες ενδιάμεσα. Επίσης υπάρχει πάντα η πιθανότητα να ακουστεί και Φοίβος (όχι ο γνωστός συνθέτης, αλλά ο σκύλος μου, επειδή οι εκπομπές γίνονται από το σπίτι και πρόσφατα ανακάλυψε τη χαρά του γαυγίσματος). Τα γνωστά δηλαδή….Μεγάλωσα πια για να αλλάξω κάτι.
- Θυμάσαι τις εκπομπές που άκουγες πριν ξεκινήσεις τις δικές σου στον Ηχώ FM;
Καλύτερα κι απ' τις δικές μου. Θυμάμαι τους ‘πειρατικούς’ που άκουγαν ο θείος με τη θεία, τον Αμερικάνο της βάσης που μετέδιδε τον μέγα Wolfman Jack, για κάποιο λόγο τον επίσης ‘πειρατικό’ Clark Flying Dutchman, ε τον Πετρίδη φυσικά, τις εκπομπές των δισκογραφικών εταιρειών (ναι υπήρχαν) και κάποιες μεμονωμένες από τις οποίες έμαθα πέντε πράγματα παραπάνω. Γενικά τα σχολικά χρόνια ήταν ένα διαρκές ψάξιμο στο ραδιόφωνο από το πρωί μέχρι την ώρα που έπεφτα για ύπνο.
- Μετά από τόσα χρόνια, ποιες είναι οι αναμνήσεις σου από την Οζ και από τον Ηχώ FM; Θυμάσαι κάποιες ξεχωριστές στιγμές;
Για τον Ηχώ νομίζω πως η φράση ‘η ιδανική έκφραση της αναρχίας’ του ταίριαζε γάντι. Από τη μία ο καθένας έπαιζε και έλεγε ό,τι ήθελε κι απ’ την άλλη υπήρχε, μέχρι κάποια περίοδο τουλάχιστον, μία απίστευτη συντροφικότητα που νομίζω πως έβγαινε κι έξω. Και φυσικά ήταν ένα τεράστιο φροντιστήριο για όλους μας. Ήταν τόσα πολλά αυτά που συνέβησαν εκείνα τα χρόνια που χρειάζονται πραγματικά βιβλίο για να ειπωθούν. Επίσης με τρομάζει, με την καλή έννοια, το πόσος κόσμος θυμάται ακόμα τον σταθμό και τις εκπομπές του. Εμείς νομίζαμε πως κάναμε την πλάκα μας κι εκεί έξω υπήρχε κόσμος που άκουγε συνέχεια. Για να καταλάβεις ένας πιστός ακροατής μου είναι σήμερα ο οδοντίατρός μου! Αμ εκείνα τα πάρτυ του σταθμού….Επίσης δε θα μπορέσω να ξεπεράσω ποτέ την αμηχανία που νιώθω όταν κάποιος μου πει πως με άκουγε τότε. Φυσικά δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ κι εκείνο το τηλεφώνημα που μου είπε ‘μην κατέβεις σήμερα για εκπομπή γιατί θα κάνουμε κάτι αλλαγές στην κεραία και θα είμαστε εκτός αέρα για καμιά βδομάδα.’ Όταν ο σταθμός επέστρεψε στον αέρα λεγόταν πιά Jazz F.M.
Η Οζ από την άλλη ήταν ένα μόνιμο πείραμα, αλλά απόλυτα συνειδητό κατά τη γνώμη μου. Στην ουσία επρόκειτο για μία ομάδα γνωστών και φίλων που προσπάθησε να λειτουργήσει σε κάπως επαγγελματικά πλαίσια. Με πείραξε όταν έγινε ένα ακόμα μηνιαίο έντυπο, αλλά ήταν ήδη προφανές πως όταν συνέβη αυτό ήταν και το ουσιαστικό τέλος της. Περιέργως η μνήμη μου παραμένει σε καλή κατάσταση, αλλά πραγματικά δεν θέλετε να ακούτε ιστορίες που δεν αφορούν πολύ κόσμο.
- Συμφωνείς με την άποψη πολλών, ότι ο Ρόδον ήταν ό,τι καλύτερο υπήρξε στο ραδιόφωνο στην Ελλάδα; Υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσει κάποια στιγμή κάτι αντίστοιχο, είτε στα FM είτε ως web radio;
Απαντώντας πρώτα στη δεύτερη ερώτηση θα μεταφέρω μία φράση του τότε σταθμάρχη Μάκη Μηλάτου η οποία είναι πολύ πρόσφατη και ήρθε σαν απάντηση σε μία ερώτηση που του έκανα. ‘Το ραδιόφωνο που ξέραμε πέθανε Μανώλη και δεν το ανασταίνει ούτε ο Θεός.’ Ακούγεται σκληρό άλλα είναι η πραγματικότητα δυστυχώς.
Τώρα το αν ο σταθμός ήταν το καλύτερο ραδιόφωνο που υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα είναι τιμητικό και μόνο να το ακούς, ειδικά αν είχες τη τύχη να είσαι μέρος του απ’ τη πρώτη μέχρι και την τελευταία μέρα (κυριολεκτικά γιατί έκανα Σαββατοκύριακο εκπομπές). Ξέρω πολύ καλά πάντως πως ο ιδιοκτήτης του σταθμού εκ των υστέρων μετάνιωσε πικρά για την απόφαση του κλεισίματος.
- Θα σκαλίσω και άλλο τις αναμνήσεις σου: Κάποια live που ξεχωρίζεις από το ιστορικό πλέον Ρόδον club;
Triffids, Mano Negra, Dream Syndicate, Ramones, Στέρεο Νόβα, Les Negresses Vertes, Moby, Go Betweens, Faithless, Julian Cope, Inspiral Carpets, Beautiful South και είμαι απόλυτα σίγουρος πως αφήνω έξω δεκάδες άλλα. Κανονικά θα έπρεπε να βάλω μόνο τις συναυλίες που πήγα όταν δεν ήμουν και επαγγελματικά μπλεγμένος με το χώρο, αλλά οι εικόνες από εκείνες είναι έντονα αποτυπωμένες, όπως άλλωστε και από την τελευταία βραδιά με James Taylor Quartet και Steve Wynn. Ακόμα απορώ πως εκείνο το βράδυ ήπια δύο ποτά όλα κι όλα, σε αντίθεση με όλο τον υπόλοιπο κόσμο που ήπιε το Νείλο και τον Αμαζόνιο μαζί.
- Ακούς ραδιόφωνο σήμερα; Αν ναι ποιες εκπομπές ξεχωρίζεις;
Σήμερα ακούω φανατικά intersonik γιατί είμαι νέος στην ομάδα και πρέπει να μπω στο κλίμα όσο πιο γρήγορα γίνεται. Επί τη ευκαιρία να ευχαριστήσω εκ βάθους καρδίας τα παιδιά του σταθμού που μου επιτρέπουν να κάνω ξανά αυτό το υπέροχο πράγμα. Στο αυτοκίνητο έχω εγκαταλείψει την προσπάθεια (πάει καιρός που άκουσα κάτι και είπα να πατήσω το γκάζι λίγο παραπάνω-βλακώδες επιχείρημα, αλλά λειτουργεί για μένα), δεν έχει νόημα γι’ αυτό κάθομαι και γράφω cds. Δε θέλω να επεκταθώ σε λεπτομέρειες όμως, γιατί θα χαλάσουμε τις καρδιές μας, χώρια που τελικά είμαι περίεργο τρένο.
- Τι ξεχώρισες από τις τελευταίες κυκλοφορίες του 2011;
The Cults, Raphael Saadiq, Vaccines, Frankie and the Heartstrings, Adele, αλλά σημειώστε πως ποτέ δεν τα πήγαινα καλά με τις ανασκοπήσεις, οπότε μη δίνετε ιδιαίτερη σημασία. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που επί Ρόδον F.M. σε ανασκόπηση χρονιάς έβαλε στα καλύτερά του δίσκο της προηγούμενης…
- Πιστεύεις στα web radios ή μήπως είναι δημιούργημα κάποιων για να ικανοποιήσουν τους εαυτούς τους και μερικούς φίλους τους.
Το διαδίκτυο πλέον έχει γεμίσει με κόσμο που θέλει να αυτοϊκανοποιείται, αλλά αν δεν τα πίστευα δεν θα το έκανα. Ξέρεις τι είναι να σε ακούει ο κολλητός σου στο γυμνάσιο που τώρα μένει στην Καλιφόρνια κι έχεις να μιλήσεις μαζί του είκοσι χρόνια; Φυσικά και υπάρχουν και σ’ αυτά άπειροι κλώνοι των κακών παραδοσιακών ραδιοφωνικών σταθμών, αλλά είναι το μοναδικό μέσο που μπορεί να σου δώσει απόλυτη ελευθερία κινήσεων, αρκεί βέβαια να έχεις και μία αυτογνωσία γιατί αλλιώς το έχασες το παιχνίδι από τα αποδυτήρια. Όταν δε τα web radios περάσουν και στα αυτοκίνητα πιστεύω πως οι παραδοσιακοί σταθμοί θα τρέχουν και δε θα φτάνουν. Ας πρόσεχαν.
Ο Μανώλης Κιλισμανής είχε ξεκινήσει την ραδιοφωνική του πορεία στον ΗΧΩ FM κάποιο Σάββατο με τον «Ρυθμό της Ζωής» που είχε για σήμα του το Speed of Life του David Bowie από το Low. Αργότερα ακολούθησε η Γλυκιά Συμμορία στον ίδιο σταθμό για κάμποσα χρόνια έως το 1993. Παράλληλα βέβαια ο Μανώλης έγραφε στη Μουσική, αλλά και στη θρυλική, «απόλυτη» μουσική εφημερίδα, την πρώτη εβδομαδιαία του είδους της στην Ελλάδα, Οζ. Ακολούθησαν αργότερα το Ποπ + Ροκ και βέβαια ό,τι καλύτερο υπήρξε ποτέ στο ελληνικό Ραδιόφωνο, ο Ρόδον 94,4 από το 1994 έως το 1997. Για να αναφέρω μερικά ονόματα παραγωγών που υπήρχαν στο ξεκίνημα εκείνου του σταθμού: Μηλάτος, Μανίκας, Δασκαλόπουλος, Έξαρχος, Κιλισμανής, Γιαννούτσος, Μήνας, Σκιαδάς κ.ά. Αργότερα, για κάμποσα χρόνια, εκπομπές τα Σαββατοκύριακα το μεσημέρι στον Rock Fm και μετά στο Mind Radio. Ο Μανώλης Κιλισμανής επέστρεψε πίσω από το μικρόφωνο στον Intersonik.net με το Transistor από Τρίτη έως Πέμπτη 6-8 το απόγευμα.
- Τί θα ακούμε από το Transistor τα απογεύματα;
Ξένες χορευτικές επιτυχίες και τις γνωστές σαχλαμάρες ενδιάμεσα. Επίσης υπάρχει πάντα η πιθανότητα να ακουστεί και Φοίβος (όχι ο γνωστός συνθέτης, αλλά ο σκύλος μου, επειδή οι εκπομπές γίνονται από το σπίτι και πρόσφατα ανακάλυψε τη χαρά του γαυγίσματος). Τα γνωστά δηλαδή….Μεγάλωσα πια για να αλλάξω κάτι.
- Θυμάσαι τις εκπομπές που άκουγες πριν ξεκινήσεις τις δικές σου στον Ηχώ FM;
Καλύτερα κι απ' τις δικές μου. Θυμάμαι τους ‘πειρατικούς’ που άκουγαν ο θείος με τη θεία, τον Αμερικάνο της βάσης που μετέδιδε τον μέγα Wolfman Jack, για κάποιο λόγο τον επίσης ‘πειρατικό’ Clark Flying Dutchman, ε τον Πετρίδη φυσικά, τις εκπομπές των δισκογραφικών εταιρειών (ναι υπήρχαν) και κάποιες μεμονωμένες από τις οποίες έμαθα πέντε πράγματα παραπάνω. Γενικά τα σχολικά χρόνια ήταν ένα διαρκές ψάξιμο στο ραδιόφωνο από το πρωί μέχρι την ώρα που έπεφτα για ύπνο.
- Μετά από τόσα χρόνια, ποιες είναι οι αναμνήσεις σου από την Οζ και από τον Ηχώ FM; Θυμάσαι κάποιες ξεχωριστές στιγμές;Για τον Ηχώ νομίζω πως η φράση ‘η ιδανική έκφραση της αναρχίας’ του ταίριαζε γάντι. Από τη μία ο καθένας έπαιζε και έλεγε ό,τι ήθελε κι απ’ την άλλη υπήρχε, μέχρι κάποια περίοδο τουλάχιστον, μία απίστευτη συντροφικότητα που νομίζω πως έβγαινε κι έξω. Και φυσικά ήταν ένα τεράστιο φροντιστήριο για όλους μας. Ήταν τόσα πολλά αυτά που συνέβησαν εκείνα τα χρόνια που χρειάζονται πραγματικά βιβλίο για να ειπωθούν. Επίσης με τρομάζει, με την καλή έννοια, το πόσος κόσμος θυμάται ακόμα τον σταθμό και τις εκπομπές του. Εμείς νομίζαμε πως κάναμε την πλάκα μας κι εκεί έξω υπήρχε κόσμος που άκουγε συνέχεια. Για να καταλάβεις ένας πιστός ακροατής μου είναι σήμερα ο οδοντίατρός μου! Αμ εκείνα τα πάρτυ του σταθμού….Επίσης δε θα μπορέσω να ξεπεράσω ποτέ την αμηχανία που νιώθω όταν κάποιος μου πει πως με άκουγε τότε. Φυσικά δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ κι εκείνο το τηλεφώνημα που μου είπε ‘μην κατέβεις σήμερα για εκπομπή γιατί θα κάνουμε κάτι αλλαγές στην κεραία και θα είμαστε εκτός αέρα για καμιά βδομάδα.’ Όταν ο σταθμός επέστρεψε στον αέρα λεγόταν πιά Jazz F.M.
Η Οζ από την άλλη ήταν ένα μόνιμο πείραμα, αλλά απόλυτα συνειδητό κατά τη γνώμη μου. Στην ουσία επρόκειτο για μία ομάδα γνωστών και φίλων που προσπάθησε να λειτουργήσει σε κάπως επαγγελματικά πλαίσια. Με πείραξε όταν έγινε ένα ακόμα μηνιαίο έντυπο, αλλά ήταν ήδη προφανές πως όταν συνέβη αυτό ήταν και το ουσιαστικό τέλος της. Περιέργως η μνήμη μου παραμένει σε καλή κατάσταση, αλλά πραγματικά δεν θέλετε να ακούτε ιστορίες που δεν αφορούν πολύ κόσμο.
- Συμφωνείς με την άποψη πολλών, ότι ο Ρόδον ήταν ό,τι καλύτερο υπήρξε στο ραδιόφωνο στην Ελλάδα; Υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσει κάποια στιγμή κάτι αντίστοιχο, είτε στα FM είτε ως web radio;
Απαντώντας πρώτα στη δεύτερη ερώτηση θα μεταφέρω μία φράση του τότε σταθμάρχη Μάκη Μηλάτου η οποία είναι πολύ πρόσφατη και ήρθε σαν απάντηση σε μία ερώτηση που του έκανα. ‘Το ραδιόφωνο που ξέραμε πέθανε Μανώλη και δεν το ανασταίνει ούτε ο Θεός.’ Ακούγεται σκληρό άλλα είναι η πραγματικότητα δυστυχώς.
Τώρα το αν ο σταθμός ήταν το καλύτερο ραδιόφωνο που υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα είναι τιμητικό και μόνο να το ακούς, ειδικά αν είχες τη τύχη να είσαι μέρος του απ’ τη πρώτη μέχρι και την τελευταία μέρα (κυριολεκτικά γιατί έκανα Σαββατοκύριακο εκπομπές). Ξέρω πολύ καλά πάντως πως ο ιδιοκτήτης του σταθμού εκ των υστέρων μετάνιωσε πικρά για την απόφαση του κλεισίματος.
- Θα σκαλίσω και άλλο τις αναμνήσεις σου: Κάποια live που ξεχωρίζεις από το ιστορικό πλέον Ρόδον club;
Triffids, Mano Negra, Dream Syndicate, Ramones, Στέρεο Νόβα, Les Negresses Vertes, Moby, Go Betweens, Faithless, Julian Cope, Inspiral Carpets, Beautiful South και είμαι απόλυτα σίγουρος πως αφήνω έξω δεκάδες άλλα. Κανονικά θα έπρεπε να βάλω μόνο τις συναυλίες που πήγα όταν δεν ήμουν και επαγγελματικά μπλεγμένος με το χώρο, αλλά οι εικόνες από εκείνες είναι έντονα αποτυπωμένες, όπως άλλωστε και από την τελευταία βραδιά με James Taylor Quartet και Steve Wynn. Ακόμα απορώ πως εκείνο το βράδυ ήπια δύο ποτά όλα κι όλα, σε αντίθεση με όλο τον υπόλοιπο κόσμο που ήπιε το Νείλο και τον Αμαζόνιο μαζί.
- Ακούς ραδιόφωνο σήμερα; Αν ναι ποιες εκπομπές ξεχωρίζεις;Σήμερα ακούω φανατικά intersonik γιατί είμαι νέος στην ομάδα και πρέπει να μπω στο κλίμα όσο πιο γρήγορα γίνεται. Επί τη ευκαιρία να ευχαριστήσω εκ βάθους καρδίας τα παιδιά του σταθμού που μου επιτρέπουν να κάνω ξανά αυτό το υπέροχο πράγμα. Στο αυτοκίνητο έχω εγκαταλείψει την προσπάθεια (πάει καιρός που άκουσα κάτι και είπα να πατήσω το γκάζι λίγο παραπάνω-βλακώδες επιχείρημα, αλλά λειτουργεί για μένα), δεν έχει νόημα γι’ αυτό κάθομαι και γράφω cds. Δε θέλω να επεκταθώ σε λεπτομέρειες όμως, γιατί θα χαλάσουμε τις καρδιές μας, χώρια που τελικά είμαι περίεργο τρένο.
- Τι ξεχώρισες από τις τελευταίες κυκλοφορίες του 2011;
The Cults, Raphael Saadiq, Vaccines, Frankie and the Heartstrings, Adele, αλλά σημειώστε πως ποτέ δεν τα πήγαινα καλά με τις ανασκοπήσεις, οπότε μη δίνετε ιδιαίτερη σημασία. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που επί Ρόδον F.M. σε ανασκόπηση χρονιάς έβαλε στα καλύτερά του δίσκο της προηγούμενης…
- Πιστεύεις στα web radios ή μήπως είναι δημιούργημα κάποιων για να ικανοποιήσουν τους εαυτούς τους και μερικούς φίλους τους.
Το διαδίκτυο πλέον έχει γεμίσει με κόσμο που θέλει να αυτοϊκανοποιείται, αλλά αν δεν τα πίστευα δεν θα το έκανα. Ξέρεις τι είναι να σε ακούει ο κολλητός σου στο γυμνάσιο που τώρα μένει στην Καλιφόρνια κι έχεις να μιλήσεις μαζί του είκοσι χρόνια; Φυσικά και υπάρχουν και σ’ αυτά άπειροι κλώνοι των κακών παραδοσιακών ραδιοφωνικών σταθμών, αλλά είναι το μοναδικό μέσο που μπορεί να σου δώσει απόλυτη ελευθερία κινήσεων, αρκεί βέβαια να έχεις και μία αυτογνωσία γιατί αλλιώς το έχασες το παιχνίδι από τα αποδυτήρια. Όταν δε τα web radios περάσουν και στα αυτοκίνητα πιστεύω πως οι παραδοσιακοί σταθμοί θα τρέχουν και δε θα φτάνουν. Ας πρόσεχαν.