Παιδεία και κινηματογράφος: Μια κουβέντα με την «ψυχή» του προγράμματος Cinemathesis Γιάννα Δεληγιάννη

Σε κουβέντες μου για τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο και τα προβλήματά του με Έλληνες κινηματογραφιστές, σκηνοθέτες, ηθοποιούς και γενικότερα ανθρώπους του χώρου πάντα καταλήγαμε στο κομμάτι «παιδεία». Όλοι συμφωνούσαν σε ένα πράγμα: την έλλειψή της.

Ψάχνοντας δεξιά κι αριστερά ανακάλυψα το πρόγραμμα Cinemathesis, μια σειρά εργαστηριών, μαθημάτων και ποικίλων δραστηριοτήτων μέσω των οποίων παιδιά - κατά βάση σχολικών ηλικιών, αλλά όχι μόνο - έρχονται σε επαφή με την έβδομη τέχνη, αποκτώντας έτσι άλλο ένα εφόδιο, άλλο ένα εργαλείο έκφρασης στα χέρια τους, ακριβώς όπως είναι η μουσική, η ζωγραφική, η λογοτεχνία, το θέατρο.

«Ιθύνων νους» και «ψυχή» του προγράμματος αυτού είναι η Γιάννα Δεληγιάννη, ένας γλυκύτατος άνθρωπος με πολλή αγάπη για αυτό που κάνει. Έχει βρεθεί για τους σκοπούς του προγράμματος, με τον ακάματο συνεργάτη της Χρήστο Πετρόπουλο, σε μέρη και νησίδες (Αρκιούς, Ερεικούσα, Θύμαινα) του τόπου μας που οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξη τους.

Απ’ την πρώτη επικοινωνία μαζί της ήξερα ότι είχαμε πολλά να πούμε:

Γιάννα Δεληγιάννη: Δεν μπορώ να απομονώσω μια ταινία. Ο κινηματογράφος ήταν από την παιδική μου ηλικία μια καθημερινότητα που έγινε συνήθεια και στο τέλος ανάγκη έκφρασης. Είχα τη χαρά να «μεγαλώνω» μέσα στα θερινά σινεμά της περιοχής μου, Νεάπολη, Γκύζη, Κυψέλη, αργότερα Εξάρχεια και κέντρο. Ήταν μια καθημερινή βόλτα με τον πατέρα μου, που αγαπούσε ιδιαίτερα το σινεμά και αργότερα ατέλειωτες νύχτες με τον αδελφό μου, ο οποίος ήταν μεγαλύτερος και με έπαιρνε συχνά μαζί του σε κινηματογραφικά φεστιβάλ, προβολές, μεταμεσονύχτια ταινιοράματα στο Αλφαβίλ και παντού στην Αθήνα. Στην εφηβεία μου, είχα την ευκαιρία να συμμετέχω σε ένα ετήσιο, απογευματινό κινηματογραφικό εργαστήριο στο Πολυκλαδικό Λύκειο Αμπελοκήπων όπου φοιτούσα κι έτσι ήρθα σε επαφή με το αντικείμενο και την έβδομη τέχνη και μέσα από την εκπαίδευση. Αυτή πιστεύω πως ήταν η κομβική στιγμή που μου άνοιξε έναν δρόμο στις απεριόριστες δυνατότητες ενασχόλησης με τις τέχνες.

ΓΔ: Ναι, πράγματι. Μετά το σχολείο σπούδασα Σκηνοθεσία Κινηματογράφου στη Σχολή της Ευγενίας Χατζίκου και παράλληλα δούλευα ασταμάτητα. Υπέροχα χρόνια, κινηματογραφικές παρέες, μεταμεσονύχτιες προβολές, γυρίσματα, μικρομηκάκια, ταξίδια, φεστιβάλ με νέους ανθρώπους. Μια δημιουργική έκρηξη στο κεφάλι μου.

Η ιδέα της Cinemathesis ήρθε πολύ αργότερα, με την έμπνευση και τη βοήθεια αγαπημένων φίλων. Ήταν ένα όνειρο χρόνων, μια προσπάθεια να συνδυάσω την μεγάλη μου αγάπη, τον κινηματογράφο, αλλά και τις καλές τέχνες, με την άλλη μου αγάπη που είναι τα παιδιά. Έχοντας περάσει χρόνια δίπλα στην Ξένια Καλογεροπούλου και το θέατρο για παιδιά και νέους, αισθανόμουν την ανάγκη να μιλήσω και για τον κινηματογράφο σαν ένα εργαλείο έκφρασης για παιδιά και νέους και να συμβάλλω με κάποιον τρόπο στην προσπάθεια που γίνεται για την ένταξη του κινηματογράφου στην εκπαίδευση και το σχολικό περιβάλλον.

Σίγουρα έπαιξε ρόλο και αυτό που ανέφερα νωρίτερα, ότι δηλαδή προέρχομαι κι εγώ από ένα σχολείο που ήταν ιδιαίτερα ανοιχτό σε εξωσχολικά προγράμματα και βιωματικές δράσεις και ουσιαστικά γνώρισα τις τέχνες ήδη από το σχολικό μου περιβάλλον και βρήκα μια δίοδο έκφρασης κατά τη διάρκεια της δικής μου εφηβείας. Πιστεύω πραγματικά πως είναι σημαντικό να απευθυνθείς στα παιδιά από την προσχολική τους ηλικία ακόμα, με διάθεση να αγαπήσουν και αυτά με τη σειρά τους την έβδομη τέχνη μέσα από την ενασχόληση και το «παιχνίδι» τους μαζί της. Τα παιδιά μπορούν να πάρουν ενεργό ρόλο ως θεατές, κριτικοί, δημιουργοί και να αποκτήσουν από τα πρώτα σημαντικά χρόνια της ζωής τους, ένα εργαλείο έκφρασης της δικής τους ματιάς, των συναισθημάτων τους και της αντίληψης για τον κόσμο γύρω τους.

ΓΔ: (Χαμογελάει) Το σύνθημα της Cinemathesis είναι το απλό και ξεκάθαρο «ΠΑΙΖΟΥΜΕ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ;» και με αυτό προτρέπουμε τα παιδιά να μας ακολουθήσουν σε ένα δημιουργικό παιχνίδι, ακριβώς όπως τα παιδιά προτρέπουν το ένα το άλλο με τις φράσεις «Παίζουμε κρυφτό;» ή «Παίζουμε κυνηγητό;». Το παιχνίδι, λοιπόν, είναι η βάση όλων των εργαστηρίων μας, πάντα με άξονα τον κινηματογράφο και πυρήνα ποικίλες θεματικές. Όπως είπα, πιστεύω πως η τέχνη είναι ο πιο άμεσος τρόπος προσέγγισης ενός παιδιού και είναι εντυπωσιακό το πόσο γρήγορα τα παιδιά αποκαλύπτουν τον πλούτο και τις αλήθειες τους. Με αυτό το σκεπτικό φτάνουμε κοντά στα παιδιά και τους νέους. Με αγάπη και με την καλή πρόθεση να μοιραστούμε μαζί τους κινηματογραφικές στιγμές, εργαστήρια, κινηματογραφικά παιχνίδια, προβολές, απλά γυρίσματα και ποικίλες τεχνικές και δράσεις κινηματογραφικής και οπτικοακουστικής παιδείας, αλλά και με εικαστικές προσεγγίσεις, ασκήσεις δημιουργικής γραφής και ολιστικές δραστηριότητες. Πλησιάζουμε τα παιδιά για να αφουγκραστούμε τις ανάγκες τους, να ακολουθήσουμε τις ιδέες τους, να παίξουμε μαζί τους και να δημιουργήσουμε τις δικές τους στιγμές και τα μικρά και μεγάλα έργα τέχνης τους. Ταξιδεύουμε συχνά σε απομακρυσμένους τόπους, σε νησιά άγονης γραμμής και ακριτικές περιοχές, σε μια προσπάθεια να μην αποκλείονται ούτε οι εξαιρετικά μικρές ομάδες παιδιών και καθεμιά από αυτές τις συναντήσεις να είναι μια ξεχωριστή και συγκινητική εμπειρία και καταγραφή.

ΓΔ: Αυτή είναι πάντα η μεγάλη αγωνία. Καθώς η Cinemathesis είναι Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, η ανεύρεση επιχορηγήσεων, χορηγιών, δωρεών είναι ένας αγώνας διαρκείας. Είναι εξαιρετικά δύσκολες οι συνθήκες και πολλά τα εμπόδια και οι αντίξοες συνθήκες που αντιμετωπίζουμε συνέχεια. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε κάποια οικονομική ενίσχυση από το Υπουργείο Πολιτισμού, καθώς και υποστήριξη από διάφορους τοπικούς φορείς και ιδιωτικές πρωτοβουλίες, οι οποίοι προσφέρουν ανάλογα με το αίτημά μας, τη διαθεσιμότητά τους και το αντικείμενο κάθε δράσης και ταξιδιού. Τους ευχαριστούμε όλους θερμά και ελπίζουμε να «μεγαλώσει» η δυναμική μας και να καταφέρνουμε να ταξιδεύουμε και να προσφέρουμε, ειδικά σε παιδιά απομακρυσμένων και δυσπρόσιτων περιοχών, αλλά επίσης να πλησιάζουμε και ευάλωτες ομάδες, ξενώνες ασυνόδευτων ανήλικων προσφυγόπουλων και άλλες ομάδες με τις οποίες δραστηριοποιούμαστε. Φυσικά, η προσωπική «τρέλα», ο χρόνος και η αυτοδιάθεση φίλων που στηρίζουν το ίδιο όραμα είναι η απαραίτητη κινητήρια δύναμη. Το σημαντικό είναι πως η προσπάθειά μας αυτή εκτιμάται ιδιαίτερα από τα παιδιά, τα οποία μας επιστρέφουν αστείρευτη αγάπη. Παίρνουμε δύναμη να συνεχίσουμε, όταν κινητοποιείται μέσα τους έστω και μια μικρή σπίθα για να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις, τα ερωτήματα και τις ανάγκες τους μέσα από τα ερεθίσματα που τους προτείνουμε.

ΓΔ: Όπως σου είπα, μας προβληματίζουν οι ανάγκες των παιδιών, αφουγκραζόμαστε επιθυμίες και διατηρούμε ανοιχτή μια δίοδο επικοινωνίας μαζί τους. Έχουμε φτάσει καταχείμωνο στους Αρκιούς για το ένα και μοναδικό παιδί του νησιού εκεί, στη Γαύδο με τους δύο υπέροχους μαθητές (φίλους πια) του σχολείου, την Ερείκουσα Διαπόντιων Νήσων, επίσης με τα δύο αδελφάκια που φοιτούν σε ένα υπέροχο σχολείο που είχε κλείσει για χρόνια λόγω έλλειψης μαθητών και άνοιξε ευτυχώς ξανά τον Ιανουάριο του 2020, τον Κάλαμο Λευκάδας και την Θύμαινα, δύο μικρό νησάκια που δεν περνάει ούτε αυτοκίνητο και μεταφέραμε τον εξοπλισμό μας με τοπικά καΐκια, τους αγαπημένους Φούρνους, τον υπέροχο Άη-Στράτη με τα δημιουργικά παιδιά, αλλά και το απομακρυσμένο χωριό Καρκινάγρι στην Ικαρία με το πιο μικρό σχολείο του νησιού.

Έχουμε δημιουργήσει κινηματογραφικές λέσχες σε πολλά σχολεία σε όλη την Ελλάδα. Έχουμε υλοποιήσει δράσεις με παιδιά όλων των ηλικιών σε αστικά κέντρα όπου τα παιδιά βιώνουν πολλαπλά εξωσχολικά προγράμματα. Έχουμε εργαστεί με ανήλικους πρόσφυγες που δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα, αλλά καταφέραμε να επικοινωνήσουμε μέσα από εικόνες και ήχους και ερεθίσματα από τις καλές τέχνες. Σε όλες αυτές τις συνευρέσεις, βλέπουμε τα παιδιά να γοητεύονται και να κινητοποιούνται μέσα από τον κινηματογράφο, να αντιλαμβάνονται μια κάποια ταύτιση με τη δική τους καθημερινότητα, να τονώνεται η αυτοπεποίθησή τους και το αίσθημα μοναδικότητας που κάθε παιδί πρέπει να αισθάνεται, αλλά και να εντοπίζουν τα κοινά που έχουν με άλλα παιδιά, σε άλλους τόπους, πολιτισμούς, εποχές. Ο κινηματογράφος βοηθά τα παιδιά να μετασχηματίζουν τα βιώματά τους σε συναισθήματα και να ανακαλύπτουν δεξιότητες και σίγουρα να ονειρεύονται έναν κόσμο όπου κάπως θα ακουστεί η φωνή τους.

ΓΔ: Πραγματικά δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σημείο άφιξης. Δεν ξέρω πού μπορεί να φτάσει, γιατί όπως λέμε και στα παιδιά, πιστεύουμε πως δεν έχει μεγάλη σημασία το τελικό αποτέλεσμα, αλλά περισσότερο το ταξίδι και η διαδρομή που γίνεται για την επίτευξη οποιουδήποτε στόχου, έργου, εργασίας ή παιχνιδιού. Μεγάλη σημασία δίνουμε και στη «συνέχεια» που μπορεί να δημιουργείται σε κάθε νέα γνωριμία και συνεργασία, με δράσεις και άλλες διεξόδους για τα παιδιά, άλλοτε υλοποιώντας επιθυμίες τους από μακριά, διαδικτυακά ή μέσω διασχολικής αλληλογραφίας και άλλοτε με φυσική παρουσία, ξαναγυρνώντας με κάθε ευκαιρία στον τόπο τους. Συνήθως τα ίδια τα παιδιά φωτίζουν τον δρόμο των δράσεων και των δραστηριοτήτων, καθώς κάθε ομάδα έχει διαφορετικές ιδιαιτερότητες και προσπαθούμε να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες κάθε ομάδας παιδιών ξεχωριστά.

Ελπίζουμε να περάσει σύντομα αυτή η περίοδος με τις πρωτόγνωρες λόγω πανδημίας δυσκολίες, αναβολές και ανακατατάξεις. Έχουμε ξεκινήσει συζητήσεις και επαφές με πολλά νησιά άγονης γραμμής και απομακρυσμένους τόπους και μας περιμένουν πολλά μικρά σχολεία και παιδιά σε όλη την Ελλάδα, καθώς το πρόγραμμά μας «Μικρά Σχολεία-Μεγάλη Οθόνη» έχει πάρει τη μορφή έργου ζωής για εμάς. Ελπίζουμε να βρίσκουμε πάντα τον τρόπο να ταξιδεύουμε κοντά στα αγαπημένα CINEφιλαράκια μας, με τα οποία κρατάμε μια σύνδεση έστω και διαδικτυακά ή με τηλεμαθήματα και διάφορους τρόπους επικοινωνίας αυτή την περίοδο.

ΓΔ: (Γελάει) Αυτή είναι μια καλή ερώτηση, να σκεφτώ (παύση). Δεν με έχουν ρωτήσει: «Ποιο είναι το κίνητρο πίσω από κάθε νέα προσπάθεια;».

ΓΔ: Είναι γνωστό ότι το να υλοποιήσεις μια καινούργια ιδέα με κάθε ρίσκο, στην Ελλάδα τουλάχιστον, μοιάζει αρχικά με ουτοπία, μετά με Γολγοθά και συνεχώς χρειάζεται γερό στομάχι. Το πλαίσιο δεν σε βοηθά να αναπτυχθείς, κυρίως σε έναν τομέα σαν τον δικό μας. Τα προσκόμματα είναι πολλά, εκτός αν έχεις κεφάλαιο να διαθέσεις (κάτι που εμείς για παράδειγμα δεν έχουμε). Όπως ανέφερα όμως, η αγάπη για τα παιδιά και τον κινηματογράφο και ένα κοινό όραμα που μας ενώνει μας δίνουν ώθηση και κουράγιο. Η υποστήριξη από κάποιους φορείς είναι επίσης ενθαρρυντική και δίνει μικρές ανάσες ζωής, εξέλιξης και υλοποίησης σχεδίων. Προσωπικά, κάθε μέρα λέω στον εαυτό μου «Κάνεις κάτι το οποίο πιστεύεις και δουλεύεις σκληρά γι’ αυτό -με ρωγμές, αλλά και με χαρές-, οπότε συνέχισε και όσο αντέξεις». Αυτό είναι το κίνητρο και ο καθένας μπορεί μόνο να το αναζητά μέσα του!

Σχετικό θέμα

Το βίντεο κλαμπ του Mix Grill

Βιντεοκλάμπερς: Αναμνήσεις από κινηματογραφικές προβολές