Οι Χαϊνηδες είναι μια από τις πιο αξιόλογες και ιδιαίτερες περιπτώσεις ελληνικών συγκροτημάτων. Εδώ και 20 χρόνια μάς προσφέρουν σταθερά τη δική τους ματιά στην κρητική (και όχι μόνο) παραδοσιακή μουσική, πάντα με γνώμονα την αναζήτηση του καινούριου και το εσωτερικό «σκάψιμο». Εξέχουσα μορφή αυτής της συλλογικότητας και μέρος της προσωπικής μου καλλιτεχνικής μυθολογίας, ο Δημήτρης Αποστολάκης, δημιουργός των περισσότερων από τα τραγούδια των Χαϊνηδων και λυράρης.
Είχα την τύχη να τον συναντήσω πριν μερικές μέρες στα Πετράλωνα και να εντυπωσιαστώ από τον επιστημονικό, φιλοσοφικό και ανθρώπινο τρόπο που βλέπει τα πράγματα. Δεν βάζει διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία, τον πολιτισμό. Έχει μια συνολική θεώρηση των πραγμάτων και αρνείται να συμβιβαστεί με τις αρχές του ατομισμού που επικρατούν στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για αυτές του τις απόψεις σε μια κουβέντα που έγινε με αφορμή το νέο διπλό δίσκο των Χαϊνηδων «Αγροτοκτηνοτροφικά και Μητροπολιτικά», που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από την MBI.
Σε καιρούς πολύ δύσκολους για τη δισκογραφία εσείς βγάλατε έναν ακόμα διπλό δίσκο με 22 νέα τραγούδια. Πώς αποφασίσατε αυτή τη μορφή των δύο ουσιαστικά δίσκων;
Οι δισκογραφικές εργασίες, σαν εν δυνάμει οντότητες, διαλέγουν τους ανθρώπους που θα τις υπηρετήσουν. Δεν αποφασίσαμε εμείς να προβούμε σε αυτό το δίπτυχο. Μύχια πολιτιστική και κοινωνική αναγκαιότητα των καιρών μας, αποφασίζει ποιο μικρό ηφαίστειο θα εκραγεί και ίσως αυτή η λάβα να είναι πολύτιμη, όπως πολύτιμη είναι η λάβα των ηφαιστείων στη φύση. Είναι χαλεποί οι καιροί. Χαλεποί οι καιροί για συλλογικότητες. Χαλεποί οι καιροί για παραγωγές. Αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια αντιπαραγωγική και αντιδημιουργική Ελλάδα. Σ’ αυτό λοιπόν, αντί να προβαίνουμε σε κρίσεις, το μόνο που εμείς θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να αφοσιωθούμε, να βάλουμε χρήματα, κόπο, μεράκι και μεγάλη αυταπάρνηση για να κάνουμε αυτήν την εργασία. Και μάλιστα σταματώντας τα live από το περασμένο καλοκαίρι για να δώσουμε βάρος στο συγκεκριμένο γεγονός. Αυτή είναι λοιπόν η απάντηση σε όλο το γύρω μας κοινωνικό γίγνεσθαι.
Αυτό το διαχωρισμό σε «Αγροτοκτηνοτροφικά» και «Μητροπολιτικά» γιατί τον κάνατε;
Τα «Αγροτοκτηνοτροφικά» είναι πιο απλές μουσικές και γλωσσικές φόρμες. Πήραμε ένα γεωγραφικό αρχέτυπο, την Κρήτη, που είναι μουσικό σταυροδρόμι και υπάρχουν μέσα της όλες οι μεσογειακές διαδρομές. Οπότε, οι ερμηνευτές, που είναι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους και προέρχονται και από τους 4 Νομούς της Κρήτης, αντιπροσωπεύουν και διαφορετικές εποχές σε αυτή τη μουσική εξέλιξη. Με αυτήν την αφορμή, τις μικρές, μίνιμαλ μουσικές φόρμες της ανατολικής Μεσογείου και αρχέτυπο την Κρήτη, κάναμε τα «Αγροτοκτηνοτροφικά», για να σκιαγραφήσουμε τα σύνορά της. Κατά κάποιο τρόπο μιλάμε για κοινωνική ανθρωπολογία. Βέβαια, επανορίζοντας πολλές φορές τις κατηγορίες για να αποκτήσουν ένα νέο σημασιολογικό περιεχόμενο και να αφορούν άλλους χώρους και άλλους χρόνους… Δεν μιλάμε, δηλαδή, για ρετρό δίσκο. Ο δεύτερος δίσκος είναι πειραματικός και έχει πιο εκτεταμένες μουσικές και γλωσσικές φόρμες, πιο περίπλοκη αρμονία, άλλη ενορχήστρωση. Εδράζεται στην αγωνία των ανθρώπων στις μητροπόλεις και στην πληθώρα πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων που λαμβάνουν χώρα σε αυτές.
Στο δίσκο συμμετέχει πολύ ενεργά ο Θοδωρής Ρέλλος των Mode Plagal. Στο ένθετο τον ευχαριστείτε αποκαλώντας τον «δάσκαλο». Γιατί είναι δάσκαλος για σας;
Οι Χαϊνηδες εδώ και 20 χρόνια μαθητεύουν. Αυτό κάνουν! Ο Θοδωρής Ρέλλος είναι δάσκαλός μου. Σκέψου ότι πέρυσι και πρόπερσι μου έκανε μαθήματα αντίστιξης και αρμονίας. Είναι απ’τους πιο ολοκληρωμένους και συνεπείς μουσικούς και απ’τις πιο ασκητικές μορφές που έχω δει. Έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία μαζί του, όπως και με τον Τάκη Κανέλλο και με όλους τους Mode Plagal που μαζί κάναμε και το διπλό δίσκο «Η κάθοδος των Σαλτιμπάγκων». Και με τον Ψαραντώνη, άμα δεις, είναι η τρίτη φορά που συνεργαζόμαστε. Γενικά οι συνεργασίες που κάνουμε είναι σχέσεις ζωής. Δεν είναι σχέσεις ευκαιριακές και εφήμερες. Μπαίνουμε ο ένας στα χωράφια του άλλου και αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό, σε μια εποχή που οι συνεργασίες είναι εμπορικά τεχνάσματα μη συγκινονούντων δοχείων.
Ένα από τα κομμάτια του δίσκου λέγεται «Κοντυλιές του Ιερώνυμου Μονκ». Ποιος είναι ο Ιερώνυμος Μονκ;
Είναι ένα απ’τα πιο αξιόλογα και αξιοσέβαστα πρόσωπα που έχει αυτή τη στιγμή η Ευρώπη. Ζει απομονωμένος κάπου στην Κεντρική Ευρώπη και απαγορεύει σε οποιονδήποτε να αναφέρει το όνομά του και την ιδιότητά του. Επιλέγει να επικοινωνεί με τον τρόπο του μαζί μου ώστε να κοινοποιώ εγώ στοιχεία της ζωής του, όταν το θέλει εκείνος, σύμφωνα με την εξαιρετικά ιδιόρρυθμη ιδιοσυγκρασία του.
Στο σημείωμα του δίσκου αναφέρετε ότι σε καιρούς κρίσης, που κυριαρχούν η φοβικότητα, ο ατομικισμός και η αντιπαραγωγικότητα, εσείς επιλέξατε να είστε παραγωγικοί βγάζοντας έναν διπλό album. Τα στοιχεία αυτά – και ειδικά ο ατομικισμός - δεν υπήρχαν και προ κρίσης;
Εξαρτάται από το πώς μετρά κανείς το χρόνο. Αν πάρουμε το ελληνικό κράτος από καταβολής του, δηλαδή από το 1828 και ένθεν, θα δεις ένα κράτος αλαλούμ.Βαβυλωνία. Αστικά σχολεία φτιάχνουν εθνικές συνειδήσεις. Πόλεμοι επί πολέμων, εθνικοί, εμφύλιοι, παγκόσμιοι. Αλλεπάλληλες πτωχεύσεις. Το κράτος αυτό, δηλαδή οι νεοέλληνες, δεν πέτυχε ποτέ μια πολιτισμική ιδιοσυχνότητα. Κρίση σημαίνει ότι κρίνω κάποιον, άρα συγκρίνω. Ποιος συγκρίνεται; Αυτός που δεν είναι μοναδικός.
Μια καλή περίοδος στο ελληνικό και το παγκόσμιο γίγνεσθαι, ήταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν, λόγω μια γενικευμένης πλανητικής καταστροφής, τα παιδιά αμφισβήτησαν την πατρική οικογένεια και γενικά θεσμούς και αξίες του παλιού κόσμου. Είχαμε έναν Μάη του ’68, τα κινήματα των χίπις και μια έκρηξη καλλιτεχνικής δημιουργίας. Όλα αυτά τα ψήγματα υποχώρησαν στην Ελλάδα με τη χούντα, το λαϊκισμό που καλλιεργήθηκε και όλη την κατάσταση με τις κατοπινές κυβερνήσεις που φτάνουν μέχρι σήμερα. Και φυσικά με τη λάθος θεώρηση του εαυτού μας, σαν άτομα και σαν λαός μέσα στο παγκόσμιο ιστορικό γίγνεσθαι. Με την παραδοχή ότι είμαστε ο υπερούσιος λαός, με την αυθαιρεσία και όλα αυτά τα πράγματα.
Ένα καλό που είχαμε στην Ελλάδα ήταν ότι, ενώ ήμαστε φτωχή χώρα, είχαμε έναν κοινωνικό ιστό, γιατί πολλές φορές οι κοινωνίες της στέρησης, είναι πιο δημιουργικές από τις κοινωνίες της αφθονίας. Είχαμε αναπτύξει το αίσθημα της αλληλεγγύης και υπήρχε ένας κοινωνικός ιστός. Τώρα πια δεν υπάρχει… Υπάρχουν μόνο αποκομμένες ατομικές και πολιτισμικές κοιλίδες.
Άρα, τα σημάδια υπήρχαν πολύ πριν την κρίση…
Μα η κρίση υπήρχε από καταβολής του κράτους και ήταν πάντα πολιτισμική. Την πολιτισμική μας ένδοια, άρα την κρίση, την καταλάβαμε όταν χτύπησε στην τσέπη μας και έγινε και οικονομική. Κοινωνιολογικά, ο κάθε άνθρωπος έχει δύο σημάδια που δηλώνουν όλη του την υπόσταση. Το ένα είναι το τι βάζει στο στόμα του και το άλλο τι μουσική βάζει στα αυτιά του. Οι Έλληνες, στην πλειοψηφία τους, προεξαρχόντων των πολιτικών και οικονομικών ηγετών, ακούν ποπ σκυλάδικα. Και στο στόμα τους τι βάζουν; Πρώτοι σε κατανάλωση ουίσκι, αντικαταθλιπτικών και αντιβιοτικών. Πρώτοι επίσης σε παιδική παχυσαρκία. Είναι δυνατόν ένας τέτοιος λαός να μην πτωχεύσει και οικονομικά, αφού είναι πτωχευμένος πολιτισμικά;
Υπάρχουν ενεργές κηλίδες, δεν είναι όλοι σε αυτό το πλαίσιο. Όμως, πρέπει να αναθεωρήσουμε όλο τον τρόπο ζωής μας. Πρέπει επιτέλους, όταν το αποφασίσουν οι καιροί και η φύση, να δοθεί ένα τέλος σε αυτό που λέμε ετερονομία. Οι κοινότητες των ανθρώπων πρέπει να αυτοκαθορίζονται, να αυτοθεσμίζονται, να αυτονομούνται και να έχουν ισχυρή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Ήδη τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται κοινότητες ανθρώπων, που είναι πολύ δημιουργικές και στηρίζονται στο ισοδίκαιο ηθικό εμπόριο, στις χρονοτράπεζες, στην τοποφαγική γεωργία της εγγύτητας και στην ανταλλακτική οικονομία. Είναι κάποια απλά μέτρα που παίρνουν οι προοδευτικές κοινότητες παγκοσμίως. Τώρα το πού θα πάει η τρελή ιστορία του κόσμου δεν το ξέρω.
Έχετε μιλήσει και στο παρελθόν για την αυτοοργάνωση και τις κοινότητες. Πιστεύετε ότι αυτή είναι η λύση στα προβλήματα και τα αδιέξοδα που έχουμε σήμερα; Μέσα σε μια εποχή ατομισμού, δεν φαντάζει χιλιόμετρα μακριά κάτι τέτοιο;
Ναι, αλλά και η ιστορία του κόσμου είναι τρελή. Επειδή το σύστημα είναι χαοτικό, δεν μπορεί κανείς να κρίνει τι θα πυροδοτήσει μια μικρή αλλαγή κάπου. Ούτως ή άλλως, εγώ λέω τι θα μου άρεσε να γίνει. Δεν μπορώ να προβλέψω πότε θα γίνει και πώς. Εμένα μου αρέσει οι άνθρωποι να έχουν ισχυρή αλληλεγγύη, να συνδημιουργούν, να ελαχιστοποιούν το χρόνο και τον κόπο. Συμφωνώ με τον κοινοτικό τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, είναι τραγική η «ιδιοκτησία» των παιδιών. Δεν θεωρώ κανέναν κατάλληλο να μεγαλώσει ένα παιδί πέρα από την κοινότητα. Οι πυρηνικές οικογένειες είναι εξαμβλώματα της ιστορίας. Απαιτούν πολύ χρόνο, πολύ κόπο και έχουν μια νοσηρή επαφή που ευνοεί την παιδεραστία, η οποία θριαμβεύει παγκοσμίως. Αδυνατούν να παράξουν υγιείς ατομικές συνειδήσεις και αυτό τα λέει όλα.
Τι σας παρακινεί να γράψετε ένα τραγούδι;
Η ανάγκη για να υπάρξω. Φυσικά το αποφεύγω μέχρι εκεί που δεν πάει. Όταν αντιλαμβάνομαι ότι κάτι θέλει να με χρησιμοποιήσει, το αποφεύγω. Παραδίνομαι σε αυτό, μόνο όταν είμαι με την πλάτη στον τοίχο και νιώθω ότι κινδυνεύω να μην υπάρχω σαν οντότητα βιολογική.
Υπάρχουν πολύ όμορφα τραγούδια σας που δεν έχουν γίνει ευρέως γνωστά…
Τα τραγούδια κάνουν τον κύκλο τους. Την «Τίγρη», ας πούμε, άρχισε να την μαθαίνει ο κόσμος μετά από 8 χρόνια. Το «Καπηλειό», επίσης, αγαπήθηκε έντονα μετά από 15 χρόνια και μετά από 18 χρόνια έκανε και μια επανεκτέλεση ο Βασίλης Σκουλάς. Το πραγματικό καλλιτέχνημα, που είναι προϊόν μύχιας ανάγκης, δεν είναι ποτέ εύληπτο, διότι αν είναι προϊόν δυσκολίας, που σημαίνει προϊόν αλλαγής, θα έχεις πάει στο σύνορο της ύπαρξής σου για να το βρεις. Αυτό το σύνορο δεν είναι μόνο δικό σου είναι και το σύνορο μιας ολόκληρης κοινωνικής κατάστασης. Ακόμα κι εσύ που το γράφεις και έχεις μια συνεχή επαφή μαζί του, μέσα από χιλιάδες προβαρίσματα, μέχρι να μπει στο δίσκο κλπ, ακόμα κι εσύ, κάθε φορά που το ακούς το ερμηνεύεις διαφορετικά. Πόσο μάλλον ο κόσμος… Δεν είναι εύληπτα τα πράγματα λοιπόν και ειδικά στους Χαϊνηδες ο λόγος και οι μουσικές είναι «πυκνά» και δεν χαϊδεύουν αυτιά.
Τι σημαίνει «χαϊνης» και πώς καταλήξατε σε αυτήν την ονομασία;
Οι λέξεις έρχονται και μας βρίσκουν, δεν τις βρίσκουμε εμείς. Χαϊνης είναι ο αντάρτης στα βουνά, ο φυγόδικος, αλλά αυτό το μάθαμε αργότερα. Εμάς, όταν ήμαστε μικροί, μας έλεγαν «σαν τον Χαϊνη γυρίζεις», δηλαδή σαν τον ρέμπελο, ας πούμε. Μετά μάθαμε ότι είναι αρχαία σημιτική λέξη, από τον μεγαλύτερο δολοφόνο όλων των εποχών, τον Κάιν, που σκότωσε με μιας το 25% του πλανήτη. Αργότερα ανακαλύψαμε την αίρεση των Καϊνητών που λέει ότι οι άνθρωποι ενοχοποιούν αυτό που τους φοβίζει… Εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν πολλές ερμηνείες… Όταν η ονομασία αυτή μας επέλεγε, εμείς είχαμε στο μυαλό μας τη διττή σημασία επαναστάτης – ρέμπελος.
Μεγαλώσατε σε ένα χωριό της Κρήτης. Ποιά ήταν τα πρώτα ακούσματά σας;
Δεν ήξερα ότι υπάρχει κρητική και μη κρητική μουσική. Αυτοί οι διαχωρισμοί ήρθαν πολύ πιο μετά. Δεν είχαμε πηγή για να ακούμε. Στη β Λυκείου, μετά από σκληρές πιέσεις, μου πήρε ο πατέρας μου ένα μονοφωνικό κασετοφωνάκι και μια κασέτα. Ακούγαμε όμως τους ανθρώπους να τραγουδούν. Τον Ερωτόκριτο τον τραγούδαγαν στα χωράφια και τ’αμπέλια. Δεν ξέραμε από διαχωρισμούς όμως. Πιάναμε και τραγουδάγαμε απ’το «Όσο βαρούν τα σίδερα» μέχρι συρτά, μέχρι το «Εν Ιορδάνη βαφτιζομένο σου Κύριε», το «ο Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης», το «Από βραδύς ξεκίνησα», ρεμπέτικα κλπ. Μπορούσες ν’ακούσεις τότε λυράρηδες να παίζουν τανγκό, ρούμπες, βαλς, γιάνγκα και ό,τι μπορείς να φανταστείς.
Στα 20 χρόνια που υπάρχουν οι Χαϊνηδες, υπήρξαν ποτέ έντονες διαφωνίες;
Πάντα υπάρχουν. Όταν μια προσπάθεια δεν περιέχει και τη σύγκρουση, σημαίνει ότι δεν πειραματίστηκε αρκετά.
Τα συγκροτήματα συνήθως διαλύονται νωρίς. Εσείς αποτελείτε εξαίρεση. Τι είναι αυτό που σας κρατάει μαζί και συνεχίζετε;
Πρώτο και βασικό η ισότητα στα οικονομικά, δηλαδή το ότι παίρνουμε όλοι τα ίδια. Αυτό γίνεται από καταβολής συγκροτήματος και είναι απαράβατη αρχή. Σε απαλλάσσει απ’το να σκεφτείς κακό για τον άλλο. Οπότε το οικονομικό, που είναι το μεγάλο κομμάτι νομής εξουσίας, φεύγει κατευθείαν από τη σχέση μας. Αυτό που φέρνει τους μουσικούς σε σύγκρουση - και είναι στην ουσία ιερό - είναι ότι προερχόμαστε από διαφορετική κατοχή πολιτισμικού κεφαλαίου. Συνήθως έχουμε αισθητικές διαφωνίες, δηλαδή αν πάει το τάδε όργανο εκεί ή όχι, κάτι που είναι υγιές. Η ομορφιά είναι η σύνθεση διαφορετικών απόψεων που πηγάζει απ’τη σύγκρουση. Τα συγκροτήματα συνήθως διαλύονται γιατί δεν επιχειρούν αλλαγές, γιατί έχουν έλλειψη επικοινωνίας και λόγω εξουσιαστικών τάσεων που μπαίνουν στο οικονομικό ζήτημα.
Υπάρχει κάτι που σας έχει πει κάποιος ακροατής και σας συγκίνησε ή σας έχει μείνει στη μνήμη;
Αυτό που θυμάμαι έντονα είναι όταν με πήραν τηλέφωνο από τον τομέα Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου και μου είπαν ότι κάθε φορά που εμφανίζομαι στην τηλεόραση (αυτές τις λίγες φορές που το έχω κάνει), οι τρόφιμοι χειροκροτούν, αλαλάζουν και παρεκτρέπονται και δεν μπορούν να τους κάνουν καλά. Αυτό είναι απ’τα μεγαλύτερα κομπλιμέντα που μου έκαναν στη ζωή μου και θα το θυμάμαι πάντα.
- Το νέο 2πλό album των Χαϊνηδων «Αγροτοκτηνοτροφικά και Μητροπολιτικά» κυκλοφορεί από την MBI. Δελτίο Τύπου εδώ
- Οι Χαϊνηδες συναντούν ξανά τον Μίλτο Πασχαλίδη, το Σάββατο 4 Ιούνη στο Φεστιβάλ Αναιρέσεις
- Ιστοσελίδα: www.hainides.gr
Είχα την τύχη να τον συναντήσω πριν μερικές μέρες στα Πετράλωνα και να εντυπωσιαστώ από τον επιστημονικό, φιλοσοφικό και ανθρώπινο τρόπο που βλέπει τα πράγματα. Δεν βάζει διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία, τον πολιτισμό. Έχει μια συνολική θεώρηση των πραγμάτων και αρνείται να συμβιβαστεί με τις αρχές του ατομισμού που επικρατούν στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για αυτές του τις απόψεις σε μια κουβέντα που έγινε με αφορμή το νέο διπλό δίσκο των Χαϊνηδων «Αγροτοκτηνοτροφικά και Μητροπολιτικά», που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από την MBI.
Σε καιρούς πολύ δύσκολους για τη δισκογραφία εσείς βγάλατε έναν ακόμα διπλό δίσκο με 22 νέα τραγούδια. Πώς αποφασίσατε αυτή τη μορφή των δύο ουσιαστικά δίσκων;
Οι δισκογραφικές εργασίες, σαν εν δυνάμει οντότητες, διαλέγουν τους ανθρώπους που θα τις υπηρετήσουν. Δεν αποφασίσαμε εμείς να προβούμε σε αυτό το δίπτυχο. Μύχια πολιτιστική και κοινωνική αναγκαιότητα των καιρών μας, αποφασίζει ποιο μικρό ηφαίστειο θα εκραγεί και ίσως αυτή η λάβα να είναι πολύτιμη, όπως πολύτιμη είναι η λάβα των ηφαιστείων στη φύση. Είναι χαλεποί οι καιροί. Χαλεποί οι καιροί για συλλογικότητες. Χαλεποί οι καιροί για παραγωγές. Αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια αντιπαραγωγική και αντιδημιουργική Ελλάδα. Σ’ αυτό λοιπόν, αντί να προβαίνουμε σε κρίσεις, το μόνο που εμείς θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να αφοσιωθούμε, να βάλουμε χρήματα, κόπο, μεράκι και μεγάλη αυταπάρνηση για να κάνουμε αυτήν την εργασία. Και μάλιστα σταματώντας τα live από το περασμένο καλοκαίρι για να δώσουμε βάρος στο συγκεκριμένο γεγονός. Αυτή είναι λοιπόν η απάντηση σε όλο το γύρω μας κοινωνικό γίγνεσθαι.
Αυτό το διαχωρισμό σε «Αγροτοκτηνοτροφικά» και «Μητροπολιτικά» γιατί τον κάνατε;
Τα «Αγροτοκτηνοτροφικά» είναι πιο απλές μουσικές και γλωσσικές φόρμες. Πήραμε ένα γεωγραφικό αρχέτυπο, την Κρήτη, που είναι μουσικό σταυροδρόμι και υπάρχουν μέσα της όλες οι μεσογειακές διαδρομές. Οπότε, οι ερμηνευτές, που είναι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους και προέρχονται και από τους 4 Νομούς της Κρήτης, αντιπροσωπεύουν και διαφορετικές εποχές σε αυτή τη μουσική εξέλιξη. Με αυτήν την αφορμή, τις μικρές, μίνιμαλ μουσικές φόρμες της ανατολικής Μεσογείου και αρχέτυπο την Κρήτη, κάναμε τα «Αγροτοκτηνοτροφικά», για να σκιαγραφήσουμε τα σύνορά της. Κατά κάποιο τρόπο μιλάμε για κοινωνική ανθρωπολογία. Βέβαια, επανορίζοντας πολλές φορές τις κατηγορίες για να αποκτήσουν ένα νέο σημασιολογικό περιεχόμενο και να αφορούν άλλους χώρους και άλλους χρόνους… Δεν μιλάμε, δηλαδή, για ρετρό δίσκο. Ο δεύτερος δίσκος είναι πειραματικός και έχει πιο εκτεταμένες μουσικές και γλωσσικές φόρμες, πιο περίπλοκη αρμονία, άλλη ενορχήστρωση. Εδράζεται στην αγωνία των ανθρώπων στις μητροπόλεις και στην πληθώρα πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων που λαμβάνουν χώρα σε αυτές.
Στο δίσκο συμμετέχει πολύ ενεργά ο Θοδωρής Ρέλλος των Mode Plagal. Στο ένθετο τον ευχαριστείτε αποκαλώντας τον «δάσκαλο». Γιατί είναι δάσκαλος για σας;Οι Χαϊνηδες εδώ και 20 χρόνια μαθητεύουν. Αυτό κάνουν! Ο Θοδωρής Ρέλλος είναι δάσκαλός μου. Σκέψου ότι πέρυσι και πρόπερσι μου έκανε μαθήματα αντίστιξης και αρμονίας. Είναι απ’τους πιο ολοκληρωμένους και συνεπείς μουσικούς και απ’τις πιο ασκητικές μορφές που έχω δει. Έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία μαζί του, όπως και με τον Τάκη Κανέλλο και με όλους τους Mode Plagal που μαζί κάναμε και το διπλό δίσκο «Η κάθοδος των Σαλτιμπάγκων». Και με τον Ψαραντώνη, άμα δεις, είναι η τρίτη φορά που συνεργαζόμαστε. Γενικά οι συνεργασίες που κάνουμε είναι σχέσεις ζωής. Δεν είναι σχέσεις ευκαιριακές και εφήμερες. Μπαίνουμε ο ένας στα χωράφια του άλλου και αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό, σε μια εποχή που οι συνεργασίες είναι εμπορικά τεχνάσματα μη συγκινονούντων δοχείων.
Ένα από τα κομμάτια του δίσκου λέγεται «Κοντυλιές του Ιερώνυμου Μονκ». Ποιος είναι ο Ιερώνυμος Μονκ;
Είναι ένα απ’τα πιο αξιόλογα και αξιοσέβαστα πρόσωπα που έχει αυτή τη στιγμή η Ευρώπη. Ζει απομονωμένος κάπου στην Κεντρική Ευρώπη και απαγορεύει σε οποιονδήποτε να αναφέρει το όνομά του και την ιδιότητά του. Επιλέγει να επικοινωνεί με τον τρόπο του μαζί μου ώστε να κοινοποιώ εγώ στοιχεία της ζωής του, όταν το θέλει εκείνος, σύμφωνα με την εξαιρετικά ιδιόρρυθμη ιδιοσυγκρασία του.
Στο σημείωμα του δίσκου αναφέρετε ότι σε καιρούς κρίσης, που κυριαρχούν η φοβικότητα, ο ατομικισμός και η αντιπαραγωγικότητα, εσείς επιλέξατε να είστε παραγωγικοί βγάζοντας έναν διπλό album. Τα στοιχεία αυτά – και ειδικά ο ατομικισμός - δεν υπήρχαν και προ κρίσης;
Εξαρτάται από το πώς μετρά κανείς το χρόνο. Αν πάρουμε το ελληνικό κράτος από καταβολής του, δηλαδή από το 1828 και ένθεν, θα δεις ένα κράτος αλαλούμ.Βαβυλωνία. Αστικά σχολεία φτιάχνουν εθνικές συνειδήσεις. Πόλεμοι επί πολέμων, εθνικοί, εμφύλιοι, παγκόσμιοι. Αλλεπάλληλες πτωχεύσεις. Το κράτος αυτό, δηλαδή οι νεοέλληνες, δεν πέτυχε ποτέ μια πολιτισμική ιδιοσυχνότητα. Κρίση σημαίνει ότι κρίνω κάποιον, άρα συγκρίνω. Ποιος συγκρίνεται; Αυτός που δεν είναι μοναδικός.
Μια καλή περίοδος στο ελληνικό και το παγκόσμιο γίγνεσθαι, ήταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν, λόγω μια γενικευμένης πλανητικής καταστροφής, τα παιδιά αμφισβήτησαν την πατρική οικογένεια και γενικά θεσμούς και αξίες του παλιού κόσμου. Είχαμε έναν Μάη του ’68, τα κινήματα των χίπις και μια έκρηξη καλλιτεχνικής δημιουργίας. Όλα αυτά τα ψήγματα υποχώρησαν στην Ελλάδα με τη χούντα, το λαϊκισμό που καλλιεργήθηκε και όλη την κατάσταση με τις κατοπινές κυβερνήσεις που φτάνουν μέχρι σήμερα. Και φυσικά με τη λάθος θεώρηση του εαυτού μας, σαν άτομα και σαν λαός μέσα στο παγκόσμιο ιστορικό γίγνεσθαι. Με την παραδοχή ότι είμαστε ο υπερούσιος λαός, με την αυθαιρεσία και όλα αυτά τα πράγματα.
Ένα καλό που είχαμε στην Ελλάδα ήταν ότι, ενώ ήμαστε φτωχή χώρα, είχαμε έναν κοινωνικό ιστό, γιατί πολλές φορές οι κοινωνίες της στέρησης, είναι πιο δημιουργικές από τις κοινωνίες της αφθονίας. Είχαμε αναπτύξει το αίσθημα της αλληλεγγύης και υπήρχε ένας κοινωνικός ιστός. Τώρα πια δεν υπάρχει… Υπάρχουν μόνο αποκομμένες ατομικές και πολιτισμικές κοιλίδες.
Άρα, τα σημάδια υπήρχαν πολύ πριν την κρίση…Μα η κρίση υπήρχε από καταβολής του κράτους και ήταν πάντα πολιτισμική. Την πολιτισμική μας ένδοια, άρα την κρίση, την καταλάβαμε όταν χτύπησε στην τσέπη μας και έγινε και οικονομική. Κοινωνιολογικά, ο κάθε άνθρωπος έχει δύο σημάδια που δηλώνουν όλη του την υπόσταση. Το ένα είναι το τι βάζει στο στόμα του και το άλλο τι μουσική βάζει στα αυτιά του. Οι Έλληνες, στην πλειοψηφία τους, προεξαρχόντων των πολιτικών και οικονομικών ηγετών, ακούν ποπ σκυλάδικα. Και στο στόμα τους τι βάζουν; Πρώτοι σε κατανάλωση ουίσκι, αντικαταθλιπτικών και αντιβιοτικών. Πρώτοι επίσης σε παιδική παχυσαρκία. Είναι δυνατόν ένας τέτοιος λαός να μην πτωχεύσει και οικονομικά, αφού είναι πτωχευμένος πολιτισμικά;
Υπάρχουν ενεργές κηλίδες, δεν είναι όλοι σε αυτό το πλαίσιο. Όμως, πρέπει να αναθεωρήσουμε όλο τον τρόπο ζωής μας. Πρέπει επιτέλους, όταν το αποφασίσουν οι καιροί και η φύση, να δοθεί ένα τέλος σε αυτό που λέμε ετερονομία. Οι κοινότητες των ανθρώπων πρέπει να αυτοκαθορίζονται, να αυτοθεσμίζονται, να αυτονομούνται και να έχουν ισχυρή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Ήδη τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται κοινότητες ανθρώπων, που είναι πολύ δημιουργικές και στηρίζονται στο ισοδίκαιο ηθικό εμπόριο, στις χρονοτράπεζες, στην τοποφαγική γεωργία της εγγύτητας και στην ανταλλακτική οικονομία. Είναι κάποια απλά μέτρα που παίρνουν οι προοδευτικές κοινότητες παγκοσμίως. Τώρα το πού θα πάει η τρελή ιστορία του κόσμου δεν το ξέρω.
Έχετε μιλήσει και στο παρελθόν για την αυτοοργάνωση και τις κοινότητες. Πιστεύετε ότι αυτή είναι η λύση στα προβλήματα και τα αδιέξοδα που έχουμε σήμερα; Μέσα σε μια εποχή ατομισμού, δεν φαντάζει χιλιόμετρα μακριά κάτι τέτοιο;
Ναι, αλλά και η ιστορία του κόσμου είναι τρελή. Επειδή το σύστημα είναι χαοτικό, δεν μπορεί κανείς να κρίνει τι θα πυροδοτήσει μια μικρή αλλαγή κάπου. Ούτως ή άλλως, εγώ λέω τι θα μου άρεσε να γίνει. Δεν μπορώ να προβλέψω πότε θα γίνει και πώς. Εμένα μου αρέσει οι άνθρωποι να έχουν ισχυρή αλληλεγγύη, να συνδημιουργούν, να ελαχιστοποιούν το χρόνο και τον κόπο. Συμφωνώ με τον κοινοτικό τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, είναι τραγική η «ιδιοκτησία» των παιδιών. Δεν θεωρώ κανέναν κατάλληλο να μεγαλώσει ένα παιδί πέρα από την κοινότητα. Οι πυρηνικές οικογένειες είναι εξαμβλώματα της ιστορίας. Απαιτούν πολύ χρόνο, πολύ κόπο και έχουν μια νοσηρή επαφή που ευνοεί την παιδεραστία, η οποία θριαμβεύει παγκοσμίως. Αδυνατούν να παράξουν υγιείς ατομικές συνειδήσεις και αυτό τα λέει όλα.
Τι σας παρακινεί να γράψετε ένα τραγούδι;
Η ανάγκη για να υπάρξω. Φυσικά το αποφεύγω μέχρι εκεί που δεν πάει. Όταν αντιλαμβάνομαι ότι κάτι θέλει να με χρησιμοποιήσει, το αποφεύγω. Παραδίνομαι σε αυτό, μόνο όταν είμαι με την πλάτη στον τοίχο και νιώθω ότι κινδυνεύω να μην υπάρχω σαν οντότητα βιολογική.
Υπάρχουν πολύ όμορφα τραγούδια σας που δεν έχουν γίνει ευρέως γνωστά…
Τα τραγούδια κάνουν τον κύκλο τους. Την «Τίγρη», ας πούμε, άρχισε να την μαθαίνει ο κόσμος μετά από 8 χρόνια. Το «Καπηλειό», επίσης, αγαπήθηκε έντονα μετά από 15 χρόνια και μετά από 18 χρόνια έκανε και μια επανεκτέλεση ο Βασίλης Σκουλάς. Το πραγματικό καλλιτέχνημα, που είναι προϊόν μύχιας ανάγκης, δεν είναι ποτέ εύληπτο, διότι αν είναι προϊόν δυσκολίας, που σημαίνει προϊόν αλλαγής, θα έχεις πάει στο σύνορο της ύπαρξής σου για να το βρεις. Αυτό το σύνορο δεν είναι μόνο δικό σου είναι και το σύνορο μιας ολόκληρης κοινωνικής κατάστασης. Ακόμα κι εσύ που το γράφεις και έχεις μια συνεχή επαφή μαζί του, μέσα από χιλιάδες προβαρίσματα, μέχρι να μπει στο δίσκο κλπ, ακόμα κι εσύ, κάθε φορά που το ακούς το ερμηνεύεις διαφορετικά. Πόσο μάλλον ο κόσμος… Δεν είναι εύληπτα τα πράγματα λοιπόν και ειδικά στους Χαϊνηδες ο λόγος και οι μουσικές είναι «πυκνά» και δεν χαϊδεύουν αυτιά.
Τι σημαίνει «χαϊνης» και πώς καταλήξατε σε αυτήν την ονομασία;Οι λέξεις έρχονται και μας βρίσκουν, δεν τις βρίσκουμε εμείς. Χαϊνης είναι ο αντάρτης στα βουνά, ο φυγόδικος, αλλά αυτό το μάθαμε αργότερα. Εμάς, όταν ήμαστε μικροί, μας έλεγαν «σαν τον Χαϊνη γυρίζεις», δηλαδή σαν τον ρέμπελο, ας πούμε. Μετά μάθαμε ότι είναι αρχαία σημιτική λέξη, από τον μεγαλύτερο δολοφόνο όλων των εποχών, τον Κάιν, που σκότωσε με μιας το 25% του πλανήτη. Αργότερα ανακαλύψαμε την αίρεση των Καϊνητών που λέει ότι οι άνθρωποι ενοχοποιούν αυτό που τους φοβίζει… Εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν πολλές ερμηνείες… Όταν η ονομασία αυτή μας επέλεγε, εμείς είχαμε στο μυαλό μας τη διττή σημασία επαναστάτης – ρέμπελος.
Μεγαλώσατε σε ένα χωριό της Κρήτης. Ποιά ήταν τα πρώτα ακούσματά σας;
Δεν ήξερα ότι υπάρχει κρητική και μη κρητική μουσική. Αυτοί οι διαχωρισμοί ήρθαν πολύ πιο μετά. Δεν είχαμε πηγή για να ακούμε. Στη β Λυκείου, μετά από σκληρές πιέσεις, μου πήρε ο πατέρας μου ένα μονοφωνικό κασετοφωνάκι και μια κασέτα. Ακούγαμε όμως τους ανθρώπους να τραγουδούν. Τον Ερωτόκριτο τον τραγούδαγαν στα χωράφια και τ’αμπέλια. Δεν ξέραμε από διαχωρισμούς όμως. Πιάναμε και τραγουδάγαμε απ’το «Όσο βαρούν τα σίδερα» μέχρι συρτά, μέχρι το «Εν Ιορδάνη βαφτιζομένο σου Κύριε», το «ο Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης», το «Από βραδύς ξεκίνησα», ρεμπέτικα κλπ. Μπορούσες ν’ακούσεις τότε λυράρηδες να παίζουν τανγκό, ρούμπες, βαλς, γιάνγκα και ό,τι μπορείς να φανταστείς.
Στα 20 χρόνια που υπάρχουν οι Χαϊνηδες, υπήρξαν ποτέ έντονες διαφωνίες;
Πάντα υπάρχουν. Όταν μια προσπάθεια δεν περιέχει και τη σύγκρουση, σημαίνει ότι δεν πειραματίστηκε αρκετά.
Τα συγκροτήματα συνήθως διαλύονται νωρίς. Εσείς αποτελείτε εξαίρεση. Τι είναι αυτό που σας κρατάει μαζί και συνεχίζετε;
Πρώτο και βασικό η ισότητα στα οικονομικά, δηλαδή το ότι παίρνουμε όλοι τα ίδια. Αυτό γίνεται από καταβολής συγκροτήματος και είναι απαράβατη αρχή. Σε απαλλάσσει απ’το να σκεφτείς κακό για τον άλλο. Οπότε το οικονομικό, που είναι το μεγάλο κομμάτι νομής εξουσίας, φεύγει κατευθείαν από τη σχέση μας. Αυτό που φέρνει τους μουσικούς σε σύγκρουση - και είναι στην ουσία ιερό - είναι ότι προερχόμαστε από διαφορετική κατοχή πολιτισμικού κεφαλαίου. Συνήθως έχουμε αισθητικές διαφωνίες, δηλαδή αν πάει το τάδε όργανο εκεί ή όχι, κάτι που είναι υγιές. Η ομορφιά είναι η σύνθεση διαφορετικών απόψεων που πηγάζει απ’τη σύγκρουση. Τα συγκροτήματα συνήθως διαλύονται γιατί δεν επιχειρούν αλλαγές, γιατί έχουν έλλειψη επικοινωνίας και λόγω εξουσιαστικών τάσεων που μπαίνουν στο οικονομικό ζήτημα.
Υπάρχει κάτι που σας έχει πει κάποιος ακροατής και σας συγκίνησε ή σας έχει μείνει στη μνήμη;
Αυτό που θυμάμαι έντονα είναι όταν με πήραν τηλέφωνο από τον τομέα Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου και μου είπαν ότι κάθε φορά που εμφανίζομαι στην τηλεόραση (αυτές τις λίγες φορές που το έχω κάνει), οι τρόφιμοι χειροκροτούν, αλαλάζουν και παρεκτρέπονται και δεν μπορούν να τους κάνουν καλά. Αυτό είναι απ’τα μεγαλύτερα κομπλιμέντα που μου έκαναν στη ζωή μου και θα το θυμάμαι πάντα.
info
- Το νέο 2πλό album των Χαϊνηδων «Αγροτοκτηνοτροφικά και Μητροπολιτικά» κυκλοφορεί από την MBI. Δελτίο Τύπου εδώ
- Οι Χαϊνηδες συναντούν ξανά τον Μίλτο Πασχαλίδη, το Σάββατο 4 Ιούνη στο Φεστιβάλ Αναιρέσεις
- Ιστοσελίδα: www.hainides.gr
Σχετικό θέμα