Τα social media έχουν, αναπόφευκτα, δώσει σε όλους μας ένα βήμα ελεύθερης έκφρασης και δημοσιοποίησης της άποψής μας στο διαδίκτυο, για όλες, σχεδόν, τις εκφάνσεις της ζωής μας. Μία από αυτές είναι και η τέχνη. Θα το κάνω πιο συγκεκριμένο και θα θέσω, ως παράδειγμα, την τέχνη του θεάτρου.
Πλήθος κόσμου παρακολουθεί θεατρικές παραστάσεις και, ενώ παλαιότερα δυνατότητα έκφρασης της γνώμης είχε ο κριτικός θεάτρου, πλέον ο καθένας μπορεί να γράψει τις σκέψεις του και τη δική του κριτική στο προσωπικό του προφίλ στα διάφορα social media που διατηρεί. Ακόμη, μπορεί να εκφέρει τη γνώμη του γράφοντας ένα σχόλιο σε διάφορες αναρτήσεις των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, σε ομάδες του facebook, αλλά και σε sites, κάτω από σχετικά άρθρα.
Οι εφημερίδες, ούτως ή άλλως, κλείνουν η μία μετά την άλλη και ο θεατρικός κριτικός του έντυπου μέσου, που δημοσιοποιούσε την άποψή του δίχως αντίλογο (λόγω της μονόδρομης φύσης της εφημερίδας – την διαβάζεις, αλλά δεν μπορείς να αλληλεπιδράσεις) «αποκαθηλώνεται». Ο ρόλος του έχει χάσει κάτι από την αίγλη που είχε και το χαρακτηριστικό της «αυθεντίας» που παλαιότερα ήταν αρκετά έντονο, σήμερα έχει φθαρεί. Έτσι, ο θεατρικός κριτικός κατεβαίνει σιγά σιγά από το «βάθρο» του και, μέσω του διαδικτύου, ο θεατής ανεβαίνει σκαλοπάτια. Τείνουν σιγά σιγά να είναι στο ίδιο επίπεδο και η κριτική τους να φέρει την ίδια βαρύτητα.
Συν τοις άλλοις, υπάρχει άλλο ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που διαδραματίζει τον δικό του, επιδραστικό ρόλο σε όλα τα παραπάνω. Πρόκειται για τις διαδικτυακές πλατφόρμες, όπου το θεατρόφιλο κοινό καλείται να γράψει τη γνώμη του μετά από μία παράσταση, με μία εξ αυτών να έχει ιδιαίτερη επιτυχία και αναγνωσιμότητα τα τελευταία χρόνια. Ο κόσμος, μάλιστα, τείνει να εμπιστεύεται περισσότερο τα σχόλια και τις κριτικές των άλλων θεατών, παρά των κριτικών θεάτρου και θα μπορούσαμε να πούμε πως κάτι τέτοιο είναι απολύτως λογικό, εφόσον ταυτίζονται πολύ παραπάνω με τον απλό θεατή, όπως είναι και οι ίδιοι, σε σχέση με αυτόν που φέρει την ιδιότητα του κριτικού.
Πολλές φορές ίσως να μην κατανοούν επαρκώς τον συλλογισμό του ή τη γλώσσα του ή τα επιχειρήματά του, ενώ άλλες φορές υπάρχει η σκέψη πως ο εκάστοτε κριτικός μπορεί να μην είναι και τόσο αντικειμενικός. Μέσα στη γενικότερη καχυποψία της εποχής μας, ελλοχεύει η υπόνοια πως ο θεατρικός κριτικός γράφει αυτά που γράφει για συγκεκριμένους λόγους: από συμφέρον, λόγω φιλικών σχέσεων με τους συντελεστές μιας παράστασης, λόγω αντιπαλότητας με τους συντελεστές ενός άλλου έργου ή ακόμη και λόγω του μέσου στο οποίο δραστηριοποιείται, το οποίο ίσως να προωθεί συγκεκριμένα θεατρικά. Όπως και να 'χει, η ματιά του μέσου θεατή του είναι στη μεγαλύτερη μερίδα του κοινού πιο οικεία.
Τι γίνεται, όμως, με τις παραπάνω πλατφόρμες που προαναφέραμε και τα σχόλια-κριτικές που οι ίδιοι θεατές γράφουν; Είναι όλα τόσο αντικειμενικά όσο πιστεύουμε ή όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε; Υπάρχει, όντως, ελευθερία της έκφρασης και είναι δεκτή κάθε είδους κριτική, θετική ή αρνητική; Γράφονται από κόσμο που αγαπά το θέατρο και θα ήθελε να συζητήσει για αυτό και να ανταλλάξει σε ένα πλαίσιο διαλόγου απόψεις; Η σχετική ανωνυμία με την οποία καταθέτονται οι κριτικές αυτές μπορεί να κινήσει υποψίες; Οι κατατάξεις με τις καλύτερες παραστάσεις μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δημιουργούνται αυτόματα; Το βέβαιο είναι πως, όπως είμαστε καχύποπτοι σε κάθε άλλου είδους κριτική, ομοίως θα μπορούσαμε να είμαστε καχύποπτοι και σ΄ αυτή την περίπτωση.
Πρόσφατα, σε μια συζήτηση σε παρέα, κάποιος είπε πως σε παρόμοια πλατφόρμα δεν του ενέκριναν την κριτική για μία παράσταση, η οποία, μάλιστα, ήταν στις κορυφαίες του εν λόγω site. Μια κριτική με επιχειρήματα και χωρίς προσβολές. Θέλω να πιστεύω πως πρόκειται απλώς για ένα τυχαίο γεγονός και όχι για μια στρατηγικά μελετημένη τακτική που ακολουθείται συστηματικά. Θέλω, επίσης, να πιστεύω πως μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα υγιές κλίμα διαλόγου, με αυτονόητη προϋπόθεση τον σεβασμό τόσο προς τους συνομιλητές μας όσο και προς τους συντελεστές που με κόπο έστησαν μια παράσταση.
Τέλος, θέλω να πιστεύω πως υπάρχει ελευθερία έκφρασης, εκ μέρους των θεατών αλλά και των κριτικών θεάτρου, αν και όσο γραφόταν αυτό το άρθρο τυχαία εμφανίστηκε μπροστά μου ένα κείμενο για ένα περιστατικό στην Κύπρο, που κάνει τα πράγματα να μοιάζουν δυσοίωνα.