Μετά από μια νύχτα κραιπάλης, μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται στο κρεβάτι ενός άγνωστου άντρα. Ενώ φαίνεται ότι η γυναίκα έχει χάσει τις αισθήσεις της, ο άντρας τής κατεβάζει το εσώρουχο. Έξαφνα η γυναίκα ανασηκώνεται και τον ρωτά: «Τι κάνεις εκεί;».
Με αυτή τη σκηνή που λέει πολλά και υπονοεί ακόμα περισσότερα ανοίγει το "Promising Young Woman". Η νεαρή γυναίκα είναι η πολλά υποσχόμενη Cassie (εκ του Κασσάνδρα). Μετά από ένα τραυματικό γεγονός που της άφησε βαθιά πληγή, έχει χάσει την πίστη της στους ανθρώπους και έχει κλειστεί στον εαυτό της. Εν είδει ιεροτελεστίας, μια φορά την εβδομάδα μεταμφιέζεται και σε μια διαφορετική προκλητική περσόνα, επισκέπτεται κάποιο μπαρ και περιμένει ένα ανδρικό αρπακτικό να τσιμπήσει το δόλωμα.
Το κείμενο περιλαμβάνει αναφορές στην υπόθεση της ταινίας που μπορεί να εκληφθούν ως spoilers. Παρόλα αυτά, θεωρώ ότι στην ουσία του το κείμενο αποκαλύπτει λιγότερα στοιχεία ακόμα και από το ίδιο το trailer.
Έχω από καιρό χάσει την πίστη μου στον αμερικανικό κινηματογράφο. Όμως, μία στο τόσο έρχεται μια καινούργια ταινία που με κάνει να αναθαρρώ. Βέβαια, παρότι η συγκεκριμένη ταινία είναι παραγωγής της αμερικανικής εταιρείας LuckyChap, στους συνιδρυτές της οποίας ανήκει η Margot Robbie, η ταυτότητά της είναι στην ουσία βρετανική. Για αυτό φροντίζουν η σκηνοθέτιδα και σεναριογράφος Emerald Fennell (την οποία πιθανώς να γνωρίζετε από τηλεοπτικές σειρές, καθώς μεταξύ άλλων έγραψε τη δεύτερη σεζόν του "Killing Eve" και υποδύθηκε την Camilla στην τρίτη και τέταρτη σεζόν του "The Crown"), καθώς και η πρωταγωνίστρια Carey Mulligan.
Πρόκειται για μια ανατριχιαστική ταινία. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό από την υπόθεσή της, εκπορεύεται από το κίνημα #MeToo και τις αποκαλύψεις για σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση που έχουν φουντώσει από το 2017, ξεκινώντας από τον χώρο του κινηματογράφου. Ωστόσο, το "Promising Young Woman" δεν «εκμεταλλεύεται» απλώς την συγκυρία για να πουλήσει εισιτήρια – ή έστω για να αποκομίσει περισσότερα ψηφιακά κλικς (#πανδημία, #covid19). Ξεκινώντας από μια πολύ απλή και εν δυνάμει αθώα εναρκτήρια σκηνή οικοδομεί ένα πολυεπίπεδο δημιούργημα που θα σε ξαφνιάσει σε κάθε στροφή του, ό,τι κι αν περιμένεις.
Τόσο η Fennell όσο και η Mulligan έχουν αποκαλύψει σε συνεντεύξεις τους ότι η ταινία αποτελεί καθαρή μυθοπλασία, καθώς δεν έχουν βιώσει ιστορίες κακοποίησης, ούτε προσωπικά ούτε μέσω του φιλικού τους κύκλου. Ωστόσο, αυτό δεν στερεί τίποτα από τη δυναμική του "Promising Young Woman". Αντιθέτως, θα ισχυριζόμουν ότι μάλλον δίνει έμφαση στην ανάγκη της εποχής μας να πάρει όλη η κοινωνία ξεκάθαρη θέση απέναντι στην έμφυλη κακοποίηση, απέναντι σε κάθε «πήγαινε γυρεύοντας» και «ήταν ένα στιγμιαίο λάθος». Διότι, ανεξαρτήτως φύλου, αν δεν είσαι μέρος της λύσης, τότε είσαι μέρος του προβλήματος.
Η σκηνοθέτιδα Emerald Fennell (κέντρο) παρέα με την Carey Mulligan (αριστερά) και τη Laverne Cox (δεξιά) κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του "Promising Young Woman".
Μια (ακόμα) ταινία εκδίκησης;
Έχουμε δει πολλές ιστορίες εκδίκησης στον κινηματογράφο. Άλλωστε, ειδικά η φόρμα της μυθοπλασίας επιτρέπει τη δημιουργία φανταστικών ιστοριών στις οποίες «ο καλός τιμωρεί τον κακό» ή «στο τέλος το καλό νικάει το κακό». Ωστόσο, το "Promising Young Woman" δεν είναι μια για κλασική ταινία εκδίκησης. Προτείνω, όσα κορίτσια – ειδικά – περιμένουν να δουν την εκδικήτρια να παίρνει κεφάλια και να αποχωρεί στο ηλιοβασίλεμα να προτιμήσουν το "Kill Bill" ή ακόμα καλύτερα το "Revenge".
Από την άλλη, όσα αγόρια – ειδικά – προτιμούν να γελάσουν – παρά να κλάψουν – με τα χάλια τους ας δουν ξανά – γιατί όχι; – το "Very Bad Things", μια μαύρη κωμωδία βουτηγμένη στην καφρίλα χωρίς πολλά παραλειπόμενα.
(σημείωση: Αποφεύγω σκοπίμως οποιαδήποτε αναφορά σε ταινίες που μπορεί να αποκαλύψουν την εξέλιξη της ιστορίας.)
Η ταινία της Fennell περνά από διάφορα στάδια: δράμα χαρακτήρων, θρίλερ, ρομαντική κομεντί. Η πρώτη αίσθηση είναι ότι η Cassie αναζητά εκδίκηση, τόσο καταδικάζοντας την διαιώνιση μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς όσο και εξαπολύοντας τη νέμεση κατά των αυτουργών. Σύντομα καταλαβαίνουμε ότι στην πραγματικότητα δίνει μια ευκαιρία για εξιλέωση. Το "Promising Young Woman" είναι ένα δράμα που δανείζεται στοιχεία αρχαιοελληνικής τραγωδίας για να μιλήσει για τη συγχώρεση.
Carey Mulligan vs. Margot Robbie. Το πιο κούφιο δίλημμα της χρονιάς
Με πολύ προσεκτική επιλογή του καστ η Emerald Fennell καταφέρνει να κωδικοποιήσει τα μηνύματά της. Μια κριτική του Variety μετά από την πρεμιέρα της ταινίας στο Sundance τον περσινό Ιανουάριο είχε (επιδιώξει να) πυροδοτήσει συζήτηση για τον ρόλο της Cassie, καθώς ισχυριζόταν ότι η Margot Robbie θα ήταν καταλληλότερη. Και πράγματι, αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση του θέματος. Άλλωστε, ποιος δεν είδε την Carey Mulligan ντυμένη σέξι νοσοκόμα με πολύχρωμα μαλλιά και δεν σκέφτηκε την Harley Quinn της Robbie;
Όμως, τα φαινόμενα απατούν. Όπως και οι ταινιοκριτικές, οπότε καλύτερα να βλέπετε ταινίες, παρά να διαβάζετε για αυτές.
Από το "The Great Gatsby" μέχρι το "Suffragette" η Carey Mulligan υποδύεται συνήθως ένα γλυκό συνεσταλμένο κορίτσι, που ενίοτε πέφτει θύμα εκμετάλλευσης. Εν προκειμένω, μεταμορφώνεται, κυριολεκτικά αλλά και – κρισιμότερα – μεταφορικά, σε μια αιθέρια ύπαρξη βγαλμένη από υγρά ανδρικά όνειρα.
Δεν θα αναφερθώ καθόλου στο υπόλοιπο καστ, από το οποίο ξεχωρίζουν ο Bo Burnham και η Alison Brie, ώστε να τηρήσω την δέσμευση που έδωσα στο ξεκίνημα ότι θα κάνω λιγότερα spoilers από το trailer.
Κάτι σαν συμπέρασμα
Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις μέσω της τέχνης για τη σεξουαλική κακοποίηση χωρίς να πέσεις στην παγίδα της υπεραπλούστευσης. «Όλοι οι άνδρες είναι τα ίδια σκατά». Εντάξει, αυτό σηκώνει κουβέντα. Τι εννοείς «όλοι»; Δηλαδή ακόμα και οι οικογενειάρχες, οι πιστοί σύντροφοι, οι τζέντλεμεν; Και τι εννοείς «σκατά»; Δηλαδή ούτε να φλερτάρουμε δεν μπορούμε την σήμερον ημέραν;
Το "Promising Young Woman" φλερτάρει αναπόδραστα με τον διδακτισμό, αλλά φροντίζει να μην ξεπεράσει ποτέ τη γραμμή. Χωρίς να περιορίζει ή να περιχαρακώνει τη θεματική της, η Fennell μιλάει τόσο για τη γυναικεία κακοποίηση όσο και για τη συγκάλυψη, τη δημιουργία άλλοθι, αλλά και την κουλτούρα ατιμωρησίας που τελικά τροφοδοτεί και αναπαράγει την κακοποιητική συμπεριφορά.
Αυτή η ταινία είναι για αγόρια όσο είναι και για κορίτσια. Δεν έχει λειανθεί καθόλου για να καταστεί εύπεπτο θέαμα και αφορμή για συζήτηση μεταξύ τυρού και αχλαδιού. Είναι μια κοφτερή λεπίδα που μπορεί να σε τραυματίσει ... που (ενδεχομένως να) πρέπει να σε τραυματίσει, ακόμα και αν (νομίζεις ότι) είσαι «αθώος» ή (ότι) έχεις ήδη συνταχθεί με τη σωστή πλευρά. Η ανοιχτή συζήτηση για τα συγκεκριμένα θέματα βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, οπότε θα πρέπει αναγκαστικά να δεχθούμε ακόμα και την αφαίμαξη ως μέθοδο θεραπείας. Και πρόσεξε, το τραύμα θα πρέπει να το επουλώσεις μόνος σου.
Η μεγαλύτερη συζήτηση που θα έχεις μετά από το τέλος της ταινίας θα είναι με τον ίδιο σου τον εαυτό. Και αφού έφτασες μέχρι εδώ, γενναία ή γενναίε μου, ας μοιραστώ ένα από από τα συμπεράσματα της δικής μου εσωτερικής συζήτησης. Παραφράζοντας περισσότερο τον Keyser Söze* παρά τον Charles Baudelaire, πιστεύω ότι το μεγαλύτερο κόλπο του ανδρικού φύλου είναι ότι έχει πείσει τον κόσμο πως δεν μπορεί να σκεφτεί όταν βρίσκεται σε στύση.
Οι άνδρες συχνά λέμε ότι «σκεφτόμαστε με το κάτω κεφάλι», ότι έχουμε μια ασυγκράτητη γενετήσια ορμή, για να το θέσω πιο «κόσμια». Αυτή η σκέψη δημιουργεί το τέλειο άλλοθι για οποιοδήποτε παράπτωμα – ή ακόμα και έγκλημα – μπορεί να διαπράξουμε από σεξουαλικά ένστικτα· ένα άλλοθι απέναντι στον εαυτό μας πρωτίστως, καθώς δεν θα αναφερθώ καθόλου στο νομικό και ποινικό υπόβαθρο του θέματος. Με αυτόν τον τρόπο, καλλιεργείται μια κουλτούρα φαινομενικής αδυναμίας των ανδρών να σκεφτόμαστε καθαρά, όποτε μας καταβάλλει το ερωτικό πάθος· ότι θολώνουμε· ότι μπορεί να πιέσουμε λίγο παραπάνω τις καταστάσεις, να μην πάρουμε τοις μετρητοίς ένα ξεκάθαρο «όχι». Και τελικά το επόμενο πρωί να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να πούμε, μάλλον ανερυθρίαστα αλλά με ανείπωτο θράσος: «Ρε γαμώτο, ξέφυγα λίγο χθες βράδυ. Αχ, αυτό το πάθος ...».
Όσο αποδίδεται στο ανδρικό μόριο τέτοια ικανότητα, τόσο θα αναπαράγεται από γενιά σε γενιά μια αντίληψη τόσο εσφαλμένη και καταστροφική, όσο το προπατορικό αμάρτημα. Ας το σκεφτούμε λίγο. Ίσως το #MeToo να μην αναφέρεται μόνο σε θύματα σεξουαλικής και έμφυλης βίας, αλλά και σε δράστες. Πόσο σίγουρος είσαι ότι δεν ανήκεις σε αυτούς;
Θα κλείσω με μια αναφορά αντίστοιχη με το πρόσφατο άρθρο μου για το Nomadland. Όπως, λοιπόν, η Chloé Zhao ανέλαβε χρέη σκηνοθέτη και σεναριογράφου στο "Eternals" της Marvel, πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι η Emerald Fennell θα συγγράψει – και ελπίζω ότι θα σκηνοθετήσει – ταινία για τη Zatanna, τη μάγισσα υπερηρωίδα της DC που θα δούμε σύντομα σε δική της ταινία, πριν να ενταχθεί αναπόφευκτα στη Justice League.
* Στους «Συνήθεις Ύποπτους» ο Söze ακούγεται να λέει: «Το μεγαλύτερο κόλπο του διαβόλου ήταν ότι έπεισε τους ανθρώπους πως δεν υπάρχει».