Από το 2016 και το ιδιαίτερο "The Handmaiden" («Η Υπηρέτρια»), ο Park Chan-wook δεν έχει επαφή με τον κινηματογράφο. Παρόλα αυτά, στο μεσοδιάστημα σκηνοθέτησε τη σειρά "The Little Drummer Girl" για το BBC One (για την οποία μάλλον θα είμαι γραφικός, αν αναφέρω ότι είχε γυρίσματα στην Ελλάδα, ενώ αν δεν το αναφέρω, μάλλον θα φανώ αδαής) και συμμετέχει στην παραγωγή της τηλεοπτικής εκδοχής του "Snowpiercer" για το Netflix. Ενώ, λοιπόν, έχουμε κουραστεί να περιμένουμε ένα μάλλον απίθανο αγγλόφωνο ριμέικ για το «Τσεκούρι» του Κώστα Γαβρά, την αναμενόμενη επιστροφή του με το "Decision to Leave" (που φαίνεται ότι δεν θα προλάβει να κάνει πρεμιέρα στο φετινό φεστιβάλ των Καννών) ή έστω την τηλεοπτική προσαρμογή του "The Sympathizer" για το HBO, o Park κατάφερε να μας ξαφνιάσει. Στις 18 Φεβρουαρίου η Apple δημοσίευσε μια ταινία μικρού μήκους του Νοτιοκορεάτη σκηνοθέτη, με τίτλο "Life is But a Dream". Το ξεχωριστό της ταινίας, όπως μπορείτε ήδη να φανταστείτε, είναι ότι γυρίστηκε εξ ολοκλήρου με τις κάμερες του iPhone 13 Pro. Στην ουσία, δηλαδή, πρόκειται για μια διαφήμιση, οπότε ποια ακριβώς δουλειά έχει εδώ;
Να εξηγηθώ ότι ουδεμία πρόθεση έχω να διαφημίσω την Apple και τα προϊόντα της, τα οποία ούτε καν χρησιμοποιώ. Βέβαια, ούτε το αποκλείω εκ προοιμίου, για την περίπτωση που η Apple ενδιαφέρεται. Ωστόσο, το "Life is But a Dream" χρήζει προσοχής και αυτήν επιδιώκω να του αποδώσω, ως ένα έργο τέχνης φτιαγμένο με ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας.
Η υπόθεση είναι προσχηματική, οπότε ας μεταφράσω απλώς την Apple: Ένας νεκροθάφτης (Yoo Hai-jin) χρειάζεται ξύλα για να φτιάξει το φέρετρο για τη σωτήρα του χωριού του (Kim Ok-vin). Οπότε, σκάβει έναν τάφο, ξυπνώντας έτσι κατά λάθος το φάντασμα ενός αρχαίου ξιφομάχου (Park Jeong-min), που θα κάνει το παν για να πάρει πίσω το φέρετρό του.
Μην ανησυχείτε! Η ταινία είναι όσο αστεία και διασκεδαστική φαίνεται από την υπόθεση. Ο Park παραμερίζει εν πολλοίς τον πολυδαίδαλο και στοχαστικό χαρακτήρα των ταινιών του μεγάλου μήκους, καθώς δεν ταιριάζει στο συμπιεσμένο φορμάτ των 20 λεπτών. Κυρίως όμως δίνει στιγμές ακομπλεξάριστου χιούμορ και κωμωδίας καταστάσεων, δείγματα που έχει δείξει στο παρελθόν μόνο στο "I'm a Cyborg, But That's OK". Το μεταφυσικό στοιχείο, η χορογραφία της μάχης των νεκρών και το σχεδόν μεθυστικό κρεσέντο του φινάλε με χρώματα και μουσικές δίνουν το στίγμα του δημιουργού.
Δείτε την και τα λέμε παρακάτω.
Το "Life is But a Dream" είναι ελεύθερα διαθέσιμο για streaming στο YouTube και το AppleTV+.
Φυσικά, το "Life is But a Dream" είναι κυρίως μια επίδειξη στυλ και τεχνικής στο πλαίσιο μιας διαφήμισης. Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι ταινίες μεγάλου μήκους που γυρίζονται με κάμερες κινητών, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα το "Tangerine" (2015) του Sean Baker που γυρίστηκε με iPhone 5S και το "Unsane" (2018) του Steven Soderbergh που γυρίστηκε με iPhone 7 Plus. Αυτές οι ταινίες δεν πραγματοποιήθηκαν ως «διαφημίσεις», αν και προφανώς η όποια αναφορά αποτελεί έμμεση διαφήμιση στην εταιρεία κατασκευής της κάμερας. Αλήθεια, ποια ήταν η τελευταία φορά που προσέξατε με ποιες κάμερες γυρίστηκε κάποια ταινία; Συνήθως, η σχετική αναφορά βρίσκεται κάπου προς το τέλος των τίτλων ... τέλους, οπότε η πιθανότητα για skip είναι αρκετά μεγάλη, αν δεν περιμένετε κάποια κρυμμένη σκηνή. Με τις κάμερες του iPhone ασχολούμαστε για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο - όπως και με τις αντίστοιχες των Samsung Galaxy, για να φέρουμε κάποια ισορροπία (δείτε ως παράδειγμα την ταινία μικρού μήκους "Princess & Peppernose" του Joe Wright που κυκλοφόρησε τον περασμένο Οκτώβριο). Και ο λόγος είναι ο υποτιθέμενος εκδημοκρατισμός των μέσων παραγωγής ταινιών που αυτές φέρνουν.
Με (πολύ) λίγα λόγια, το επιχείρημα είναι ότι οι κάμερες των smartphones μειώνουν κατά πολύ τον απαιτούμενο προϋπολογισμό για την παραγωγή μιας ταινίας. Και δεν βρίσκω κάποια ανακρίβεια σε αυτόν τον ισχυρισμό. Το iPhone 13 Pro που χρησιμοποίησε ο Park διαθέτει τρεις κάμερες: μία με τηλεφακό, μία ευρυγώνια και μία υπερευρυγώνια. Επίσης, έχει εξαιρετική νυχτερινή λειτουργία, καθώς και αυτόματη εστίαση που συναγωνίζεται ή ξεπερνά κάμερες φτιαγμένες για αστρονομικές παρατηρήσεις (διόλου παράδοξο, αφού από εκεί ξεκίνησε η σχετική έρευνα).
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί αστερίσκοι που παραλείπονται, σκόπιμα ή μη. Καταρχάς, το κόστος των 1200 ευρώ για το iPhone 13 Pro δεν είναι αμελητέο, ενώ θα πρέπει να προστεθεί και το κόστος του συνοδευτικού εξοπλισμού για τη στήριξη του κινητού. Από την άλλη, όσο καλή κι αν είναι η νυχτερινή λειτουργία, ο φωτισμός παραμένει τόσο απαραίτητος, όσο και ακριβός (εκτός αν επιδιώκετε να γυρίσετε ταινία με ring lights). Τέλος, δεν θα έλεγα ότι η αισθητική των συγκεκριμένων φακών είναι «κινηματογραφική», όσο κι αν η Apple επιμένει να βάζει το "cinematic mode" στις προδιαγραφές των προϊόντων της. Η κινηματογραφική αισθητική έχει θεμελιωθεί μετά από δεκαετίες κινηματογραφικής δημιουργίας, πειραματισμού και πρωτοπορίας. Οι κάμερες των κινητών είναι πολλά, αλλά δεν είναι «κινηματογραφικές». Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ακριβώς η αυτόματη εστίαση, δηλαδή η αυτοματοποιημένη αλλαγή της εστίασης, γεγονός που έχει σημαντική επίδραση στο αισθητικό αποτέλεσμα, ειδικά όταν υπάρχει μικρό βάθος πεδίου. Με αυτήν τη θεώρηση, οι κάμερες των κινητών μπορούν να καθορίσουν το μέλλον του κινηματογράφου, ορίζοντας εκ νέου τι σημαίνει «κινηματογραφικό» τα επόμενα χρόνια.
Ο Park Chan-wook δεν μπορεί να αποτελέσει μέτρο σύγκρισης για τη χρήση του iPhone ως κινηματογραφικό εργαλείο. Άλλωστε, το 2011 είχε κερδίσει Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο για την ταινία μικρού μήκους "Night Fishing" που είχε γυρίσει με ένα iPhone 4. Περισσότερο θα έλεγα ότι ο Park Chan-wook επιδεικνύει τις δυνατότητες του κινητού, θέτωντας το ταβάνι του. Επιπλέον, όπως επισημαίνεται στο τέλος του "Life is But a Dream", το τελικό δημιούργημα χρειάστηκε επιπλέον software και computer graphics. Και σε αυτούς τους τομείς δεν έχω ακούσει κάποιο επιχείρημα περί εκδημοκρατισμού, αν και μάλλον η Apple έχασε την ευκαιρία να προωθήσει και το iMac Pro.
Δεν γνωρίζω αν στο κοντινό μέλλον θα έχουμε νέους δημιουργούς που έμαθαν να σκηνοθετούν σε κάποιο iPhone. Προς το παρόν, οι κάμερες κινητών αποτελούν ένα παιχνίδι στα χέρια επαγγελματιών σκηνοθετών. Κάποια αποτελέσματα είναι σημαντικά, όπως το "Tangerine" (2015) που ανέφερα παραπάνω, το οποίο αποτελεί σταθμό για την κινηματογραφική εκπροσώπηση και ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Ωστόσο, η Ακαδημία σνόμπαρε εμπράκτως τις τρανς ηθοποιούς της ταινίας Kitana Kiki Rodriguez και Mya Taylor, καθώς δεν τις τίμησε καν με κάποια υποψηφιότητα για Όσκαρ (κάτι που απλόχερα έκανε στον -εξαιρετικό- Willem Dafoe που πρωταγωνιστούσε στην επόμενη ταινία του Sean Baker, "The Florida Project"). Παρόλα αυτά, το 2019 η ίδια Ακαδημία έβαλε στο μουσείο της ένα από τα τρία iPhone 5s που χρησιμοποιήθηκαν για να γυριστεί το "Tangerine". Συμπέρασμα: οι ηθοποιοί στον πάγκο, αλλά το iPhone στην προθήκη. Δεν προκαλεί και έκπληξη.
Προσωπικά θα προτιμούσα η επόμενη επανάσταση στον κινηματογράφο αντί για τα τεχνικά του μέσα να αφορά την ουσία του, που θυσιάζεται για το θέαμα και χάνεται κάπου ανάμεσα στο ποπ κορν και τους υπερήρωες. Άλλωστε, από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό του '20 και τη γαλλική Nouvelle Vague της δεκαετίας του '60 ως το δανέζικο Δόγμα 95, τα κινήματα που μεταμόρφωσαν τον κινηματογράφο χρησιμοποίησαν τα τεχνικά μέσα για να μετουσιώσουν τη φιλοσοφία των δημιουργών. Άραγε, τι ακριβώς περιλαμβάνει το κινηματογραφικό «μανιφέστο» των iPhone; Αρκεί το γεγονός ότι βρίσκεται στις τσέπες τόσων ανθρώπων;
Φυσικά όλα τα παραπάνω περί ταινιών γυρισμένων με κινητά έχουν ελάχιστη σημασία, αν τις βλέπετε σε μια οθόνη κινητού. Ίσως μάλιστα το επόμενο κινηματογραφικό κίνημα να μην επινοηθεί από τους δημιουργούς του, αλλά να επιβάλλεται από τους καταναλωτές του. Για αυτό και άλλα θέματα σχετικά με τις αλλαγές που φέρνει το streaming, ακούστε την κουβέντα των Βιντεοκλάμπερς.
Δείτε σκηνές από τα γυρίσματα του "Life is But a Dream" του Park Chan-wook.