Πνιγμονή (ετυμολογία λέξης: η ασφυξία που προκαλείται από απόφραξη των αναπνευστικών οδών λόγω στραγγαλισμού, πνιγμού ή άλλης αιτίας)
Την Κυριακή 26/1/14 παρακολουθήσαμε με τον φίλο και συνεργάτη Αντώνη Κατσαμά, την παράσταση «Πνιγμονή», στον Πολυχώρο Vault Theatre Plus.
[Γράφει η Παναγιώτα Κλεάνθους]
Ένα ισχυρό ταρακούνημα που όλοι χρειαζόμαστε και μια δυνατή συγκίνηση. Ή μάλλον «συν-κίνηση» με την έννοια του κάθε συναισθήματος –αρνητικού ή θετικού- και της οποιασδήποτε αλλαγής που μπορείς να νιώσεις μέσα σου. Μια συγκλονιστική παράσταση, την οποία παρακολουθείς με μάτια ορθάνοιχτα (και δη δακρυσμένα!) και με κομμένη την ανάσα.
Πρόκειται για μια διασκευή του πολύ γνωστού έργου «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Federico Garcia Lorca, σε κείμενο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Καρατζιά. Η συγκεκριμένη εκδοχή –που ήταν αξιοπρεπέστατη- μας μεταφέρει από την Ισπανία του 1963 σε ένα ορεινό χωριό της Ανατολικής Τουρκίας του 2013, μιας και οι παραδόσεις, η ηθική, το συντηρητικό κοινωνικό πλαίσιο και η σκληρή αντιμετώπιση-θέση της γυναίκας στις δύο περιπτώσεις συμβαδίζουν. Το κεντρικό θέμα του έργου θα μπορούσαμε να πούμε ότι εμπερικλείεται στη φράση «Κατάρα να έχεις γεννηθεί γυναίκα», που στη σκληρή πραγματικότητα κάποιων άλλων χωρών ισχύει και με το παραπάνω. Η υποβάθμιση και η καταπίεση της γυναίκας λόγω φυλετικών-κοινωνικών-εθιμοτυπικών και θρησκευτικών ιδεολογιών, που φτάνει στα όρια της υποδούλωσης, ζωντάνεψε μπροστά στα μάτια μας μέσα από τις εξαιρετικές και καλοδουλεμένες ερμηνείες οχτώ ηθοποιών, που ήταν απόλυτα ταυτισμένες με το ρόλο τους.
Ο κάθε χαρακτήρας ήταν πλασμένος με λεπτομέρεια και ακρίβεια, δημιουργώντας οχτώ διαφορετικές οντότητες που στο σύνολό τους απογείωσαν την παράσταση. Η Αθηνά Τσιλύρα στο ρόλο της αυστηρής και «δικτατορικής» μάνας, έκανε μέχρι κι εμάς να τη φοβηθούμε. Μόνο και μόνο από τη φωνή της, ήταν λες κι έβαζε όλους και όλα κατευθείαν σε τάξη. Βλέπεις, όμως, στη συνέχεια ότι ακόμα κι ο πιο δυναμικός άνθρωπος μπορεί να λυγίσει. Κάποιες πληγές δεν κλείνουν ποτέ. Η Γιάννα Σταυράκη, εξαιρετική ως η «τρελή» γιαγιά, δίνει μια γλυκιά νότα στο ασφυκτικό περιβάλλον του σπιτιού με μια παιδική-νοσταλγική αφέλεια. Η ερμηνεία της Θεοδώρα Σιάρκου υπέροχη, στο ρόλο της υπηρέτριας που ναι μεν αφουγκράζεται τα «θέλω» των κόρων μα προσπαθεί να κρατήσει τις ισορροπίες. Η κάθε κόρη, ανάλογα με τις δικές τις ανάγκες, ανεβαίνοντας τον δικό της Γολγοθά για τους δικούς της λόγους, προσπαθεί να σπάσει τις «ασυλίδες» που την τραβούν προς τον βυθό και να ανασάνει, να αποφύγει την…πνιγμονή. Και οι πέντε ηθοποιοί ήταν συγκλονιστικές στους ρόλους των κόρων: η Μελισσάνθη Μαχούτ ως η μικρότερη κόρη που κάνει την προσωπική της επανάσταση πληρώνοντας το τίμημα, η Ειρήνη Αναστασίου ως η εσωστρεφής και ασθενική κόρη, η Κική Μαυρίδου στο ρόλο της μεγαλύτερης που ζει το δικό της όνειρο, η Αλεξάνδρα Ούστα με ένα χαρακτήρα που αποστρέφεται τους συμβιβασμούς και η Νίκη Αναστασίου ως η κόρη που είναι πιο δεκτική με τη μοίρα τους.
Η σκηνοθεσία του Δημήτρη Καρατζιά ήταν εύστοχη, προσεγμένη και άρτια. Χωρίς προσπάθειες εντυπωσιασμού μα και χωρίς υποτονικότητα, ήταν όπως ακριβώς πρέπει και αρμόζει στο εν λόγω έργο. Η μουσική υποβλητική και ταιριαστή με την κάθε εικόνα που είχαμε μπροστά μας, ζωντάνευε την κίνηση, συνόδευε τα εκάστοτε συναισθήματά μας. Η όλη ατμόσφαιρα ήταν γεμάτη ένταση σε όλη τη διάρκεια του έργου, ακόμα και στους πιο μικρούς ψίθυρους , υποβόσκουσα και στη βουβή σιωπή. Οι σκηνές διαδέχονταν η μια την άλλη με τέτοιο τρόπο, που κρατούσαν τον θεατή σε μια συνεχή κατάσταση αγωνίας και δεν άφηναν παράλληλα το έργο να κάνει «κοιλιά». Το σκηνικό, ένα και το αυτό, όχι μόνο αντικατόπτριζε κατάλληλα το σπίτι του έργου αλλά συνέβαλε και στην αίσθηση της «πνιγμονής» που ήταν διάχυτη, όπως και οι φωτισμοί.
Μα μία λέξη η παράσταση ήταν «συγκλονιστική». Ομολογώ ότι μετά την παράσταση χρειάστηκα λίγη ώρα για να «συνέλθω»… Πιστεύω ότι κάθε θεατρόφιλος θα έπρεπε να σπεύσει.[Γράφει ο Αντώνης Κατσαμάς]
Ακόμα αισθάνομαι αυτό το μικρό μεταξένιο σχοινί, σαν κολιέ από αιχμηρά μαργαριτάρια, γύρω από τον λαιμό μου. Να σφίγγουν στιγμή με την στιγμή, όλο και πιο πολύ, την υποψία της ελευθερίας μου. Τα άκρατα εθιμοτυπικά ζωνάρια που ανά εποχές αλλάζουν, σφίγγοντας και ξεσφίγγοντας, από τα πιο απλά ''θέλω'', μέχρι τις πιο βασικές ανάγκες που ακροβατούν στα όρια μιας αναπνοής. Κομμένης!
Ο Δημήτρης Καρατζιάς με ένα φοβερό καστ, κατάφερε να με κάνει να τον σκέφτομαι όλη μέρα σήμερα. Σαν σκηνοθέτη αλλά και σαν άνθρωπο. Γιατί αναρωτιόμουν, σκεπτόμενος πως έκανε κάτι μαγικό, σαν ταχυδακτυλουργικό, που δεν προλαβαίνεις να δεις από που εξαφανίζεται ο λαγός, αλλά ξέρεις πως είναι κόλπο. Και το βρήκα! Άγγιξε την απλότητα, αφήνοντας να μιλήσει με ανθρώπινους όρους, το εμβληματικό κείμενο, η μουσική και το εξαιρετικό καστ, ψυχογραφώντας την καθημερινότητα που γδέρνει όλους μας. Χωρίς πολύπλοκα σκηνοθετικά σχήματα – παύλα- ευρήματα, φανφάρες και κουλτουροσκηνοθετικοφανουρόπιτες , που χρειάζεσαι 2 τάματα και λιτανεία στην έρημο, για να καταλάβεις τι θέλει να πει ο υπερπόντιος ποιητής. Τουναντίον! Έβγαλε το γάντι και μας το πέταξε στην μούρη. Σαν ανάποδο χαστούκι που τόσο είχαμε ανάγκη. Όχι για λόγο άλλο, παρά τούτο. Όλοι ήμασταν στην σκηνή.
Ο κάθε ένας από εμάς, το ξέρει πολύ καλά μέσα του. Δεν θέλω να αναλύσω περισσότερα, όσο και αν ενδείκνυται η παράσταση αυτή για ένα δοκίμιο. Απλώς εύχομαι, να βρούμε τελικά το κουράγιο. Η έλλειψη του είναι η πνιγμονή του καθενός μας.