Ο
"Γυάλινος Κόσμος", το αυτοβιογραφικότερο έργο του Τένεσσι Ουϊλιαμς είναι
εκείνο που δεν παραλείπει να διαβάσει -και να παρακολουθήσει-
οποιοσδήποτε εκτιμά τον εν λόγω συγγραφέα. Εντασσόμενη σ' αυτήν την
κατηγορία αναγνωστών, παρακολούθησα την παράσταση στο Θέατρο Εμπορικόν
με ιδιαιτέρως μεγάλες προσδοκίες. Και δεν απογοητεύτηκα.
Ο Τομ -που μεταφέρει στο χαρτί τις σκέψεις, τα βιώματα, αλλά και το είναι του συγγραφέα, μιας και πρόκειται, κατ' ουσίαν για τον ίδιο- αφηγείται τη ζωή της οικογένειας Γουίνγκφιλντ, πραγματοποιώντας μιαν αναδρομή στα παιδικά του χρόνια, τις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας και τις ανάγκες που αφεύκτως οικοδόμησαν έναν "Γυάλινο Κόσμο", που οπτικοποιείται μέσα από τα γυάλινα ζωάκια της Λώρα, της κόρης της οικογένειας.
Ο Δημήτρης Καταλειφός στον ρόλο του Τομ, ως αφηγητή σε χρόνο παροντικό και ως γιου της οικογένειας κατά την αναδρομή που, αναπόφευκτα, δημιουργεί η αφήγηση, αποτελεί τον εξαιρετικότερο τρόπο υπενθύμισης πως το εν λόγω έργο είναι αποκλειστικά έργο μνήμης. Έχοντας κατά νου το στοιχείο αυτό, η ηλικία του κ. Καταλειφού δεν ξενίζει τον θεατή -αντιθέτως, γίνεται ευκρινέστερα αντιληπτό ότι δεν παρακολουθούμε τα τεκταινόμενα στη ζωή της οικογένειας Γουίνγκφιλντ, αλλά την ανάμνηση αυτών, αμιγώς από την οπτική γωνία του γιου της οικογένειας. Το στοιχείο αυτό -και η επιτυχής σκηνοθετική επιλογή της Ελένης Σκότη- αποσαφηνίζει πληθώρα νοημάτων του έργου, όπως είναι η διαφορετικότητα καθενός από τους ήρωες, η εύθραυστη έννοια και σημασία της αλήθειας, καθώς και η σπουδαιότητα να αντιληφθεί ο θεατής ότι, σε περίπτωση αφήγησης από έτερο μέρος της οικογένειας, η επί τη σκηνή εικόνα, δυνητικά θα ήταν σημαινόντως διαφορετική. Η ερμηνεία του κ. Καταλειφού απέδωσε στο έπακρο την ερμηνεία δύο ρόλων, καθότι, αν και ο ίδιος άνθρωπος, ο νεαρός Τομ ρέπει προς την αντίδραση και την απόδραση, που αμφότερες οδηγούν συχνά στη σύγκρουση -σε αντίθεση με τη σημερινή εικόνα της ψυχικής αδυναμίας του καταβεβλημένου από την ηλικία και τα βιώματα ηλικιωμένου άνδρα.
Η Θέμις Μπαζάκα στον ρόλο της μητέρας ήταν πειστικότατη στην απόδοση της ακροβασίας μεταξύ προσήνειας και δεσποτισμού, τρυφερότητας κι απολυτότητας, ανασφάλειας κι ακραίας αυστηρότητας. Η ερμηνεία της βοηθούσε τον θεατή ν' αντιληφθεί πλήρως τη βαθιά οδύνη του χαρακτήρα της, μαζί και την ουσία που λανθάνει πίσω από τη σκληρή εικόνα και συμπεριφορά της. Η ηθοποιός εξέφρασε καταπληκτικά το συναίσθημα του ανικανοποίητου που σημάδεψε και διαμόρφωσε τον χαρακτήρα της Αμάντα.
Η Στέλλα Βογιατζάκη, ως Λώρα, ήταν ικανοποιητικότατη όσον αφορά στη γλυκύτητα και το εύθραυστο του χαρακτήρα του ρόλου της. Ο παραλληλισμός και η ταύτιση με τα γυάλινα ζωάκια της κατέστησαν προφανή και ξεκάθαρα τόσο από την άρθρωση του λόγου της, όσο κι απ' την κίνησή της στη σκηνή.
Ο Κωνσταντίνος Γώγουλος ως Τζιμ, απέδωσε όπως θα έπρεπε την ακραία διαφορετική προσωπικότητά του, εν συγκρίσει με τα μέλη της οικογένειας Γουίνγκφιλντ. Από την πρώτη ως την τελευταία στιγμή συμβολίζει έναν εξωτερικό παράγοντα, συχνά νοούμενο ως "εισβολέα" αφ'ης της διαφορετικότητάς του από τις αρχές βάσει των οποίων έχουν ανατραφεί τα μέλη της οικογένειας.
Η σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη αναδεικνύει την προβληματική ύπαρξη καθενός εκ των ρόλων, υπογραμμίζοντας τόσο την εσωτερική τους μοναξιά, όσο και την αλληλένδετη δράση τους μέσα απ' την παρουσία του καθενός, ακόμη και της εκ της απουσίας του παρουσίας του πατέρα που εξακολουθεί να επηρεάζει την οικογένεια.
Τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη ναι μεν αξιοποίησαν στο έπακρο τον διαθέσιμο χώρο στη σκηνή, δημιουργώντας τους χώρους όπου θα εκτυλισσόταν η αφήγηση, αλλά επέδειξαν, ταυτόχρονα, και την απορρέουσα από τη μοναξιά και την απομόνωση αφαιρετικότητα, το πλέον έντονο χαρακτηριστικό στις καταβολές και την παρουσία της οικογένειας. Τα κοστούμια της Μικαέλας Λιακατά έδιναν πνοή στους χαρακτήρες του Ουίλιαμς, οδηγώντας μας και οπτικά στην εποχή που ήδη είχαμε μεταβεί ψυχικά. Η μουσική του Σταύρου Γασπαράτου ήταν πλήρως εναρμονισμένη με τη συλλήβδην ατμόσφαιρα, την οποία και ολοκλήρωναν οι εξαιρετικοί φωτισμοί της Κατερίνας Μαραγκουδάκη, που υπενθύμιζαν τη διαρκή αμφιταλάντευση των ηρώων μεταξύ αυτοτέλειας κι εξάρτησης, μυστηρίου κι αποκάλυψης.
Ο "Γυάλινος Κόσμος" αποτελεί μία διαρκή σύγκρουση μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, φαντασιακού και όντος, ιδεαλισμού και ρεαλισμού, ονειρικού και πραγματικού. Τα ερωτήματα που γεννώνται μέσα από τη μοναξιά, την απομόνωση και την περισυλλογή, λαμβάνουν φιλοσοφικές διαστάσεις, αγγίζοντας ζητήματα συνύπαρξης στα ποικίλα κοινωνικά σύνολα, τη δυνατότητα ή μη της αυτοπραγμάτωσης και της κατανίκησης του συναισθήματος του ανικανοποίητου, την επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στη μετέπειτα πορεία κάθε ανθρώπου και, πάνω απ' όλα, την προσπάθεια επιλεκτικής απόταξης αναμνήσεων που συχνά είναι ανεπιτυχής. Κι αν η παράσταση λειτουργήσει ως έναυσμα ν' αναρωτηθεί ο καθένας μας περί αυτών των ζητημάτων, αυτή είναι από μόνη της μια αναντίρρητη επιτυχία.
Μετάφραση: Δήμος Κουβίδης
Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη
Σκηνικό: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Μικαέλα Λιακατά
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Σχεδιασμός Φωτισμών: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Λάμπρος Γραμματικός
Ηθοποιοί: Δημήτρης Καταλειφός, Θέμις Μπαζάκα, Κωνσταντίνος Γώγουλος, Στέλλα Βογιατζάκη.
Παραγωγή: ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΘΕΑΤΡΑ Α.Ε.
Ο Τομ -που μεταφέρει στο χαρτί τις σκέψεις, τα βιώματα, αλλά και το είναι του συγγραφέα, μιας και πρόκειται, κατ' ουσίαν για τον ίδιο- αφηγείται τη ζωή της οικογένειας Γουίνγκφιλντ, πραγματοποιώντας μιαν αναδρομή στα παιδικά του χρόνια, τις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας και τις ανάγκες που αφεύκτως οικοδόμησαν έναν "Γυάλινο Κόσμο", που οπτικοποιείται μέσα από τα γυάλινα ζωάκια της Λώρα, της κόρης της οικογένειας.
Ο Δημήτρης Καταλειφός στον ρόλο του Τομ, ως αφηγητή σε χρόνο παροντικό και ως γιου της οικογένειας κατά την αναδρομή που, αναπόφευκτα, δημιουργεί η αφήγηση, αποτελεί τον εξαιρετικότερο τρόπο υπενθύμισης πως το εν λόγω έργο είναι αποκλειστικά έργο μνήμης. Έχοντας κατά νου το στοιχείο αυτό, η ηλικία του κ. Καταλειφού δεν ξενίζει τον θεατή -αντιθέτως, γίνεται ευκρινέστερα αντιληπτό ότι δεν παρακολουθούμε τα τεκταινόμενα στη ζωή της οικογένειας Γουίνγκφιλντ, αλλά την ανάμνηση αυτών, αμιγώς από την οπτική γωνία του γιου της οικογένειας. Το στοιχείο αυτό -και η επιτυχής σκηνοθετική επιλογή της Ελένης Σκότη- αποσαφηνίζει πληθώρα νοημάτων του έργου, όπως είναι η διαφορετικότητα καθενός από τους ήρωες, η εύθραυστη έννοια και σημασία της αλήθειας, καθώς και η σπουδαιότητα να αντιληφθεί ο θεατής ότι, σε περίπτωση αφήγησης από έτερο μέρος της οικογένειας, η επί τη σκηνή εικόνα, δυνητικά θα ήταν σημαινόντως διαφορετική. Η ερμηνεία του κ. Καταλειφού απέδωσε στο έπακρο την ερμηνεία δύο ρόλων, καθότι, αν και ο ίδιος άνθρωπος, ο νεαρός Τομ ρέπει προς την αντίδραση και την απόδραση, που αμφότερες οδηγούν συχνά στη σύγκρουση -σε αντίθεση με τη σημερινή εικόνα της ψυχικής αδυναμίας του καταβεβλημένου από την ηλικία και τα βιώματα ηλικιωμένου άνδρα.
Η Θέμις Μπαζάκα στον ρόλο της μητέρας ήταν πειστικότατη στην απόδοση της ακροβασίας μεταξύ προσήνειας και δεσποτισμού, τρυφερότητας κι απολυτότητας, ανασφάλειας κι ακραίας αυστηρότητας. Η ερμηνεία της βοηθούσε τον θεατή ν' αντιληφθεί πλήρως τη βαθιά οδύνη του χαρακτήρα της, μαζί και την ουσία που λανθάνει πίσω από τη σκληρή εικόνα και συμπεριφορά της. Η ηθοποιός εξέφρασε καταπληκτικά το συναίσθημα του ανικανοποίητου που σημάδεψε και διαμόρφωσε τον χαρακτήρα της Αμάντα.
Η Στέλλα Βογιατζάκη, ως Λώρα, ήταν ικανοποιητικότατη όσον αφορά στη γλυκύτητα και το εύθραυστο του χαρακτήρα του ρόλου της. Ο παραλληλισμός και η ταύτιση με τα γυάλινα ζωάκια της κατέστησαν προφανή και ξεκάθαρα τόσο από την άρθρωση του λόγου της, όσο κι απ' την κίνησή της στη σκηνή.
Ο Κωνσταντίνος Γώγουλος ως Τζιμ, απέδωσε όπως θα έπρεπε την ακραία διαφορετική προσωπικότητά του, εν συγκρίσει με τα μέλη της οικογένειας Γουίνγκφιλντ. Από την πρώτη ως την τελευταία στιγμή συμβολίζει έναν εξωτερικό παράγοντα, συχνά νοούμενο ως "εισβολέα" αφ'ης της διαφορετικότητάς του από τις αρχές βάσει των οποίων έχουν ανατραφεί τα μέλη της οικογένειας.
Η σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη αναδεικνύει την προβληματική ύπαρξη καθενός εκ των ρόλων, υπογραμμίζοντας τόσο την εσωτερική τους μοναξιά, όσο και την αλληλένδετη δράση τους μέσα απ' την παρουσία του καθενός, ακόμη και της εκ της απουσίας του παρουσίας του πατέρα που εξακολουθεί να επηρεάζει την οικογένεια.
Τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη ναι μεν αξιοποίησαν στο έπακρο τον διαθέσιμο χώρο στη σκηνή, δημιουργώντας τους χώρους όπου θα εκτυλισσόταν η αφήγηση, αλλά επέδειξαν, ταυτόχρονα, και την απορρέουσα από τη μοναξιά και την απομόνωση αφαιρετικότητα, το πλέον έντονο χαρακτηριστικό στις καταβολές και την παρουσία της οικογένειας. Τα κοστούμια της Μικαέλας Λιακατά έδιναν πνοή στους χαρακτήρες του Ουίλιαμς, οδηγώντας μας και οπτικά στην εποχή που ήδη είχαμε μεταβεί ψυχικά. Η μουσική του Σταύρου Γασπαράτου ήταν πλήρως εναρμονισμένη με τη συλλήβδην ατμόσφαιρα, την οποία και ολοκλήρωναν οι εξαιρετικοί φωτισμοί της Κατερίνας Μαραγκουδάκη, που υπενθύμιζαν τη διαρκή αμφιταλάντευση των ηρώων μεταξύ αυτοτέλειας κι εξάρτησης, μυστηρίου κι αποκάλυψης.
Ο "Γυάλινος Κόσμος" αποτελεί μία διαρκή σύγκρουση μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, φαντασιακού και όντος, ιδεαλισμού και ρεαλισμού, ονειρικού και πραγματικού. Τα ερωτήματα που γεννώνται μέσα από τη μοναξιά, την απομόνωση και την περισυλλογή, λαμβάνουν φιλοσοφικές διαστάσεις, αγγίζοντας ζητήματα συνύπαρξης στα ποικίλα κοινωνικά σύνολα, τη δυνατότητα ή μη της αυτοπραγμάτωσης και της κατανίκησης του συναισθήματος του ανικανοποίητου, την επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στη μετέπειτα πορεία κάθε ανθρώπου και, πάνω απ' όλα, την προσπάθεια επιλεκτικής απόταξης αναμνήσεων που συχνά είναι ανεπιτυχής. Κι αν η παράσταση λειτουργήσει ως έναυσμα ν' αναρωτηθεί ο καθένας μας περί αυτών των ζητημάτων, αυτή είναι από μόνη της μια αναντίρρητη επιτυχία.
Μετάφραση: Δήμος Κουβίδης
Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη
Σκηνικό: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Μικαέλα Λιακατά
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Σχεδιασμός Φωτισμών: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Λάμπρος Γραμματικός
Ηθοποιοί: Δημήτρης Καταλειφός, Θέμις Μπαζάκα, Κωνσταντίνος Γώγουλος, Στέλλα Βογιατζάκη.
Παραγωγή: ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΘΕΑΤΡΑ Α.Ε.