Ο Ιταλός σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός και ηθοποιός Nanni Moretti, ευρύτερα γνωστός για ταινίες όπως το "The Son's Room" (La stanza del figlio) για το οποίο μάλιστα τιμήθηκε το 2001 με τον Χρυσό Φοίνικα στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών καθώς και τα "Dear Diary" (Caro diario) και "Αλιγάτορας" (Il caimano), παρουσίασε στο φετινό γαλλικό φεστιβάλ την τελευταία του ταινία με τίτλο "Mia madre" (Η μητέρα μου). Η ταινία μάλιστα διαγωνίστηκε για τον Χρυσό Φοίνικα, ενώ τιμήθηκε εν τέλει με το Ecumenical Jury Prize. Τέσσερα χρόνια μετά την τελευταία του ταινία, ο Moretti -που θεωρείται για πολλούς ο Ιταλός Woody Allen λόγω του ύφους των ταινιών του οι οποίες είναι κατά βάση κοινωνικές και επικεντρώνονται στη σκιαγράφηση καθημερινών χαρακτήρων αλλά και λόγω του ότι συμμετέχει και εκείνος στις ταινίες του κρατώντας μικρούς ή και μεγαλύτερους ρόλους- επέστρεψε με την πιο αυτοβιογραφική ως τώρα ταινία στην καριέρα του. Και θα εξηγήσουμε γιατί αυτοβιογραφική στη συνέχεια του άρθρου.
Λίγα λόγια για το έργο:
Η ηρωίδα της ταινίας Margherita (Margherita Buy) είναι μία τελειομανής σκηνοθέτης γύρω στα 50, μητέρα ενός νεαρού κοριτσιού που βιώνει μία υπαρξιακή κρίση τη στιγμή που η μέχρι τότε ικανή και ιδιαίτερα ζωντανή μητέρα της βρίσκεται στο νοσοκομείο και όπως όλα δείχνουν η κατάστασή της δεν επιδέχεται βελτίωση. Ζώντας ως τότε μια ζωή που δεν την ικανοποιεί ποτέ πλήρως και στην οποία δεν αφήνεται ποτέ ελεύθερη, η Margherita έχοντας να αντιμετωπίσει νέους και παλιούς συναδέλφους, την κόρη της, τον αδελφό της, την άρρωστη μητέρα της αλλά και τον ίδιο της τον εαυτό, πρέπει από εδώ και πέρα να δει με άλλο μάτι "το αύριο"...
Δείτε το trailer της ταινίας (αγγλικοί υπότιτλοι):
Η Margherita βρίσκεται εν μέσω των γυρισμάτων της νέας της ταινίας με ένα θέμα κοινωνικό που αφορά, πιο συγκεκριμένα, τους εργαζομένους ενός εργοστασίου που διαμαρτύρονται για τις θέσεις εργασίας που θα χαθούν μετά το πέρασμα της επιχείρησης σε νέα χέρια. Η χρήση της τεχνικής "ταινία μέσα σε ταινία" (movie within a movie) προσφέρει πάντα ξεχωριστές δυνατότητες στον σκηνοθέτη, ενώ η πλοκή εξυπηρετείται με ωραίο και έξυπνο τρόπο επιτρέποντας εδώ στον Nanni Moretti να κάνει την ταινία πιο ζωντανή. Οι εναλλαγές ταινίας και πραγματικότητας, βέβαια, δεν φορτίζουν καθόλου τον θεατή, αν και δεν θα ήταν αδικαιολόγητη ή και ανεπιθύμητη κάποια φόρτιση αναλογιζόμενοι το θέμα της! Ακόμη, η επιλογή του αυτή δικαιολογείται απόλυτα από την αυτοβιογραφική φύση του έργου καθώς το 2010, λίγο πριν τελειώσουν τα γυρίσματα της ταινίας του "Habemus Papam", ο δημιουργός έχασε στην πραγματικότητα τη μητέρα του.
Η Margherita είναι αγχώδης, απαιτητική, ανικανοποίητη από το αποτέλεσμα τόσο της δουλειάς των ηθοποιών όσο και των τεχνικών, ανήσυχη για όλους και όλα και πάντα σοβαρή: αυτό είναι το προφίλ της ως επαγγελματία όλα τα χρόνια της επιτυχημένης -όπως υπονοείται- καριέρας της. Δεν παρεκκλίνει ποτέ από τις συνήθειες και τις νόρμες της. Δεν δοκιμάζει κάτι διαφορετικό. Όλα τα χρονιά ζητά τα ίδια πράγματα από τη δουλειά και τη ζωή της, πράγματα που ούτε η ίδια έχει καταλάβει σε τι ακριβώς συνίστανται. Η μητέρα της, Ada, βρίσκεται στο νοσοκομείο και η κατάστασή της ολοένα και χειροτερεύει. Η Margherita αδυνατεί να πιστέψει πως η άλλοτε αυτάρκης και με απόλυτη πνευματική διαύγεια μητέρα της βαδίζει σε έναν δρόμο που δεν έχει γυρισμό. Εξακολουθεί να πιστεύει παρά τις συζητήσεις με τους γιατρούς και τον αδελφό της (στον ρόλο του αδελφού ο Moretti) πως η μητέρα θα επανέλθει. Ο ρόλος ταιριάζει πολύ στην Margherita Buy και τον ενσαρκώνει πολύ πειστικά. Παρά την αυταρχική της συμπεριφορά και τη σιγουριά που έδειχνε να βγάζει προς τα έξω, η ηρωίδα δεν ήταν παρά ένας εύθραυστος χαρακτήρας που είχε ανάγκη από στήριξη. Η ηθοποιός ζωντάνεψε το προφίλ της πρωταγωνίστριας, όπως αναλύθηκε παραπάνω, και αυτό ήταν σίγουρα μια επιτυχία.
Η madre της ταινίας, η Ada, υπήρξε καθηγήτρια Λατινικών (όπως και η μητέρα του Moretti) και μάλιστα η αγαπημένη των μαθητών της και πρότυπό τους. Ήταν πολύ δεμένη με την εγγονή της Livia -η αγάπη που της έχει η εγγονή θα φανεί και σε μία από τις πιο ανθρώπινες σκηνές της ταινίας- αλλά φάνηκε πως η σχέση με την κόρη της παρά την αγάπη που υπήρχε δεν είχε δουλευτεί τόσο λόγω του χαρακτήρα της Margherita. Έτσι, η Margherita καθώς περνούν οι μέρες συνειδητοποιεί πως οι αποστάσεις που κρατά ακόμη και από τους δικούς της ανθρώπους και ο χρόνος που δεν έχει αφιερώσει δημιουργούν τοίχους και χάσματα που τώρα θα φανεί κατά πόσο είναι αγεφύρωτα. Η Giulia Lazzarini στον ρόλο της μάνας είναι ζεστή και συγκινητική. Ο θεατής ταυτίζεται σε αυτό το σημείο στη σκέψη δικών του εμπειριών με αγαπημένα πρόσωπα που βρέθηκαν στη θέση της Ada ή φόβων του πως θα βρεθούν. Ο τρόπος που παρουσιάζεται είναι απόλυτα ρεαλιστικός.
Η madre της ταινίας, η Ada, υπήρξε καθηγήτρια Λατινικών (όπως και η μητέρα του Moretti) και μάλιστα η αγαπημένη των μαθητών της και πρότυπό τους. Ήταν πολύ δεμένη με την εγγονή της Livia -η αγάπη που της έχει η εγγονή θα φανεί και σε μία από τις πιο ανθρώπινες σκηνές της ταινίας- αλλά φάνηκε πως η σχέση με την κόρη της παρά την αγάπη που υπήρχε δεν είχε δουλευτεί τόσο λόγω του χαρακτήρα της Margherita. Έτσι, η Margherita καθώς περνούν οι μέρες συνειδητοποιεί πως οι αποστάσεις που κρατά ακόμη και από τους δικούς της ανθρώπους και ο χρόνος που δεν έχει αφιερώσει δημιουργούν τοίχους και χάσματα που τώρα θα φανεί κατά πόσο είναι αγεφύρωτα. Η Giulia Lazzarini στον ρόλο της μάνας είναι ζεστή και συγκινητική. Ο θεατής ταυτίζεται σε αυτό το σημείο στη σκέψη δικών του εμπειριών με αγαπημένα πρόσωπα που βρέθηκαν στη θέση της Ada ή φόβων του πως θα βρεθούν. Ο τρόπος που παρουσιάζεται είναι απόλυτα ρεαλιστικός.
Στο μεταξύ, για τον πρωταγωνιστικό ρόλο της ταινίας μέσα στην ταινία καταφθάνει από το εξωτερικό ο Αμερικανός Barry Huggins, ένας ιδιόμορφος, έξω καρδιά ηθοποιός που έχει μάθει να δουλεύει με τελείως διαφορετικό τρόπο από αυτόν που επιθυμεί η Margherita. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, αλλά ο διαφορετικός τρόπος που προσεγγίζει τη ζωή ο Barry δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη την καθημερινότητα της σκηνοθέτιδος. Εδώ έχουμε -κατά τη γνώμη μου- τον πιο απολαυστικό ρόλο της ταινίας! Ο John Turturro (Barton Fink, O Brother, Where Art Thou?) είναι υπέροχος σε αυτό που έχει να κάνει, χαρίζει αβίαστα γέλιο στις κωμικές του σκηνές και με προσοχή στη λεπτομέρεια αντιμετωπίζει και τις δραματικές του σκηνές. Ο συγκεκριμένος ρόλος ήταν ένα ατού για την ταινία και θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί από τον δημιουργό περισσότερο to the point, παρά ως ένας δεύτερος ρόλος με αέρα πρωταγωνιστή. Η φυσιογνωμία του Barry και η επαγγελματική σχέση με την Margherita θα μπορούσαν να την ωφελήσουν δίνοντας της υλικό για σκέψη σε αυτή τη φάση που βρίσκεται, κάτι που δεν έγινε.
Το soundtrack της ταινίας αποτελείται από μουσικές -μεταξύ άλλων- των Arvo Part, Olafur Arnalds και Nino Rota. Το "Famous Blue Raincoat" του Leonard Cohen έχει μία ιδιότητα αναλλοίωτη στα χρόνια που προσδίδει μαγεία όποτε ακούγεται. Έτσι γίνεται και στη νυχτερινή σκηνή που ακούγεται στην ταινία.
Ο Nanni Moretti έφτιαξε μία ταινία ευαίσθητη, σημερινή και αυτοβιογραφική. Έχοντας στη διάθεση του ηθοποιούς ικανούς που έπαιξαν με τρόπο άρτιο συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου, έγραψε, σκηνοθέτησε και αντικατόπτρισε στη μεγάλη οθόνη την Ιταλία του 2015 στη δύσκολη οικονομική κατάσταση που επικρατεί (όπως και σε πολλές χώρες της Ευρώπης), γι' αυτό και καθόλου τυχαία δεν ήταν η επιλογή του θέματος της ταινίας που γυρίζει η Margherita. Με την κατάσταση της υγείας της μητέρας της να κλιμακώνεται, το ψεγάδι της ταινίας όμως θεωρώ πως ήταν το ότι δεν εστιάστηκε εν τέλει όσο θα έπρεπε ή θα μπορούσε στη μεταξύ τους σχέση που είναι αν μη τι άλλο ο πυρήνας της ιστορίας. Είδαμε κάποιες πτυχές της σχέσης τους και των σχέσεών τους με τα γύρω πρόσωπα, αλλά ποτέ δεν φάνηκε ξεκάθαρα η σχέση μάνας-κόρης. Και αν υπονοήθηκαν πράγματα, που σίγουρα έγινε, σε μία ταινία με τίτλο "Mia madre" θα θέλαμε και το κάτι παραπάνω.
Διάρκεια: 106'
Σενάριο: Nanni Moretti, Valia Santella
Σκηνοθεσία: Nanni Moretti
Πρωταγωνιστούν: Margherita Buy, Giulia Lazzarini, John Turturro, Nanni Moretti, Beatrice Mancini
Γλώσσα: ιταλικά, αγγλικά