To Φεστιβάλ Ισπανόφωνου Κινηματογράφου άνοιξε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά τις πόρτες του στο κοινό στο γνώριμο μέρος, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στην ταράτσα της, τον θερινό κινηματογράφο Λαΐς, για να παρουσιάσει μία προσεγμένη επιλογή από ταινίες προερχόμενες από ισπανόφωνες κινηματογραφικές αγορές. Το Mixgrill έδωσε και φέτος το παρόν στην ενδιαφέρουσα διοργάνωση παρακολουθώντας αρκετές από τις ταινίες που περιλαμβάνει το πλούσιο πρόγραμμα.
Τη Δευτέρα 12 Ιουνίου ανεβήκαμε στον θερινό της Ταινιοθήκης και με λίγο ψυχρούλα παραπάνω -σε σχέση με τις ημέρες και νύχτες καύσωνα που ακολούθησαν- είδαμε την ισπανική ταινία του Jonathan Cenzual Burley, «Ο Βοσκός» ("El Pastor"). H ταινία βραβεύτηκε μάλιστα το 2016 στο φεστιβάλ ανεξάρτητου κινηματογράφου του Raindance στο Ηνωμένο Βασίλειο από την Κριτική Επιτροπή, τόσο για τον πρωταγωνιστή της όσο και για το σενάριο και σκηνοθεσία διά χειρός Cenzual Burley.
Η ταινία επικεντρώνεται στον Ανσέλμο, έναν μεσήλικα περί τα 55 χρόνια που ζει μόνος του μαζί με τον σκύλο και τα πρόβατά του σε ένα μικρό σπιτάκι στη μέση του πουθενά, σε μια ισπανική κωμόπολη. Ζει έναν βίο ασκητικό (σε ένα πιο σημερινό φόντο βέβαια) καθώς ασχολείται με τα ζώα του καθημερινά, παράγει μόνος του ό,τι χρειάζεται, ενώ το σπίτι του δεν έχει ούτε ρεύμα, ούτε τηλεόραση, ούτε καλά καλά ανθεκτικά παράθυρα και κλειδαριά, παρά μια σόμπα, ελάχιστα έπιπλα και ρούχα και... αρκετό ντόπιο κρασί. Αν και όλοι τον ξέρουν με το όνομά του, οι κοινωνικές του επαφές μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού: η υπάλληλος της δανειστικής βιβλιοθήκης (με την οποία αιωρείται ένα φλερτ που πολύ θα θέλαμε να ευοδωνόταν), ο ιδιοκτήτης ενός συνοικιακού μπαρ, ο οδηγός του λεωφορείου ή ο αστυφύλακας της περιοχής. Την ηρεμία του θα έρθει να ταράξει μία πρόταση επιχειρηματιών που επιθυμούν να φτιάξουν ένα πρότυπο συγκρότημα κατοικιών και υπερπολυτελών εγκαταστάσεων και γι' αυτό ζητούν από τον Ανσέλμο και τους ιδιοκτήτες των γειτονικών αγροτεμαχίων τη γη τους. Με το αζημίωτο φυσικά!
Δείτε το trailer:
To πρώτο μισό της ταινίας εξελίσσεται εξαιρετικά αργά. Σημαντικά λίγοι διάλογοι, μακρές σκηνές και πολλά εξωτερικά πλάνα με στόχο να καταδειχθεί στον θεατή η ρουτίνα του βοσκού, η ειλικρινής και ατόφια σχέση του με τα ζώα του και με τη φύση και πιθανώς με απώτερο στόχο να μεταλαμπαδευτούν η ηρεμία και η γαλήνη που τον διακατέχουν, παρά την αποξένωσή του από τα εγκόσμια. Οι αργοί αυτοί ρυθμοί -που είναι χαρακτηριστικό όχι μόνο των ισπανικών ταινιών αλλά και πολλών ευρωπαϊκών εν γένει- θεωρώ πως δικαιολογημένα επικρατούν στην αρχή και σε συνδυασμό με τα υπέροχα πλάνα των τοπίων και της φύσης κατά τη διάρκεια των πρώτων πρωϊνών ωρών ή του ηλιοβασιλέματος, εγκλιματίζουν πλήρως το κοινό. Όσο και αν είναι δύσκολο να το διανοηθεί κανείς, ο Ανσέλμο πράγματι ζει κατ' αυτόν τον τρόπο και νιώθει πλήρης και ευτυχισμένος. Καταλυτικό παράγοντα στην τόσο πειστική αποτύπωση του βοσκού αποτελεί φυσικά η ερμηνεία του πρωταγωνιστή Miguel Martín. Ο ηθοποιός είναι καθόλα ταιριαστός για τον ρόλο. Ο ήρωάς του δεν είναι ούτε αφελής ούτε κοινωνικά απροσάρμοστος, αλλά απλώς πολύ διαφορετικός. Ο Βοσκός διαβάζει με τις ώρες λογοτεχνικά βιβλία, ασχολείται με πληθώρα πραγμάτων, οξύνει το μυαλό του, έχει χιούμορ, στηρίζεται στα πόδια του, δεν τον ενδιαφέρει τι γίνεται στα υπνοδωμάτια των γειτόνων του ή στον κόσμο. Και σίγουρα η έλλειψη ανθρώπινης επαφής είναι πρόβλημα και μπορεί να αποβεί καταστροφική, μια και ο άνθρωπος είναι πάνω από όλα «ζώο κοινωνικό» (όπως ακούγεται και στην ταινία), αν και σίγουρα η ζωή δίπλα στη φύση προσδίδει άλλα καλά που το αντισταθμίζουν, ωστόσο ο Ανσέλμο έχει πάρει την ευθύνη της απόφασης του και ζει, ακριβώς όπως επιθυμεί. Ο Miguel Martín λοιπόν υπήρξε ιδανικός βοσκός.
Η δράση ξεκινά όταν οι επιχειρηματίες προτείνουν στον πρωταγωνιστή να πουλήσει τη γη που μεγάλωσε λαμβάνοντας ένα τεράστιο αντίτιμο που θα του επιτρέψει να ζήσει με όλες τις ανέσεις τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και ενώ οι γείτονες έχουν δεχτεί μετά χαράς να πουλήσουν τα δικά τους αγροτεμάχια, προσδοκώντας στην παχυλή αποζημίωση, ο Ανσέλμο θα αρνηθεί και θα έρθει αντιμέτωπος με όλους και με όλα. Οι γείτονες θα προσπαθήσουν να τον πείσουν να συμβιβαστεί, θα τον δωροδοκήσουν, θα τον πιάσουν στο φιλότιμο και στο τέλος, θα τον εξαγριώσουν. Με αυτή την κλιμάκωση θα κινηθεί και η ταινία, η οποία από εμφανώς αργή θα φτάσει να γίνεται ιδιαίτερα γρήγορη, σε τέτοιο βαθμό που στο τέλος ένιωσα πως η κατανομή του χρόνου δεν ήταν ισορροπημένη και ο δημιουργός βιάστηκε να φτάσει στο φινάλε. Όσον αφορά τους χαρακτήρες (με καλές ερμηνείες από τους Alfonso Mendiguchía και Juan Luis Sara), η αντίθεση του «καλού» βοσκού και των «κακών» και φιλοχρήματων γειτόνων που βρίσκεται ξεκάθαρα στο επίκεντρο, θα καμφθεί λίγο όταν δοθεί φως στις ζωές, τα προβλήματα και τον προσωπικό γολγοθά της κάθε οικογένειας, πράγμα που ορθώς γίνεται. Όπως και να έχει βέβαια στο τέλος θα κερδίσει το χρήμα... ή και κανείς.
Πέρα από τις καλές ερμηνείες και την ωραία σκηνοθεσία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι ο «Βοσκός» είναι μια ταινία αλληγορική και χαρακτηρίζεται από μεγάλες δόσεις υπερβολής. Αν και ο Jonathan Cenzual Burley προσπαθεί να τοποθετήσει μία φιγούρα, πρότυπα και ήθη που ανάγονται σε κοινωνίες του παρελθόντος σε ένα κατά τ' άλλα ρεαλιστικό χωροχρονικό πλαίσιο, είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό το γεγονός πως σε μία ισπανική μεγαλούπολη του 2017 ζει ένας βοσκός υπό αυτές τις συνθήκες και κατ' επέκταση είναι δύσκολο να «χωνευτούν» όσα θα διαδραματιστούν στη συνέχεια. Εντοπίζεται δηλαδή κάποιο σεναριακό θέμα (αν και στο Ηνωμένο Βασίλειο το βράβευσαν!). Αυτό σημαίνει πως ο θεατής μπορεί να δει ευχάριστα την ταινία, μπορεί να αισθανθεί συγκίνηση, συμπόνοια ή θυμό κατά τη διάρκειά της αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ταυτιστεί ή να «πιστέψει» την ιστορία που του παρουσιάζεται. Αυτό δεν θα ήταν ζήτημα αν το παραπάνω δεν συγκαταλεγόταν στους σκοπούς του δημιουργού. Προσωπικά νομίζω πως το προσπάθησε και εξ' ορισμού δεν ήταν δυνατό να του βγει.
Σκηνοθεσία: Χονάταν Θενθουάλ Μπούρλεϊ
Χώρα: Ισπανία
Έτος Παραγωγής: 2016
Διάρκεια: 98’
Μέρος δράσης Gros Plan