Για μέρες, για εβδομάδες μάλλον, σκεφτόμουν τη συναυλία της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, και το αν θα πήγαινα τελικά. Από τη μία διψούσα για ζωντανή μουσική, για κόσμο, για να αντικρύσω ξανά επί σκηνής μια σπουδαία ερμηνεύτρια. Από την άλλη, σκεφτόμουν πώς θα ήταν με μάσκα (έστω κι αν αυτή θα κατέληγε κάτω απ' το πηγούνι τελικά), χωρίς όρθιους μπροστά στη σκηνή, με την αμηχανία που φέρνει μια μεγάλη αποχή για όλους τους εμπλεκόμενους. Μέσα μου έγερνα συνεχώς προς τα θετικά, αλλά υπήρχε κι ένα μούδιασμα που επέμενε.
Μουδιασμένη πάντως φάνηκε και η πρωταγωνίστρια της βραδιάς, όταν βγήκε, δέκα λεπτά πριν τις 22:00, στη σκηνή του Σαϊνοπουλείου αμφιθεάτρου της Σπάρτης. Από τις πρώτες νότες του πρώτου τραγουδιού («Της Καληνύχτας Τα Φιλιά» από το σπουδαίο «Μένω Εκτός» του 1991) φάνηκε σαν η φωνή της να συνερχόταν από κάποιο κρύωμα: υπήρχε ένα μπασάρισμα στη χροιά της, και πατούσε μαλακά, προσεκτικά στις νότες, σαν να τις φοβόταν. Παρότι δεν έχασε σχεδόν καμία όλη τη βραδιά, η αίσθηση ότι τραγουδούσε συγκρατημένα δεν έφυγε ποτέ. Παρότι δεν ακούστηκε κάποια σχετική δικαιολογία από τα χείλη της, λέω να επιμείνω στους λόγους υγείας, παρότι υπάρχει πάντα και η εξήγηση του πανδαμάτορα χρόνου, που δεν ξεχνάει κανέναν - πόσο μάλλον την ιέρεια της υψίσυχνης ευθραυστότητας.
Όμως ο χρόνος δεν μπορεί να αναιρέσει την αλήθεια για την Αρβανιτάκη: ότι πρόκειται για μια από τις μεγάλες κυρίες του ελληνικού τραγουδιού των τελευταίων 40 χρόνων. Κι αυτό το έδειξε πολλές φορές τη βραδιά της 14ης Ιουλίου. Αγέρωχη όσο και ευέλικτη, μια φιγούρα που καθόλου δεν έχει αλλάξει από τότε που την πρωτογνωρίσαμε, ερμήνευσε πολλά από τα σπουδαία τραγούδια που είχε την τύχη - και το ένστικτο - να προτείνει στη μακρόχρονη πορεία της, και οπωσδήποτε συγκίνησε πολλές φορές το ακροατήριο. Και το παρέσυρε στο να τραγουδήσει μαζί της όλα τα αγαπημένα του ρεφρέν.
Τρομερά σημαντικός παράγων της επιτυχίας, πάντως, υπήρξε και η άριστη μπάντα που τη συνοδεύει στις φετινές της εμφανίσεις. Η οποία αποτελείται από μουσικούς μεγάλης κλάσης: Αλέξανδρος Δράκτος Κτιστάκης (τύμπανα, φωνητικά), Γιώργος Γεωργιάδης (μπάσο), Νίκος Μέρμηγκας (μπουζούκι, λαύτα, λαούτο, φωνητικά), Δημήτρης Τσάκας (σαξόφωνο, κιθάρα), Γιάννης Κυριμκυρίδης (πιάνο). Με τα τραγούδια να περνούν συχνά σε jazz μονοπάτια - οι ενορχηστρώσεις άλλωστε υπογράφονται από τον Κτιστάκη -, η μουσικότητα έπιασε υψηλά επίπεδα και τα σολιστικά μέρη έδωσαν και πήραν, χωρίς ευτυχώς να ξεφύγουν από τα όρια που απαιτούσε η συνθήκη.
Συμμετέχων στη βραδιά, με μικρό μερίδιο όμως, ήταν και ο νέος ερμηνευτής, μουσικός και τραγουδοποιός Παναγιώτης Λάμπουρας. Ο οποίος ανέβηκε στη σκηνή λίγο πριν το μέσο του προγράμματος, ντουετάρισε την Αρβανιτάκη στα «Τι Είν' Αυτό Που Το Λένε Αγάπη» και «Χωρίς Εσένα», κι έπειτα είπε τρία τραγούδια μόνος του, δίνοντας χρόνο για ανάσες στην οικοδέσποινα. Ο Λάμπουρας, με καταγωγή από την Κέρκυρα, μου έδωσε την εντύπωση ότι προσπαθεί να κινηθεί ως ένας καλλιτέχνης τύπου Γιάννη Χαρούλη, στην πιο ραφιναρισμένη, του σαλονιού εκδοχή του. Με το βιολί του ανά χείρας, και με την άψογη τεχνικά αλλά και κάπως αδιάφορη κατά τα άλλα φωνή του, μου έδωσε την εντύπωση ότι χρειάζεται να αναζητήσει ένα πιο δικό του προφίλ. Έχοντας κυκλοφορήσει ήδη δύο δίσκους με δικά του τραγούδια («Υδρόγειος» το 2018, «Ο Μικρός Χρόνος» το 2020), είναι απορίας άξιο που δεν επέλεξε να παρουσιάσει έστω ένα από αυτά. Υπήρξε πάντως άψογος στο σεγόντο, τονίζοντας, άθελά του, ότι συνολικά έλειπε μια στιβαρή ανδρική φωνή κάτω από εκείνη της Αρβανιτάκη. Γιατί τα φωνητικά του Μέρμηγκα - και του Κτιστάκη σε κάποιο σημείο - δεν έκαναν τη δουλειά όπως έπρεπε - ενδεχομένως επειδή αφέθηκαν χαμηλά στη μίξη.
Το ρεπερτόριο που παρουσίασε η Ελευθερία Αρβανιτάκη εκείνη τη βραδιά ήταν τύπου greatest hits: απουσίασαν παντελώς τα λιγότερο γνωστά ή «κρυφά» τραγούδια της δισκογραφίας της. Εξαίρεση αποτέλεσαν τα δύο τραγούδια που ακούστηκαν από τον πιο πρόσφατο δίσκο της («Τα Μεγάλα Ταξίδια», του 2018, σε μουσική Θέμη Καραμουρατίδη και στίχους Λήδας Ρουμάνη), τα οποία βέβαια ούτε τη δημοφιλία των παλαιότερων έχουν γνωρίσει, ούτε και έχουν ιδιαίτερη ποιοτική σχέση με εκείνα. Οι μεταβάσεις από το ένα στο άλλο ήταν, σε κάθε περίπτωση, άμεσες, με γνωστή άλλωστε την επικοινωνιακότητα της ερμηνεύτριας, που πολύ έχει να κάνει με την κινησιολογία και ελάχιστα με λογύδρια μεταξύ των κομματιών.
Η αδυναμία της Αρβανιτάκη στο προαναφερθέν πεδίο, που άπτεται των συνεντεύξεων και της διατύπωσης των σκέψεών της, την έφερε πρόσφατα σε μια διαδικτυακή δίνη, με δημοσιογράφους και νεότερους συνθέτες να την «πυροβολούν» στα social media για δηλώσεις της στην Popaganda. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η Αρβανιτάκη πλησίασε αρκετά την αλήθεια όταν μίλησε για έλλειψη νεότερων συνθετών, έστω κι αν δεν κατάφερε να διατυπώσει πιο καθαρά τη σκέψη της ή αν παρασύρθηκε από μια παρατήρηση του συνεντευξιαστή. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να εγκαλείται ένας άνθρωπος 60+ ετών, για το ότι δεν ψάχνει κάθε κρυφή γωνιά της νέας δισκογραφικής παραγωγής, ούτε η με αφορμή τα λόγια της ύψωση μπαϊρακίων αυτοθαυμασμού από κάθε λογής «φερέλπιδες» των ένα-δύο δίσκων κολακεύει κανέναν τους. Από την άλλη, θα μπορούσε κανείς εύκολα να φανταστεί έναν άξιο συνθέτη όπως ο Δημήτρης Μαραμής, π.χ., να υπογράφει τραγούδια για τη φωνή της.
Έχει πολλά ακόμα χρόνια μπροστά της η Ελευθερία Αρβανιτάκη, στη σκηνή και στη δισκογραφία - όπως κι αν αυτές συνεχίσουν να λειτουργούν, δεδομένων των συνθηκών που εγκαθιδρύθηκαν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Κάτι τέτοιο πιστοποιήθηκε και από την αθρώα προσέλευση στο Σαϊνοπούλειο, αλλά και από το μεγάλο ποσοστό νεαρόκοσμου στο ακροατήριο. Το πώς αυτά τα χρόνια θα αποδειχθούν αναλόγως αξιόλογα με τα μέχρι τώρα εξαρτάται από εκείνη: από το τι (και πώς) θα προτείνει, πώς θα το αναζητήσει, και πού. Το πηγαίο και το αληθινό δεν έχουν απαραίτητα σχέση με τη νεότητα. Αυτό άλλωστε απέδειξε και η ίδια, επί σκηνής εκείνο το βράδυ.
Setlist
1. Της Καληνύχτας Τα Φιλιά
2. Πρόσωπο Με Πρόσωπο
3. Πάρε Με Αγκαλιά Και Πάμε
4. Έφυγες Νωρίς
5. Κι Εγώ Που Έλεγα
6. Τα Μεγάλα Ταξίδια
7. Μέτρησα
8. Ως Τα Χαράματα
9. Για Των Ματιών Σου Το Χρώμα
10. Αν Σ' Αρνηθώ Αγάπη Μου
11. Το Μηδέν
12. Δε Μιλώ Για Μια Νύχτα Εγώ (Bukovina)
13. Τι Είν’ Αυτό Που Το Λένε Αγάπη
14. Χωρίς Εσένα
15. Καρδιά Κοίτα
16. Ανάθεμά Σε
17. Σου Μιλώ Και Κοκκινίζεις
18. Καθρεφτίζω Το Νου
19. Τον Έρωτα Ρωτάω
20. Του Πόθου Τ' Αγρίμι
21. Τι Λείπει
22. Ακρογυαλιές Δειλινά
23. Το Τελευταίο Ποτηράκι
24. Θέλω Κοντά Σου Να Μείνω
25. Πρώτη Φορά
26. Το Κόκκινο Φουστάνι
27. Τα Κορμιά Και Τα Μαχαίρια
28. Η Βάρκα
29. Το Παράπονο
30. Δυνατά (Homecoming)
Η φωτογραφία του εξωφύλλου είναι της Βάσιας Αναγνωστοπούλου από την εμφάνιση της Ελευθερίας Αρβανιτάκη στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2021.