Μία από τις συχνότερες φράσεις που ακούμε στις συζητήσεις γύρω μας και διαβάζουμε στα social media όταν μια γυναίκα δολοφονείται (στη χώρα μας μόνο το 2021 έχουμε 13 γυναικοκτονίες) ή κακοποιείται, είναι το «γιατί δεν έφευγε», εννοώντας βέβαια να έφευγε από την εκάστοτε σχέση στην οποία βρισκόταν.
Μια φράση που, πέρα από το πόσο αφελής ακούγεται, έχει αποδειχτεί πανηγυρικά λανθασμένη, καθώς μόνο στη χώρα μας έχουμε παραδείγματα - με πιο πρόσφατο της γυναικοκτονίας στην Ιεράπετρα της Κρήτης - που δείχνουν ότι ακόμα και αν μια γυναίκα φύγει από μια σχέση κινδυνεύει να δολοφονηθεί από νυν ή πρώην σύντροφο/σύζυγο. Αυτή η φράση επίσης είναι περισσότερο μια μορφή συγκαλυμμένου μισογυνισμού, ειδικά όταν εκφράζεται από άντρες που μιλούν από την ασφάλεια - που σε ένα μεγάλο βαθμό - τους παρέχει το φύλο τους ακριβώς επειδή ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία.
Το πολύ ευρύ φάσμα των δυσκολιών για το τι πραγματικά σημαίνει μια γυναίκα να φεύγει από έναν γάμο ή μια σχέση φωτίζει η σειρά του Netflix "Maid". Η δραματική σειρά που αποτελείται από δέκα επεισόδια βασίστηκε στο best-seller βιογραφικό βιβλίο "Maid: Hard Work, Low Pay, and a Mother’s Will to Survive" της Stephanie Land. Η εξαιρετική Margaret Qualley υποδύεται την Άλεξ μια νεαρή μητέρα που αποφασίζει να εγκαταλείψει τη σχέση της με τον Σον (Nick Robinson) όταν αυτός σε ένα βίαιο ξέσπασμά του χτυπάει τον τοίχο, ένα γυάλινο αντικείμενο σπάει και η Άλεξ μαζεύει γυαλιά από τα μαλλιά της κόρης της Μάντι.
Η σειρά ακολουθεί την περιπέτεια της Άλεξ, η οποία μέσα από τη σκληρή γραφειοκρατία των κοινωνικών υπηρεσιών της Αμερικής προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της βρίσκοντας δουλειά ως καθαρίστρια. Η ίδια εμφανίζεται ενοχική και αναφέρει μάλιστα στην κοινωνική λειτουργό ότι ο σύντροφός της δεν τη χτύπησε, μη αντιλαμβανόμενη το εύρος της κακοποίησης που βίωνε. Σε όλη τη διάρκεια της σειράς φωτίζεται αυτή η σημαντική πλευρά του ζητήματος της ενδοοικογενειακής βίας, όπου τα θύματα μέσα σε μια σχέση δεν αντιλαμβάνονται πλήρως τις διάφορες μορφές που παίρνει η κακοποίηση από τον σύζυγο/σύντροφο και συχνά η έλλειψη βίας πάνω στο σώμα αποτελεί μια «παρηγοριά» και λόγο που συντηρεί την πίστη για τη συνέχιση της σχέσης. Η ιστορία όμως έχει δείξει και συνεχίζει να δείχνει ότι η άσκηση βίας πάνω στο σώμα είναι μια σχεδόν βέβαιη κλιμάκωση της κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Η Άλεξ βιώνοντας τις τρομερές δυσκολίες, όπως για παράδειγμα - το πιο στοιχειώδες - να βρει σπίτι να μείνει, περνάει από όλα τα στάδια και κάποια στιγμή επιστρέφει κιόλας ξανά στον τόπο όπου βίωσε την κακοποίηση. Τη βλέπουμε να βυθίζεται ξανά στον φαύλο κύκλο της ενδοοικογενειακής βίας, με τον Σον να ακολουθεί το μοτίβο συμπεριφοράς που εμφανίζουν σχεδόν όλοι οι κακοποιητές, που από σκληροί και βίαιοι μπορούν την αμέσως επόμενη στιγμή να γίνουν τρυφεροί και πράοι, ειδικά όταν καταλάβουν ότι το θύμα απομακρύνεται από αυτούς.
Η ιστορία της Άλεξ μάς δείχνει τις πολλαπλές δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια γυναίκα για να μπορέσει να φύγει από μια κακοποιητική σχέση και αναδεικνύει πόσο κρίσιμο και σημαντικό είναι να υπάρχουν κοινωνικές δομές που υποστηρίζουν ουσιαστικά τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας και δίνουν την δυνατότητα στα θύματα να αισθανθούν ξανά ασφαλή και προστατευμένα. Στην Ελλάδα, λόγω και των πολύ συντηρητικών αντανακλαστικών που δεδομένα έχουμε ως κοινωνία, το κράτος διαχρονικά αδιαφορεί για τα θέματα της ενδοοικογενειακής βίας, και αργεί χαρακτηριστικά να αναλάβει δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης όλων αυτών των ζητημάτων. Αρκεί απλά να πω για την ιστορία ότι οι ξενώνες φιλοξενίας θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας συστάθηκαν ως θεσμός στη χώρα μόλις το 2010.
Ένα πολύ ξεχωριστό και εξίσου σημαντικό κεφάλαιο σε όλα αυτά τα ζητήματα είναι η σωστή εκπαίδευση αλλά και η ουσιαστική γνώση του τι σημαίνει κακοποίηση. Όπως και στο παράδειγμα της Άλεξ η κακοποίηση μπορεί να μην έφτασε στο σημείο της σωματικής βίας, όμως το γεγονός ότι ο σύντροφός της την είχε αποκόψει τελείως από οποιαδήποτε μορφή κοινωνικής ζωής και φρόντιζε να παραμένει εξαρτημένη οικονομικά από αυτόν συνιστούν ξεκάθαρες μορφές κακοποίησης και τελικά συρρίκνωσης της ατομικής ελευθερίας και αξιοπρέπειας του ατόμου.
Είναι ζητούμενο και πρέπει να ξεκινάει από τα σχολεία αυτή ακριβώς η μόρφωση για το τι σημαίνει να σέβεσαι τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου μακριά από έμφυλες διακρίσεις και τυποποιήσεις, γιατί μόρφωση δεν είναι μόνο η γνώση της γλώσσας, της ιστορίας, των μαθηματικών και ό,τι άλλο. Μόρφωση είναι να γνωρίζουμε τι σημαίνει να ζούμε σε ένα κοινωνικό σύνολο και ότι δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να εμποδίζουμε έναν άλλο άνθρωπο να ζει όπως θέλει και να είναι ελεύθερος και χαρούμενος.