Εν Ψυχρώ: Για το αγγλόφωνο ελληνικό τραγούδι

Είναι παλιά ιστορία το ελληνικό αγγλόφωνο τραγούδι. Από τη δεκαετία του 1960 κιόλας, Έλληνες δημιουργοί έγραφαν  τραγούδια με αγγλικό στίχο, απευθυνόμενοι κυρίως στο εγχώριο κοινό. Από την επιτυχία της Monika και δώθε, όμως, η δυναμική που ανέπτυξε ο εν λόγω μουσικός χώρος επανέφερε στην επικαιρότητα μια παλιά συζήτηση η οποία δε δείχνει ότι μπορεί να κλείσει σύντομα.

Κάνει η Monika ελληνικό τραγούδι;

Προσωπικά, ποτέ δεν είδα το αγγλόφωνο τραγούδι που φτιάχνεται στον τόπο μας ως μη ελληνικό. Αναγκάζομαι, όμως, να σταθώ στο θέμα αυτό καθώς πέτυχα μια σχετική αναφορά στο διαδίκτυο και συνειδητοποίησα ότι υπάρχει και η αντίθετη άποψη. Ότι δηλαδή η Monika, οι Electric Litany, οι Sleepin Pillow και οι λοιποί καλλιτέχνες που γράφουν τραγούδια με αγγλικό στίχο δεν ανήκουν στο ελληνικό τραγούδι.

Στο δικό μου μυαλό, μια τέτοια άποψη δεν στέκει καθόλου. Τα τραγούδια ενός καλλιτέχνη που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελλάδα, μιλάει την ελληνική γλώσσα και έρχεται σε καθημερινή επαφή με τον πολιτισμό της νομίζω ότι μόνο στην ελληνική δημιουργία μπορεί να καταταχθούν. Όσοι – φαντάζομαι ελάχιστοι – υποστηρίζουν το αντίθετο, είτε παίζουν με τις λέξεις προσπαθώντας να κάνουν λίγη εντύπωση, είτε απλά βγάζουν απ’ έξω όσα δεν μπορούν να παρακολουθήσουν ή να αξιολογήσουν.

Φανταστείτε το πάντως για να διασκεδάσετε και λίγο: ο Leon π.χ., παρότι γεννήθηκε, ζει και δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, να πρέπει να καταταχθεί δίπλα σε (άρα και να συναγωνιστεί με) καλλιτέχνες της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής οι οποίοι έχουν άλλες εμπειρίες, άλλα διαθέσιμα μέσα και άλλη ψυχοσύνθεση. Κι όλο αυτό γιατί; Επειδή απλά επέλεξε να γράφει στα αγγλικά, για δικούς του λόγους. Αστεία πράγματα...

Διθύραμβοι και επιθέσεις

Θυμάστε όταν έσκασε το «φαινόμενο Monika» που η ελληνική μπλογκόσφαιρα βούιζε για μήνες; 

Ένα ταλαντούχο κορίτσι παρουσιαζόταν τότε ως σωτήρας της ελληνικής μουσικής σκηνής. 

Επόμενο ήταν τα μεγάλα λόγια υπέρ της να φέρουν και την αντίδραση: ένα κύμα επικριτών, 

που όχι μόνο δεν έβλεπαν κάτι το ενδιαφέρον στην περίπτωσή της αλλά έφταναν στο σημείο 

να την χαρακτηρίσουν φάλτσα ή ατάλαντη. Χρειάστηκε να κυκλοφορήσει ο δεύτερος δίσκος της για να κατακάτσει κάπως ο κουρνιαχτός, αλλά η εν λόγω πολεμική μετατοπίστηκε και αναπτύχθηκε στη συνέχεια γύρω από το αγγλόφωνο τραγούδι στο σύνολό του.

Για τους χειροκροτητές, ο κυριότερος λόγος χαράς από την άνοδο του αγγλόφωνου τραγουδιού είναι ότι επιτέλους έχουμε τραγούδια που ακούγονται «σαν τα ξένα» ενώ σύμφωνα με τους επικριτές τους, οι αγγλόφωνοι καλλιτέχνες δεν είναι παρά ικανοί αντιγραφείς των ξένων τάσεων ή ανίκανοι να αρθρώσουν άξιο αναφοράς λόγο στα ελληνικά. Κατά τη γνώμη μου, η αλήθεια δεν βρίσκεται κάπου στη μέση όπως υποστηρίζει το γνωστό κλισέ αλλά κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά.

Τα επιχειρήματα της υπεράσπισης και το κατηγορητήριο

Όσοι υποστηρίζουν με θέρμη την αγγλόφωνη (ή εναλλακτική) σκηνή, συνήθως το κάνουν σε αντιπαραβολή με το επονομαζόμενο έντεχνο τραγούδι. Ομολογουμένως, τα νερά του συγκεκριμένου χώρου λιμνάζουν εδώ και χρόνια και σπάνια ακούμε πια κάτι πραγματικά ενδιαφέρον από τους καλλιτέχνες που εντάσσονται σε αυτόν. Αντιθέτως, πολλοί από τους καλλιτέχνες του αγγλόφωνου τραγουδιού μοιάζουν να παρακολουθούν πολύ προσεκτικά τις διεθνείς τάσεις και εξελίξεις και πολλές φορές ακούγονται πολύ πιο φρέσκοι, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις μουσικές ιδέες. Δε νομίζετε, όμως, ότι παραείναι βολικές οι συγκρίσεις με έναν απονεκρωμένο, ουσιαστικά, χώρο; Και, αλήθεια, πόσες φορές είδαμε να χρησιμοποιούνται δημιουργικά οι ξενόφερτες επιρροές και όχι απλά να αναμασώνται;

Από την άλλη μεριά, οι κατήγοροι της αγγλόφωνης σκηνής εστιάζουν στο ότι δεν έχει προκύψει μέχρι στιγμής από τους κόλπους της κάποιος ιδιαίτερα αξιόλογος στιχουργός. Αυτό δεν απέχει από την αλήθεια και μένει να δούμε αν θα έχουμε κάτι καλύτερο να περιμένουμε σε αυτό τον τομέα. Ένα άλλο επιχείρημα, όμως, αυτό που υποστηρίζει ότι οι αγγλόφωνοι δεν έχουν ακόμα παρουσιάσει κάποιον πραγματικά σπουδαίο δίσκο, καταρρίφθηκε, κατά τη γνώμη μου, πρόσφατα, με την έκδοση του άλμπουμ The Figures Of Enormous Grey And The Patterns Of Fraud των GravitySays_i, οι οποίοι καταφέρνουν να είναι ένα σύγχρονο γκρουπ χωρίς να σνομπάρουν την ελληνικότητα και τις μουσικές ρίζες τους. Όσο για αυτούς που κόπτονται για τους κινδύνους εξαφάνισης της ελληνικής γλώσσας ας μην ανησυχούν: το φαινόμενο από μόνο του δεν είναι ικανό να οδηγήσει εκεί.

Στο δια ταύτα

Ο πόλεμος των εναλλακτικών με τους έντεχνους, γιατί για αυτό πρόκειται ουσιαστικά, δεν αφήνει πολλές φορές χώρο για πιο ψύχραιμες απόψεις. Φταίμε κι εμείς οι μουσικογραφιάδες σε κάποιο βαθμό, αφού δώσαμε μεγάλη περίοδο χάριτος στις κυκλοφορίες τις Inner Ear, της Archangel και των υπολοίπων εταιρειών που εκδίδουν αγγλόφωνους δίσκους, λέγοντας με ευκολία πολλά μεγάλα λόγια για κυκλοφορίες που δεν το άξιζαν τόσο. Το ίδιο, βέβαια, γινόταν και τη χρυσή εποχή του έντεχνου, η οποία τελικά μάς άφησε πολύ λιγότερα από όσα ευαγγελιζόταν.

Τελικά, κάθε μόδα περνάει κάποια στιγμή και τότε είναι πιο εύκολο να γίνει ο όποιος απολογισμός. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει επιτυχώς κάποια πράγματα τον καιρό που η μόδα αυτή κυριαρχεί. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η νέα ελληνική μουσική σκηνή στο σύνολό της, άρα και το αγγλόφωνο υποσύνολό της, διαθέτει όλα εκείνα τα εφόδια που θα μπορούσαν να συμβάλλουν ώστε να ανθίσει και να δημιουργήσει σημαντικά πράγματα. Το ζήτημα είναι σε ποιο βαθμό θα γίνει αυτό τελικά πράξη. Αλλά, και αν γίνει, για να μπορέσουμε ως ακροατές να το αξιολογήσουμε και να το απολαύσουμε, θα πρέπει να έχουμε καταφέρει κάτι δύσκολο: να παρακολουθούμε με ψυχραιμία τους καλλιτέχνες, να τους αφήνουμε και λίγο στην ησυχία τους και βέβαια να μην τους τσουβαλιάζουμε με μόνο κριτήριο το σε ποια γλώσσα τραγουδούν.