[Γράφει η Christa]
Ανατρεπτικός και χειμαρρώδης, όπως πάντα, ο Απόστολος Καλτσάς - ένας από τους σημαντικούς μουσικούς της γενιάς του - μας μιλάει για όλα ... για την επερχόμενη δισκογραφική του δουλειά «Μικρόγειος», για το ιδιαιτέρως συγκινητικό και συμβολικό κομμάτι «Μικρή Ελλάδα» που κυκλοφόρησε πρόσφατα, για την αποχώρησή του από τα Υπόγεια Ρεύματα, για τα πολλά και διαφορετικά projects που συμμετέχει, για τα άμεσα σχέδιά του.
1. Απόστολε, πρόσφατα μας έδωσες ένα δείγμα της επερχόμενης δισκογραφικής σου δουλειάς, με το τραγούδι «Μικρή Ελλάδα», στο οποίο υπογράφεις τη μουσική και τους στίχους. Είναι «Μικρή» ... τελικά η Ελλάδα σήμερα; Γιατί επέλεξες να ερμηνεύσει το σπουδαίο αυτό τραγούδι ένα παιδί, η γλυκύτατη Εύα Βόγλη;
H Eλλάδα, για να παραφράσω τον αγαπημένο μου Οδυσσέα Ελύτη, είναι μια χώρα μικρή σε έκταση χώρου και σε πληθυσμό, αλλά απέραντη σε έκταση χρόνου και πολιτισμικό βάθος.
Τις τελευταίες δεκαετίες έχει όμως συρρικνωθεί και πολιτισμικά, γιατί αφέθηκε να κυβερνηθεί από ανθρώπους μικρόνοες, μικρόψυχους, που ενδιαφέρονταν μόνο για τις μικροπολιτικές τους φιλοδοξίες και την κατάληψη της εξουσίας. Σε ένα λαό ήδη βασανισμένο, αλλά και με δεδομένους ιστορικούς εθισμούς και ελαττώματα, η διαφθορά, η ρηχότητα, ο λαικισμός και η βαρβαρότητα δεν άργησαν να εξαπλωθούν και να γίνουν κύρια χαρακτηριστικά. Δεν ξέρω ειλικρινά αν η κατάσταση είναι αναστρέψιμη.
Το τραγούδι «Μικρή Ελλάδα», παρόλο που κάποιοι το βρήκαν αισιόδοξο, για μένα κάνει μια βαριά δήλωση: η Ελλάδα πεθαίνει. Δεν έχει σημασία αν θα συνεχίσει να υπάρχει σαν κράτος, σαν πρόταση πολιτισμού όμως, σαν διαφορετικότητα και ιδιοπρόσωπη κουλτούρα ο Ελληνισμός πνέει τα λοίσθια γιατί έχει ... αφελληνισθεί ανεπανόρθωτα. Το ότι αυτή τη δήλωση την κάνει βέβαια ένα δεκάχρονο κορίτσι και μάλιστα το συγκεκριμένο, αφήνει μια χαραμάδα αισιοδοξίας ότι ίσως, αν αύριο κιόλας η παιδεία αλλάξει ριζικά, οι επόμενες γενιές, χωρίς εθνοκεντρικές αγκυλώσεις και με αγάπη στις οικουμενικές αξίες που πρεσβεύει το κοσμοπολίτικο ελληνικό πνεύμα, θα καταφέρουν να σταματήσουν την παρακμή.
Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την ταυτότητά μας, έτσι ώστε να δούμε ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε, πού θέλουμε να πάμε, τί έχουμε εμείς να προσφέρουμε στον υπόλοιπο κόσμο πέρα απ’ το να δεχόμαστε άκριτα και με συμπλεγματική μειονεξία οτιδήποτε αυτός μας επιβάλλει. Πρέπει επιτέλους να μάθουμε να διακρίνουμε ποιότητες! Σε μια χώρα όμως όπου, για παράδειγμα, «το αύριο του ελληνικού τραγουδιού» αναγνωρίζεται στο πρόσωπο αγγλόφωνων καλλιτεχνικών μετριοτήτων ή σε σκυλοτραγουδιστές της καψούρας, δεν ξέρω αν μπορώ να είμαι αισιόδοξος.
2. Μίλησέ μας για τον καινούριο κύκλο τραγουδιών σου «Μικρόγειος».... Θα είναι κι αυτός θεματικός, όπως η «Μυθοτοπία»;Φοβάμαι πως ναι... Και λέω φοβάμαι, γιατί δυστυχώς δεν υφίσταται πλέον η «τελετουργία» ν’ ακούμε ένα δίσκο στην ολότητά του, ως ένα κόσμο ολόκληρο, μια αδιαίρετη ενότητα, όπου κάθε τραγούδι είναι κομμάτι μιας συνολικότερης εικόνας. Δεν δίνουμε πια αρκετό χρόνο και προσοχή στις ακροάσεις μας. Η εποχή επιβάλλει γρήγορη ακρόαση κατακερματισμένων τραγουδιών σε χαμηλή ηχητική ποιότητα, όπως άλλωστε απαιτεί γρήγορο φαγητό, γρήγορη επικοινωνία, γρήγορο σεξ... Σε αντίθεση με παλιότερα όπου, μέχρι και τις αρχές του ’80, οι θεματικοί δίσκοι ήταν σχεδόν κάτι το αυτονόητο.
Η θεατρική μου παιδεία όμως και τα ακούσματά μου, ελληνικά και ξένα, μ’ έμαθαν να αντιμετωπίζω την τραγουδοποιία σαν συγγραφή επιμέρους πράξεων ενός θεατρικού έργου. Οπότε επιμένω... Αυτή τη φορά μ’ ένα κύκλο τραγουδιών που πραγματεύεται την έννοια του μικρού. Ως ύλη, σύμβολο, φόρμα, φετίχ, ανάμνηση, χώρο, χώρα, ηλικία, ως δυναμική αντιστρόφως ανάλογη του μεγέθους. Τραγούδια που μιλάνε για την αξία των μικρών πραγμάτων σε μια χώρα που μεγαλοπιάστηκε και ξιπάστηκε, κυνηγώντας χυδαία το πομπώδες, το λαμπερό,το δυτικόφερτο, ξεχνώντας την αλήθεια της και την αίσθηση του μέτρου που υποδεικνύει το ίδιο το τοπίο της, η γλώσσα της, η πάντα δυναμική παράδοσή της.
Είχα την τύχη αυτή τη φορά να συναντηθώ με 6 πολύ αξιόλογες, πρωτοεμφανιζόμενες στιχουργούς που μου εμπιστεύτηκαν τους στίχους τους να τους μελοποιήσω. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι γυναίκες (με τις γυναίκες άλλωστε πάντα τα πήγαινα καλύτερα), γιατί θα έλεγα πως είναι ένας δίσκος που εκφράζει τη θηλυκή πλευρά μου. Ο τίτλος «Μικρόγειος» άλλωστε παραπέμπει στη Μεσόγειο, μια ιδιαίτερη λεκάνη της γης πολύ ζεστή, θηλυκή και γόνιμη, όπου η μικρή κλίμακα των στοιχείων της φύσης υποβάλλει μια ζωική ορμή, μια συγκεκριμένη νοοτροπία που τιμά τις μικρές χαρές της ζωή, που πηγάζουν ακριβώς από τη σχέση του ανθρώπου με την απόλυτα φιλική γι’ αυτόν μεσογειακή φύση.
Μουσικά, και τώρα οι συνθέσεις καταμαρτυρούν ποικίλες επιρροές που εκτείνονται απ’ το λυρικό λόγιο τραγούδι και το λαικό ως το ροκ, το μπλουζ και την ψυχεδέλεια. Έχω πάντως την αίσθηση ότι τα τραγούδια, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στη «Μυθοτοπία», όπως είναι φυσικό άλλωστε, μοιάζουν σαν να ανήκουν στην ίδια οικογένεια.
3. Στην προηγούμενη δουλειά σου συμμετείχαν μια πλειάδα πολύ σημαντικών καλλιτεχνών – ερμηνευτών και μουσικών. Συμβαίνει το ίδιο και τώρα;
Όχι, έτσι κι αλλιώς θα έκανα κάτι πιο ταπεινό και ομοιογενές μετά τη «Μυθοτοπία», οπότε νιώθω πολύ τυχερός που πρόλαβα και χρηματοδότησα μια τόσο πολυσυλλεκτική και μεγάλη παραγωγή όταν είχα τα χρήματα και τα μέσα!
Τώρα οι ανάγκες των κομματιών είναι πολύ μικρότερες, δεν θα ήταν συνεπές άλλωστε ούτε στο πνεύμα του δίσκου ούτε στο πνεύμα της εποχής αν έκανα ξανά κάτι τόσο πληθωρικό. Πολύ συνειδητά όμως επέλεξα να ερμηνεύσουν τα τραγούδια μου δύο πολύ ταλαντούχοι, νέοι τραγουδιστές στους οποίους πιστεύω πολύ και οι οποίοι δεν είναι – ακόμα - ιδιαίτερα γνωστοί: Ο Αδριανός Νόνης και η Σοφία Κουρτίδου είναι δυο φωνές πολυφασματικές με αξιοθαύμαστη ευελιξία σε πολλά στυλ τραγουδιού, με τραγουδιστικό ήθος και ειλικρίνεια και βέβαια άφθαρτες ως προς το βιωματικό φορτίο που φέρουν. Μοιραζόμαστε τις ίδιες ακομπλεξάριστες απόψεις και αγωνίες για τη μουσική και κυρίως, είναι εδώ και πολλά χρόνια φίλοι μου, η παρέα μου, οπότε μπορώ να βασίζομαι σ’ αυτούς και να βασίζονται σε μένα.
Η εμπειρία μου απ’ τη «Μυθοτοπία» με έμαθε ότι μια γνωστή φωνή, μπορεί μεν δισκογραφικά να ενθυλακώσει τον ήδη διαμορφωμένο «κόσμο» της στο τραγούδι που θα της δώσεις και να το μεταφέρει σ ένα ευρύτερο ακροατήριο, αδυνατεί όμως να το στηρίξει μετέπειτα για ποικίλους λόγους. Βέβαια εκτός απ’ τη συμμετοχή της μικρής Έυας που αναλύσαμε πριν, υπάρχει κι αυτή του Γιάννη Κούτρα, ενός «θρύλου» του ελληνικού τραγουδιού. Αφ’ ενός όμως ο Γιάννης, για όσους τον ξέρουν, έχει ψυχή μικρού παιδιού κι απέχει παρασάγγας απ’ αυτό που θα λέγαμε «ελίτ» των τραγουδιστών κι αφετέρου ήταν ο κρίκος που έψαχνα που θα εκπροσωπούσε στη δουλειά μου το «παλιό», γιατί το νέο μόνο του είναι ανυπεράσπιστο.
Όσον αφορά στους μουσικούς, υπήρξε ένας μικρός σταθερός πυρήνας έξοχων νέων μουσικών που ηχογράφησαν σε όλα σχεδόν τα κομμάτια και που άλλωστε συγκαταλέγονται στους καλύτερους μου φίλους: ο Σωτήρης Καστάνης, ο Κώστας Καρακατσάνης, ο λατρεμένος και πιο «παλιός» Κώστας Χατζόπουλος. Αυτοί πλαισιώθηκαν από κάποιους – λίγους - καλεσμένους μουσικούς όπως ο μοναδικός Μιχάλης Καπηλίδης, που ανέλαβε τα τύμπανα όλου του κύκλου, ο Κώστας Μαδεμλής, ο Τάσος Σκούρας, ο σολίστ της ΚΟΑ Κωνσταντής Σφέτσας και άλλοι που συμετείχαν σε μεμονωμένα τραγούδια. Είμαι πάρα πολύ συγκινημένος απ’ το παίξιμο όλων τους, έδωσαν πραγματικά την ψυχή τους και κανείς δεν διεκπεραίωσε ούτε μία νότα, και νομίζω πως αυτό για άλλη μια φορά είναι ευδιάκριτο στο τελικό αποτέλεσμα.
4. Πριν λίγους μήνες αποφασίζεις να αποχωρήσεις από τα Υπόγεια Ρεύματα. Ποιος ο λόγος αυτής της αλλαγής πλεύσης;
Κοιτάζοντας τώρα πίσω από απόσταση, συνειδητοποιώ ότι στην ουσία, νοητά είχα φύγει πολύ νωρίτερα απ’ τα ΥΡ, αλλά αρνιόμουν να το παραδεχθώ στον εαυτό μου, γιατί ήταν μια σχέση που κρατούσε 9 χρόνια, είχε γίνει η βολή κι η ευκολία μου αν θέλεις - δεν ντρέπομαι να το πω, είναι δυστυχώς ανθρώπινο – απ’ την οποία δυσκολευόμουν ψυχολογικά ν’ απαγκιστρωθώ, αφού είχε γίνει ο τρόπος ζωής μου, ιδιαίτερα τα καλοκαίρια που περιοδεύαμε συνεχώς μαζί... Έτσι έψαχνα κάθε φορά να βρω λόγους να πιαστώ, ώστε να παρατείνω την παραμονή μου στην μπάντα.
Tα ΥΡ είναι ένα σπουδαίο συγκρότημα με σημαντική ιστορία, η αλήθεια όμως είναι ότι είχα κουραστεί πολύ και τον τελευταίο καιρό βαριόμουν αφόρητα, πράγμα που «έβγαινε» και στο παίξιμό μου. Είχε κλείσει πολύ πριν μέσα μου το κεφάλαιο ελληνικό ροκ, η φόρμα του οποίου θεωρώ ότι είναι πολύ περιορισμένη και δεν μου έδινε επαρκές πεδίο να ξεδιπλώσω τις παικτικές, αλλά κυρίως τις ενορχηστρωτικές μου ικανότητες. Αυτό όμως ήταν άδικο και για τα υπόλοιπα παιδιά, γιατί τα πήγαινε πίσω καθώς είχα σταματήσει πια να προσφέρω ενεργειακά και δημιουργικά στην ομάδα, πέρα απ’ το ότι όσο μεγαλώναμε διαπίστωνα ότι διευρύνεται η διάσταση των απόψεων μεταξύ μας σε πολλά επίπεδα, όχι μόνο μουσικά αλλά και πολιτικά και φιλοσοφικά. Οπότε η απόφαση πάρθηκε από κοινού και νομίζω ότι ήταν πολύ ωφέλιμο κι απελευθερωτικό και για τις δυο πλευρές.
Όταν άλλωστε ξεκινάς κάτι δικό σου δεν μπορείς μετά να τα κάνεις όλα καλά.Τώρα πια έχω επικεντρωθεί στο να χτίσω βήμα βήμα, παρέα με τους αγαπημένους μου συνεργάτες, το δικό μου αφήγημα στον χώρο του ελληνικού τραγουδιού, τόσο ως μουσικός όσο και ως δημιουργός.
5. Σε παρακαλουθούμε όλο αυτό το διάστημα να πειραματίζεσαι σε διαφορετικά και πολύ ενδιαφέροντα projects με νέους καλλιτέχνες… με την Σάσα Παπαλάμπρου, τη Σοφία Κουρτίδου, τον Γιάννη Κωσταρή και άλλα … Ποια εσωτερική ανάγκη σε οδηγεί στο να ασχοληθείς με τόσο διαφορετικά μουσικά πράγματα την ίδια στιγμή;
Για μένα η μουσική είναι μία, δεν υπάρχουν καλά ή κακά είδη ή κατηγορίες, το ζητούμενο είναι αν αυτό που ακούς σε ταξιδεύει ή όχι. Έχω άπειρα κι ετερόκλητα ακούσματα και υπάρχουν στοιχεία που με γοητεύουν ακόμα και στις πιο ακραίες μορφές μουσικής.
Από κει και πέρα όχι μόνο ως μουσικός, αλλά και ως άνθρωπος, είμαι ανένταχτος σε ρεύματα ή ιδεολογίες και αρνούμαι από μικρός πεισματικά να στριμωχθώ σε σχηματικά δίπολα όπως κλασσικός - τζαζίστας, ροκάς - έντεχνος, ολυμπιακός - παναθηναικός, αριστερός - δεξιός, ιδεαλιστής -υλιστής, μνημονιακός - αντιμνημονιακός κ.ο.κ. Αν ταξιδέψεις άλλωστε έστω λίγο εκτός Ευρώπης, θα δεις ότι σε άλλες κουλτούρες όλα αυτά τα αντιθετικά ζεύγη είναι εντελώς κενά νοήματος! Γενικά οι ταμπέλες είναι κουστούμια που νιώθω να με στενεύουν. Εγώ πάντα στις λεπτές αποχρώσεις έβρισκα τον εαυτό μου. Αυτό βέβαια μου έχει στοιχίσει πρέπει να ομολογήσω, γιατί στην Ελλάδα κοινό και κριτικοί νιώθουν αμηχανία όταν δε μπορούν να σε κατατάξουν μουσικά και να σε τυποποιήσουν. Όμως το να παίζεις 40 χρόνια την ίδια μουσική ακόμα κι αν αυτή είναι ακραία αβαντ – γκαρντ, καταντάει βαθιά συντηρητικό, γιατί χωρίς να το καταλάβεις μπαίνεις σ ένα κανάλι και σ’ ένα άλλου είδους λάιφσταιλ, το ίδιο μονοδιάστατο και προβλέψιμο με τα υπόλοιπα κανάλια ζωής που κατηγορείς!
Εγώ νιώθω την ίδια απόλαυση όταν διασκευάζουμε παλιά λαικά κομμάτια ή όταν εξερευνούμε την ποπ πλευρά μας με τη Σοφία Κουρτίδου, όπως και όταν ακροβατούμε σε πειραματικούς αυτοσχεδιασμούς και τζαζ καταστάσεις με τη Σάσα Παπαλάμπρου ή όταν μετατρέπουμε τα τραγούδια σε καθαρό θεατρικό μέσο με τον Γιάννη Κωσταρή στην παράσταση Passport. Δεν θα απολογηθώ σε κανέναν που βιώνω τη μουσική με μια αίσθηση απόλυτης, αδιαπραγμάτευτης ελευθερίας! Αξίζει να υπογραμμίσω ότι στα περισσότερα projects που τρέχω αυτή την εποχή πρωταγωνιστούν μονάχα μια φωνή κι ένα μπάσο, γεγονός που θεωρώ ότι είναι από μόνο του πολιτικό μήνυμα, καθώς προτείνει μια άλλη αντίληψη και μεταχείριση των πραγμάτων, σύμφωνα με την οποία με ελάχιστα, απλά μέσα μπορείς να φτάσεις στο πολύ και το πλήρες, ό,τι ακριβώς δεν συνέβη στην Ελλάδα των τελευταίων 30 χρόνων, όπου ο ακαλαίσθητος μαξιμαλισμός και η υπερβολή των μέσων οδήγησαν στο να χαθεί το μέτρο των πραγμάτων.Επίσης απολαμβάνω τρομερά να συνεργάζομαι με νέα, άφθαρτα πρόσωπα της γενιάς μου όπως αυτά, γιατί κουβαλάνε μια φρέσκια κι αθώα ματιά για την εποχή μας που την έχουμε όλοι ανάγκη!
6. Πού θα σε δούμε το επόμενο διάστημα; Ποιοι είναι οι άμεσοι στόχοι σου;
Ο άμεσος στόχος μου είναι να μπορώ να συντηρώ τον εαυτό μου με αξιοπρέπεια μέσα στο απαξιωτικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί σήμερα για τους μουσικούς και τον πολιτισμό γενικότερα, χωρίς να κάνω καμία έκπτωση στην τέχνη μου!
Κατά τ’ άλλα τo επόμενο διάστημα θα περιοδεύσουμε με τον υπέροχο κρουστό - και ακριβό φίλο μου - Σόλη Μπαρκή σε επιλεγμένα σημεία σε διάφορα νησιά του Αιγαίου, παρουσιάζοντας ένα πρότζεκτ που αποτελείται από ορχηστρικά κομμάτια χωρών της Μεσογείου, αλλά και πολλές δικές μας συνθέσεις. Κάποιες συναυλίες στην Κρήτη θα γίνουν με το power rock τρίο που διατηρούμε με το Μάνο Λυδάκη, έναν εξαιρετικό τραγουδιστή και κιθαρίστα, ενώ με τον Γιάννη Κωσταρή θα παρουσιάσουμε την παράσταση Passport στη Χίο 3-5 Αυγούστου.
Από φθινόπωρο και αφού εκδοθεί ο δίσκος, σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε με τη δημιουργική παρέα μας τα τραγούδια της «Μικρογείου» σε διάφορους χώρους στην Αθήνα, αλλά παράλληλα θα συμμετέχω και στο προσωπικό σχήμα της Σοφίας, ενώ κάτι πολύ δυνατό ετοιμάζουμε και με τη Σάσα!
Ο κύριος στόχος μου θα έλεγα ότι είναι να αυτοανατρέπομαι συνεχώς και να δοκιμάζω νέα πράγματα, γιατί αυτό με κρατάει ζωντανό και δραστήριο! Οπότε ό,τι κι αν λέω για «μίνιμαλ» σχήματα και εξερεύνηση του ελάχιστου, μην παραξενευτείς αν με δεις σύντομα να γράφω ορατόριο για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα!