Συνέντευξη: Τρίφωνο

S: Θα έκανες πρωταθλητισμό δηλαδή, έτσι;

Θα έκανα, ναι, γιατί μπορώ να πω ότι ήταν η δεύτερή μου φύση αυτό το πράγμα. Θυμάμαι δηλαδή ότι στα 15-16 μου περίπου, η μουσική και η πάλη παίζανε μέσα μου μπουνιές! Οι στερήσεις και η πειθαρχία που θα χρειάζονταν στην πάλη, αν συνέχιζα, είναι λίγο σκληρό πράγμα. Άλλη ζωή είναι στην ουσία. Στερείσαι το φαγητό και το φαγητό εγώ το λατρεύω (γέλια). Μ’ αρέσει πολύ και να μαγειρεύω.

Ε: Ελληνικά φαντάζομαι.

Τα πάντα. Από σούσι μέχρι μεξικάνικα! Και ελληνικά βεβαίως. Λατρεύω βασικά το φαί και ίσως αυτό να ήταν το μεγαλύτερο πλήγμα προς την ελληνορωμαϊκή.

Ε: Άρα δεν ήταν η μουσική τελικά (γέλια)…

(γελώντας) Ναι, ήταν που μου στερούσε το φαγητό! Εντάξει, έκανα την επιλογή μου, δεν ξέρω αν έκανα καλά ή όχι, πάντως δεν το έχω μετανιώσει. Παρολαυτά θα ήθελα να ήξερα τι θα έκανα αν συνέχιζα στην πάλη. Είναι ένα ερωτηματικό μέσα μου. Γιατί όντως ήμουν πολύ καλός. Η μουσική για μένα είναι μια μεγάλη ανάσα στη ζωή μου. Από τότε που ανακάλυψα ότι αυτό θέλω να κάνω, έφυγε ένα βάρος απ’ την ψυχή μου. Ήθελα να κάνω κάτι δημιουργικό και βρήκα αυτό.

S: Από τη μία έχουμε την ελληνορωμαϊκή πάλη με την οποία όπως είπαμε θα μπορούσες να κάνεις πρωταθλητισμό. Από την άλλη έχουμε τις σπουδές στα Οικονομικά τις οποίες νομίζω ολοκλήρωσες. Στη μουσική πώς κατέληξες; Πώς σε κέρδισε;

Η αλήθεια είναι ότι τις σπουδές στα Οικονομικά δεν τις τελείωσα ακριβώς. Είχα ένα εξάμηνο ακόμη να κάνω. Αρχικά είχα πάει για ηλεκτρολόγος μηχανικός. Μ’ άρεσε πάρα πολύ να σχεδιάζω αεροπλάνα. Όλος αυτός ο κλάδος, τα πειράματα, η φυσική, η χημεία, τα μαθηματικά… Τρελαινόμουνα με αυτά. Μου άρεσε η έρευνα σε όλα τα επίπεδα. Και στη μουσική δηλαδή, μ’ αρέσει η έρευνα, το έντονο ψάξιμο. Δεν τέλειωσα λοιπόν τις οικονομικές μου σπουδές. Παραλίγο να τις τελειώσω αλλά δεν τις τέλειωσα γιατί κάποια στιγμή ένιωσα ότι μάταια το έκανα όλο αυτό. Ήμουν μεγάλο παιδί πια, ήξερα τον εαυτό μου σε μεγαλύτερο ποσοστό και κατάλαβα ότι δεν μου άρεσε. Είναι σαν να λες, δεν μπορώ να το φάω αυτό γιατί θα μου κάνει κακό.

Ε: Και με ποια αφορμή έρχεσαι πια στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα είχα αρχίσει να έρχομαι τακτικά από το 1990. Μόνιμα ήρθα το ’97. Έκανα κάποιες συνεργασίες με τον Γιώργο Νταλάρα και τη Δήμητρα Γαλάνη, περιοδεία στις ΗΠΑ, τον Καναδά κλπ. Μετά ήρθα εδώ και συνεργάστηκα με τη Χαρούλα την Αλεξίου στη Νεφέλη. Έκανα μια πρώτη συμμετοχή στο δίσκο του Νίκου Ζούδιαρη «Αφήλιο» και από εκεί αρχίσαμε να βλέπουμε τα πράγματα λίγο πιο σοβαρά.

S: Αυτές οι συνεργασίες που είναι πραγματικά πολύ σημαντικές, γιατί μιλάμε για κάποια από τα κορυφαία ονόματα του ελληνικού τραγουδιού, πώς προέκυψαν ακριβώς; Ήσουν στην Ελλάδα τότε;

Ήμουν και εδώ και στην Αμερική. Όλα αρχίζουν με ένα άκουσμα. Σε ακούνε, τους αρέσεις, σε παίρνουν. Δεν είχα ακόμα διαμορφώσει μια εικόνα για το τι θα ήθελα να κάνω στην ελληνική μουσική.

Ε: Τι θα θελες να τραγουδήσεις ε;

Ναι. Ακόμα είμαι στο ψάξιμο (γέλια), αλλά εντάξει, έχω καταλάβει τι θέλω να κάνω περίπου. Ο καλός λόγος με αφορούσε πάντα, δηλαδή ο καλός στίχος. Η ποίηση με αφορούσε πάντα επίσης. Η μελωδία η διαχρονική και η «έξυπνη» πάντα με τράβαγε. Δεν μ’ άρεσε – και συνήθως είμαι λίγο σκληρός ίσως όταν πάει εκεί η κουβέντα – η μουσική με στοιχεία pop και ελαφριά, η μουσική δηλαδή που φτιάχνεται κυρίως για άλλους λόγους παρά για την μουσική, το τραγούδι, τη δημιουργία. Η μουσική για μένα δεν είναι μία, όπως λένε πολλοί. Είναι η καλή και είναι και η κακή. Όπως υπάρχει καλό και κακό φαγητό, καλός και κακός άνθρωπος. Μέσα μας υπάρχουν και τα δύο στοιχεία, ξέρουμε τη διαφορά…

Ε: Η καλή και η κακή περιορίζεται σε είδη; Δηλαδή υπάρχει ας πούμε καλή pop;

Ναι, σαφέστατα υπάρχει. Πιστεύω όμως ότι η καλή pop δεν έχει γίνει ακόμα στην Ελλάδα γιατί δεν έχουμε pop κουλτούρα. Έχουμε παρεξηγήσει το pop με το popular. Το pop είναι, για εκεί που μεγάλωσα εγώ δηλαδή, μια μουσική-τσιχλόφουσκα ας πούμε. Το popular είναι αυτό που αγκαλιάζει ο κόσμος. Μπορεί να είναι λαϊκό, να είναι κλασικό, να είναι από οποιοδήποτε είδος. Πιστεύω αυτό που είπα και πριν. Η μουσική δεν είναι μία. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που υπάρχουν κάποια διαχρονικά τραγούδια και κάποια που εξυπηρετούν άλλα πράγματα.

S: Πριν συναντήσεις τον Δημήτρη Υφαντή και την Ερωφίλη και φτιάξετε το Τρίφωνο, στην πορεία σου αυτή που ήταν πολύ σημαντική και είχε πολύ σπουδαίες συνεργασίες όπως είπαμε και πριν, θα ξεχώριζες κάποια στιγμή περισσότερο; Κάποια συνεργασία, είτε δισκογραφική, είτε επί σκηνής που ξεχωρίζεις;

Όλες οι στιγμές ήταν σημαντικές. Το γεγονός ότι ήμουν στην ομάδα του Νίκου Ζούδιαρη στο «Αφήλιο» και είπα αυτό το υπέροχο τραγούδι, παρέα με την Τάνια Τσανακλίδου, τον Τάκη Μπουρμά. Ή για τη συνεργασία μου με τη Χαρούλα, τι να πω… Επίσης, πολύ σημαντική για μένα στιγμή ήταν όταν συνεργάστηκα με τον Δημήτρη Μητροπάνο και κάναμε και περιοδεία στην Αυστραλία, στην Ευρώπη και αλλού. Σε αυτόν τον άνθρωπο χρωστάω ένα μεγάλο ευχαριστώ γιατί μου ξύπνησε κάτι μέσα μου, με δυο λόγια που μου είπε. Μου ξεκούμπωσε μια κάπως κλειστή και φοβισμένη διάθεση που είχα. Τον ευχαριστώ και δημόσια δηλαδή. Είναι για μένα σταθμός, μόνο και μόνο που μου είπε αυτά τα λόγια… Που μπορεί και να μην τα θυμάται τώρα, αλλά για μένα ήταν πολύ σημαντικά.

S: Το Τρίφωνο πώς ακριβώς δημιουργήθηκε; Ήταν ιδέα κάποιου εξαρχής ή προέκυψε στην πορεία;

Η ανάγκη να συνεργαστούμε σε ένα άλλο επίπεδο με ανθρώπους, δηλαδή όχι μόνο να συναντιόμαστε και να κάνουμε τη σεζόν και μετά ο καθένας να κάνει το δικό του κλπ, αυτή η ανάγκη υπήρχε και στους τρεις μας. Πλέον δεν ένιωθα καλά να είμαι πλαισίωμα σε κάποιον. Γιατί δεν γινόταν ουσιαστική συνεργασία εκεί. Ήταν το support που λέμε. Η ιδέα ήταν του Χρήστου Παπαμιχάλη από τον «Μελωδία», να συναντηθούμε εμείς οι τρεις και να κάνουμε τρεις βραδιές στο «Αερικό».

E: Γνωριζόσασταν μεταξύ σας;

Δεν γνωριζόμασταν προσωπικά, αλλά ο καθένας ήξερε τον άλλο από τις δουλιές και το χώρο. Λοιπόν εκεί πέρα ανακαλύψαμε αυτό που ψάχναμε. Ψάχναμε να είμαστε σε μια ομάδα με απόλυτη ελευθερία.

Ε: Έχει απόλυτη ελευθερία το Τρίφωνο;

Ναι, μέσα σε αυτήν την ωραία κατάσταση που έχουμε δημιουργήσει υπάρχει ελευθερία που δεν είχαμε ποτέ πουθενά αλλού. Ό,τι θέλουμε να βγάλουμε στη μουσική, ο,τι θέλουμε να τραγουδήσουμε, το κάνουμε. Μέσα από αυτήν τη γροθιά, ας το πούμε έτσι, ή μέσα από αυτό το περιβάλλον.

Ε: Προφανώς έχετε βρει πολλά κοινά στοιχεία…

Η αισθητική μας έχει πάρα πολλά κοινά σημεία, το κριτήριό μας είναι υψηλό. Ο Δημήτρης έχει βιώσει την ηπειρώτικη πλευρά της ελληνικής μουσικής. Η Ερωφίλη, λίγο πιο «ανοιχτή», μεγάλωσε στην Κρήτη, αλλά έχει ακούσει πολλά είδη. Εγώ έχω μεγαλώσει με όλα. Δηλαδή τραγουδάω και παραδοσιακά και ξενόγλωσσα. Μ’ αρέσει πάρα πολύ το rhythm n blues, η jazz… Πρόσφατα είχα κάνει με μια καλή φίλη πιανίστρια, την Τατιάνα Παπαγεωργίου, ένα ρεσιτάλ στο Deree από Gershwin μέχρι Θεοδωράκη, που εκεί μέσα ακούστηκαν τα πάντα. Πιάνο-φωνή. Ήταν κάτι το πάρα πολύ ωραίο. Κάτι τέτοιο κάνουμε και με το Τρίφωνο. Το Τρίφωνο όταν κάνει δικό του πρόγραμμα, δική του συναυλία, ακούς τα πάντα .και τα ακούς σε καλό επίπεδο, σε επίπεδο που πείθει δηλαδή. Και βέβαια υπάρχει και το πολυφωνικό στοιχείο που μας αρέσει πάρα πολύ.

Ε: Ουσιαστικά δηλαδή αυτή είναι η πρόταση του Τριφώνου; Μια άλλη ματιά στο ίδιο τραγούδι;

Μας αρέσουν οι διασκευές. Μας αρέσει να βάζουμε το πολυφωνικό στοιχείο σε τραγούδια που δεν είναι συνηθισμένο αυτό. Τα προσεγγίζουμε ίσως με έναν πιο «βυζαντινό» και σκηνοθετικό τρόπο. Όχι καθαρή τριφωνία, όπως έχουμε συνηθίσει… Με το συναίσθημα πιο πολύ. Ντύνουμε το τραγούδι με φωνές με αυτόν τον τρόπο. Αυτή είναι η λογική. Ο καθένας ξεδιπλώνει τον κόσμο που έχει μέσα του και νομίζω ότι ο ακροατής γεμίζει από ακούσματα όταν έρχεται να μας ακούσει.

Ε: Το Τρίφωνο προτιμάει τις διασκευές;

Όχι, δεν προτιμάει τις διασκευές. Του αρέσουν πολύ οι διασκευές. Εντάξει, το «Προσοχή Τρίφωνο» είχε κυρίως διασκευές, αλλά ο προηγούμενος δίσκος, ο δίσκος «Τρίφωνο», ήταν όλος με καινούρια τραγούδια. Δεν είχε την τύχη που είχε το «Προσοχή Τρίφωνο», που είχε δύο καινούρια τραγούδια και τα υπόλοιπα ήταν διασκευές σε τραγούδια της Λίνας (σ.σ. Νικολακοπούλου), αλλά τώρα έχουμε ήδη αρχίσει ένα ολοκαίνουριο υλικό που θα βγει περίπου το Σεπτέμβρη-Οκτώβρη.

S: Πες μας δυο λόγια για αυτόν τον δίσκο που ετοιμάζετε. Θα είναι πάλι σε συνεργασία με τη Λίνα Νικολακοπούλου; Με όλα τα τραγούδια καινούρια;

Ναι, θα είναι όλα τα τραγούδια καινούρια σε στίχους της Λίνας και θα υπάρχουν εκπλήξεις από πρόσωπα μέσα, συνθετών κλπ και νομίζω θα έχει πολύ ενδιαφέρον. Έχουμε αποκτήσει αρκετή πείρα στο τι θέλουμε σαν άκουσμα να έχουμε και είναι λογικό γιατί κάθε φορά που κάνεις κάτι, εστιάζεις περισσότερο σε αυτό που θέλεις.

E: Με τη Λίνα Νικολακοπούλου έχετε ταιριάξει έτσι; Πώς έγινε και ήρθατε κοντά και συνεργαστήκατε;

Με τη Λίνα εγώ είχα συνεργαστεί παλιά, σε μια παραγωγή που είχε κάνει με το Γιάννη Σπάθα και τον Νίκο Αντύπα, τη Νεάπολη. Είχα πάρει μέρος σε εκείνη την παράσταση. Μας είχε πάρει τηλέφωνο κάποια στιγμή να συμμετάσχουμε σε κάποιο αφιέρωμα που θα γινόταν σε εκείνη, με σκοπό τη βοήθεια σε παιδιά με ειδικές ανάγκες. Έτσι διασκευάσαμε πέντε τραγούδια. Από εκεί έγινε το πρώτο γεφύρωμα μεταξύ μας και είπαμε να κάνουμε έναν δίσκο

Ε: Και έγινε το «Προσοχή Τρίφωνο».

Ακριβώς. Έγινε το «Προσοχή Τρίφωνο» με το «Να μ’ αγαπάς», το οποίο ήρθε από την Αργεντινή. Είχαμε πάει με τη Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης να παρουσιάσουμε το Canto General εκεί για τους Αργεντινούς και τους Βραζιλιάνους. Εκεί είχα πάει σε ένα club που χορεύανε tango. Μία απίστευτη εμπειρία! Έβλεπα το πάθος στον νέο κόσμο, δηλαδή παιδιά 17-18 χρόνων να χορεύουν αυτόν τον ωραίο και παθιασμένο χορό με τόση αρτιότητα και τόση περηφάνια… Και ξαφνικά κλείνουν όλα τα φώτα και ακούγεται αυτό το τραγούδι. Narcotango, του Libedinsky, έτσι; Και ήρθαν όλοι οι δάσκαλοι που έδειχναν και χόρευαν tango. Εγώ τρελάθηκα! Άλλη λέξη δεν μπορώ να βρω! Τρελάθηκα! Πάω κατευθείαν στον dj που μου είπε ότι στην είσοδο έχει το cd, το αγοράζω και πραγματικά το έλιωσα τη βραδιά αυτή. Το έδειξα την επόμενη μέρα στα παιδιά, το λάτρεψαν κι αυτοί κι έτσι το φέραμε στη Λίνα η οποία έβαλε τους στίχους και το τραγούδι έχει πλέον αγαπηθεί και εδώ. Ήταν ωραία διαδρομή για το τραγούδι αυτό.

S: Μιας και συζητάμε για αυτό το τραγούδι, το οποίο αγαπήθηκε από τον κόσμο και ακούστηκε πολύ από τα ραδιόφωνα, ποια είναι η άποψή σου για το ραδιόφωνο στην Ελλάδα; Βοηθά στην ανάδειξη του καλού τραγουδιού που λέγαμε και προηγουμένως;

Όταν ένας σταθμός προσπαθεί να εξυπηρετήσει οικονομικούς και μόνο λόγους, πέρα από το ίδιο το τραγούδι, τότε θα πέσει το επίπεδό του. Όλο αυτό πάει αλυσίδα, είναι ένας κύκλος. Ο κόσμος πρέπει να απαιτεί, το ράδιο πρέπει να μορφώνει… Γενικά νομίζω, σε όλα, όχι μόνο στη μουσική, νομίζω ότι οφείλουμε όλοι κάποια στιγμή να κάνουμε και αυτό που πρέπει και όχι μόνο την «τρέλα» μας. Είμαστε σε δημοκρατία και η δημοκρατία μάς δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε και τα δύο. Ε δεν μπορούμε να κάνουμε μόνο το ένα…

Ε: Είναι αυτό που λέμε ότι η δημοκρατία έχει και υποχρεώσεις, δεν έχει μόνο δικαιώματα.

Ναι, είναι υποχρέωσή μας να κάνο�