Υπήρξαμε τυχεροί.
Είδαμε την παράσταση '' Δεν ελπίζω, δεν φοβάμαι, είμαι...''
Υπήρξαμε πιο τυχεροί.
Πήραμε συνέντευξη από τον Μάριο Ιορδάνου και την Σόφια Καζατζιάν.
Υπάρχουν σπουδαίοι.
Καταρχήν θα 'θέλαμε να μας πείτε γιατί επιλέξατε τον Καζαντζάκη και πως προέκυψε αυτή η ιδέα;
Σοφία: Ο Καζαντζάκης είναι λατρεμένος. Ο Μάριος τον έχει μελετήσει πάρα πολύ και έχει μελετήσει πάρα πολύ και Νίτσε, γιατί έχει γερμανική παιδεία. Μέσα στο κείμενό μας υπάρχει διασκευή και σύζευξη Καζαντζάκη-Νίτσε. Εγώ ως γλωσσολόγος επίσης έχω μελετήσει πολύ τον Καζαντζάκη, γιατί είναι και ένας από τους μεγαλύτερους λεξιπλάστες. Αποφασίσαμε από κοινού με τον Μάριο, κάνοντας μια μικρού μήκους ταινία με τίτλο "Το μυστικό του Θησέα", ότι τα λόγια της "Ασκητικής" από τον πρόλογο και τον επίλογο, θα ταίριαζαν πάρα πολύ σε αυτήν και έτσι επικοινωνήσαμε με τις εκδόσεις Καζαντζάκη. Από εκεί έγινε η πρόταση για το Βερολίνο, όπου πρωτοπαρουσιάστηκε το έργο στη γερμανική γλώσσα και μετά το παρουσιάσαμε και στην πατρίδα, στο αφιέρωμα που είχε γίνει για τον Καζαντζάκη στο Μέγαρο Δουκίσσης Πλακεντίας. Μετά από αυτά ήρθαμε στο Vault όπου παρουσιάζουμε το έργο για δεύτερη χρονιά.
Μάριος: Εγώ διάλεξα τον Καζαντζάκη για τον εξής απλό λόγο: Πάντα πίστευα ότι η τέχνη πρέπει να είναι μία ευθεία επίθεση στο προβλέψιμο. Και ο Καζαντζάκης είναι η πλήρης ενσάρκωση αυτού. Ήταν εντελώς απρόβλεπτος. Ήταν ένας επαναστάτης με αιτία. Θέλαμε λοιπόν έναν τέτοιο φιλόσοφο να τον προσεγγίσουμε διαφορετικά από ότι έχει προσεγγιστεί μέχρι σήμερα. Ένας ακόμα λόγος είναι ότι και εγώ είμαι πολύ αντιδραστικός. Ήθελα μέσα από εκείνον και εγώ να εκφραστώ και να βγάλω την πλευρά εκείνη του Καζαντζάκη που εγώ πιστεύω ότι είναι η πλέον σημαντική. Δηλαδή, η επαναστατική! Ήταν ένας άνθρωπος που πήγαινε ενάντια στο κατεστημένο. Πήγαινε κόντρα σε όλους και σε όλα. Και πρέπει σε αυτό να προσμετρήσουμε και την εποχή. Μιλάμε για 100 χρόνια πριν. Τέλος, με γοήτευε ότι το έργο του ο "Τελευταίος Πειρασμός" είναι στα 10 πιο καταραμένα βιβλία του Βατικανού. Εκτός από αυτόν, στους καταραμένους ανήκουν και ο Μάρξ, ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτωνας, ο Δαρβίνος, ο Βολταίρος... Ο δικός μας ο Καζαντζάκης είναι ανάμεσα σε αυτούς τους κολοσσούς.
Πώς πήρατε την απόφαση να παρουσιάσετε πρώτα αυτό το έργο στην Γερμανία; Το εγχείρημα από πολλές απόψεις είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Σοφία: Ο Μάριος είναι γερμανοτραφής, οπότε η γλώσσα για αυτόν δε θα αποτελούσε πρόβλημα. Είναι από τους λίγους που θα μπορούσαν να παρουσιάσουν ένα έργο στα Γερμανικά. Επίσης, ο Καζαντζάκης τυγχάνει ιδιαίτερης εκτίμησης και αγάπης στο εξωτερικό. Είναι πάρα πολύ γνωστός. Το θέατρο ήταν κατάμεστο από Γερμανούς που ήρθαν για να δουν το έργο μας και να παρακολουθήσουν το αφιέρωμα που κάναμε στον Καζαντζάκη. Είδαμε λόγια ελληνικά, βγαλμένα από τα σπλάχνα της Κρήτης που μπόρεσαν να συγκινήσουν τους Γερμανούς στο Βερολίνο. Αυτό δείχνει τη δύναμη και την παγκοσμιότητα του Καζαντζάκη.
Μάριος: Θα σου πω το εξής: Ο κύριος Βόγλης επιλόγησε το "Θησέα" μας και είχε πάει σε ένα βιβλιοπωλείο στο Λονδίνο και έψαχνε να βρει τον Καζαντζάκη. Δεν τον έβρισκε. Πάει λοιπόν στον βιβλιοπώλη και του λέει πως είναι δυνατόν να μην έχετε τον Καζαντζάκη. Και του λέει εκείνος. "Μα κύριε, κοιτάτε λάθος. Τα έργα του Καζαντζάκη δεν τα έχουμε στα λογοτεχνικά αλλά στα φιλοσοφικά"!! Και αυτό συνέβη στο Λονδίνο.
Τι μηνύματα παίρνετε από τον κόσμο που έρχεται να δει την παράστασή σας;
Είναι φοβερό αυτό που συμβαίνει. Έρχονται άνθρωποι που καθόμαστε μετά και συζητάμε. Θέτουν ερωτήματα, θέτουμε και εμείς ερωτήματα. Εγώ πολλές φορές αλλάζω το έργο ανάλογα με αυτό που λαμβάνω από τον κόσμο. Μας δίνουν πολλές φορές άλλες οπτικές και ερμηνείες και αυτό με συγκινεί πολύ και το αλλάζω. Δηλαδή είναι μια παράσταση εν εξελίξει. Ο Καζαντζάκης σου δίνει αυτή τη δυνατότητα. Κάθε ατάκα είναι μία ολόκληρη ζωή. Και ο Νίτσε το ίδιο.
Τι σημαίνει ο Καζαντζάκης για εσάς;
Εξέχουσα προσωπικότητα. Τον κατηγόρησαν για μηδενιστή και ήταν. Αλλά υπό ποία μορφή; Έλεγε ο Καζαντζάκης "μηδένισε τα πάντα". Στην ουσία δηλαδή επαναπροσδιορίσε τον εαυτό σου. Κάθε στιγμή στη ζωή σου αλλάζεις. Στα 20 σου, στα 30, στα 40. Πρέπει να μηδενίσεις το κοντέρ και να ξεκινήσεις από την αρχή.
Σοφία: Είναι πολύ εύκολο οι άνθρωποι να βάζουν ταμπέλες σε άλλους και να τους κρίνουν άκριτα, για να μην μπουν σε διαδικασία να τους γνωρίζουν. Το θέατρο είναι μια πολύ μεγάλη αφορμή για να μπορέσεις να γνωρίσεις μεγάλα πνεύματα της εποχής. Είναι εύκολο να πεις οτι ο Καζαντζάκης ήταν σκοτεινός, ακούμε συχνά "ο αφορισμένος." Δεν είναι αυτό ο Καζαντζάκης. Εν τοιαύτη περιπτώσει, και αυτό να είχε εντυπωθεί στις μνήμες και τις ψυχές πολλών, υπάρχει μια αιτία. Πρέπει λίγο να μάθουμε και να ξεσυνηθίσουμε το εύκολο. Ζούμε και σε μια εύκολη εποχή από την άποψη της τεχνολογίας και πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε και με την ψυχή όχι μόνο με το μυαλό. Πρέπει να μάθουμε να εμβαθύνουμε. Αυτό φαίνεται από το έργο μας. Μέσα από τη σκηνοθεσία του Μάριου, τη συμμετοχή και των δυο μας και τη χορογραφία τη δική μου, δείχνουμε τι σημαίνει για μας ο Καζαντζάκης. Κάθε λέξη του είναι και μία ιδέα. Σκοτάδι και φως!
Μάριος: Έλεγε ακόμα ο Καζαντζάκης. "Σκάψε βαθειά μέσα σου. Όλα είναι εκεί. Αρκεί να βουτήξεις στον εαυτό σου!" Αρνήσου όλες τις παρηγοριές. Πατρίδες, ιδέες, Θεούς, αλήθειες, αξίες και φτιάξε ένα κόσμο στον οποίο να μην ντροπιάζεται η καρδιά σου! Δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από αυτό.
Σε ποιο σημείο της παράστασης αισθάνεστε να σείεται η ύπαρξή σας η ίδια;
Σοφία: "Και τούτο το ένα δεν υπάρχει". Εγώ δεν αντέχω με αυτό. Και όταν το είχα πρωτοδιαβάσει και όταν το είχα ακούσει και από τον μεγάλο μας τον Μάνο Κατράκη στο ίντερνετ είχα συγκλονιστεί. Δηλαδή μην ψάχνεις παρηγοριές. Αυτό που γίνεται τώρα μετράει! Ο Καζαντζάκης υποστήριζε ότι είναι πάρα πολύ ευτυχισμένος ο άνθρωπος που πιστεύει ότι μετά θα ακολουθήσει ο Παράδεισος ή η μετενσάρκωση. Θέλει πολύ μεγάλη τόλμη να πεις, και εμένα αυτό είναι που με συγκινεί στον Καζαντζάκη, ότι φοβάμαι τον θάνατο! Τον φοβάμαι γιατί μετά ξέρω ότι δεν υπάρχει αυτό το "ένα." Μετά γυρίζουμε στη γη. Ό,τι υπάρχει είναι το τώρα. Δεν υπάρχει τίποτα πιο γενναίο από αυτό.
Μάριος: Λένε πολλοί ότι ο Καζαντζάκης ήταν Κρητίκαρος. Θα έλεγε το "Πιστεύω" και θα ήταν όρθιος. Δεν είναι όμως αυτό η γενναιότητα. Η γενναιότητα είναι να φοβάσαι. Να τρέμει το φυλλοκάρδι σου και να πηγαίνεις! Ο Λεωνίδας έβλεπε μπροστά του 1.000.000 Πέρσες και πήγαινε με 300 παλικάρια. Και είχε και σώας τας φρένας. Για μένα δύο σημεία στην παράσταση με ανατριχιάζουν. Τη στιγμή που ο Νίτσε λέει ότι "όποιος λίγα κατέχει από λίγα κατέχεται." Αυτή η φράση συμπυκνώνει τα πάντα. Ουσιαστικά λέει ότι όσα πιο πολλά αποκτάς, τόσο μεγαλύτερη εξάρτηση έχεις από αυτά. Το άλλο σημείο είναι τη στιγμή που λέει ο Καζαντζάκης "Πιστεύω σε ένα Θεό Ακρίτα Διγενή. Πάσχοντα, Μεγαλοδύναμο. Όχι Παντοδύναμο."
Πάρα πολύ ωραίο αυτό. Μπορείτε να μας διευκρινίσετε λίγο αυτή τη διαφορά; "Μεγαλοδύναμο και όχι Παντοδύναμο".
Μάριος: Όλες οι θρησκείες είχαν παρουσιάσει το Θεό ως επόπτη που βλέπει τα πάντα και ανάλογα με τις ορέξεις του, τιμωρεί. Ο Καζαντζάκης λοιπόν, σε αυτό διαφέρει, γιατί λέει να μην πιστεύεις σε έναν Θεό όπως μας τον έχουν σερβίρει. Αλλά στην ουσία μας λέει ότι ο Θεός είναι μέσα μας! Αυτός ο Θεός, ο Ακρίτας, ο Διγενής είσαι εσύ.
Σοφία: Να μπορείς να θέτεις στόχους. Να κάνεις πράγματα. Δεν είσαι παντοδύναμος. Δεν είσαι παρατηρητής. Ο Θεός ξεκινάει από μέσα μας και οδηγεί το Θεό ανάλογα με τις δυνατότητές του. Αυτή η διαφοροποίηση έχει να κάνει με τον εσωτερικό και τον εξωτερικό Θεό. Ο Μεγαλοδύναμος είναι μέσα απο τα σωθικά σου και ο Παντοδύναμος είναι ο επόπτης των πάντων.
Με αφετηρία εσάς, διαδρομή τον Καζαντζάκη και προορισμό;
Σοφία: Δεν υπάρχει ένας! Προορισμοί είναι πολλοί. Μακάρι να φτάσουμε σε όσους μπορούμε. Πάντως υπάρχει ένα καράβι. Το καράβι είναι να κάνουμε ότι μας εκφράζει πιο πολύ. Να κάνουμε αυτό που αγαπάμε. Να αισθανόμαστε δημιουργικοί, να αισθανόμαστε ότι κάτι κάνουμε με το εφήμερο της ύπαρξης μας για μας και αν αγγίξει και έναν δύο ανθρώπους είμαστε τρισευτυχισμένοι.
Μάριος: Πολλές φορές μου έρχεται στο μυαλό ο Χατζηδάκις. Τα λόγια του. "Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ". Και λέω, έχει δίκιο. Από την άλλη όμως, γνωρίζω ανθρώπους και σκέφτομαι, όχι! Μπορεί να αλλάξει. Αν αγγίξεις έναν, δύο ανθρώπους. Όπως εσύ αλλάζεις εμένα και εγώ εσένα, αν σιγά σιγά αυτοί οι λίγοι γίνουμε λίγο περισσότεροι, μπορούμε να αλλάξουμε. Τουλάχιστον μπορούμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας! Και έτσι μπορεί να αλλάξει και ο κόσμος!
Μιλήστε μας λίγο για το φεστιβάλ.
Σοφία: Ξεκίνησε στις 26 Οκτωβρίου στην "Αλκυονίδα" η οποία επαναλειτουργεί μετά από 23 χρόνια. Θα συνδιοργανώνει την εκδήλωση η Νew Star, η Αλκυονίδα και οι Εκδόσεις Καζαντζάκη. Εμείς θα έχουμε την καλλιτεχνική επιμέλεια. Είναι η επέτειος 57 χρόνων από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη. Με αφορμή αυτό, για να τον τιμήσουμε και με έναν άλλο τρόπο, είχε την ιδέα ο Μάριος να φέρει τρεις μεγάλες ταινίες του, τον "Τελευταίο Πειρασμό", το "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" και τον "Ζορμπά" σε ένα φεστιβάλ αφιερωμένο σε εκείνον. Από τις 26 Οκτωβρίου μέχρι 2 Νοεμβρίου και κάθε μέρα θα προβάλλονται εκεί αυτές οι ταινίες. Επίσης, θα έχουμε την τιμή με το "Μυστικό του Θησέα", τη δική μας μικρού μήκους ταινία να προλογίζουμε τις ταινίες αυτές και να κάνουμε ένα συνολικό αφιέρωμα που θα περιλαμβάνει μουσειακό υλικό, αρχεία χειρόγραφα ή πρωτότυπα έργα από τον Νίκο Καζαντζάκη και ανάγνωση από μαθητές σχολείων των παιδικών του αριστουργημάτων. Επιπροσθέτως, από τον Ιανουάριο και μετά θα ανεβάσουμε εδώ στο Vault μια υπαρξιακή μαύρη κωμωδία με τίτλο "Η Μέριλυν σού πάει πολύ" που θα συγκρίνει το "είναι και το φαίνεσθαι". Επιλέξαμε να είναι μαύρη κωμωδία και όχι θρίλερ ακριβώς για να καταρρίψουμε και εμείς αυτό το "φαίνεσθαι". Το τι νομίζει ο άνθρωπος ότι είναι ηθικά σωστό, αληθινό, κοινωνικά αποδεκτό και τι συμβαίνει στην πραγματικότητα κάτω από όλο αυτό.
Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στο "Μυστικό του Θησέα" το οποίο κατέκτησε στο Διεθνές φεστιβάλ London Greek Film Festival το πρώτο βραβείο για τη διεύθυνση φωτογραφίας.
Μάριος: Η ταινία μας αυτή είναι ιδωμένη μέσα από την "Ασκητική." Ο Θησέας καθώς λέει και το όνομά του, έθεσε τις βάσεις και προσπάθησε να δημιουργήσει ένα νέο κόσμο από την αρχή. Αυτό που λέει και ο Καζαντζάκης στην "Ασκητική". Βλέπουμε λοιπόν, τον Θησέα να είναι έξω από το λαβύρινθο αλλά να φοβάται να μπει. Γιατί ο λαβύρινθος συμβολίζει το θάνατο. Παίρνει ωστόσο την απόφαση να μπει. Μέσω όμως του μίτου της Αριάδνης, δηλαδή της αγνότητας, νικάει το θάνατο και βγαίνει έξω. Εξαγνίζεται! Θέλαμε να προσεγγίσουμε έναν ήρωα, εντελώς αντιηρωικά. Όπως ήταν και στη ζωή του ο Καζαντζάκης.
Σοφία: Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον κύριο Βόγλη ο οποίος ενώ ήταν άρρωστος ήρθε για να προλογίσει στην ταινία μας τον Καζαντζάκη. Ήταν μεγάλη μας τιμή και χαρά που δέχτηκε να μας βοηθήσει.
Είδαμε την παράσταση '' Δεν ελπίζω, δεν φοβάμαι, είμαι...''
Υπήρξαμε πιο τυχεροί.
Πήραμε συνέντευξη από τον Μάριο Ιορδάνου και την Σόφια Καζατζιάν.
Υπάρχουν σπουδαίοι.
Καταρχήν θα 'θέλαμε να μας πείτε γιατί επιλέξατε τον Καζαντζάκη και πως προέκυψε αυτή η ιδέα;
Σοφία: Ο Καζαντζάκης είναι λατρεμένος. Ο Μάριος τον έχει μελετήσει πάρα πολύ και έχει μελετήσει πάρα πολύ και Νίτσε, γιατί έχει γερμανική παιδεία. Μέσα στο κείμενό μας υπάρχει διασκευή και σύζευξη Καζαντζάκη-Νίτσε. Εγώ ως γλωσσολόγος επίσης έχω μελετήσει πολύ τον Καζαντζάκη, γιατί είναι και ένας από τους μεγαλύτερους λεξιπλάστες. Αποφασίσαμε από κοινού με τον Μάριο, κάνοντας μια μικρού μήκους ταινία με τίτλο "Το μυστικό του Θησέα", ότι τα λόγια της "Ασκητικής" από τον πρόλογο και τον επίλογο, θα ταίριαζαν πάρα πολύ σε αυτήν και έτσι επικοινωνήσαμε με τις εκδόσεις Καζαντζάκη. Από εκεί έγινε η πρόταση για το Βερολίνο, όπου πρωτοπαρουσιάστηκε το έργο στη γερμανική γλώσσα και μετά το παρουσιάσαμε και στην πατρίδα, στο αφιέρωμα που είχε γίνει για τον Καζαντζάκη στο Μέγαρο Δουκίσσης Πλακεντίας. Μετά από αυτά ήρθαμε στο Vault όπου παρουσιάζουμε το έργο για δεύτερη χρονιά.
Μάριος: Εγώ διάλεξα τον Καζαντζάκη για τον εξής απλό λόγο: Πάντα πίστευα ότι η τέχνη πρέπει να είναι μία ευθεία επίθεση στο προβλέψιμο. Και ο Καζαντζάκης είναι η πλήρης ενσάρκωση αυτού. Ήταν εντελώς απρόβλεπτος. Ήταν ένας επαναστάτης με αιτία. Θέλαμε λοιπόν έναν τέτοιο φιλόσοφο να τον προσεγγίσουμε διαφορετικά από ότι έχει προσεγγιστεί μέχρι σήμερα. Ένας ακόμα λόγος είναι ότι και εγώ είμαι πολύ αντιδραστικός. Ήθελα μέσα από εκείνον και εγώ να εκφραστώ και να βγάλω την πλευρά εκείνη του Καζαντζάκη που εγώ πιστεύω ότι είναι η πλέον σημαντική. Δηλαδή, η επαναστατική! Ήταν ένας άνθρωπος που πήγαινε ενάντια στο κατεστημένο. Πήγαινε κόντρα σε όλους και σε όλα. Και πρέπει σε αυτό να προσμετρήσουμε και την εποχή. Μιλάμε για 100 χρόνια πριν. Τέλος, με γοήτευε ότι το έργο του ο "Τελευταίος Πειρασμός" είναι στα 10 πιο καταραμένα βιβλία του Βατικανού. Εκτός από αυτόν, στους καταραμένους ανήκουν και ο Μάρξ, ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτωνας, ο Δαρβίνος, ο Βολταίρος... Ο δικός μας ο Καζαντζάκης είναι ανάμεσα σε αυτούς τους κολοσσούς.
Πώς πήρατε την απόφαση να παρουσιάσετε πρώτα αυτό το έργο στην Γερμανία; Το εγχείρημα από πολλές απόψεις είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Σοφία: Ο Μάριος είναι γερμανοτραφής, οπότε η γλώσσα για αυτόν δε θα αποτελούσε πρόβλημα. Είναι από τους λίγους που θα μπορούσαν να παρουσιάσουν ένα έργο στα Γερμανικά. Επίσης, ο Καζαντζάκης τυγχάνει ιδιαίτερης εκτίμησης και αγάπης στο εξωτερικό. Είναι πάρα πολύ γνωστός. Το θέατρο ήταν κατάμεστο από Γερμανούς που ήρθαν για να δουν το έργο μας και να παρακολουθήσουν το αφιέρωμα που κάναμε στον Καζαντζάκη. Είδαμε λόγια ελληνικά, βγαλμένα από τα σπλάχνα της Κρήτης που μπόρεσαν να συγκινήσουν τους Γερμανούς στο Βερολίνο. Αυτό δείχνει τη δύναμη και την παγκοσμιότητα του Καζαντζάκη.
Μάριος: Θα σου πω το εξής: Ο κύριος Βόγλης επιλόγησε το "Θησέα" μας και είχε πάει σε ένα βιβλιοπωλείο στο Λονδίνο και έψαχνε να βρει τον Καζαντζάκη. Δεν τον έβρισκε. Πάει λοιπόν στον βιβλιοπώλη και του λέει πως είναι δυνατόν να μην έχετε τον Καζαντζάκη. Και του λέει εκείνος. "Μα κύριε, κοιτάτε λάθος. Τα έργα του Καζαντζάκη δεν τα έχουμε στα λογοτεχνικά αλλά στα φιλοσοφικά"!! Και αυτό συνέβη στο Λονδίνο.
Τι μηνύματα παίρνετε από τον κόσμο που έρχεται να δει την παράστασή σας;Είναι φοβερό αυτό που συμβαίνει. Έρχονται άνθρωποι που καθόμαστε μετά και συζητάμε. Θέτουν ερωτήματα, θέτουμε και εμείς ερωτήματα. Εγώ πολλές φορές αλλάζω το έργο ανάλογα με αυτό που λαμβάνω από τον κόσμο. Μας δίνουν πολλές φορές άλλες οπτικές και ερμηνείες και αυτό με συγκινεί πολύ και το αλλάζω. Δηλαδή είναι μια παράσταση εν εξελίξει. Ο Καζαντζάκης σου δίνει αυτή τη δυνατότητα. Κάθε ατάκα είναι μία ολόκληρη ζωή. Και ο Νίτσε το ίδιο.
Τι σημαίνει ο Καζαντζάκης για εσάς;
Εξέχουσα προσωπικότητα. Τον κατηγόρησαν για μηδενιστή και ήταν. Αλλά υπό ποία μορφή; Έλεγε ο Καζαντζάκης "μηδένισε τα πάντα". Στην ουσία δηλαδή επαναπροσδιορίσε τον εαυτό σου. Κάθε στιγμή στη ζωή σου αλλάζεις. Στα 20 σου, στα 30, στα 40. Πρέπει να μηδενίσεις το κοντέρ και να ξεκινήσεις από την αρχή.
Σοφία: Είναι πολύ εύκολο οι άνθρωποι να βάζουν ταμπέλες σε άλλους και να τους κρίνουν άκριτα, για να μην μπουν σε διαδικασία να τους γνωρίζουν. Το θέατρο είναι μια πολύ μεγάλη αφορμή για να μπορέσεις να γνωρίσεις μεγάλα πνεύματα της εποχής. Είναι εύκολο να πεις οτι ο Καζαντζάκης ήταν σκοτεινός, ακούμε συχνά "ο αφορισμένος." Δεν είναι αυτό ο Καζαντζάκης. Εν τοιαύτη περιπτώσει, και αυτό να είχε εντυπωθεί στις μνήμες και τις ψυχές πολλών, υπάρχει μια αιτία. Πρέπει λίγο να μάθουμε και να ξεσυνηθίσουμε το εύκολο. Ζούμε και σε μια εύκολη εποχή από την άποψη της τεχνολογίας και πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε και με την ψυχή όχι μόνο με το μυαλό. Πρέπει να μάθουμε να εμβαθύνουμε. Αυτό φαίνεται από το έργο μας. Μέσα από τη σκηνοθεσία του Μάριου, τη συμμετοχή και των δυο μας και τη χορογραφία τη δική μου, δείχνουμε τι σημαίνει για μας ο Καζαντζάκης. Κάθε λέξη του είναι και μία ιδέα. Σκοτάδι και φως!
Μάριος: Έλεγε ακόμα ο Καζαντζάκης. "Σκάψε βαθειά μέσα σου. Όλα είναι εκεί. Αρκεί να βουτήξεις στον εαυτό σου!" Αρνήσου όλες τις παρηγοριές. Πατρίδες, ιδέες, Θεούς, αλήθειες, αξίες και φτιάξε ένα κόσμο στον οποίο να μην ντροπιάζεται η καρδιά σου! Δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από αυτό.
Σε ποιο σημείο της παράστασης αισθάνεστε να σείεται η ύπαρξή σας η ίδια;Σοφία: "Και τούτο το ένα δεν υπάρχει". Εγώ δεν αντέχω με αυτό. Και όταν το είχα πρωτοδιαβάσει και όταν το είχα ακούσει και από τον μεγάλο μας τον Μάνο Κατράκη στο ίντερνετ είχα συγκλονιστεί. Δηλαδή μην ψάχνεις παρηγοριές. Αυτό που γίνεται τώρα μετράει! Ο Καζαντζάκης υποστήριζε ότι είναι πάρα πολύ ευτυχισμένος ο άνθρωπος που πιστεύει ότι μετά θα ακολουθήσει ο Παράδεισος ή η μετενσάρκωση. Θέλει πολύ μεγάλη τόλμη να πεις, και εμένα αυτό είναι που με συγκινεί στον Καζαντζάκη, ότι φοβάμαι τον θάνατο! Τον φοβάμαι γιατί μετά ξέρω ότι δεν υπάρχει αυτό το "ένα." Μετά γυρίζουμε στη γη. Ό,τι υπάρχει είναι το τώρα. Δεν υπάρχει τίποτα πιο γενναίο από αυτό.
Μάριος: Λένε πολλοί ότι ο Καζαντζάκης ήταν Κρητίκαρος. Θα έλεγε το "Πιστεύω" και θα ήταν όρθιος. Δεν είναι όμως αυτό η γενναιότητα. Η γενναιότητα είναι να φοβάσαι. Να τρέμει το φυλλοκάρδι σου και να πηγαίνεις! Ο Λεωνίδας έβλεπε μπροστά του 1.000.000 Πέρσες και πήγαινε με 300 παλικάρια. Και είχε και σώας τας φρένας. Για μένα δύο σημεία στην παράσταση με ανατριχιάζουν. Τη στιγμή που ο Νίτσε λέει ότι "όποιος λίγα κατέχει από λίγα κατέχεται." Αυτή η φράση συμπυκνώνει τα πάντα. Ουσιαστικά λέει ότι όσα πιο πολλά αποκτάς, τόσο μεγαλύτερη εξάρτηση έχεις από αυτά. Το άλλο σημείο είναι τη στιγμή που λέει ο Καζαντζάκης "Πιστεύω σε ένα Θεό Ακρίτα Διγενή. Πάσχοντα, Μεγαλοδύναμο. Όχι Παντοδύναμο."
Πάρα πολύ ωραίο αυτό. Μπορείτε να μας διευκρινίσετε λίγο αυτή τη διαφορά; "Μεγαλοδύναμο και όχι Παντοδύναμο".
Μάριος: Όλες οι θρησκείες είχαν παρουσιάσει το Θεό ως επόπτη που βλέπει τα πάντα και ανάλογα με τις ορέξεις του, τιμωρεί. Ο Καζαντζάκης λοιπόν, σε αυτό διαφέρει, γιατί λέει να μην πιστεύεις σε έναν Θεό όπως μας τον έχουν σερβίρει. Αλλά στην ουσία μας λέει ότι ο Θεός είναι μέσα μας! Αυτός ο Θεός, ο Ακρίτας, ο Διγενής είσαι εσύ.
Σοφία: Να μπορείς να θέτεις στόχους. Να κάνεις πράγματα. Δεν είσαι παντοδύναμος. Δεν είσαι παρατηρητής. Ο Θεός ξεκινάει από μέσα μας και οδηγεί το Θεό ανάλογα με τις δυνατότητές του. Αυτή η διαφοροποίηση έχει να κάνει με τον εσωτερικό και τον εξωτερικό Θεό. Ο Μεγαλοδύναμος είναι μέσα απο τα σωθικά σου και ο Παντοδύναμος είναι ο επόπτης των πάντων.
Με αφετηρία εσάς, διαδρομή τον Καζαντζάκη και προορισμό;Σοφία: Δεν υπάρχει ένας! Προορισμοί είναι πολλοί. Μακάρι να φτάσουμε σε όσους μπορούμε. Πάντως υπάρχει ένα καράβι. Το καράβι είναι να κάνουμε ότι μας εκφράζει πιο πολύ. Να κάνουμε αυτό που αγαπάμε. Να αισθανόμαστε δημιουργικοί, να αισθανόμαστε ότι κάτι κάνουμε με το εφήμερο της ύπαρξης μας για μας και αν αγγίξει και έναν δύο ανθρώπους είμαστε τρισευτυχισμένοι.
Μάριος: Πολλές φορές μου έρχεται στο μυαλό ο Χατζηδάκις. Τα λόγια του. "Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ". Και λέω, έχει δίκιο. Από την άλλη όμως, γνωρίζω ανθρώπους και σκέφτομαι, όχι! Μπορεί να αλλάξει. Αν αγγίξεις έναν, δύο ανθρώπους. Όπως εσύ αλλάζεις εμένα και εγώ εσένα, αν σιγά σιγά αυτοί οι λίγοι γίνουμε λίγο περισσότεροι, μπορούμε να αλλάξουμε. Τουλάχιστον μπορούμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας! Και έτσι μπορεί να αλλάξει και ο κόσμος!
Μιλήστε μας λίγο για το φεστιβάλ.
Σοφία: Ξεκίνησε στις 26 Οκτωβρίου στην "Αλκυονίδα" η οποία επαναλειτουργεί μετά από 23 χρόνια. Θα συνδιοργανώνει την εκδήλωση η Νew Star, η Αλκυονίδα και οι Εκδόσεις Καζαντζάκη. Εμείς θα έχουμε την καλλιτεχνική επιμέλεια. Είναι η επέτειος 57 χρόνων από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη. Με αφορμή αυτό, για να τον τιμήσουμε και με έναν άλλο τρόπο, είχε την ιδέα ο Μάριος να φέρει τρεις μεγάλες ταινίες του, τον "Τελευταίο Πειρασμό", το "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" και τον "Ζορμπά" σε ένα φεστιβάλ αφιερωμένο σε εκείνον. Από τις 26 Οκτωβρίου μέχρι 2 Νοεμβρίου και κάθε μέρα θα προβάλλονται εκεί αυτές οι ταινίες. Επίσης, θα έχουμε την τιμή με το "Μυστικό του Θησέα", τη δική μας μικρού μήκους ταινία να προλογίζουμε τις ταινίες αυτές και να κάνουμε ένα συνολικό αφιέρωμα που θα περιλαμβάνει μουσειακό υλικό, αρχεία χειρόγραφα ή πρωτότυπα έργα από τον Νίκο Καζαντζάκη και ανάγνωση από μαθητές σχολείων των παιδικών του αριστουργημάτων. Επιπροσθέτως, από τον Ιανουάριο και μετά θα ανεβάσουμε εδώ στο Vault μια υπαρξιακή μαύρη κωμωδία με τίτλο "Η Μέριλυν σού πάει πολύ" που θα συγκρίνει το "είναι και το φαίνεσθαι". Επιλέξαμε να είναι μαύρη κωμωδία και όχι θρίλερ ακριβώς για να καταρρίψουμε και εμείς αυτό το "φαίνεσθαι". Το τι νομίζει ο άνθρωπος ότι είναι ηθικά σωστό, αληθινό, κοινωνικά αποδεκτό και τι συμβαίνει στην πραγματικότητα κάτω από όλο αυτό.
Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στο "Μυστικό του Θησέα" το οποίο κατέκτησε στο Διεθνές φεστιβάλ London Greek Film Festival το πρώτο βραβείο για τη διεύθυνση φωτογραφίας.
Μάριος: Η ταινία μας αυτή είναι ιδωμένη μέσα από την "Ασκητική." Ο Θησέας καθώς λέει και το όνομά του, έθεσε τις βάσεις και προσπάθησε να δημιουργήσει ένα νέο κόσμο από την αρχή. Αυτό που λέει και ο Καζαντζάκης στην "Ασκητική". Βλέπουμε λοιπόν, τον Θησέα να είναι έξω από το λαβύρινθο αλλά να φοβάται να μπει. Γιατί ο λαβύρινθος συμβολίζει το θάνατο. Παίρνει ωστόσο την απόφαση να μπει. Μέσω όμως του μίτου της Αριάδνης, δηλαδή της αγνότητας, νικάει το θάνατο και βγαίνει έξω. Εξαγνίζεται! Θέλαμε να προσεγγίσουμε έναν ήρωα, εντελώς αντιηρωικά. Όπως ήταν και στη ζωή του ο Καζαντζάκης.
Σοφία: Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον κύριο Βόγλη ο οποίος ενώ ήταν άρρωστος ήρθε για να προλογίσει στην ταινία μας τον Καζαντζάκη. Ήταν μεγάλη μας τιμή και χαρά που δέχτηκε να μας βοηθήσει.