Το θεατρικό έργο "Αγαπητή Ελένα" της ρωσίδας θεατρικής συγγραφέως Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια, ανεβαίνει για δεύτερη χρονιά με μεγάλη επιτυχία στο θέατρο Επι Κολωνώ από την ομάδα Νάμα σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη. Με αυτή την ευκαιρία, είχαμε μια πολύ εποικοδομητική συζήτηση με την πρωταγωνίστρια της παράστασης, Αριέττα Μουτούση.
Συνηθίζουμε να πιστεύουμε πως η ύπαρξη και άλλων καλλιτεχνών στο οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει την απόφαση των παιδιών να ασχοληθούν με την υποκριτική, εσείς σκεπτόμενη πλέον πιο ώριμα και με περισσότερη εμπειρία, πιστεύετε πως το οικογενειακό περιβάλλον ή η ίδια η φύση του ανθρώπου υποδεικνύει τη ροπή προς τις τέχνες;
Συνηθίζουμε να πιστεύουμε πως η ύπαρξη και άλλων καλλιτεχνών στο οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει την απόφαση των παιδιών να ασχοληθούν με την υποκριτική, εσείς σκεπτόμενη πλέον πιο ώριμα και με περισσότερη εμπειρία, πιστεύετε πως το οικογενειακό περιβάλλον ή η ίδια η φύση του ανθρώπου υποδεικνύει τη ροπή προς τις τέχνες;
Και τα δύο. Υπάρχουν παιδιά των οποίων η οικογένεια δεν έχει καμία σχέση με τον καλλιτεχνικό χώρο και παρόλα αυτά βλέπεις ότι έχουν πάθος και αυτό θέλουν να κάνουν, να ασχοληθούν με το θέατρο. Σίγουρα άμα ζεις σε μια καλλιτεχνική οικογένεια, όπως ζούσα εγώ, που από το πρωί μέχρι το βράδυ δεν ακούς τίποτα άλλο παρά συζητήσεις για το θέατρο, θα σε επηρεάσει. Αν και εγώ αρκετά αργά αποφάσισα ότι θα το κάνω. Μετά, υπάρχουν και παιδιά που επειδή ακούν συνέχεια για το θέατρο, δεν θέλουν να το δουν μπροστά τους. Το κάθε παιδί αντιδρά διαφορετικά και το θέμα είναι αν σε τραβάει αυτό. Για παράδειγμα, ο γιος μου ακούει συζητήσεις για το θέατρο, αν και δεν μιλάω πολύ για αυτό, αλλά δεν τον συγκινεί. Μπορεί στο σχολείο να ήταν σε θεατρική ομάδα και να του άρεσε, αλλά ποτέ του δε σκέφτηκε να γίνει ηθοποιός και δεν το θέλει.
Είστε μια ηθοποιός που ουκ ολίγες φορές έχετε συνεργαστεί με νεαρούς ηθοποιούς. Πώς νιώθετε και ποια η γνώμη σας για τα νέα υποκριτικά ταλέντα;
Καταρχήν μου αρέσει πάρα πολύ να συνεργάζομαι με νέα παιδιά και το θεωρώ ευλογία να δουλεύω μαζί τους. Είναι ο συνδυασμός της νιότης με την πείρα και το κύριο στοιχείο του συνδυασμού αγάπης και εκτίμησης που έχω εγώ για τα παιδιά και εκείνα για εμένα. Νομίζω είναι ο τέλειος συνδυασμός για να κάνουμε θέατρο. Τολμώ να πω ότι όλα τα παιδιά που έχω συνεργαστεί μαζί τους είναι ιδιαίτερα ταλαντούχα. Τυχαίο; Δεν ξέρω, αλλά πραγματικά δεν έχω παίξει με ένα παιδί που να πω «καλύτερα να μην έκανε αυτή τη δουλειά», ίσα ίσα, το αντίθετο. Δουλεύουμε και πολύ ωραία μαζί, γιατί είναι ανοιχτά στην επαφή, δεν έχουν ακόμα προλάβει να κλειστούν σε μανιέρες και καλούπια που τα βολεύουν, όπως οι περισσότεροι από τους μεγάλους που μπορεί να το έχουμε αυτό. Δέχονται συμβουλές από εμένα, αλλά και εγώ από αυτά, αυτά πάνε μαζί.
Μοιάζετε να προσεγγίζετε τους ρόλους σας με πολύ σεβασμό και ευγένεια, θεωρείτε πως κάποιος άνθρωπος εύκολα με αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να περάσει αλώβητος από τον καλλιτεχνικό χώρο;
Δεν πιστεύω ότι αυτά είναι στοιχεία αρνητικά για τον καλλιτεχνικό χώρο. Οι άνθρωποι γενικά σου φέρονται όπως τους φέρεσαι. Αν υπάρξει και κάποια εξαίρεση –μετρημένοι στα πέντε δάχτυλα να αποτελούν εξαίρεση- αυτό είναι μέσα στον κανόνα. Επάγγελμα είναι αυτό, προχωράς παραπέρα και ξέρεις με ποιους δεν θα ξανασυνεργαστείς. Ίσως όταν ήμουν πιο μικρή να ένιωθα μερικές φορές πιο ευάλωτη και να στεναχωριόμουν πιο εύκολα. Όχι πως τώρα δε στεναχωριέμαι αν συμβεί κάτι, αλλά γενικά στις τελευταίες μου συνεργασίες όσο εγώ σέβομαι και αντιμετωπίζω τους άλλους με μια ευγένεια, το ίδιο εισπράττω και από αυτούς. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι το ίδιο και άμα δεις ότι κάποιος είναι αρκετά διαφορετικός από εσένα και δεν καταλαβαίνει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργείς, κρατάς μια απόσταση, με άλλους θα έρθεις πιο κοντά και με άλλους όχι.
Πώς νιώθετε που ερμηνεύετε την Ελένα Σεργκέγεβνα δεκαέξι χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση της παράστασης στο ελληνικό θέατρο;
Νιώθω πραγματικά τυχερή, βέβαια δεν το ήξερα όταν είπα ναι στο να ξανακάνω την Ελένα, αλλά το ένιωσα κάνοντάς την. Είναι κάτι που πάρα πολλοί ηθοποιοί δεν το ζουν, να κάνουν δηλαδή ξανά ένα ρόλο μετά από τόσα χρόνια. Συνήθως κάνεις μια φορά ένα ρόλο και τελειώνεις μαζί του, πόσο μάλλον όταν έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια. Εννοείται ότι το προσεγγίζεις διαφορετικά γιατί από μόνο του σε οδηγεί διαφορετικά, διότι είσαι συν δεκαέξι χρόνια εσωτερικά και εξωτερικά. Έχεις ωριμάσει και έχεις κάνει μια πορεία, όλα αυτά «γράφονται» σε κάθε ρόλο.
Τυχαίνει να είχατε δει κάποια χαρακτηριστικά στο ρόλο που δεν τα είχατε δει τότε;
Νομίζω ότι την πρώτη φορά η Ελένη Σκότη και εγώ προσεγγίσαμε την Ελένα ως μια πολύ ευαίσθητη ψυχή, αλλά τώρα εκτός από αυτή την ευαισθησία, έχει και μια δύναμη που δεν ήταν τόσο έντονη (αν και υπήρχε) πριν δεκαπέντε χρόνια. Νομίζω τώρα είναι πιο δυναμική, πιο αποφασιστική και πιο ξεκάθαρη για το πώς αντιμετωπίζει το συμβάν με τα παιδιά. Ναι μεν είναι ένας ευαίσθητος άνθρωπος, αλλά αυτή τη φορά έχει περισσότερο το στοιχείο της έκπληξης. Εκπλήσσεται με αυτό που βλέπει, ξαφνικά ανοίγεται μπροστά της ένας κόσμος που ποτέ της δεν τον είχε φανταστεί για τα «παιδιά» της που τα λατρεύει. Δεν είναι ένα στοιχείο που την κάνει να φαίνεται θύμα, είναι πιο δυναμική, θα κάνει μέχρι το τέλος αυτό που πιστεύει ότι είναι το σωστό. Υπήρχαν όλα αυτά τα στοιχεία την πρώτη φορά, αλλά όσο παίζεις έναν ρόλο και ειδικά τόσα χρόνια, βγαίνουν στοιχεία του χαρακτήρα που είναι και δικά σου στοιχεία, δηλαδή ο ρόλος ντύνεται τα δικά σου στοιχεία και έτσι υπάρχει μια αλληλεπίδραση. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο όταν παίζεις ένα ρόλο για μεγάλο χρονικό διάστημα, γι’αυτό και αισθάνομαι τυχερή. Ακόμα και όταν παίξεις μια σεζόν, πολλές φορές ο ρόλος δεν ολοκληρώνεται όπως αν τον έπαιζες πολλές φορές και μετά από πάρα πολλά χρόνια και για τόσο πολύ καιρό. Έχεις την ευκαιρία να μπεις στο πετσί του ρόλου και πολλοί μου έλεγαν «δεν βαριέσαι;». Κι όμως δεν είναι έτσι.
Έχει αλλάξει ο τρόπος που προσεγγίζετε το έργο τόσο εσείς όσο και το κοινό, δεδομένων των κοινωνικών συνθηκών; Είναι πιο επίκαιρο;
Έχουν αλλάξει πράγματα, αλλά πιστεύω ότι το έργο είναι ακόμα πιο επίκαιρο απ’ό, τι ήταν, γι’αυτό και έχει αυτή την ανταπόκριση. Ο κόσμος την πρώτη φορά αντιδρούσε όπως και τώρα, έμπαινε πολύ μέσα στο έργο, μπορούσε και ταυτιζόταν όπως και τώρα με την Ελένα. Αλλά επειδή είναι ένα πολύ καλά γραμμένο έργο που μιλάει για αξίες, ήθος, σχέσεις, για το χάσμα γενεών και για διάφορες κοινωνικές τάξεις και στρώματα, όλα αυτά φαίνονται στο πώς αντιδρούν οι θεατές. Και δεν πρόκειται μόνο για τους εκπαιδευτικούς που αντιδρούν, οι οποίοι πολλές φορές κλαίνε, με αγκαλιάζουν, πράγμα πολύ συγκινητικό, αλλά και τα παιδιά και όλες οι ηλικίες.
Η Ελένα Σεργκέγεβνα παρουσιάζεται ως μια ηθική και συνάμα συμβατική προσωπικότητα. Πιστεύετε πως σήμερα είναι εύκολο για έναν εκπαιδευτικό να ενθαρρύνει τους μαθητές του να αντιδράσουν στο επικρατούν σύστημα;
Ναι, πιστεύω ότι παίζει ρόλο ο άνθρωπος. Έρχονται πάρα πολλοί εκπαιδευτικοί να παρακολουθήσουν την παράσταση και φέρνουν τους μαθητές τους. Μετά κάνουμε συζητήσεις με τα παιδιά και τον καθηγητή και βλέπω πόσο πραγματικά υπάρχουν καθηγητές που τα αγαπάνε και πόσο οι μαθητές τους σέβονται και τους αγαπούν εξίσου. Υπάρχει μια ιδιαίτερη σχέση, καθόλου απρόσωπη.
Στο έργο, για το κάθε παιδί έπαιζε ρόλο και το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο μεγάλωσε. Πιστεύετε ότι τα παιδιά είναι αποδιοπομπαίοι τράγοι ή ευθύνονται τα ίδια και στην πραγματική ζωή και στο έργο;
Δεν είναι μωρά, είναι δεκαοκτώ χρονών. Δεν είναι μεγάλοι σαν την Ελένα, αλλά μπορούν να επιλέξουν το πώς θα φερθούν και πώς θα αντιμετωπίσουν μια κατάσταση. Εάν ένα από αυτά τα παιδιά επιλέγει πως δεν το ενδιαφέρει τι θα πάθουν οι φίλοι του αλλά μόνο να κάνει αυτό που θέλει και αυτό που πιστεύει ότι είναι η επιτυχία του, είναι μια επιλογή. Μπορεί να έχεις μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον (πχ. με πατέρα διπλωμάτη) αλλά αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως έτσι θα συμπεριφερθεί και το παιδί. Άπειρες φορές έχουμε δει παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες με X πιστεύω, να βγαίνουν τελείως διαφορετικά και συνήθως το παιδί επαναστατεί στο γονεϊκό πρότυπο, όπως και είναι φυσιολογικό. Ναι μεν είναι επηρεασμένα, αλλά είναι και θέμα ορίων και χαρακτήρα. Μέχρι πού φτάνεις για να ικανοποιήσεις τη φιλοδοξία σου; Δεν μπορώ να πω ότι δεν έχουν καμία ευθύνη και μπορούν να φέρονται όπως θέλουν, κανείς δεν μπορεί να φέρεται όπως θέλει, εφόσον η συμπεριφορά του αντανακλά αρνητικά στον συνάνθρωπό του. Πρέπει να το ξανασκεφτεί και να πάρει την ευθύνη.
Πόσο σφοδρό πιστεύετε ότι είναι το χάσμα γενεών στις μέρες μας; Οι μεγαλύτεροι δεν παίρνουν άραγε κανένα μάθημα από τους μικρότερους;
Νομίζω ότι παίρνουν πολλά μαθήματα από τους μικρότερους. Πιστεύω ότι από τις πιο δύσκολες σχέσεις - δηλαδή αυτές που παίρνεις μαθήματα- για έναν μεγάλο είναι η σχέση με το παιδί του. Εκεί είτε προχωράμε, εξελισσόμαστε, βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά, είτε δεν γίνεται τίποτα από αυτά και πολλοί «μεγάλοι» παραμένουν ακλόνητοι στα πιστεύω τους και δεν θέλουν να ακούσουν λέξη από κανένα. Και πάλι αυτό έχει σχέση με τον άνθρωπο και το πώς αντιμετωπίζει τη ζωή.
Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά της «Αγαπητής Ελένας». Το να παρατείνεται μια παράσταση για δεύτερη ή τρίτη χρονιά είναι δικαίωση για έναν ηθοποιό;
Βέβαια, γιατί δείχνει ότι η παράσταση είχε ιδιαίτερη επιτυχία και ότι άρεσε. Με αυτή την έννοια, ναι, είναι μια δικαίωση, μια χαρά για εμάς. Αυτό δε σημαίνει ότι οι παραστάσεις που παίζονται ένα χρόνο δεν έχουν επιτυχία.
Νιώθετε πως έχετε καταφέρει αρκετά από όσα είχατε ονειρευτεί στον χώρο;
Δεν μπορώ να πω ότι είχα ονειρευτεί ιδιαίτερα, δεν είχα κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου και ότι έπρεπε να το καταφέρω. Αισθάνομαι ότι ήταν μια πορεία ζωής μέσα από την οποία έμαθα και μαθαίνω κάποια πράγματα για εμένα σε σχέση με μένα, τους άλλους, τη δουλειά μου και με αυτό που λέγεται ζωή. Με την έννοια ότι είμαι τόσα χρόνια στο θέατρο και συνεχίζω να μαθαίνω, ναι έχω καταφέρει κάποια πράγματα. Για εμένα αυτό είναι πολύ ωραίο στοιχείο, αλλά δεν θα το ονόμαζα ότι «καταφέρνεις κάτι». Ζεις τη ζωή σου και πράττεις ανάλογα και για εμένα ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής μου είναι το θέατρο, οπότε μέσα από αυτό θα προχωρήσω και θα εξελιχθώ σαν άνθρωπος. Φαντάζομαι ότι θα το αισθάνομαι πάντα αυτό και αν σταματήσω να το αισθάνομαι ίσως θα έχει έρθει και η στιγμή να σταματήσω να παίζω. Αλλά δε το νομίζω, γιατί είναι κάτι ζωντανό που αλλάζει όσο μεγαλώνεις, σε σχέση με τις εμπειρίες σου, το πώς εξελίσσεσαι, το πού θέλεις να πας, τι σε αντιπροσωπεύει, τι είναι αυτό που ζητάς όσο μεγαλώνεις.