Το ξημέρωμα της δεκαετίας του 90' βρήκε το rock σε μια κατάσταση στασιμότητας. Το acid house και οι ήχοι του madchester είχαν βάλει τις κιθάρες στη ναφθαλίνη, τα indie γκρουπ της εποχής αδυνατούσαν να κρατήσουν το ενδιαφέρον σου για πάνω πάνω από μερικά δευτερόλεπτα και τα highlights εκείνων των χρόνων ήταν κυκλοφορίες δοκιμασμένων ονομάτων όπως των Sonic Youth, του Nick Cave, των Jesus and Mary Chain και μερικών άλλων. Εγώ προσωπικά, από το 1988 το είχα ρίξει στη jazz και περίμενα πότε θα βγάλει καινούργιο δίσκο κάποιο από τα αγαπημένα μου συγκροτήματα. Για παράδειγμα, το δικό μου highlight του 1991 ήταν μια περιοδεία του Neil Young που είχε πάρει μαζί του για support τους Sonic Youth και τους Social Distortion (περισσότερα για αυτή την τουρνέ σε κάποιο άλλο από τα Rock 'n' Roll Stories). Κατά τα άλλα, τίποτα, nothing, nada, zilch, κι εγώ να κυνηγάω επανεκδόσεις δίσκων του Dexter Gordon και του Mingus και συναυλίες του Dwight Yoakam, που τότε ήταν πιο ροκ από δέκα λεωφορεία γεμάτα με σπυριάρικα εγγλεζάκια που κρατούσαν κιθάρες.
Εκείνο το διάστημα ήμουν διευθυντής σε ένα δισκοπωλείο που ανήκε σε μια αλυσίδα που λεγόταν Sound Warehouse και είχε 150 καταστήματα σε δέκα πολιτείες της Αμερικής. Ήταν εποχές αφθονίας τότε, οι καταναλωτές αντικαθιστούσαν σαν μουρλοί τα βινύλιά τους με CD και οι δισκογραφικές εταιρείες έδεναν τους σκύλους με λουκάνικα. Τα δισκοπωλεία ήταν γεμάτα κάθε μέρα, οι τζίροι βαρβάτοι, και οι δισκογραφικές έκαναν το παν για να ευχαριστήσουν τα καταστήματα και το προσωπικό τους. Συνηθιζόταν τότε να έχουμε συνεδριάσεις των διευθυντών των καταστημάτων της περιφέρειάς μας κάθε δεκαπέντε μέρες. Στην περιφέρειά μας υπήρχαν 26 καταστήματα. Σπόνσορες σε εκείνες τις συνεδριάσεις ήταν, ποιοι άλλοι, οι δισκογραφικές. Κάθε δύο εβδομάδες λοιπόν, κάποια δισκογραφική έκλεινε ένα εστιατόριο για το μεσημέρι και αφού κάναμε το meeting μας, μας τάιζε, μας πότιζε, μας έδινε όλες τις καινούργιες κυκλοφορίες και μας παρουσίαζε τους δίσκους που θεωρούσε ότι έπρεπε να προωθήσουμε περισσότερο.
Ήταν Οκτώβριος του '91 λοιπόν και, business as usual, ήμασταν όλοι μαζεμένοι σε κάποιο μεξικάνικο εστιατόριο και ύστερα από το meeting, τις μάσες και τις μαργαρίτες, ήρθε η ώρα για την παρουσίαση των νέων κυκλοφοριών, μια διαδικασία που συνήθως ήταν πιο βαρετή και από συναυλία των Massive Attack, καθώς οι παρουσιάσεις συνήθως αφορούσαν mainstream ονόματα και pop σαχλαμάρες. Όλοι σχεδόν οι διευθυντές των Sound Warehouse της περιοχής ήταν σκληροπυρηνικοί παλιοροκάδες, πιστά αφοσιωμένοι στο δωδεκάθεο που περιλάμβανε τους Skynyrd, τους Zeppelin και τον Stevie Ray Vaughan (Τέξας γαρ), και οτιδήποτε άλλο, συμπεριλαμβανομένου και του νέου (τότε) rock των Sonic Youth π.χ., τους άφηνε από παγερά αδιάφορους έως και χλευαστικούς.
Έτσι λοιπόν, όταν ο τοπικός υποδιευθυντής πωλήσεων της Geffen σηκώθηκε για να παρουσιάσει τα νέα προϊόντα, 26 ζευγάρια γλαρωμένα μάτια τον κοίταξαν με την απάθεια τηλεθεατή των reality. Αφού μας έκανε να χασμουρηθούμε με τις νέες κυκλοφορίες των αστέρων, στο τέλος μας είπε: ''Και τώρα έχουμε κάτι διαφορετικό. Είναι μια καινούργια μπάντα και πιστεύουμε ότι θα κάνει αίσθηση. Θα κυκλοφορήσουμε ένα σινγκλ που έχουμε την πεποίθηση ότι θα πουλήσει 250.000 κόπιες....'' Φυσικά όλα αυτά τα είχαμε ξανακούσει. Κάθε μήνα, μια νέα μπάντα ή ένας νέος τραγουδιστής παρουσιαζόταν από τις εταιρείες ως οι νέοι τάδε, ή ο νέος δείνα. Και φυσικά ήταν όλα σαν ξαναζεσταμένη σούπα, σαν προχθεσινή εφημερίδα... "Το γκρουπ λέγεται Nirvana και το τραγούδι ''Smells Like Teen Spirit''.''
Και μα τον Elvis, τη στιγμή που το πρώτο riff ξεπετάχτηκε από τα ηχεία σαν ροτβάιλερ έτοιμο να σου ξεσκίσει το λαιμό και η εισαγωγή έσκασε σαν δυναμίτης, κάτι άλλαξε μέσα στην αίθουσα. Τα γλαρωμένα βλέμματα άστραψαν, τα μυαλά φάνηκαν να βγαίνουν από λήθαργο, τα αυτιά τεντώθηκαν. Εγώ προσωπικά ένιωσα όπως σχεδόν είχα νιώσει όταν πρωτοάκουσα τους Sex Pistols: σαν να ερχόταν κάτι τόσο δυνατό, τόσο αληθινό, τόσο επίκαιρο που θα αντικαθιστούσε οτιδήποτε υπήρχε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Και με τσαμπουκά. Η ορμή ήταν τέτοια που μόνο αν ήσουν κλινικά νεκρός δε θα μπορούσες να τη νιώσεις. Κοίταξα γύρω μου και είδα τους μπαρουτοκαπνισμένους μάνατζερ να νιώθουν κάτι, είδα τα πόδια τους να χτυπούν ρυθμικά το πάτωμα, τους είδα να συγκινούνται από κάτι που δεν ανήκε στη σφαίρα του "κλασικού'', του χιλιοακουσμένου, του "ιερού''. Αυτό το καταραμένο πράγμα που ακούγαμε ήταν κάτι καινούργιο, ταυτόχρονα όμως πατούσε στην οργή του punk, στο δυναμισμό του καθαρόαιμου rock 'n' roll, και οι τύποι που παίζανε ξέρανε να χειρίζονται καλά τα όργανά τους. Με απλά λόγια, ήταν κάτι που μας άγγιξε.
Η πρώτη ακρόαση του "Smells Like Teen Spirit'' ήταν μια από εκείνες τις σπάνιες στιγμές επιφώτισης. Όλοι καταλάβαμε ότι εκείνο το πράγμα ήταν κάτι που θα έκανε αίσθηση. Όχι ότι θα πουλούσε με την τυπική έννοια του καινούργιου δίσκου της Madonna π.χ., αλλά νιώσαμε ότι ήταν κάτι που θα έμενε, θα διαρκούσε, θα άγγιζε κόσμο πέρα από την καταναλωτική του αξία. Κάτι που κάποια μέρα θα μπορούσες να το βάλεις στη δισκοθήκη σου δίπλα στα ιερά τέρατα. Κάτι που αν ήσουν teenager και το άκουγες, μπορούσε κάλλιστα να σου άλλαζε τη ζωή.
Παρεμπιπτόντως, για όσους δεν το γνωρίζουν, Teen Spirit είναι μια μάρκα αποσμητικού που απευθύνεται σε νέους. Οπότε καταλαβαίνετε ότι ο τίτλος του τραγουδιού είναι ένα πολύ έξυπνο λογοπαίγνιο....
(Συνεχίζεται την επόμενη εβδομάδα)
Εκείνο το διάστημα ήμουν διευθυντής σε ένα δισκοπωλείο που ανήκε σε μια αλυσίδα που λεγόταν Sound Warehouse και είχε 150 καταστήματα σε δέκα πολιτείες της Αμερικής. Ήταν εποχές αφθονίας τότε, οι καταναλωτές αντικαθιστούσαν σαν μουρλοί τα βινύλιά τους με CD και οι δισκογραφικές εταιρείες έδεναν τους σκύλους με λουκάνικα. Τα δισκοπωλεία ήταν γεμάτα κάθε μέρα, οι τζίροι βαρβάτοι, και οι δισκογραφικές έκαναν το παν για να ευχαριστήσουν τα καταστήματα και το προσωπικό τους. Συνηθιζόταν τότε να έχουμε συνεδριάσεις των διευθυντών των καταστημάτων της περιφέρειάς μας κάθε δεκαπέντε μέρες. Στην περιφέρειά μας υπήρχαν 26 καταστήματα. Σπόνσορες σε εκείνες τις συνεδριάσεις ήταν, ποιοι άλλοι, οι δισκογραφικές. Κάθε δύο εβδομάδες λοιπόν, κάποια δισκογραφική έκλεινε ένα εστιατόριο για το μεσημέρι και αφού κάναμε το meeting μας, μας τάιζε, μας πότιζε, μας έδινε όλες τις καινούργιες κυκλοφορίες και μας παρουσίαζε τους δίσκους που θεωρούσε ότι έπρεπε να προωθήσουμε περισσότερο.
Ήταν Οκτώβριος του '91 λοιπόν και, business as usual, ήμασταν όλοι μαζεμένοι σε κάποιο μεξικάνικο εστιατόριο και ύστερα από το meeting, τις μάσες και τις μαργαρίτες, ήρθε η ώρα για την παρουσίαση των νέων κυκλοφοριών, μια διαδικασία που συνήθως ήταν πιο βαρετή και από συναυλία των Massive Attack, καθώς οι παρουσιάσεις συνήθως αφορούσαν mainstream ονόματα και pop σαχλαμάρες. Όλοι σχεδόν οι διευθυντές των Sound Warehouse της περιοχής ήταν σκληροπυρηνικοί παλιοροκάδες, πιστά αφοσιωμένοι στο δωδεκάθεο που περιλάμβανε τους Skynyrd, τους Zeppelin και τον Stevie Ray Vaughan (Τέξας γαρ), και οτιδήποτε άλλο, συμπεριλαμβανομένου και του νέου (τότε) rock των Sonic Youth π.χ., τους άφηνε από παγερά αδιάφορους έως και χλευαστικούς. Έτσι λοιπόν, όταν ο τοπικός υποδιευθυντής πωλήσεων της Geffen σηκώθηκε για να παρουσιάσει τα νέα προϊόντα, 26 ζευγάρια γλαρωμένα μάτια τον κοίταξαν με την απάθεια τηλεθεατή των reality. Αφού μας έκανε να χασμουρηθούμε με τις νέες κυκλοφορίες των αστέρων, στο τέλος μας είπε: ''Και τώρα έχουμε κάτι διαφορετικό. Είναι μια καινούργια μπάντα και πιστεύουμε ότι θα κάνει αίσθηση. Θα κυκλοφορήσουμε ένα σινγκλ που έχουμε την πεποίθηση ότι θα πουλήσει 250.000 κόπιες....'' Φυσικά όλα αυτά τα είχαμε ξανακούσει. Κάθε μήνα, μια νέα μπάντα ή ένας νέος τραγουδιστής παρουσιαζόταν από τις εταιρείες ως οι νέοι τάδε, ή ο νέος δείνα. Και φυσικά ήταν όλα σαν ξαναζεσταμένη σούπα, σαν προχθεσινή εφημερίδα... "Το γκρουπ λέγεται Nirvana και το τραγούδι ''Smells Like Teen Spirit''.''
Και μα τον Elvis, τη στιγμή που το πρώτο riff ξεπετάχτηκε από τα ηχεία σαν ροτβάιλερ έτοιμο να σου ξεσκίσει το λαιμό και η εισαγωγή έσκασε σαν δυναμίτης, κάτι άλλαξε μέσα στην αίθουσα. Τα γλαρωμένα βλέμματα άστραψαν, τα μυαλά φάνηκαν να βγαίνουν από λήθαργο, τα αυτιά τεντώθηκαν. Εγώ προσωπικά ένιωσα όπως σχεδόν είχα νιώσει όταν πρωτοάκουσα τους Sex Pistols: σαν να ερχόταν κάτι τόσο δυνατό, τόσο αληθινό, τόσο επίκαιρο που θα αντικαθιστούσε οτιδήποτε υπήρχε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Και με τσαμπουκά. Η ορμή ήταν τέτοια που μόνο αν ήσουν κλινικά νεκρός δε θα μπορούσες να τη νιώσεις. Κοίταξα γύρω μου και είδα τους μπαρουτοκαπνισμένους μάνατζερ να νιώθουν κάτι, είδα τα πόδια τους να χτυπούν ρυθμικά το πάτωμα, τους είδα να συγκινούνται από κάτι που δεν ανήκε στη σφαίρα του "κλασικού'', του χιλιοακουσμένου, του "ιερού''. Αυτό το καταραμένο πράγμα που ακούγαμε ήταν κάτι καινούργιο, ταυτόχρονα όμως πατούσε στην οργή του punk, στο δυναμισμό του καθαρόαιμου rock 'n' roll, και οι τύποι που παίζανε ξέρανε να χειρίζονται καλά τα όργανά τους. Με απλά λόγια, ήταν κάτι που μας άγγιξε.
Η πρώτη ακρόαση του "Smells Like Teen Spirit'' ήταν μια από εκείνες τις σπάνιες στιγμές επιφώτισης. Όλοι καταλάβαμε ότι εκείνο το πράγμα ήταν κάτι που θα έκανε αίσθηση. Όχι ότι θα πουλούσε με την τυπική έννοια του καινούργιου δίσκου της Madonna π.χ., αλλά νιώσαμε ότι ήταν κάτι που θα έμενε, θα διαρκούσε, θα άγγιζε κόσμο πέρα από την καταναλωτική του αξία. Κάτι που κάποια μέρα θα μπορούσες να το βάλεις στη δισκοθήκη σου δίπλα στα ιερά τέρατα. Κάτι που αν ήσουν teenager και το άκουγες, μπορούσε κάλλιστα να σου άλλαζε τη ζωή.
Παρεμπιπτόντως, για όσους δεν το γνωρίζουν, Teen Spirit είναι μια μάρκα αποσμητικού που απευθύνεται σε νέους. Οπότε καταλαβαίνετε ότι ο τίτλος του τραγουδιού είναι ένα πολύ έξυπνο λογοπαίγνιο....
(Συνεχίζεται την επόμενη εβδομάδα)