«Εκκλησιάζουσες» περιοδεύουσες

Ο Αριστοφάνης θεωρείται ο σπουδαιότερος κωμωδιογράφος όλων των εποχών απ' όταν το θεατρικό είδος της κωμωδίας εμφανίστηκε στην Αρχαία Ελλάδα μέσω των μεγάλων θεατρικών αγώνων. Μόνο έντεκα από τα σαράντα τέσσερα συνολικά έργα του σπουδαίου ποιητή έχουν διασωθεί στις μέρες μας αποτελώντας σημαντικά κληροδοτήματα της παγκόσμιας τέχνης, ενώ κορυφαία δημιουργήματα άλλων μεγάλων κωμωδιογράφων έχουν καταστραφεί με το πέρασμα του χρόνου. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Αριστοφάνης είχε μια νίκη στα Μεγάλα Διονύσια και τέσσερις νίκες στα Λήναια, όταν ποιητές όπως ο Κράτινος, ο Εύπολης και ο Τηλεκλείδης είχαν σαφώς περισσότερες, ενώ ο παλαιότερος εξ αυτών Μάγνητας είχε έντεκα νίκες στα Μεγάλα Διονύσια!

Η αρχαία κωμωδία, όπως παρουσιάζεται από τα σωζώμενα έργα του Αριστοφάνη, καταπιάνεται με τη διακωμώδηση των δημοσίων πραγμάτων, οπότε η πολιτική σάτυρα δε θα μπορούσε να λείπει από τις «Εκκλησιάζουσες». Οι «Εκκλησιάζουσες» παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά την περίοδο της «Μέσης Κωμωδίας» κατά τον 4ο αιώνα, όπου θεωρείται και η περίοδος ακμής της αρχαίας κωμωδίας. Το έργο αναφέρεται στα χρόνια μετά την ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο που σηματοδοτεί το τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας. Ανέχεια και παρακμή επικρατεί στην πόλη, ενώ ανθίζει η δημαγωγία και μάλιστα ο Αριστοφάνης δίνει ιδιαίτερο βάρος στην κριτική έναντι των δημαγωγών.

Στις «Εκκλησιάζουσες» εισάγεται για πρώτη φορά η ιδέα του φεμινισμού, ενώ παράλληλα γίνεται αναφορά στην κοινοκτημοσύνη των αγαθών, υλικών και άυλων μέσα από την ευφάνταση ιδέα των γυναικών της πόλης να ντυθούν άντρες και αποκτώντας δικαίωμα λόγου στην Εκκλησία του δήμου να δώσουν στις ίδιες τις γυναίκες την πολιτική εξουσία.

Η παράσταση διατηρώντας την δομή και τον λαϊκό χαρακτήρα της αρχαίας κωμωδίας, εμφανίζει εξ΄αρχής δυο τυμπανοφόρους να προαναγγέλουν το παράτολμο εγχείρημα των γυναικών κατατοπίζοντας έμμεσα το κοινό. Η ιστορία ξεκινά με έναν νεαρό Αθηναίο (Ιβάν Σβιτάιλο) που παίζει αμέριμνος με ενα καραβάκι σε λιμνάζοντα νερά μέχρι που συναντά τον Έλληνα (Γιώργος Κωνσταντίνου), μορφή που υπερίπταται μεταξύ φανταστικού και πραγματικού, παρελθόντος και μέλλοντος, ο οποίος συμβουλεύει τον νεαρό:

Γίνεται σαφής παραλληλισμός με την κατάτασταση της νεώτερης Ελλάδας και τους κοινούς κινδύνους που ελλοχεύουν με αυτούς της Αθήνας του 4ου π.Χ αιώνα. Ακολουθεί η είσοδος του χορού απο τις παρόδους, δεξιά και αριστερά από τη σκηνή με μια μια τις γυναίκες (υποδυόμενες από άνδρες ηθοποιούς) να αυτοσυστύνονται στις υπόλοιπες. Προερχόμενες από κάθε γωνιά της Ελλάδας, από την Κρήτη ως τη Χειμάρρα και από το Ιόνιο ώς τον Πόντο, φέρουν έκδηλα τα χαρακτηριστικά της πατρίδας τους. Σχεδόν μετά από κάθε είσοδο ακολουθούν, ως σκηνοθετική παρεμβολή, μουσικές και χοροί προς τιμήν του τόπου που αναφέρεται επί σκηνής με ιδιαίτερη έμφαση σε δημοτικά τραγούδια, καλαματιανούς, νησιώτικα, πεντοζάλη μέχρι και πυρρίχιο και με ευδιάκριτους τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς στον παραλλαγμένο στίχο των τραγουδιών που αλλάζει για να ταιριάζει με τη θεματολογία της δράσης. Μάλιστα τα κομμάτια είναι προσαρμοσμένα να θυμίζουν τους φαλλικούς ύμνους της αρχαίας κωμωδίας, διατηρώντας έτσι το πρωτότυπο στοιχείο τους. Εγχείρημα εκ των πραγμάτων δύσκολο που στέφεται όμως με επιτυχία.

Ιδιαίτερη αναφορά δίνεται στην προαναγγελία εισόδου της Μακεδόνισσας γυναίκας ανάμεσα στις άλλες, με τη σημαία της Βεργίνας να προμηνύει τον ερχομό της, σε μια προσπάθεια από τον σκηνοθέτη (Αλέξανδρος Ρήγας) 

να περάσει το δικό του πολιτικό μήνυμα, άσχετα αν αυτό ξεφεύγει από τον χαρακτήρα του κειμένου του Αριστοφάνη. Άλλες φορές τα χορικά άσματα των γυναικών μοιάζουν με καταγγελτικές ωδές συντεθειμένες με σατιρική στιχοποιΐα, ωδές που ισχυροποιούν με τον τόνο τους τις προθέσεις των γυναικών και προοικονομούν έτσι την δράση.

Οι γυναίκες με αρχηγό την Πραξαγόρα (Αντώνης Λουδάρος) υποδύονται τους άντρες και παίρνουν το δρόμο για την Πνύκα. «Κίνησε η Πραξαγόρα στη Βουλή βόμβα να βάλει», τραγουδεί ο χορός.

Η Εκκλησία του Δήμου πείθεται πως είναι σώφρον, αφού τόσες συμφορές έχει επιφέρει η διακυβέρνηση των ανδρών, να δοθεί η διακυβέρνηση στις γυναίκες της πόλης και έτσι αυτές με κεντρικό σύνθημα: «κοινοκτημοσύνη, αδελφοσύνη, πουτανοσύνη» αναλαμβάνουν την εξουσία. Η Πραξαγόρα που διοικεί ως περισσότερο ίση έναντι ίσων εφαρμόζει κοινοκτημοσύνη και στην ερωτική ζωή πράγμα που επιφέρει ανεπίλυτα προβλήματα.

Λίγο πριν τα μέσα της παράστασης η δομή του έργου παραλλάσσεται

για χάριν νεωτερικών στοιχείων, αφού ο χαρακτήρας του Έλληνα, υποδυόμενος από τον Γιώργο Κωνσταντίνου, επιστρέφει επί σκηνής με έναν μακρόσυρτο μονόλογο περί της αδέσμευτης ελληνικής ψυχής και των προτερημάτων που διακατέχουν τους Έλληνες αλλά και των συμφορών που μας βρήκαν ως λαό λόγω των επιλογών μας. «Έτσι όπως φτιάξαμε τον τόπο μας ούτε κατάρτια μείναν ούτε πανιά», λέει ο ηθοποιός. Ένας λόγος ο οποίος συνοδεύεται απο το ζειμπέκικο του Ιβάν Ζβιτάιλο. Αν μη τι άλλο πρόκειται για μια όμορφα δομημένη σκηνή, η οποία όμως δε ταιριάζει με τη ροή της παράστασης έως εκείνο το σημείο και ανακόπτει τη θεατρική σύμβαση.

Το έργο κορυφώνεται ως μια σουρεαλιστική πολιτική σάτιρα. Ύστερα από την εξ΄ολοκλήρου αλλαγή της αθηναϊκής δημοκρατίας τα υποκείμενα παρουσιάζονται συγχυσμένα από τα νεα ήθη, καταδεικνύοντας τις συνέπειες της δημαγωγίας και της πολιτικής της πειθούς. 

«Πες τους ενα ψέμα αρκεί να φαίνεται καινούργιο».

Οι εριστικές αντιλογίες και αντεγκλήσεις δίνουν και παίρνουν λόγω της ταραχής που έχει επιφέρει η νέα κατάσταση με κύριο μοχλό αντιλογίας την πεθερά της Πραξαγόρας, Μελπομένη (Σοφία Μουτίδου). Η επαναστάτρια Πραξαγόρα τα βρίσκει σκούρα απέναντι στο αθηναϊκο πλήθος. Ο Αριστοφάνης τελικώς καταδεικνύει τη κοινή φύση των ανθρώπων, η οποία διαβρώνεται από την εξουσία.

Αντί επιλόγου, πρόκειται για μια αρκετά καλή παράσταση, που σέβεται το αρχαίο κείμενο και πρωτοτυπεί με τα τραγούδια της. Ίσως χάνει τη συνοχή της με την επιλογή του μονόλογου του εξαιρετικού κατά τα άλλα Γιώργου Κωνσταντίνου, ενός μονολόγου που απλά δε φαίνεται να έχει θέση σε ένα Αριστοφανικό κείμενο. Μάλιστα με το τέλος της εν λόγω πράξης,

η οποία σηματοδότησε και τη λήξη του πρώτου μισού της παράστασης, αρκετοί θεατές άρχισαν να φεύγουν, πιστεύοντας πως η παράσταση τελείωσε.

Επίσης, σε μια κατα τα άλλα άρτια παράσταση δε χρειαζόταν τόσο μεγάλο δεύτερο μέρος, το οποίο δε τραβούσε το ενδιαφέρον του θεατή όσο το πρώτο όπου παρακολουθούσες τη πλοκή και τη δράση απόλυτα προσηλωμένος. Παράλληλα, το έργο διακρίνεται για τον πολυμελή και ταλαντούχο θίασο του, όπου οι είκοσι και πλέον ηθοποιοί προσέφεραν ένα αρκετά αισθητικό και άρτιο αποτέλεσμα ως σύνολο, με κορυφαίους ίσως τον Αντώνη Λουδάρο και τη Σοφία Μουτίδου, χωρίς να σημαίνει οτι οι Δημήτρης Σταρόβας, Ησαϊας Ματιάμπα και οι υπόλοιποι δε ήταν απολαυστικοί. Είχε όμορφες χορογραφίες επιμελημένες από τον Ιβάν Σβιτάιλο, παρουσία Κρητικών και Ποντιακών χορευτών, αλλά και ένα ταιριαστό και ατμοσφαιρικό σκηνικό που προσιδίαζε σε αρχαιοελληνικό ναό. Επιπλέον, οι ενδυμασίες ήταν λιτές αλλά αρμονικές, με τους ηθοποιούς να φοράνε χιτώνες δωρικού ρυθμού, όπου ο καθέ χιτώνας ξεχώριζε χρωματικά από τον άλλον, κλείνοντας ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. Αν μη τι άλλο οι «Εκκλησιάζουσες» είναι μια πολύ όμορφη παράσταση για το φετινό καλοκαίρι, που κάνει περιοδεία σε όλη την Ελλάδα.

Συντελεστές Παράστασης

Μετάφραση Πολύβιος: Δημητρακόπουλος
Διασκευή / Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ρήγας
Φωτισμοί: Θέμης Μερτύρης
Σκηνικά: Γιάννης Σπανόπουλος
Κοστούμια: Έβελιν Σιούπη
Μουσική: Διδασκαλία Λία Βίσσυ
Χορογραφίες: Ιβάν Σβιτάιλο
Ενορχήστρωση: Τραγουδιών Αποστόλης Στίκας
Κομμώσεις: Τρύφωνας Σαμάρας by Bergmann Kord
Κοσμήματα: Viki ‘s Workshop by Viki Dasouki
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αγνή Χιώτη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αναστασία Μανιάτη
Φωτογραφίες παράστασης: Τζοάννα Βρακά
Βοηθός χορογράφου: Παλούκη Αρετή
Τα τραγούδια της παράστασης είναι βασισμένα στην ελληνική δημοτική μουσική παράδοση.

Διανομή: Αντώνης Λουδάρος, Μελέτης Ηλίας, Δημήτρης Σταρόβας, Σοφία Μουτίδου, Ησαΐας Ματιάμπα, Χάρης Γρηγορόπουλος, Ιβάν Σβιτάιλο, Γιάννης Κρητικός, Τάκης Βαμβακίδης, Κωνσταντίνος Ζαμπάρας, Θανάσης Πατριαρχέας, Γιώργος Κωνσταντίνου.

Συμμετέχουν: Μάριος Δερβιτσιώτης, Δημήτρης Διακοσάββας, Τιμόθεος Θάνος, Γιώργος Καρατζιώτης, Γιάννης Κουκουράκης, Αστέρης Κρικώνης, Δημήτρης Κρίτας, Γιώργος Μπανταδάκης, Μάρκος Μπούγιας, Στέφανος Οικονόμου, Δημήτρης Παπαδάτος, Βασίλης Παπαδημητρίου, Βασίλης Παπαδόπουλος, Θανάσης Τούμπουλης, Δημήτρης Τσέλιος, Γιώργος Φλωράτος.

Σχετικό θέμα

Συνεντεύξεις

«Ευτυχώς τα παιδιά της Ελευσίνας παίζουν ακόμα βόλους»: μια συνέντευξη με το σκηνοθέτη Χρήστο Δήμα