Tο 2004, o Juan Mayorga γράφει το έργο που θα τον καθιστούσε ευρέως γνωστό στο αγγλόφωνο κοινό. Το θεατρικό του «Ο δρόμος για τον Ουρανό» ή “Himmelweg” αναφέρεται στο πραγματικό ιστορικό γεγονός της επίσκεψης εκπροσώπων τoυ Ερυθρού Σταυρού στο στρατόπεδο Τερεζίν, λίγο έξω από την Πράγα κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, προκειμένου να ελέγξουν τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων. Στήνεται λοιπόν ένα σκηνικό, μιας «φυσιολογικής» εικόνας του στρατοπέδου, όπου όλα κυλούν ήρεμα και κανονικά, με σκοπό την εξαπάτηση των επιθεωρητών, κάτι που τελικά κι επιτυγχάνεται. Τρία πρόσωπα απαρτίζουν το έργο, ένας επιθεωρητής, ο Γερμανός αξιωματικός κι ένας Εβραίος. Τρία πρόσωπα, εγκλωβισμένα αέναα στο χρόνο.
Ο επιθεωρητής του Θανάση Δήμου, έχει ένα πολύ δύσκολο έργο να φέρει εις πέρας. Είναι εκείνος ο ρόλος που μας φέρνει σε επαφή με το έργο. Ένας ταχύς μονόλογος, με διαρκείς εναλλαγές συναισθημάτων, που διαρκεί πολύ και θέλει ιδιαίτερη προσοχή για να μην κουράσει. Κι ενώ είναι ένας ρόλος δουλεμένος, δεν καταφέρνει τελικά να σε κρατήσει στο κάθισμα, με εκείνον τον τρόπο, που να μην αισθάνεσαι το κορμί σου βαρύ. Σε συνδυασμό μάλιστα με τα εξαντλητικά βίντεο που ακολουθούν το μονόλογο, τα πρώτα βήματα της παράστασης είναι δύσκολα.
Ο Νίκος Ψαράς, είναι για ακόμη μία φορά εκείνος που έρχεται στο παρά πέντε, μην πω στις καθυστερήσεις, για να σώσει την παράσταση. Έχει βέβαια όλο το χρόνο και το χώρο που χρειάζεται για να ξεδιπλώσει όλες τις αρετές του. Θα πρέπει να σημειώσω, πως σε όσες παραστάσεις τον έχω δει, τα τελευταία χρόνια, είναι εκείνος ο ηθοποιός που ξεχωρίζει. Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί, ακόμη και στις πιο θεατράλε στιγμές του, είναι τόσο ώριμα κι ήρεμα δοσμένα, που πραγματικά νοιώθω πως θα ήθελα να γνωρίσω και τον άνθρωπο πίσω από τους ρόλους. Μου δίνει την αίσθηση πως είναι ένας απόλυτα ισορροπημένος άνθρωπος, που γνωρίζει το όποιο ταλέντο έχει και το δουλεύει και το εξελίσσει συνεχώς. Χωρίς φανφάρες, χωρίς πολλά πολλά φώτα στραμμένα πάνω του. Ο μορφωμένος Γερμανός αξιωματικός του, εκείνος που αναλαμβάνει από το Βερολίνο να ενορχηστρώσει το «θεατρικό», έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που καταλαβαίνουμε από το κείμενο. Έχει τη γνώση, την τρέλα, την υπεροψία, την αλαζονεία, την απόλυτη δύναμη κι αδυναμία. Είναι με το ένα πόδι στην ευγένεια και στην καλλιέργεια και με το άλλο στη σκληρότητα και στη βία. Φωνάζει τα πρώτα, προσπαθεί να κρύψει τα δεύτερα.
Το “Himmelweg”, ή αλλιώς «Ο δρόμος για τον Ουρανό», είναι μια σοβαρή και έντιμη παράσταση, που όλα λειτουργούν ρολόι, ηθοποιοί (με τα ερμηνευτικά πάνω και κάτω τους), η μουσική της Violet Louise, το λιτό σκηνικό της Έυα Νάθενα, τα κουστούμια της Εβελίνας Δαρζέντα, τα video του Άγγελου Παπαδόπουλου, οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου, η κίνηση της Φαίδρας Σούτου. Όλα λειτουργούν ρολόι, όπως έπρεπε να λειτουργήσουν στο στρατόπεδο, για να εξαπατηθεί ο επιθεωρητής του Ερυθρού Σταυρού.
Όμως, όπως και τότε, σαν κάτι να λείπει από τη συγκεκριμένη παράσταση. Η έλλειψη ρυθμού και ψυχής είναι σοβαρά ζητήματα που σε συνδυασμό με κάποιες στιγμές βομβαρδισμού πληροφορίας, είτε μέσω της υπερβολικής χρήσης video είτε μέσω μακροσκελών μονολόγων, μπορούν να αποσυντονίσουν και να απομακρύνουν τον θεατή.
Είναι μια δύσκολη παράσταση. Θέλει το χρόνο της. Δεν θα την πρότεινα εύκολα σε κάποιον φίλο, ούτε όμως θα τον απέτρεπα να τη δει. Σίγουρα όμως αν πας, δε θα νοιώσεις εξαπατημένος αν τη δεις.
Αν και πρόκειται για μια καλοδουλεμένη παράσταση, αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει κάποιος να παραβλέψει, αποτυγχάνει νομίζω να πετύχει το σκοπό της. Η παράσταση μάλιστα ξεκινάει με αυτό στο νου, με έναν μεγάλης διάρκειας μονόλογο, του επιθεωρητή του Ερυθρού Σταυρού, κάνοντας μια ταχύτατη και νευρωτική σύνοψη των γεγονότων.
Μας βάζει όλους δηλαδή, ή αυτό θα έπρεπε, στη θέση του επιθεωρητή. Με αυτόν τον τρόπο, ο επιθεωρητής είμαστε εμείς. Τι θα κάναμε στη θέση του, αν θα βλέπαμε ότι έπρεπε να έχουμε δει, πόση σημασία δίνουμε σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει γύρω μας; Kι όχι σε σκιασμένες, στρεβλές αλλά κι ανώδυνες εικόνες που σκοπό έχουν να μας παραπλανήσουν ή απλά έτσι είναι.Μάλιστα ο σημερινός κόσμος, είναι φτιαγμένος ακριβώς από αυτά τα τόσο καλοσκηνοθετημένα υλικά. Δίπλα μας ακριβώς, μπορεί κάποιος να πεθαίνει στην πείνα, αλλά εμείς δεν απλώνουμε το χέρι μας να του δώσουμε φαγητό. Μας είναι πολύ πιο εύκολο, να τρέξουμε το γύρο της Αθήνας, για τη στήριξη των φτωχών, πεινασμένων, άρρωστων, αδικημένων και να βγάλουμε τις χαρούμενες selfie μας. Το χέρι μας δεν αγγίζει το λεκιασμένο χέρι του διπλανού μας, αλλά υποκρίνεται πως το κάνει.
Ο Νίκος Ψαράς, είναι για ακόμη μία φορά εκείνος που έρχεται στο παρά πέντε, μην πω στις καθυστερήσεις, για να σώσει την παράσταση. Έχει βέβαια όλο το χρόνο και το χώρο που χρειάζεται για να ξεδιπλώσει όλες τις αρετές του. Θα πρέπει να σημειώσω, πως σε όσες παραστάσεις τον έχω δει, τα τελευταία χρόνια, είναι εκείνος ο ηθοποιός που ξεχωρίζει. Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί, ακόμη και στις πιο θεατράλε στιγμές του, είναι τόσο ώριμα κι ήρεμα δοσμένα, που πραγματικά νοιώθω πως θα ήθελα να γνωρίσω και τον άνθρωπο πίσω από τους ρόλους. Μου δίνει την αίσθηση πως είναι ένας απόλυτα ισορροπημένος άνθρωπος, που γνωρίζει το όποιο ταλέντο έχει και το δουλεύει και το εξελίσσει συνεχώς. Χωρίς φανφάρες, χωρίς πολλά πολλά φώτα στραμμένα πάνω του. Ο μορφωμένος Γερμανός αξιωματικός του, εκείνος που αναλαμβάνει από το Βερολίνο να ενορχηστρώσει το «θεατρικό», έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που καταλαβαίνουμε από το κείμενο. Έχει τη γνώση, την τρέλα, την υπεροψία, την αλαζονεία, την απόλυτη δύναμη κι αδυναμία. Είναι με το ένα πόδι στην ευγένεια και στην καλλιέργεια και με το άλλο στη σκληρότητα και στη βία. Φωνάζει τα πρώτα, προσπαθεί να κρύψει τα δεύτερα.
Συνδετικός κρίκος όλων βέβαια, ανθρώπων, καταστάσεων και συναισθημάτων είναι ο Εβραίος που έχει επιλεχθεί, ως ο ενδιάμεσος, ο μεταφραστής των θέλω της διοίκησης, αυτός που θα προσπαθήσει να ισορροπήσει τους δικούς του ανθρώπους να φέρουν σε πέρας αυτήν την φαρσοκωμωδία. Ο Δημήτρης Παπανικολάου, καταφέρνει σε γενικές γραμμές να ενσαρκώσει ολοκληρωμένα το ρόλο, σωματικά και ψυχικά. Στέκεται μάλιστα, αν όχι ισότιμα, σε ικανοποιητικό βαθμό, δίπλα στο Νίκο Ψαρά. Ο ρόλος του είναι επίσης πολυσύνθετος και φέρει πολλές εναλλαγές συναισθημάτων που πρέπει οπωσδήποτε να σωματοποιηθούν. Έχει κάνει καλή δουλειά.
Ούτε κατά τη διάρκεια της παράστασης, ούτε το ίδιο βράδυ, μετά το τέλος, ούτε και 2-3 μέρες μετά, δεν έχω καταφέρει να τοποθετήσω την παράσταση. Όπως προείπα, φαίνεται πως υπάρχει όραμα, πως υπάρχει δουλειά από πίσω, αλλά κι ικανότητες. Κι όμως δεν έχουν λειτουργήσει όλα όπως θα έπρεπε, με αποτέλεσμα όλα να είναι κάπου στη μέση. Έχει ενδιαφέρον, αλλά κουράζει. Τα βίντεο στην πρώτη τους χρήση, σε φτάνουν στα όρια με τη διάρκεια τους, όμως στο τέλος έχεις δει πράγματα, που διαφορετικά δε θα έβλεπες. Η επανάληψη της ίδιας ιστορίας, άλλοτε γοργά, όπως στον αρχικό μονόλογο του επιθεωρητή, άλλοτε πιο αργά, άλλοτε με λεπτομέρειες κι άλλοτε αποσπασματικά, δεν ικανοποιεί σε όλες τις παραλλαγές, κι ούτε μπορεί πάντα να πετύχει το ζητούμενο. Δεν εκβιάζεται το συναίσθημα, μάλιστα σε ανάλογου περιεχομένου και βαρύτητας παραστάσεις, είναι μία τακτική που συνηθίζεται, κάτι που ορθά αποφεύγει η σκηνοθέτης Έλενα Καρακούλη. Μέχρι βέβαια την ατυχή στιγμή της εμφάνισης του μικρού κοριτσιού, στο κλείσιμο του έργου, που απότομα παίρνει πίσω αυτήν τη συνθήκη.
Όμως, όπως και τότε, σαν κάτι να λείπει από τη συγκεκριμένη παράσταση. Η έλλειψη ρυθμού και ψυχής είναι σοβαρά ζητήματα που σε συνδυασμό με κάποιες στιγμές βομβαρδισμού πληροφορίας, είτε μέσω της υπερβολικής χρήσης video είτε μέσω μακροσκελών μονολόγων, μπορούν να αποσυντονίσουν και να απομακρύνουν τον θεατή.
Είναι μια δύσκολη παράσταση. Θέλει το χρόνο της. Δεν θα την πρότεινα εύκολα σε κάποιον φίλο, ούτε όμως θα τον απέτρεπα να τη δει. Σίγουρα όμως αν πας, δε θα νοιώσεις εξαπατημένος αν τη δεις.
Συντελεστές Παράστασης
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Έλενα Καρακούλη
Εικαστική σύλληψη και επιμέλεια: Εύα Νάθενα
Συνεργάτιδα σκηνογράφος-ενδυματολόγος: Εβελίνα Δαρζέντα
Επιμέλεια κίνησης: Φαίδρα Σούτου
Πρωτότυπη μουσική - Μουσική επιμέλεια: Violet Louise
Βίντεο: Άγγελος Παπαδόπουλος
Σχεδιασμός φωτισμών: Nίκος Βλασόπουλος
Μακιγιάζ: Κατερίνα Μιχαλούτσου
Φωτογραφίες παράστασης: Δομνίκη Μητροπούλου
Φωτογραφία αφίσας: Ελίνα Γιουνανλή
Παίζουν οι: Νίκος Ψαρράς, Δημήτρης Παπανικολάου, Θανάσης Δήμου, Βερονίκη Στογιαννίδου / Δανάη Hoffmann