Από τότε που εκδόθηκε το βιβλίο μου για το «Πολιτικό τραγούδι στην Ελλάδα (1974 – 2002)» (εκδόσεις Fagotto Books) τόσο σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις με φίλους, όσο και στις λιγοστές συνεντεύξεις που έδωσα, με ρωτούν αν υπάρχει πολιτικό τραγούδι σήμερα. Οι περισσότεροι εκ των ερωτώντων αναμένουν μια κλισέ απάντηση (νεογερίστικη), του τύπου: «παλαιότερα ήταν καλύτερα», που μεταφράζεται σε: «δεν υπάρχει πολιτικό τραγούδι σήμερα». Ωστόσο, για μένα, η συγκεκριμένη ερώτηση (και η απάντησή της) προσομοιάζει σε ρητορική. Ο ήλιος θα βγαίνει πάντοτε από την ανατολή, οι αρκούδες (όσο θα υπάρχουν) θα χέζουν πάντα στα δάση και το πολιτικό τραγούδι θα δημιουργείται διαρκώς.Το βασικό ζήτημα του προβληματισμού σχετικά με την ύπαρξη πολιτικού τραγουδιού στις μέρες μας έχει να κάνει με τη (γαμημένη την) συνήθεια – επιτρέψτε μου. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι που αναζητούμε το σημερινό πολιτικό τραγούδι, ψάχνουμε με τρόπους παλιακούς, σε σημεία και πρόσωπα του ένδοξου παρελθόντος και μέσα από συστημικά «κανάλια» διάδοσης της μουσικής. Αν ψάχνεις σήμερα το πολιτικό τραγούδι κάτω από τις φτερούγες μιας ηγετικής φυσιογνωμίας, στο ραδιόφωνο του αυτοκινήτου σου, στις μουσικές σκηνές που αναγράφονται στο Αθηνόραμα και, βέβαια, στην «παραδοσιακή μορφή τραγουδοποιίας», δεν θα το βρεις ποτέ.
Για μένα, προσωπικά, που καταβάλω μεγάλες προσπάθειες να βρίσκω πολιτικά τραγούδια – καθώς ανέκαθεν πίστευα στο σημαντικό ρόλο του τραγουδιού, που ξεπερνά κατά πολύ την απλή διασκέδαση – το συγκεκριμένο είδος ΚΑΙ έχει διαφοροποιηθεί αρκετά σε επίπεδο μορφής και περιεχομένου σε σχέση με τα παλαιότερα «ξαδερφάκια» του, ΚΑΙ ευδοκιμεί μακριά από τα «φώτα» της – όποιας – δημοσιότητας, ΚΑΙ περιφρονεί (κυριολεκτικά και όχι «κουβέντα να γίνεται») το σύστημα ΚΑΙ, τέλος, δίνει δύναμη, κουράγιο, παρηγοριά και υποστήριξη σε ομάδες ανθρώπων αποκλεισμένων ή περιθωριακών από επιλογή.
Σε αυτή τη σειρά άρθρων, θα προσπαθήσω κάθε τόσο – ανάλογα με το χρόνο, το χώρο, τη διάθεση, τη γνώση και την επιστήμη – να σας απαριθμήσω πολιτικά τραγούδια του σήμερα όπως τα αντιλαμβάνομαι ο ίδιος. Θα πηγαίνουμε μπρος και πίσω, σε σημερινά και την αιτιολόγηση (κατά τον γράφοντα) της ένταξής τους στο είδος του πολιτικού τραγουδιού και παλαιότερα με την ιστορία, την λειτουργία, την επεξήγηση και την ένταξή τους στην εποχή που τα γέννησε.
Είμαι βέβαιος, πια, ότι υπάρχει μια ισχυρή (αλαφροΐσκιωτη) μειοψηφία που ενδιαφέρεται για το θέμα εκεί έξω και είναι (είστε, δηλαδή) αυτή που εξολοθρεύει τη ματαίωση που νιώθω που και που για το επάγγελμα και τους κόπους των συναδέλφων μου και εμού του ιδίου, (του μουσικολόγου-ερευνητή-λάτρη του τραγουδιού μας, ντε!).
Και για να μην κλείσουμε έτσι, με ευχολόγια και «ραντεβού», θα σας αναφέρω, ήδη από ετούτο το πρώτο άρθρο, ένα σύγχρονο πολιτικό τραγούδι που αγάπησα από την πρώτη ακρόαση. Πρόκειται για το «Του Νου Η Πονηριά» του Λεωνίδα Μπαλάφα από το δίσκο «Απηλιώτης». Και εξηγούμαι. Ο Μπαλάφας καθίσταται ποικιλοτρόπως πολιτικός με το συγκεκριμένο του τραγούδι. Αρχικά, με τη συγκεκριμένη δουλειά ο Μπαλάφας «γύρισε την πλάτη» στις ευκολίες του και σε όσα, έως τότε, τον είχαν χαρακτηρίσει. Απαρνήθηκε την ταμπέλα που του είχαν φορέσει, εντάσσοντάς τον στην ροκ σκηνή, κυκλοφορώντας ένα δίσκο με ρεμπέτικα (νέα φόρμα για τον ίδιο), διατηρώντας το ροκ χαρακτήρα αλλά επί της ουσίας. Παράλληλα, φρόντισε να «τσαλακώσει» τον ίδιο του τον εαυτό τραγουδώντας «ερασιτεχνικά» χωρίς «φτιασιδώματα». Χύμα, πώς το λένε. Τέλος, έγραψε και έναν (και πολλούς ακόμα) συγκλονιστικό πολιτικό στίχο, που λέει:
«Είν' της καρδιάς η τσιγκουνιά, χειρότερη απ’ της τσέπης
μπορείς τα πάντα να κοιτάς, μα τίποτα δεν βλέπεις».
Γιατί, αν με ρωτάς φίλτατε αναγνώστη, το μέγιστο πολιτικό διακύβευμα της εποχής – αν υποθέσουμε ότι το πολιτειακό έχει λυθεί – είναι ακριβώς αυτό: η πονηριά μας, η παρτάρα μας, η επί πτωμάτων και συναισθημάτων επιβίωσή μας at all cost, που δεν συγκρίνονται πια με τη λύσσα για κερδοφορία. Ζούμε την εποχή που το «επί πτωμάτων» για να πετύχεις επαγγελματικά/οικονομικά, έγινε πταίσμα μπροστά στο «επί πτωμάτων» σκέτο. Διαφωνείς;
Υ.Γ. Οι προσωπικές μου σχέσεις με το Λεωνίδα Μπαλάφα πέρασαν σαράντα κύματα τα τελευταία χρόνια για να καταλήξουν ανύπαρκτες τελικά. Το γεγονός αυτό καθόλου δεν αλλάζει τη γνώμη μου πως είναι ο σημαντικότερος τραγουδοποιός της γενιάς του ΚΑΙ γιατί δεν απολαμβάνει τις ευκολίες του ΚΑΙ γιατί εντοπίζω γονιδιακά χαρακτηριστικά πηγαίας και ατόφιας δημιουργίας στα τραγούδια του. Και βέβαια γιατί είναι ο μόνος, ίσως, που επιμένει να παράγει πολιτικά τραγούδια. Αυτά.
Σχετικό θέμα