Στις 25 Μαΐου 2020 η αστυνομία της Μινεάπολης των ΗΠΑ δολοφόνησε εν ψυχρώ έναν μαύρο πολίτη κατά τη διάρκεια της σύλληψής του για πλαστογραφία. Ένας λευκός αστυνομικός τον πατούσε με το γόνατο στο λαιμό μέχρι να ξεψυχήσει από πνιγμό. Τρεις συνάδελφοί του, μεταξύ τους και ένας με ασιατικές ρίζες, παρακολουθούσαν απαθείς και εμπόδιζαν τους συγκεντρωμένους περαστικούς να επέμβουν. Μέσα σε όλη τη δυστυχία, το περιστατικό ευτυχώς καταγράφηκε σε βίντεο. Δείτε το εδώ με δική σας ευθύνη, καθώς περιέχει πολύ σκληρές σκηνές.
Το όνομα του μαύρου πολίτη που δολοφονήθηκε είναι George Floyd. Δεν ήταν ο πρώτος και δεν θα είναι ο τελευταίος στη μακρά λίστα των ρατσιστικών εγκλημάτων ανά τον κόσμο. Ειδικά οι μαύροι Αμερικανοί, αυτοί που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «Αφροαμερικανούς» για λόγους «πολιτικής ορθότητας», αντιμετωπίζονται ακόμα ως υπάνθρωποι από μερίδα των λευκών καυκάσιων.
Βλέποντας το βίντεο της δολοφονίας του George Floyd, νιώσαμε θυμό και απόγνωση. Δεν μπορούμε να γράψουμε κανένα άρθρο που θα απαλύνει τον πόνο της οικογένειάς του, που θα μεταμορφώσει με μαγικό τρόπο όσους πιστεύουν στα παραμύθια περί λευκής υπεροχής, που θα ξεριζώσει μια για πάντα τον θεσμικό φυλετικό ρατσισμό, ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τον ταξικό ρατσισμό που βρίσκεται στον πυρήνα της κοινωνίας μας. Δυστυχώς δεν μπορούμε. Όμως σκεφτήκαμε ότι μπορούμε να προτείνουμε ταινίες που περιγράφουν με άμεσο και παραστατικό τρόπο ορισμένες από τις εκφάνσεις του ρατσισμού που βιώνει ο μαύρος πληθυσμός στις ΗΠΑ. Και αν πεις ότι δεν μας αφορά, γιατί είναι ΗΠΑ και γιατί είναι μαύροι, κάνεις λάθος. Όπου ΗΠΑ, γράψε Ευρώπη. Και όπου μαύροι, γράψε Εβραίοι, γράψε Ρομά, γράψε μετανάστες. Γράψε Πολωνοί στη Γερμανία, γράψε Αλβανοί στην Ελλάδα.
To Kill A Mockingbird (1962)
Ελληνικός τίτλος: Σκιές και Σιωπή
Σκηνοθεσία: Robert Mulligan
Με τους: Gregory Peck, John Megna, Frank Overton και Rosemary Murphy
Στην Αλαμπάμα του αμερικανικού Νότου ο λευκός δικηγόρος Atticus Finch αναλαμβάνει την υπεράσπιση ενός φτωχού μαύρου που κατηγορείται για τον βιασμό ενός λευκού κοριτσιού. Τόσο το μυθιστόρημα της Harper Lee, όσο και η ταινία του Robert Mulligan διηγούνται την ιστορία της δίκης μέσα από τα μάτια της κόρης του Finch, γεγονός που εξηγεί και εν πολλοίς δικαιολογεί την αθωότητα έως και αφέλεια της ιστορίας. Ξεκινάμε τη λίστα με αυτή την ταινία, γιατί είναι ήδη σταθμός στην κινηματογραφική ιστορία, καθώς θίγει πολλά θέματα που θεωρούνταν ταμπού, με τρόπο άμεσο και προσιτό. Αποτελεί πρώτης τάξεως ευκαιρία να δείτε αυτό το «παραμύθι» με τα παιδιά σας και να συζητήσετε τα δεινά που βιώνουν διαχρονικά τόσο οι μαύροι, όσο και οι ταπεινοί και καταφρονεμένοι αυτού του κόσμου.
Δείτε το trailer.
BlacKkKlansman (2018)
Ελληνικός τίτλος: Η Παρείσφρηση
Σκηνοθεσία: Spike Lee
Με τους: John David Washington, Adam Driver και Laura Harrier
Παρότι το "BlacKkKlansman" χάρισε μόλις το πρώτο Oscar στην καριέρα του Spike Lee, δεν αποτελεί επ' ουδενί την καλύτερη ταινία της καριέρας του. Ωστόσο, μας επιτρέπει να δώσουμε τον μοναδικό κωμικό τόνο σε αυτή τη λίστα (όσο γίνεται, δεδομένης της βαρβαρότητας του θέματος), καθώς παρακολουθούμε έναν μαύρο αστυνομικό του Κολοράντο να παρεισφρέει στην Ku Klux Klan, αυτού του μορφώματος υπέρ της λευκής υπεροχής. Αποτελεί μια αυθεντικά αστεία ταινία, που προσπαθεί (μάλλον αποτυχημένα) να γίνει πολιτική. Πάνω απ' όλα, είναι αξιόλογη, γιατί κάνει σκόνη δύο θρυλικές ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου, το "The Birth of A Nation" και το "Gone with the Wind". Ναι, είναι κλασικές. Αλλά είναι επίσης άκρως ρατσιστικές και δεν θα πρέπει να ξαναπροβληθούν, πέρα από σχολές κινηματογράφου.
Δείτε το trailer.
* Ο Spike Lee σχολίασε τη δολοφονία του George Floyd με μια ταινία μικρού μήκους που ονόμασε “3 Brothers”. Στο ολιγόλεπτο βίντεο παρουσιάζεται η σύλληψη και ο στραγγαλισμός τριών μαύρων ανδρών. Οι δύο ιστορίες αποτελούν αληθινά γεγονότα καταγεγραμμένα από περαστικούς, ενώ η τρίτη προέρχεται από την ταινία του Lee “Do The Right Thing”. Δείτε την ταινία εδώ.
Fruitvale Station (2013)
Ελληνικός τίτλος: Μια στάση πριν το τέλος
Σκηνοθεσία: Ryan Coogler
Με τους: Michael B. Jordan, Melonie Diaz, Octavia Spencer
Η ταινία εξιστορεί τα πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στον σταθμό μετρό Fruitvale στο Όουκλαντ της Καλιφόρνια. Την παραμονή Πρωτοχρονιάς του 2008, o 22χρονος Oscar Grant σκοτώθηκε, όταν δέχθηκε εν ψυχρώ πυροβολισμό από αστυνομικό του σταθμού. Πρόκειται για το κινηματογραφικό ντεμπούτο του σκηνοθέτη Ryan Coogler, που δυστυχώς σήμερα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ο αστυνομικός που τράβηξε τη σκανδάλη καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία εξ αμελείας και αφέθηκε ελεύθερος 11 μήνες αργότερα. Ωστόσο, η τετράχρονη κόρη του Oscar Grant έμεινε ορφανή, επειδή ο πατέρας της έτυχε να είναι μαύρος. Όπως στην περίπτωση του George Floyd, το περιστατικό είχε καταγραφεί σε βίντεο. Μέχρι και σήμερα κάθε Πρωτοχρονιά πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στον σταθμό Fruitvale για να τιμήσει τον άδικο χαμό του Grant.
Δείτε το trailer.
Mississippi Burning (1988)
Ελληνικός τίτλος: Ο Μισσισσιπής καίγεται
Σκηνοθεσία: Alan Parker
Με τους: Gene Hackman, Willem Dafoe και Frances McDormand
Βρισκόμαστε στο 1964, πάλι στον αμερικανικό Νότο. Τρεις νεαροί ακτιβιστές του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων, δύο λευκοί και ένας μαύρος, που προσπαθούν να αφυπνίσουν τον μαύρο πληθυσμό της περιοχής, εξαφανίζονται. Το FBI στέλνει δύο πράκτορες για να διαλευκάνουν την υπόθεση. Αυτοί θα βρουν μια ολόκληρη πόλη απέναντί τους και θα χρειαστεί να αναθεωρήσουν αρκετές από τις ιδέες τους. Βασισμένη σε πραγματική ιστορία, η ταινία του Alan Parker στηρίζεται στις εξαιρετικές ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών της, που άγγιζαν το απόγειο της καριέρας τους. Τώρα πια, που έχουμε εξοικειωθεί με την εικόνα, η βία της ταινίας δεν σοκάρει. Σοκάρει, όμως, η συνειδητοποίηση πόσο ένοχοι είμαστε όλοι μας, επειδή αφήνουμε τον ρατσισμό να επιβιώνει και να αναγεννάται με την πρώτη ευκαιρία.
Δείτε το trailer.
American History X (1998)
Ελληνικός τίτλος: Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας
Σκηνοθεσία: Tony Kaye
Με τους: Edward Norton και Edward Furlong
Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τη ζωή του Derek Vinyard, ενός σκληρού νεοναζί που μετά από την δολοφονία δύο μαύρων ληστών καταλήγει στη φυλακή. Εκεί ο Derek αναθεωρεί τις ιδέες και τις πράξεις του. Βγαίνοντας από την φυλακή, βρίσκει τον αδερφό του, Danny, να βαδίζει στα χνάρια του και προσπαθεί να το αποτρέψει. O Tony Kaye έχει δώσει μια πολύ ιδιαίτερη «πινελιά» στην ταινία, καθώς απεικονίζει ασπρόμαυρα τις νεοναζί ημέρες του Derek, ενώ αυτές του παρόντος απεικονίζονται έγχρωμα. Για πολλούς, η ερμηνεία του Edward Norton στο "American History X" είναι μία από τις καλύτερες όλων των εποχών, άσχετα αν δεν κατάφερε να αποσπάσει το Oscar για το οποίο ήταν υποψήφιος. Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί πως η ταινία περιέχει μία πολύ σκληρή σκηνή βίας που δύσκολα ξεχνάει κάποιος. Πρόκειται για την σκηνή με το πεζοδρόμιο... Για όποιον ήδη γνωρίζει!
Δείτε το trailer.
Django Unchained (2012)
Ελληνικός τίτλος: Django ο Τιμωρός
Σκηνοθεσία: Quentin Tarantino
Με τους: Jamie Foxx, Christoph Waltz και Leonardo DiCaprio
Πλησιάζοντας στο τέλος της λίστας μας, έχουμε ένα ακόμα «παραμύθι». Ένας σκλάβος αποκτά την ελευθερία του και αναζητά την γυναίκα του, που είχε πουληθεί σε κάποια φυτεία στον Μισσισσιπή. Ο Django δεν θα αφήσει τίποτα όρθιο στον διάβα του. Θα τιμωρήσει υποδειγματικά ακόμα και όσους μαύρους αποδεικνύονται πιο ρατσιστές από τους λευκούς. Γιατί τελικά ούτε καν ο ρατσισμός δεν έχει χρώμα. Ο Quentin Tarantino κάνει το πιο «γλυκό» ξαναγράψιμο της ιστορίας. Αιώνες δουλείας δεν μπορούν να ξεγραφτούν μονοκοντυλιά, αλλά ο κινηματογράφος επιτρέπει να προτάξεις την εκδίκηση από την δικαιοσύνη, γεγονός που –ορθώς– δεν θα στεκόταν σε κανένα σύγχρονο δικαστήριο. Η μοναδική χημεία του Jamie Foxx με τον Christoph Waltz και το απογειωτικό –αν και σύντομο– πέρασμα του Leonardo DiCaprio εγγυώνται πως με το που τελειώσει η ταινία θα θέλεις να την ξαναδείς.
Δείτε το trailer.
I Am Not Your Negro (2016)
Ελληνικός τίτλος: Δεν Είμαι ο Νέγρος σου
Σκηνοθεσία: Raoul Peck
Με τους: James Baldwin, Samuel L. Jackson (αφήγηση)
Το ντοκιμαντέρ του Raoul Peck βασίζεται στο έργο του μαύρου λογοτέχνη και ακτιβιστή James Baldwin (1924–1987) και εξερευνά την ιστορία του ρατσισμού στις ΗΠΑ μέσα από συνεντεύξεις του Baldwin και πλήθος αρχειακού υλικού. Ακόμα και αν δεν σας συναρπάζουν τα ντοκιμαντέρ, δώστε του μια ευκαιρία. Κλείνουμε με τα λόγια του Baldwin όπως ακούγονται στο trailer:
«Υπάρχουν μέρες που αναρωτιέσαι ποιος είναι ο ρόλος σου σε αυτή τη χώρα και ποιο είναι το μέλλον σου.
Δεν μπορώ να είμαι απαισιόδοξος, γιατί είμαι ζωντανός.
Ο λευκός πληθυσμός αυτής της χώρας θα πρέπει να αναρωτηθεί γιατί ήταν αναγκαίο να υπάρχουν αράπηδες.
Γιατί εγώ δεν είμαι αράπης. Είμαι ένας άνθρωπος.
Αλλά αν εσύ νομίζεις ότι είμαι αράπης, σημαίνει ότι το χρειάζεσαι.
Και πρέπει να βρεις το γιατί. Το μέλλον της χώρας εξαρτάται από αυτό».