Πρόσφατα παρακολούθησα την παράσταση «Η πόρνη από πάνω» με την κυρία Κατερίνα Διδασκάλου στην ταράτσα του θεάτρου Λαμπέτη. Η παράσταση μου άρεσε πολύ, η ερμηνεία της κυρίας Διδασκάλου με συνεπήρε δημιουργώντας μου σκέψεις και προβληματισμούς. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ σε λεπτομέρειες σχετικά με την παράσταση. Θα ήθελα να σταθώ στις σκέψεις και τα συναισθήματα που μου δημιουργήθηκαν παρακολουθώντας την «Ερατώ» να εξιστορείται τη ζωή της. Μια ζωή γεμάτη συμβιβασμούς, φόβο και απαγορεύσεις, από την οποία ξαφνικά αποδεσμεύεται.
Γιατί η «Πόρνη από πάνω» χαίρει μεγάλης αποδοχής από τον κόσμο και συνεχίζει για δέκατη χρονιά; Ένας λόγος είναι σίγουρα επειδή πραγματεύεται τη δυσμενή θέση της γυναίκας, ένα θέμα που δυστυχώς δεν παύει να υφίσταται και τώρα βρίσκεται περισσότερο από κάθε άλλη φορά στο προσκήνιο.
Η καταπίεση των γυναικών γύρω από τον κοινωνικό τους ρόλο· της καλής συζύγου, μητέρας και νοικοκυράς. Της πάντοτε γελαστής, αν όχι ουδέτερης και ατάραχης γυναίκας που κακοποιείται λεκτικά, συναισθηματικά, ψυχολογικά και σωματικά, αλλά παραμένει σιωπηλή, γιατί «έτσι είναι», γιατί δεν θα γίνει πιστευτή, γιατί δεν θα καταφέρει τίποτα παρά μόνο να κάνει τα πράγματα χειρότερα, αν μιλήσει. Της γυναίκας που δεν έχει λόγο στην καθημερινότητά της, στη ζωή της, από το πιο απλό (δουλειές του σπιτιού) μέχρι το πιο σύνθετο (να έχει λόγο για το δικό της σώμα).
Όσα περιέγραψα παραπάνω καταδικάζονται σε μια κοινωνία που συνεχώς αλλάζει, όμως ο «είναι μακρύς μακρύς μακρύς ο δρόμος», όπως έγραψε και ο Ρίτσος. Δρόμος δύσκολος μέχρι να σταματήσουμε να διεκδικούμε τα αυτονόητα, την αποδοχή μας δηλαδή ως μονάδων διαφορετικών, υπεύθυνων για τον εαυτό μας, με όνειρα, ανάγκες, επιθυμίες, υποχρεώσεις και συνήθειες διαφορετικές. Θα επιτευχθεί άραγε ποτέ;
Πόσο δύσκολο είναι να αποδεχτούμε το διαφορετικό και το γεγονός ότι δεν μπορούμε να έχουμε κανενός είδους εξουσία πάνω σε κανέναν άνθρωπο ή ζώο; Πολύ δύσκολο όταν αρνούμαστε να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και προβάλλουμε όλα όσα μας απωθούν στον εαυτό μας, σε τρίτους, υποβιβάζοντας και μειώνοντάς τους, θεωρώντας πως αυτό διορθώνει την κατάσταση. Πολύ κρίμα!
Η καθημερινότητα της Ερατούς μέχρι τη μέρα που λαμβάνει χώρα η αλλαγή στη ζωή της, λόγω του θανάτου του συζύγου της, μας ξενίζει ως θεατές επισημαίνοντας πως είναι ανεπίτρεπτο μια γυναίκα, ένας άνθρωπος, να υφίσταται όσα υπέστη εκείνη από τον σύζυγό της. Πόσες όμως γυναίκες που θεωρητικά συμμερίζονται την άποψη αυτή δεν αναγνώρισαν στοιχεία του εαυτού τους στην Ερατώ; Πόσες δεν γύρισαν σπίτι τους μετά το τέλος της παράστασης σε μια πραγματικότητα που θύμιζε πολύ αυτό που μόλις είχαν παρακολουθήσει;
Πόσες γυναίκες κρύβονται και κρύβουν ό,τι τους συμβαίνει είτε από ντροπή είτε από φόβο;
Πόσες παραμένουν σιωπηλές; Πόσες βρίσκονται βαριά κακοποιημένες; Πόσες πεθαίνουν; Πόσες πρέπει να χαθούν ακόμη, για να καταλάβουμε ότι αυτό που παρακολουθήσαμε στο θέατρο θα έπρεπε να συμβαίνει μόνο στη σκηνή του θεάτρου και όχι στο σπίτι μας;
Γράφω «μόνο στη σκηνή του θεάτρου» και ίσως η φράση αυτή παρεξηγηθεί. Κι εγώ η ίδια σκέφτηκα αμέσως ότι οι πρακτικές και οι συμπεριφορές αυτές δεν θα πρέπει να υπάρχουν σε κανένα περιβάλλον. Υπάρχουν όμως κείμενα παλαιότερων εποχών που υπογραμμίζουν τέτοιες συνθήκες και συμπεριφορές, που πραγματεύονται τα ανθρώπινα πάθη και την έμφυλη βία σε όλες τις εκφάνσεις της. Παραστάσεις με τέτοιες θεματικές πρέπει να συνεχίζουν να ανεβαίνουν, βιβλία με τέτοιες θεματικές πρέπει να συνεχίζουν να διαβάζονται, για να μην αποσιωπάται και να μην περνά στη λήθη ο μακρύς δρόμος που έχει διανύσει ο άνθρωπος, η γυναίκα και φυσικά για να αποτελούν παραδείγματα προς αποφυγή. Να υπάρχουν παραστάσεις που μας προβληματίζουν και μας ενισχύουν το αίσθημα της διεκδίκησης μιας καθημερινότητας που κανένας δεν θα φοβάται κανέναν. Παράλληλα πρέπει να δοθεί χώρος και χρόνος σε νέα καλλιτεχνικά εγχειρήματα που αφουγκράζονται καλύτερα τις ανάγκες της εποχής, καθότι πιο σύγχρονα, και παρουσιάζουν την κοινωνία και την καθημερινότητά μας όπως θα έπρεπε να είναι.
Τώρα που η κοινωνία έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται με τρόπο διαφορετικό, πιο υγιή, το τι συμβαίνει γύρω μας, τώρα που δεν υπάρχει πια ανοχή, το κοινό είναι πιο έτοιμο να δεχτεί παραστάσεις που υπογραμμίζουν κοινωνικά θέματα, να προβληματιστεί, να συνειδητοποιήσει το εκάστοτε πρόβλημα και να παρακινηθεί να το αντιμετωπίσει.
Σε θέματα τόσο λεπτά, όπως η έμφυλη βία, η βία γενικά, κανείς δεν μπορεί να αναγκάσει, να υποδείξει, να προκαλέσει. Μπορεί όμως να είναι σε εγρήγορση, να συντρέξει, να συμβάλει και να επικροτήσει την απόφαση όποια θελήσει να απεμπλακεί από μια άσχημη κατάσταση, να απελευθερωθεί από μια κακοποιητική συμπεριφορά.
Ελπίζω οι σκέψεις και τα συναισθήματα που μου δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της παράστασης να δημιουργήθηκαν και σε άλλους θεατές, να τους παρακίνησε να προβληματιστούν. Άλλωστε αυτός δεν είναι ο σκοπός μιας παράστασης-το αποτέλεσμα μιας καλής παράστασης;
Η εικόνα ανήκει στον Herman Sorgeloos και προέρχεται από την παράσταση Le dernier spectacle (The last performance), 1998.