Κάθε εβδομάδα η στήλη αυτή καταπιάνεται με μουσικές και μουσικούς από ολόκληρο τον κόσμο, αποφεύγοντας τα οικεία αγγλόφωνα δρώμενα που ούτως ή άλλως βρίσκουν σχετικά εύκολα τον δρόμο τους για τα αυτιά μας. Για τους περισσότερους από εμάς ίσως είναι δύσκολο να βιώσουμε, ακόμα και έστω να καταλάβουμε, όσα τραγουδιούνται στις διάφορες γλώσσες του κόσμου. Η μουσική όμως δεν περιορίζεται από τέτοια εμπόδια. Αφήνουμε λοιπόν το ποτάμι των όσων μπορούμε να τραγουδήσουμε και βουτάμε στον ωκεανό των φωνών, των ήχων και των άγνωστων λέξεων. Στην πορεία ίσως καταφέρουμε να κατανοήσουμε λίγο περισσότερο τις γλώσσες και κυρίως τους ανθρώπους - τους γείτονες αυτούς, μακρινούς και κοντινούς.
Στην πρώτη ανάρτηση σήμερα, ξεκινάμε από την Ιταλία, με κάτι καινούργιο και κάτι παλιό. Στην Ελλάδα είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι με την ιταλική μουσική εδώ και πολλά χρόνια, ακόμα και με παρακλάδια της που θεωρούνται «εξωτικά» από τρίτους. Για παράδειγμα, μουσικές και τραγούδια με παραδοσιακά στοιχεία από περιοχές της Καλαβρίας ή της Απουλίας ακούγονται εύκολα από ευρύ κοινό και στη χώρα μας, κυρίως χάρη στη (μικρή) γλωσσική σχέση που υπάρχει. Αντίστοιχα, μπορεί ο Adriano Celentano ή ο Angelo Branduardi να είναι τραγουδοποιοί περασμένων εποχών που χαίρουν αναγνώρισης και στα μέρη μας, χάρη και σε επιτυχημένες διασκευές ή μεταφράσεις τραγουδιών, αλλά δεν είναι φυσικά οι μόνοι που υπήρχαν στην Ιταλία. Αυτά τα λίγα, από τα πολλά που συνέβησαν κάποτε και συμβαίνουν και σήμερα, ως εισαγωγή για τους δύο δίσκους που παρουσιάζονται παρακάτω.
Canzoniere Grecanico Salentino - Meridiana (2021)
Τα γκρεκάνικα τραγούδια ούτε ξεκινούν ούτε τελειώνουν με τους Encardia και τις ωραίες δουλειές τους (έχουν περάσει έντεκα χρόνια από τον πιο πρόσφατο δίσκο τους «ΜηTerra»). Ούτε ο ήχος που σκεφτόμαστε όταν διαβάζουμε λέξεις όπως tarantella ή pizzica είναι κάτι παγιωμένο, μουσειακό, που δεν εξελίσσεται στις μέρες μας ή δεν τους ταιριάζει.
Ας γνωρίσουμε το σχήμα που λέγεται Canzoniere Grecanico Salentino (CGS). Γκρεκάνικα τραγούδια από το Σαλέντο, σημαίνει το όνομά τους σε πρόχειρη μετάφραση, όπου Σαλέντο είναι η νοτιότερη περιοχή της Απουλίας (το «τακούνι», για να μην ανοίγετε χάρτη) στην οποία υπάρχει ακόμα και σήμερα το ελληνικό στοιχείο (ονόματα χωριών και μαγαζιών, διάλεκτος με αραιή χρήση, αλλά αναγνωρισμένη από το ιταλικό κράτος, κλπ) - αν και όχι τόσο έντονο όσο σε χωριά της νότιας Καλαβρίας. Οι CGS είναι ενεργοί από το 1975, με αφετηρία τα εθνομουσικολογικά ενδιαφέροντα της Rina Durante, και έκτοτε κυκλοφορούν τακτικά δίσκους με διάφορους μουσικούς στο δυναμικό τους. Η καινούργια τους δουλειά με τίτλο "Meridiana" είναι η αφορμή της σημερινής παρουσίασης.
Τα δώδεκα τραγούδια στο "Meridiana" («ηλιακό ρολόι» μεταφράζεται, άρα ο αριθμός των τραγουδιών έχει και έναν συμβολισμό) πηγάζουν από τη συγκεκριμένη παραδοσιακή μουσική. Πέρα από την πρωτοτυπία στις συνθέσεις, ενδιαφέρον παρουσιάζουν όσα έχουν επιλέξει να κάνουν μουσικά. Ηλεκτρονικά περάσματα, σχεδόν dubstep ξεσπάσματα, κρουστά και πλήκτρα με αραβικό άρωμα, και πολλά άλλα χώρεσαν με σκοπό τον χορό, τη διατήρηση και την εξέλιξη της μουσικής αυτής και την αισθητική ικανοποίηση στην απλή διαδικασία της ακρόασης. Υπάρχουν γνωστά παραδοσιακά τραγούδια με τη σύγχρονη μουσική προσέγγιση των CGS ("Lu Sittaturu", "Ntunucciu" μεταξύ άλλων), αρκετά σε δικούς τους στίχους στα γκρεκάνικα, ένα ορχηστρικό και ένα τραγούδι στα ιταλικά στο κλείσιμο. Ξεκινήστε από το πρώτο τραγούδι, "Balla Nina", απολαύστε την περιέργειά του, ξεφαντώστε λίγο παρακάτω στο “Pizzica Bhangra” και συνεχίστε την εξερεύνηση κατά πως προτιμάτε. «Quanti culuri tanti su li soni / la musica nu face divisioni» τραγουδάνε κάποια στιγμή: «όσα τα χρώματα τόσοι και ήχοι, η μουσική δεν κάνει διακρίσεις».
Edoardo Bennato - Sono Solo Canzonette (1980)
Οι CGS δεν είναι το μοναδικό σχήμα που ασχολείται με την παραδοσιακή μουσική στη νότια Ιταλία. Ένα άλλο σημαντικό συγκρότημα με επίσης μακρόχρονη πορεία είναι η Nuova Compagnia di Canto Popolare (NCCP, Νέα Κομπανία Λαϊκού Τραγουδιού) που εμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1971. Η NCCP δημιουργήθηκε στη Νάπολη από μια παρέα στην οποία συμμετείχε ο Eugenio Bennato, αδερφός του Edoardo που μας απασχολεί εδώ.
Γεννημένος στη Νάπολη, ο Edoardo Bennato ξεκίνησε την πορεία του στις αρχές της δεκαετίας του '70 και συνεχίζει σταθερά μέχρι τις μέρες μας, με πιο αραιή δισκογραφία - τελευταία του δουλειά είναι το "Non C’è" (2020) που περιλαμβάνει διασκευές σε παλιά τραγούδια του και ορισμένα που δεν είχαν κυκλοφορήσει μέχρι πρότινος. Έχει ενδιαφέροντες σταθμούς η διαδρομή του, από τις πρώτες μεγάλες συναυλίες σε ιταλικά στάδια μέχρι τραγούδια του για άλλες φωνές. Το 1980 ήταν η μόνη χρονιά που κυκλοφόρησε δύο δίσκους και μάλιστα σε διάστημα δύο εβδομάδων, εκπλήσσοντας το κοινό του και ταυτόχρονα αυξάνοντας τη δημοτικότητα και την αποδοχή του.
Το "Sono Solo Canzonette" βάζει μπροστά την αθωότητα που υποδηλώνει ο τίτλος («Είναι Μόνο Τραγουδάκια») μαζί με τους στίχους που παραπέμπουν στο παραμύθι του Πίτερ Παν. Δίνει, έτσι, ωραία τραγούδια για «περίεργους» πειρατές ("Il Rock Di Capitan Uncino", το rock του Κάπτεν Χουκ δηλαδή), για κροκόδειλους που χορεύουν στον ρυθμό ("Rockcoccodrillo") ακόμα και για την αποκήρυξη του Πίτερ Παν σε ύφος όπερας ("Tutti Insieme Lo Denunciam"). Δε θα μπορούσε να λείπει η Χώρα του Ποτέ και είναι αυτή που δίνει το καλύτερο τραγούδι του δίσκου. Ξεκινάει τη δεύτερη πλευρά του LP με το λιγότερο κέφι από τα οκτώ, δίχως το καζού του Bennato που διαπρέπει. "L’Isola Che Non C’è", όπως έχει μεταφραστεί στα ιταλικά η Χώρα του Ποτέ, είναι το νησί που δεν υπάρχει, και ο Bennato στους στίχους του συναίνει: δεν μπορεί να υπάρχει γη χωρίς μίσος και βία, αλλά θα συνεχίσει να το ψάχνει «δεξιά μετά το δεύτερο αστέρι και ευθεία ως το πρωί».