Με ένα αποφασιστικό άλμα περνάμε στην άλλη άκρη του Ειρηνικού Ωκεανού, εκεί όπου alma σημαίνει ψυχή. Στην αρχή αυτής της στήλης είχε γίνει μια στάση στο Μεξικό, με τις σύγχρονες μουσικές που περνάνε τα (βόρεια) σύνορα και άλλες να εξερευνούν παραδοσιακούς ήχους, προέλευσης αφρικάνικης, ευρωπαϊκής / λευκής και από τους ιθαγενείς της περιοχής. Αντίστοιχος διαχωρισμός μπορεί κατά κάποιο τρόπο να γίνει και στην περίπτωση του Περού, με τους περισσότερους πολίτες της χώρας να μένουν κοντά στα παράλια, μακριά από τα ψηλά βουνά και τη ζούγκλα όπου οι ιθαγενείς πληθυσμοί συνεχίζουν τη ζωή τους εδώ και αιώνες. Διαχωρισμός και σκλαβιά προς τον μαύρο πληθυσμό της χώρας επίσημα δεν υπάρχει, αλλά τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι και η μουσική ήταν (και είναι) αναπόφευκτα ένας δρόμος έκφρασης όλων αυτών. Για σήμερα, αφήνουμε στην άκρη την προδιάθεση για «πνευστά από τις Άνδεις» που συνοδεύει τη χώρα στο υποσυνείδητό μας και ακούμε δύο δίσκους από τη μαύρη μουσική της χώρας
Perú Negro - Son De Los Diablos (1974)
Οι Perú Negro είναι το σημαντικότερο συγκρότημα της αφρο-περουβιανής μουσικής. Η πορεία τους ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν κάποιοι μουσικοί που έπαιζαν τη λεγόμενη musica criolla (που αναμιγνύει διάφορα είδη ευρωπαϊκής, αφρικανικής και ιθαγενούς μουσικής) αποφάσισαν να δώσουν έμφαση στα αφρικανικά στοιχεία της καταγωγής τους. Η βάση τους ήταν χορευτική, τόσο με τοπικά στοιχεία (landó, festejo, κ.ά.) όσο και με βαλς, και το κύριο όργανο ήταν το ξύλινο κουτί των σκλαβων, το cajón. Το κρουστό αυτό είναι πολύ δημοφιλές σήμερα, ακόμα και στα μέρη μας.
Η πορεία τους συνεχίστηκε μέχρι πριν από μερικά χρόνια, κυκλοφορώντας δίσκους και συμμετέχοντας σε αξιόλογες συλλογές κλασικών τραγουδιών της μουσικής που εκπροσωπούν. Το 2001 ήταν μια σημαδιακή χρονιά, όταν πέθανε ένας εκ των ιδρυτών του σχήματος, ονόματι Ronaldo Campos, και ο γιος του ανέλαβε να συνεχίσει την πορεία του σχήματος. Οι μετέπειτα δίσκοι τους κέρδισαν υποψηφιότητες για Grammys και τους οδήγησαν σε περιοδείες εκτός Περού. Ωστόσο, είναι το “Son De Los Diablos” από το 1974 που έθεσε τη βάση για όλα αυτά και ο οποίος διατηρεί μέχρι σήμερα την καλλιτεχνική και ιστορική του αξία. Επανεκδόθηκε, μάλιστα, το 2020 από ισπανική εταιρεία, στο Bandcamp που θα βρείτε παρακάτω.
Ο τίτλος του μεταφράζεται κατά κάποιο τρόπο σε «είναι του διαβόλου» και σχετίζεται με την αποικιοκρατία των Ισπανών που χρησιμοποιούσαν την αφρικανική μουσική και χορευτική παράδοση για διάφορες χριστιανικές δραστηριότητες. «Ερχόμαστε από την κόλαση / αλλά μη φοβάστε / οι ουρές και τα κέρατα / είναι μόνο για χορό» τραγουδάνε στο ομώνυμο τραγούδι, περίπου στη μέση του δίσκου. Τα cajón και οι κιθάρες δίνουν τον ρυθμό στα διάφορα είδη που διέπουν τον δίσκο και η μισή ώρα που διαρκούν τα δέκα τραγούδια κυλάει πολύ ευχάριστα. Προσέξτε επίσης το εναρκτήριο “Arriba Perú Negro” και “Juan De Mata” στο κλείσιμο, που αφήνει τα έξι του λεπτά να γεμίσουν με απλωμένες τις μουσικές, συνεπώς και τον χορό.
Susana Baca - Palabras Urgentes (2021)
Οι Perú Negro στην αρχή της πορείας τους βοηθήθηκαν από την Chabuca Granda, μια πρωτοπόρο της αφρο-περουβιανής μουσικής, η φήμη της οποίας είχε ήδη περάσει τα σύνορα της χώρας. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε κάποιον από τους δίσκους της, αλλά η φίλη, συνεργάτης και μαθήτριά της Susana Baca κυκλοφόρησε το 2021 έναν από τους καλύτερους δίσκους στο ευρύ είδος της world music. Έτσι, ο δεύτερος δίσκος της σημερινής στάσης είναι η εξαιρετική καινούργια δουλειά της Susana Baca με τίτλο που μεταφράζεται ως «επείγουσες λέξεις» ή, όπως συνιστά η αγγλική μετάφραση που δίνει η έκδοση, «επείγουσες αλήθειες».
Η Baca δεν είναι μια πρωτοεμφανιζόμενη μουσικός, ούτε μια τυχαία τραγουδίστρια που βρέθηκε τώρα να τραγουδάει λέξεις με πολιτική χροιά. Πέρα από τη συμβολή της στα ζητήματα (πολιτιστικά και πολιτικά) των αφρο-περουβιανών στη χώρα της, έχει μουσική πορεία που εκτείνεται στον χρόνο - κι ας έγινε ευρέως γνωστή μετά τα 50 της - και ήταν μόλις η δεύτερη αφρο-περουβιανή υπουργός στη χώρα όταν ανέλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού το 2011. Η θητεία της διήρκεσε μόλις έξι μήνες, αλλά οι πράξεις της ενίσχυσαν το αποτύπωμα της καλλιτεχνικής της δραστηριότητας, κάτι που κάνει με το παραπάνω και ο καινούργιος της δίσκος.
Τα δέκα τραγούδια είναι πλούσια σε θεματικές, αν βοηθάνε τα ισπανικά σας (ή έχετε όρεξη για διαδικτυακή αναζήτηση). Ο τρόπος που τραγουδάει, η άρθρωση και η φωνή της κάνουν την αναζήτηση εύκολη και την ακρόαση ευχάριστη από μόνη της. Είτε τραγουδάει με τη λιτή συνοδεία κρουστών και κιθάρας, όπως στο εναρκτήριο “La Herida Oscura” (το οποίο ομορφαίνει το βιολί στη μέση), είτε μπροστά από μια πανδαισία πνευστών, όπως στο “Negra Del Alma”, το αποτέλεσμα είναι αντίστοιχα όμορφο. Στα 77 της χρόνια τραγουδάει «η ζωή μου ψάχνει μόνο την ηρεμία της παλιάς γειτονιάς / και τα βρίσκω όλα αλλαγμένα, εκτός από το τραγούδι σου, τη milonga μου» και παρά τα χρόνια της - όσα κι αν γίνουν - μπορώ να τη φανταστώ να λικνίζεται παρέα με το μπάσο, το cajón και το βιολί που τη συνοδεύουν.