Τίποτα.
Ο συμπαθής και ακριβοδίκαιος, ο καλλιτεχνικά ευαισθητοποιημένος αυτοκράτορας Καλιγούλας τριγυρνάει σαν χαμένος στις ερημιές. Η αφορμή; Ο θάνατος της Δρουσύλλα, αδερφής του και σύμφωνα με (μάλλον ευσταθείς) φήμες ερωμένης του. Η αιτία; Το τίποτα.
Μια τέτοια αντίδραση δεν περνάει απαρατήρητη από τον λαό, τους Πατρίκιους αλλά και τους κοντινούς του. Επιζητούν την εκλογίκευσή του και την επιστροφή του στα κοινά. Ποια είναι όμως η δική του αντίδραση;
Το έργο του Αλμπέρ Καμύ δείχνει για μια ακόμα φορά τον ανεξερεύνητο κόσμο της ανθρώπινης ψυχής. Ο Καλιγούλας βλέπει πως η ζωή είναι μάταιη, το νόημά της χάνεται μαζί με την αποσύνθεση του νεκρού σώματος και αυτό κυρίως γιατί ο άνθρωπος έχει περάσει μια ζωή χωρίς να είναι ευτυχισμένος. Οι σκέψεις που πυροδοτούνται στο μυαλό του με τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου, τον οδηγούν σταδιακά σε μία παρανοϊκή συμπεριφορά με κύριο στόχο την επίτευξη του Αδύνατου. Σε αυτή την προσπάθεια λίγοι θα σταθούν σύμμαχοι και οι πιο πολλοί θα εναντιωθούν, γιατί δεν μπορούν να τον κατανοήσουν. Και εδώ ο Καμύ θα μας θυμίσει πως πρέπει να εξετάζουμε τα κίνητρα και την αλήθεια της ανθρώπινης ψυχής όπως αυτή λειτουργεί ατομικά και όχι υπο την λογική του κοινώς παραδεκτού "φυσιολογικού".
Η ειρωνεία του κειμένου είναι πως το Αδύνατο, δεν απέχει πολύ από τις αναίσχυντες πράξεις των παράσιτων που ασκούν εξουσία και ο αυτοκράτοράς μας το κάνει ξεκάθαρο, δίνοντας ένα γερό μάθημα σε όλους αυτούς που πρόδωσαν τον ίδιο και τον λαό του. Το τέλος έρχεται να δέσει κυκλικά με το "Τίποτα" της έναρξης, αφού ο Καλιγούλας μένει πιστός μέχρι τέλους στον σκοπό του και διαπράττει έμμεση αυτοκτονία.
Το φιλοσοφικό αυτό έργο, με αναφορές στην ηθική, την ποίηση, την εξουσία, τον φόβο και τη θρησκεία μεταξύ άλλων, σκηνοθετεί η Αλίκη Δανέζη Knutsen. Οι σκηνοθετικές της οδηγίες ξεκλειδώνουν με ιδιαίτερο τρόπο τις σκέψεις και τα κίνητρα των ηρώων, με αποτέλεσμα οι θεατές να μη χάνονται στο τόσο μεγάλο κείμενο. Οι ηθοποιοί παραμένουν στη σκηνή όλη τη διάρκεια της παράστασης άλλοτε ως δρώντα πρόσωπα και άλλοτε ως αφανείς αλλά καθοριστικής σημασίας παράγοντες των αποφάσεων του βασιλιά. Στο ρόλο του Καλιγούλα παρακολουθούμε τον Γιάννη Στάνκογλου, ο οποίος ερμηνευτικά ξεπερνάει, κατα την προσωπική μου εκτίμηση, τον εαυτό του και ιχνογραφεί με τρομερή ακρίβεια την ταραγμένη προσωπικότητα του πρωταγωνιστή. Και ο υπόλοιπος θίασος της παράστασης όμως, μου άφησε πολύ θετικές εντυπώσεις, με ερμηνείες όπως αυτές της Θεοδώρας Τζήμου, του Δημήτρη Κίτσου και των Ιερώνυμου Καλετσάνου και Μιχάλη Afolayan να ξεχωρίζουν.
Η live συμμετοχή του Blaine Reininger στη μουσική εκτέλεση έκανε την παράσταση πιο "ζωντανή", αφού η ηλεκτρική κιθάρα και το βιολί που εισέβαλαν στα σημεία προκαλούσαν φόβο και δέος για τα τεκταινώμενα, εντείνοντας την κατάσταση ενός ψυχολογικού θρίλερ. Σε γενικές γραμμές, οι συντελεστές κινήθηκαν σε σκοτεινές αποχρώσεις, μεταξύ μαύρου - γκρι και χρυσού τόσο στα κοστούμια τους (με ελάχιστες εξαιρέσεις που γίνονταν σκοπίμως), όσο και στους φωτισμούς, οι οποίοι ήταν κατεξοχήν χαμηλοί τονίζοντας την υποβλητική ατμόσφαιρα. Το στοιχείο των σκηνικών που θεωρώ πως συνδράμει στην κατανόηση του κειμένου είναι η χρήση των καθρεπτών και της κάμερας, μέσα στα οποία αντικατοπτρίζεται η αλήθεια της ψυχής των ηρώων και η απογύμνωσή τους από κάθε υποκριτική αρετή.
Στον Καλιγούλα, που παρουσιάζεται στο πολύ όμορφο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, η ιστορία συναντά την φιλοσοφία σε ένα δημιούργημα που μας φέρνει πιο κοντά στην έννοια του Παράλογου. Ο Καμύ αξιοποιεί τις ιστορικές συγκυρίες για να εξερευνήσει αυτή την έννοια και κάπως έτσι βρισκόμαστε ως θεατές να συμπονούμε και να δικαιολογούμε τις πράξεις ενός παράφρονα βασιλειά. Η υπαρξιακή Ακεραιότητα, ο λόγος για τον οποίο ο καθένας μας μπορεί να δικαιολογήσει τις πράξεις του και να βγει αλώβητος παρα το ηθικό κόστος τους, είναι μια έννοια που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και εδώ. Μας καλεί να σκύψουμε πάνω από την ψυχή του ήρωά μας και να καταλάβουμε τι ήταν αυτό που τον οδήγησε σε ακραίες πράξεις (όπως και στον "Ξένο" παρουσιάζει τα γεγονότα από την πλευρά ενός δολοφόνου).
Επιτέλους, ένα βαθύ φιλοσοφικό έργο, μια πρωτότυπη επιλογή που δεν ανεβαίνει συχνά στην Αθηναϊκή σκηνή, η οποία ξεχωρίζει αυτή τη θεατρική χρονιά.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση: Φρανσουάζ Αρβανίτη
Σκηνοθεσία: Αλίκη Δανέζη Knutsen
Σκηνικά: Πάρις Μέξης
Κοστούμια: Μαρίνα Χατζηλουκά
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Μουσική: Blaine Reininger
Κίνηση: Νίκος Δραγώνας
Ειδικός συνεργάτης: Μανώλης Δούνιας
Βοηθός Σκηνοθέτη: Βένια Σταματιάδη
Βοηθός Σκηνογράφου: Μαντώ Ψυχουντάκη
Βοηθός Eνδυματολόγου-Eιδικές κατασκευές: Μυρτώ Κοσμοπούλου
ΠΑΙΖΟΥΝ:
Γιάννης Στάνκογλου, Θεοδώρα Τζήμου, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Μιχάλης Afolayan, Δημήτρης Κίτσος/Κώστας Νικούλι, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Χάρης Εμμανουήλ, Γιώργος Νάκος, Δημήτρης Λιόλιος, Στράτος Σωπύλης, Κώστας Λάσκος, Αναστασία Γεωργοπούλου.
Πρωτότυπη μουσική live επί σκηνής ο Blaine Reininger των Tuxedomoon
Hair styling παράστασης: Χρόνης Τζήμος
Make up: Σίσσυ Πετροπούλου
Promo φωτογραφίες: Bill Georgoussis
Φωτογραφίες προβών και παράστασης, trailer: Πάτροκλος Σκαφίδας
Ο συμπαθής και ακριβοδίκαιος, ο καλλιτεχνικά ευαισθητοποιημένος αυτοκράτορας Καλιγούλας τριγυρνάει σαν χαμένος στις ερημιές. Η αφορμή; Ο θάνατος της Δρουσύλλα, αδερφής του και σύμφωνα με (μάλλον ευσταθείς) φήμες ερωμένης του. Η αιτία; Το τίποτα.
Μια τέτοια αντίδραση δεν περνάει απαρατήρητη από τον λαό, τους Πατρίκιους αλλά και τους κοντινούς του. Επιζητούν την εκλογίκευσή του και την επιστροφή του στα κοινά. Ποια είναι όμως η δική του αντίδραση;
Το έργο του Αλμπέρ Καμύ δείχνει για μια ακόμα φορά τον ανεξερεύνητο κόσμο της ανθρώπινης ψυχής. Ο Καλιγούλας βλέπει πως η ζωή είναι μάταιη, το νόημά της χάνεται μαζί με την αποσύνθεση του νεκρού σώματος και αυτό κυρίως γιατί ο άνθρωπος έχει περάσει μια ζωή χωρίς να είναι ευτυχισμένος. Οι σκέψεις που πυροδοτούνται στο μυαλό του με τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου, τον οδηγούν σταδιακά σε μία παρανοϊκή συμπεριφορά με κύριο στόχο την επίτευξη του Αδύνατου. Σε αυτή την προσπάθεια λίγοι θα σταθούν σύμμαχοι και οι πιο πολλοί θα εναντιωθούν, γιατί δεν μπορούν να τον κατανοήσουν. Και εδώ ο Καμύ θα μας θυμίσει πως πρέπει να εξετάζουμε τα κίνητρα και την αλήθεια της ανθρώπινης ψυχής όπως αυτή λειτουργεί ατομικά και όχι υπο την λογική του κοινώς παραδεκτού "φυσιολογικού".
Η ειρωνεία του κειμένου είναι πως το Αδύνατο, δεν απέχει πολύ από τις αναίσχυντες πράξεις των παράσιτων που ασκούν εξουσία και ο αυτοκράτοράς μας το κάνει ξεκάθαρο, δίνοντας ένα γερό μάθημα σε όλους αυτούς που πρόδωσαν τον ίδιο και τον λαό του. Το τέλος έρχεται να δέσει κυκλικά με το "Τίποτα" της έναρξης, αφού ο Καλιγούλας μένει πιστός μέχρι τέλους στον σκοπό του και διαπράττει έμμεση αυτοκτονία.
Το φιλοσοφικό αυτό έργο, με αναφορές στην ηθική, την ποίηση, την εξουσία, τον φόβο και τη θρησκεία μεταξύ άλλων, σκηνοθετεί η Αλίκη Δανέζη Knutsen. Οι σκηνοθετικές της οδηγίες ξεκλειδώνουν με ιδιαίτερο τρόπο τις σκέψεις και τα κίνητρα των ηρώων, με αποτέλεσμα οι θεατές να μη χάνονται στο τόσο μεγάλο κείμενο. Οι ηθοποιοί παραμένουν στη σκηνή όλη τη διάρκεια της παράστασης άλλοτε ως δρώντα πρόσωπα και άλλοτε ως αφανείς αλλά καθοριστικής σημασίας παράγοντες των αποφάσεων του βασιλιά. Στο ρόλο του Καλιγούλα παρακολουθούμε τον Γιάννη Στάνκογλου, ο οποίος ερμηνευτικά ξεπερνάει, κατα την προσωπική μου εκτίμηση, τον εαυτό του και ιχνογραφεί με τρομερή ακρίβεια την ταραγμένη προσωπικότητα του πρωταγωνιστή. Και ο υπόλοιπος θίασος της παράστασης όμως, μου άφησε πολύ θετικές εντυπώσεις, με ερμηνείες όπως αυτές της Θεοδώρας Τζήμου, του Δημήτρη Κίτσου και των Ιερώνυμου Καλετσάνου και Μιχάλη Afolayan να ξεχωρίζουν.
Η live συμμετοχή του Blaine Reininger στη μουσική εκτέλεση έκανε την παράσταση πιο "ζωντανή", αφού η ηλεκτρική κιθάρα και το βιολί που εισέβαλαν στα σημεία προκαλούσαν φόβο και δέος για τα τεκταινώμενα, εντείνοντας την κατάσταση ενός ψυχολογικού θρίλερ. Σε γενικές γραμμές, οι συντελεστές κινήθηκαν σε σκοτεινές αποχρώσεις, μεταξύ μαύρου - γκρι και χρυσού τόσο στα κοστούμια τους (με ελάχιστες εξαιρέσεις που γίνονταν σκοπίμως), όσο και στους φωτισμούς, οι οποίοι ήταν κατεξοχήν χαμηλοί τονίζοντας την υποβλητική ατμόσφαιρα. Το στοιχείο των σκηνικών που θεωρώ πως συνδράμει στην κατανόηση του κειμένου είναι η χρήση των καθρεπτών και της κάμερας, μέσα στα οποία αντικατοπτρίζεται η αλήθεια της ψυχής των ηρώων και η απογύμνωσή τους από κάθε υποκριτική αρετή.
Στον Καλιγούλα, που παρουσιάζεται στο πολύ όμορφο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, η ιστορία συναντά την φιλοσοφία σε ένα δημιούργημα που μας φέρνει πιο κοντά στην έννοια του Παράλογου. Ο Καμύ αξιοποιεί τις ιστορικές συγκυρίες για να εξερευνήσει αυτή την έννοια και κάπως έτσι βρισκόμαστε ως θεατές να συμπονούμε και να δικαιολογούμε τις πράξεις ενός παράφρονα βασιλειά. Η υπαρξιακή Ακεραιότητα, ο λόγος για τον οποίο ο καθένας μας μπορεί να δικαιολογήσει τις πράξεις του και να βγει αλώβητος παρα το ηθικό κόστος τους, είναι μια έννοια που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και εδώ. Μας καλεί να σκύψουμε πάνω από την ψυχή του ήρωά μας και να καταλάβουμε τι ήταν αυτό που τον οδήγησε σε ακραίες πράξεις (όπως και στον "Ξένο" παρουσιάζει τα γεγονότα από την πλευρά ενός δολοφόνου).
Επιτέλους, ένα βαθύ φιλοσοφικό έργο, μια πρωτότυπη επιλογή που δεν ανεβαίνει συχνά στην Αθηναϊκή σκηνή, η οποία ξεχωρίζει αυτή τη θεατρική χρονιά.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση: Φρανσουάζ Αρβανίτη
Σκηνοθεσία: Αλίκη Δανέζη Knutsen
Σκηνικά: Πάρις Μέξης
Κοστούμια: Μαρίνα Χατζηλουκά
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Μουσική: Blaine Reininger
Κίνηση: Νίκος Δραγώνας
Ειδικός συνεργάτης: Μανώλης Δούνιας
Βοηθός Σκηνοθέτη: Βένια Σταματιάδη
Βοηθός Σκηνογράφου: Μαντώ Ψυχουντάκη
Βοηθός Eνδυματολόγου-Eιδικές κατασκευές: Μυρτώ Κοσμοπούλου
ΠΑΙΖΟΥΝ:
Γιάννης Στάνκογλου, Θεοδώρα Τζήμου, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Μιχάλης Afolayan, Δημήτρης Κίτσος/Κώστας Νικούλι, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Χάρης Εμμανουήλ, Γιώργος Νάκος, Δημήτρης Λιόλιος, Στράτος Σωπύλης, Κώστας Λάσκος, Αναστασία Γεωργοπούλου.
Πρωτότυπη μουσική live επί σκηνής ο Blaine Reininger των Tuxedomoon
Hair styling παράστασης: Χρόνης Τζήμος
Make up: Σίσσυ Πετροπούλου
Promo φωτογραφίες: Bill Georgoussis
Φωτογραφίες προβών και παράστασης, trailer: Πάτροκλος Σκαφίδας