Μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα κυκλοφορήσει το νέο βιβλίο του Νορβηγού συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Jo Nesbø,
το ενδέκατο στη σειρά των περιπετειών του επιθεωρητή Χάρι Χόλε, και οι
απανταχού φαν του βρίσκονται σε αναβρασμό. Το βιβλίο θα μεταφραστεί από
τα νορβηγικά σε δεκάδες γλώσσες ανά τον κόσμο. Στην Ελλάδα, μάλιστα, «Η Δίψα» θα κυκλοφορήσει στις 7 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο
σε μετάφραση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη.
Με αυτή την ευκαιρία, ρίχνουμε μια ματιά στη συγγραφική τέχνη του
Nesbø, τα βιβλία του οποίου θα μας συντροφεύσουν στα δύο προσεχή άρθρα
του «Βιβλιο-soundtrack».Την Τρίτη στο πρώτο μέρος της «αποδόμησης» του Jo Nesbø διαβάσαμε για τα κουλουβάχατα της ιστορίας. Σήμερα θα πούμε ιστορίες περί σεξισμού και άλλων τινών.
Ο πρωταγωνιστής Χάρι Χόλε
Λόγω του ιδιότυπου και χαοτικού σε πολλά σημεία τρόπου αφήγησης, δεν καταφέρνουμε να γνωρίζουμε σε βάθος τους ίδιους τους χαρακτήρες της ιστορίας που παρακολουθούμε. Οι αποσπασματικές διεισδυτικές ματιές στην αστυνομική έρευνα, οι ξαφνικές βραδινές επισκέψεις στη σπιτική θαλπωρή και η περιορισμένη ενδοσκόπηση φαντάζουν σαν ανολοκλήρωτος εσωτερικός διάλογος του συγγραφέα με άνευρο και άκεφο μοντάζ, χωρίς προγραμματισμό και σχέδιο. Ο Χάρι Χόλε είναι ο κλασσικός ταλαιπωρημένος ντετέκτιβ, που δέχεται απανωτά τα χτυπήματα της μοίρας και έχει τόσους δαίμονες να τον κυνηγούν που δεν του φτάνει μια ζωή για να τους ξεφύγει.Όπως τίποτα από αυτά δεν είναι καινούργιο, δεν είναι και μεμπτό, καθώς τα αστυνομικά μυθιστορήματα κουβαλούν όλα τα κλισέ του είδους. Όμως, πώς γίνεται κανείς να βιώσει την κατεστραμμένη ζωή του Χόλε παρακολουθώντας τον από μακριά; Πώς γίνεται να κατανοήσει με το ζόρι το συναισθηματικό φορτίο που κουβαλά από τη σχέση του με τη Ρακέλ, τη γυναίκα της ζωής του, απλώς και μόνο επειδή το επικαλείται ο Nesbø ως δημιουργός του;
Ο Χόλε είναι ένας απόλυτα βαρετός μονοδιάστατος χαρακτήρας. Ο μόνος τρόπος να σου προκαλέσει κάποιο άλλο συναίσθημα είναι γιατί μπορεί να σου θυμίσει κάποιον ήρωα σε μια ιστορία που διάβασες ή που είδες. Τελικά, οι δημιουργοί φτάνουν να ταυτίζονται με τους ήρωές τους στα μάτια των αναγνωστών. Την ίδια στιγμή που κοιτάμε τον Σέρλοκ Χολμς ή τον Πουαρό βλέπουμε ταυτόχρονα τον Arthur Conan Doyle ή την Agatha Christie. Και μιας και ο ήρωας του Nesbø είναι τόσο αδιάφορος, αυτή η αδιαφορία αντικατοπτρίζεται αναπόδραστα και στον ίδιο τον συγγραφέα. Δεν είναι κακό να γράφονται οι ιστορίες σε αεροπλάνα, τρένα και αεροδρόμια. Αρκεί όταν ο συγγραφέας επιστρέφει στη βάση του να γίνεται η πρέπουσα επιμέλεια του κειμένου.
Ο βολικός σεξισμός
Τα εγκλήματα στις ιστορίες του Nesbø αφορούν κυρίως δολοφονίες εις βάρος γυναικών. Δεν είναι πρωτότυπο, αλλά δεν είναι και τυχαίο. Οι γυναίκες είναι πάντα ο εύκολος στόχος παρανοϊκών δολοφόνων, γεγονός που σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την ανδροκρατούμενη κοινωνία των πρώτων -ατελείωτων- αιώνων του ανθρώπινου πολιτισμού. Ωστόσο, δεν έχω πρόθεση να επιχειρήσω να σκιαγραφήσω το ψυχολογικό προφίλ των δολοφόνων γυναικών. Ούτε καν ο Nesbø, που θα ήταν πιο αρμόδιος εν προκειμένω, ξοδεύει περισσότερες γραμμές αναζητώντας μια εξήγηση ή ερμηνεία. Αρκεί να χρεώσει τις δολοφονίες σε κάποια ασθένεια, την κληρονομικότητα ή την παράνοια.
Οι γυναίκες στον κόσμο του Nesbø είναι υποδεέστερα όντα και η αντιμετώπισή τους από τους άντρες πρωταγωνιστές είναι αντίστοιχη του ... επιπέδου τους. Περιφρόνηση, χλευασμός, εκμετάλλευση. Και δεν πρόκειται μόνο για τους δράστες των αποτρόπαιων εγκλημάτων, αλλά και για συναδέλφους, συζύγους, εραστές. Οι γυναίκες είναι αδύναμες, τρελές, προδότρες ή πουτάνες. Καθεμιά φέρει τουλάχιστον ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά, αν όχι όλα ταυτόχρονα.
Καμιά φορά, μπορεί κάποια να διαφέρει, ή μάλλον να θεωρούμε εσφαλμένα ότι διαφέρει. Τόσο απλά. Και οι άντρες κάποια στιγμή ξεσπούν και δεν μπορούν να ελέγξουν το θυμό τους. «Κι ύστερα λένε πως φταίει ο φονιάς ... Τον τσακώσαμε, αλλά ας πρόσεχαν!» θα μπορούσε να είναι η ατάκα, καθώς ο Χόλε χάνεται στο ηλιοβασίλεμα, αφού έχει μόλις εξιχνιάσει άλλη μία υπόθεση.Χαρακτηριστικότατο και όχι μεμονωμένο παράδειγμα είναι το κωδικό όνομα που δίνεται στον κατά συρροήν δολοφόνο στη «Λεοπάρδαλη». Το νορβηγικό πρωτότυπο είναι “Kavaleren”. Η ελληνική απόδοση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη είναι «Ιππότης» και στα αγγλικά αποδίδεται ως “Prince Charming”. Κάθε προσπάθεια να ερμηνευτεί αυτός ο χαρακτηρισμός με σαρκαστική διάθεση αποτυγχάνει κάτω από το βάρος της εύγλωττης αποδοχής της κυριολεξίας του.
Οι μουσικές αναφορές
Ο Nesbø είναι μουσικός και φαίνεται ότι έχει μια βαθιά σχέση με τη μουσική, εκφράζοντας κατά καιρούς ακραίες μα ενδιαφέρουσες απόψεις, όπως για παράδειγμα ο χαρακτηρισμός των Rolling Stones ως του πλέον υπερεκτιμημένου συγκροτήματος.
Θα συναντήσουμε αρκετές ανάλογες ιστορίες τις δύο επόμενες εβδομάδες στη σειρά άρθρων «Βιβλιο-soundtrack», όπου θα ξεφυλλίσουμε αναλυτικά δύο από τα διασημότερα βιβλία του. Ωστόσο, όσες αναφορές στους Joy Division και τους Camel και αν υπάρξουν, όσες προσευχές σε ήχους τζαζ ή υπό τις κιθάρες του Neil Young και της βραχνάδας του Tom Waits κι αν περιγράψει ο Nesbø, στο μυαλό μου μένει σφηνωμένη η μέρα που ο Χάρι Χόλε βγήκε από το σπίτι του με ένα μπλουζάκι που έγραφε “Snow Patrol”. Και δεν παρέπεμπε στο χιόνι που κάλυπτε το Όσλο.
Αποφώνηση
Τα βιβλία του Jo Nesbø αποθεώνονται διεθνώς ως "page-turners", δηλαδή βιβλία από τα οποία δεν μπορείς να ξεκολλήσεις, που σε αναγκάζουν να καταβροχθίζεις τις σελίδες τους. Και η επιλογή των λέξεων στην ελληνική απόδοση δεν είναι τυχαία. Όντως τα «καταβροχθίζεις», αλλά αμφιβάλλω αν τα απολαμβάνεις πραγματικά. Η ευκολία με την οποία διαβάζονται μού θυμίζει τη μανία που με πιάνει όταν πεινάω και ανοίγω ένα σακουλάκι πατατάκια ... ή γαριδάκια, δεν θα τα χαλάσουμε εκεί. Και δεν πιστεύω ότι συμβαίνει μόνο σ’ εμένα.
Πόση σημασία έχουν τα παραπάνω; Ενδεχομένως καμία. Απλώς την επόμενη φορά που θα συναντήσετε ένα σεξιστικό σχόλιο, που θα νιώσετε να σας κοροϊδεύει κατάμουτρα ο Nesbø, να ξέρετε πως δεν είστε ο μόνος. Και να θυμάστε πως έχετε το αποκλειστικό δικαίωμα επιλογής του επόμενου best seller που θα διαβάσετε.