-Well done, lads. Well done.
-All we did is survive.
-That's enough. || Christopher Nolan, "Dunkirk", 2017.
Είναι γνωστό στους σινεφίλ κύκλους πως ο Christopher Nolan αρέσκεται να «παίζει με το μυαλό» των θεατών του. Με αυτό το καθηλωτικό εγκεφαλικό παιχνίδι ξεκίνησε εξάλλου την συγγραφική και σκηνοθετική του καριέρα. Από το ασπρόμαυρο "Following" του 1998 που του προσέφερε τα πρώτα του βραβεία σ' ευρωπαϊκά κυρίως κινηματογραφικά φεστιβάλ, έως και το "Ιnterstellar" του 2014, ο Βρετανός σκηνοθέτης και σεναριογράφος μετέφερε στο μεγάλο πανί ιστορίες που αιχμαλώτισαν το μυαλό μας. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το "Μemento", την ταινία που του άνοιξε διάπλατα τις πόρτες των κινηματογραφικών στούντιο του Ηollywood ή το αλησμόνητο τέλος του "Inception"; Στο "Dunkirk", ο μεγαλύτερος εκ των αδερφών Nolan, επιλέγει να αναδείξει στο έπακρο το σκηνοθετικό του ταλέντο, προσφέροντάς μας την αρτιότερη -από σκηνοθετικής άποψης- ταινία του.
~ Επιστροφή στην Πατρίδα ~
Ποια είναι όμως η Δουνκέρκη; Ιστορικά, η γραφική γαλλική πόλη «εμφανίστηκε» στον λοιπό κόσμο κατά τον Μάιο του 1940, όταν οι Δυνάμεις της Αντάντ υλοποίησαν την «Επιχείρηση Nτιναμό» για να απομακρύνουν τα συμμαχικά στρατεύματα που είχαν παγιδευτεί στις ακτές της, την ίδια στιγμή που η γαλλική κυβέρνηση παραδινόταν άνευ όρων στους Ναζί.
Η «Δουνκέρκη» του Nolan αποτελεί την κινηματογραφική εξιστόρηση εκείνης της ιστορικής εκκένωσης και της επιστροφής τριακοσίων πενήντα χιλιάδων Βρετανών στο σπίτι τους, λίγες μόλις μέρες πριν την έναρξη της «Μάχης της Αγγλίας».
Στο "Dunkirk" θα ξεχάσεις τον Nolan που ήξερες! Το σενάριο της ταινίας δεν θυμίζει τις πρότερες δουλειές του. Το μυστήριο και οι σεναριακές ανατροπές δίνουν την θέση τους στη λιτότητα, καθώς η κεντρική ιστορία διακρίνεται για την απλοϊκότητά της. Οι στιχομυθίες αν και περιορισμένες, είναι ικανές να αποτυπώσουν την ψυχική κατάσταση των χαρακτήρων κατά τις στιγμές που εκτυλίσσεται η ιστορία αλλά όχι να προσφέρουν ένα γενικότερο ψυχογράφημα.
~ Salute the Enemy ~
Fionn Whitehead, Aneurin Barnard και Harry Styles σιωπούν και κινούνται αέναα. Από την στεριά τρέχουν προς την θάλασσα, βυθίζονται, επιστρέφουν στην στεριά και κολυμπούν ξανά. Tom Hardy και Jack Lowden κυριαρχούν στους αιθέρες. Μark Rylance, Tom Glynn-Carney, Barry Keoghan και Cillian Myrphy βρίσκονται αντιμέτωποι με την οργή του Ποσειδώνα και της Λούφτβαφφε. Η συνεχής κίνησή τους εξισορροπεί την απουσία διαλόγου. Όταν τρέχεις δεν έχεις το σθένος να μιλήσεις. Όταν τρέχεις για να σωθείς, σιωπάς, διότι ο φόβος και η αγωνία ηχούν πιο δυνατά από τα λόγια σου. Ο θεατής παρακολουθώντας το έργο εισέρχεται σε μια κατάσταση ασταμάτητης κίνησης, αδιαφορεί για το παρελθόν ή τις σκέψεις των ηρώων καθώς παρασύρεσαι μαζί τους σ'έναν τρελό αγώνα δρόμου.
Εν απουσία πλούσιου σεναρίου, δεν βλέπουμε κάποια ερμηνεία να ξεχωρίζει. Σίγουρα η ταινία δεν δημιούργησε κάποιον χαρακτήρα που να μπορεί να αξιώσει μια θέση στο πάνθεον των κινηματογραφικών ηρώων του πολεμικού δράματος, όπως o General Tanz του Peter O'Toole στο "Τhe Night of the Generals" ή ο ήρωας του Marlon Brando στο "Apocalypse Now", ωστόσο καταξιωμένοι και ανερχόμενοι Βρετανοί ηθοποιοί συνυπήρξαν επί ενενήντα λεπτά δρώντας ως ένα καλοκουρδισμένο σύνολο. Θετική έκπληξη υπήρξε η παρουσία του Harry Styles, ο οποίος απέδειξε πως διαθέτει και υποκριτικές ικανότητες (τις φωνητικές του τις απολαύσαμε στο πρώτο του προσωπικό δίσκο που κυκλοφόρησε μέσα στο 2017).
~ Κολυμπώντας σε πύρινα κύματα ~
Σκηνοθετικά, ο Nolan ξεπερνά τον εαυτό του προσφέροντας ένα υπέροχο οπτικό αποτέλεσμα. Οι εκόνες του είναι κινούμενοι πίνακες που τρέχουν στην άμμο, παλεύουν με τα κύματα, χάνονται στα σύννεφα. Αν και γενικότερα μού αρέσουν τα ζωηρά χρώματα στη μεγάλη οθόνη, λάτρεψα το άπειρο μουντό μπλε και όλα εκείνα τα παστέλ χρώματα που επέλεξε για να «βάψει» την ιστορία του. Η ηρεμία των χρωμάτων άλλοτε εναρμονισμένη με τον ψυχισμό των ηρώων και άλλοτε ερχόμενη σε άμεση αντίθεση με την ένταση των σκηνών δημιουργούν ένα ζωντανό πολυεπίπεδο κάδρο ηρεμίας, αγωνίας και έντασης. Στη σύλληψη των κινηματογραφικών κάδρων σπουδαία ήταν και η συμβολή του διευθυντή φωτογραφίας Hoyte Van Hoytema, γνωστού για τις δουλειές του στις ταινίες "Specter", "Interstellar", "Her", "The Fighter" και "Tinker Tailor Soldier Spy".
Το σπουδαιότερο επίτευγμα του Nolan σ΄αυτή την ταινία υπήρξε η αφήγηση των αεροπορικών επιθέσεων του Άξονα και της εκκένωσης της Δουνκέρνης από όλες τις οπτικές. Η παράλληλη εξιστόρηση των γεγονότων από στεριά, θάλασσα και αέρα, η διαρκής δηλαδή αλλαγή του χώρου δράσης και των πρωταγωνιστών ήταν το στοιχείο εκείνο που προσέφερε μια πλήρη εικόνα στην ιστορία που επιθυμεί να παρουσιάσει ο σκηνοθέτης, δίχως να κουράσει ή να μπερδέψει τον θεατή.
~ Πύρινη Δύση ~
Θα ήταν άδικο μιλώντας για το "Dunkirk" και την εξαιρετική δουλειά που έγινε πίσω από τις κάμερες να παραλείψουμε την μουσική του, όταν την σύνθεση της έχει αναλάβει ο πολυβραβευμένος Γερμανός παραγωγός και συνθέτης, Hans Zimmer. Συνεχίζοντας την συνεργασία που ξεκίνησε με τον Nolan πριν μια δεκαετία με την τριλογία του "The Dark Night", ο Ζimmer δημιουργεί, ξανά, μουσικές που αιχμαλωτίζουν τον θεατή. Οι μελωδίες της ταινίας συνδυάζουν κατά έναν εκπληκτικό τρόπο την ηρεμία με την αγωνία, διότι αν και κινούνται σε χαμηλούς τόνους καλλιεργούν μαζί με τις εικόνες που ντύνουν την πρέπουσα ένταση.
Το "Dunkirk" δεν θα μείνει στην κινηματογραφική ιστορία για τις ερμηνείες ή για το σενάριο του. Ίσως μάλιστα κατά τα επόμενα έτη να μην βρίσκεται στην λίστα με τα κορυφαία πολεμικά δράματα, αλλά σίγουρα θα βρίσκεται σε εκείνη με τις σπουδαιότερες σκηνοθεσίες.
Θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσω το "Dunkirk" ένα σύγχρονο "Barry Lyndon";
-All we did is survive.
-That's enough. || Christopher Nolan, "Dunkirk", 2017.
Είναι γνωστό στους σινεφίλ κύκλους πως ο Christopher Nolan αρέσκεται να «παίζει με το μυαλό» των θεατών του. Με αυτό το καθηλωτικό εγκεφαλικό παιχνίδι ξεκίνησε εξάλλου την συγγραφική και σκηνοθετική του καριέρα. Από το ασπρόμαυρο "Following" του 1998 που του προσέφερε τα πρώτα του βραβεία σ' ευρωπαϊκά κυρίως κινηματογραφικά φεστιβάλ, έως και το "Ιnterstellar" του 2014, ο Βρετανός σκηνοθέτης και σεναριογράφος μετέφερε στο μεγάλο πανί ιστορίες που αιχμαλώτισαν το μυαλό μας. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το "Μemento", την ταινία που του άνοιξε διάπλατα τις πόρτες των κινηματογραφικών στούντιο του Ηollywood ή το αλησμόνητο τέλος του "Inception"; Στο "Dunkirk", ο μεγαλύτερος εκ των αδερφών Nolan, επιλέγει να αναδείξει στο έπακρο το σκηνοθετικό του ταλέντο, προσφέροντάς μας την αρτιότερη -από σκηνοθετικής άποψης- ταινία του.
~ Επιστροφή στην Πατρίδα ~
Ποια είναι όμως η Δουνκέρκη; Ιστορικά, η γραφική γαλλική πόλη «εμφανίστηκε» στον λοιπό κόσμο κατά τον Μάιο του 1940, όταν οι Δυνάμεις της Αντάντ υλοποίησαν την «Επιχείρηση Nτιναμό» για να απομακρύνουν τα συμμαχικά στρατεύματα που είχαν παγιδευτεί στις ακτές της, την ίδια στιγμή που η γαλλική κυβέρνηση παραδινόταν άνευ όρων στους Ναζί.
Η «Δουνκέρκη» του Nolan αποτελεί την κινηματογραφική εξιστόρηση εκείνης της ιστορικής εκκένωσης και της επιστροφής τριακοσίων πενήντα χιλιάδων Βρετανών στο σπίτι τους, λίγες μόλις μέρες πριν την έναρξη της «Μάχης της Αγγλίας».
Στο "Dunkirk" θα ξεχάσεις τον Nolan που ήξερες! Το σενάριο της ταινίας δεν θυμίζει τις πρότερες δουλειές του. Το μυστήριο και οι σεναριακές ανατροπές δίνουν την θέση τους στη λιτότητα, καθώς η κεντρική ιστορία διακρίνεται για την απλοϊκότητά της. Οι στιχομυθίες αν και περιορισμένες, είναι ικανές να αποτυπώσουν την ψυχική κατάσταση των χαρακτήρων κατά τις στιγμές που εκτυλίσσεται η ιστορία αλλά όχι να προσφέρουν ένα γενικότερο ψυχογράφημα.
~ Salute the Enemy ~
Fionn Whitehead, Aneurin Barnard και Harry Styles σιωπούν και κινούνται αέναα. Από την στεριά τρέχουν προς την θάλασσα, βυθίζονται, επιστρέφουν στην στεριά και κολυμπούν ξανά. Tom Hardy και Jack Lowden κυριαρχούν στους αιθέρες. Μark Rylance, Tom Glynn-Carney, Barry Keoghan και Cillian Myrphy βρίσκονται αντιμέτωποι με την οργή του Ποσειδώνα και της Λούφτβαφφε. Η συνεχής κίνησή τους εξισορροπεί την απουσία διαλόγου. Όταν τρέχεις δεν έχεις το σθένος να μιλήσεις. Όταν τρέχεις για να σωθείς, σιωπάς, διότι ο φόβος και η αγωνία ηχούν πιο δυνατά από τα λόγια σου. Ο θεατής παρακολουθώντας το έργο εισέρχεται σε μια κατάσταση ασταμάτητης κίνησης, αδιαφορεί για το παρελθόν ή τις σκέψεις των ηρώων καθώς παρασύρεσαι μαζί τους σ'έναν τρελό αγώνα δρόμου.
Εν απουσία πλούσιου σεναρίου, δεν βλέπουμε κάποια ερμηνεία να ξεχωρίζει. Σίγουρα η ταινία δεν δημιούργησε κάποιον χαρακτήρα που να μπορεί να αξιώσει μια θέση στο πάνθεον των κινηματογραφικών ηρώων του πολεμικού δράματος, όπως o General Tanz του Peter O'Toole στο "Τhe Night of the Generals" ή ο ήρωας του Marlon Brando στο "Apocalypse Now", ωστόσο καταξιωμένοι και ανερχόμενοι Βρετανοί ηθοποιοί συνυπήρξαν επί ενενήντα λεπτά δρώντας ως ένα καλοκουρδισμένο σύνολο. Θετική έκπληξη υπήρξε η παρουσία του Harry Styles, ο οποίος απέδειξε πως διαθέτει και υποκριτικές ικανότητες (τις φωνητικές του τις απολαύσαμε στο πρώτο του προσωπικό δίσκο που κυκλοφόρησε μέσα στο 2017).
~ Κολυμπώντας σε πύρινα κύματα ~
Σκηνοθετικά, ο Nolan ξεπερνά τον εαυτό του προσφέροντας ένα υπέροχο οπτικό αποτέλεσμα. Οι εκόνες του είναι κινούμενοι πίνακες που τρέχουν στην άμμο, παλεύουν με τα κύματα, χάνονται στα σύννεφα. Αν και γενικότερα μού αρέσουν τα ζωηρά χρώματα στη μεγάλη οθόνη, λάτρεψα το άπειρο μουντό μπλε και όλα εκείνα τα παστέλ χρώματα που επέλεξε για να «βάψει» την ιστορία του. Η ηρεμία των χρωμάτων άλλοτε εναρμονισμένη με τον ψυχισμό των ηρώων και άλλοτε ερχόμενη σε άμεση αντίθεση με την ένταση των σκηνών δημιουργούν ένα ζωντανό πολυεπίπεδο κάδρο ηρεμίας, αγωνίας και έντασης. Στη σύλληψη των κινηματογραφικών κάδρων σπουδαία ήταν και η συμβολή του διευθυντή φωτογραφίας Hoyte Van Hoytema, γνωστού για τις δουλειές του στις ταινίες "Specter", "Interstellar", "Her", "The Fighter" και "Tinker Tailor Soldier Spy".
Το σπουδαιότερο επίτευγμα του Nolan σ΄αυτή την ταινία υπήρξε η αφήγηση των αεροπορικών επιθέσεων του Άξονα και της εκκένωσης της Δουνκέρνης από όλες τις οπτικές. Η παράλληλη εξιστόρηση των γεγονότων από στεριά, θάλασσα και αέρα, η διαρκής δηλαδή αλλαγή του χώρου δράσης και των πρωταγωνιστών ήταν το στοιχείο εκείνο που προσέφερε μια πλήρη εικόνα στην ιστορία που επιθυμεί να παρουσιάσει ο σκηνοθέτης, δίχως να κουράσει ή να μπερδέψει τον θεατή.
~ Πύρινη Δύση ~
Θα ήταν άδικο μιλώντας για το "Dunkirk" και την εξαιρετική δουλειά που έγινε πίσω από τις κάμερες να παραλείψουμε την μουσική του, όταν την σύνθεση της έχει αναλάβει ο πολυβραβευμένος Γερμανός παραγωγός και συνθέτης, Hans Zimmer. Συνεχίζοντας την συνεργασία που ξεκίνησε με τον Nolan πριν μια δεκαετία με την τριλογία του "The Dark Night", ο Ζimmer δημιουργεί, ξανά, μουσικές που αιχμαλωτίζουν τον θεατή. Οι μελωδίες της ταινίας συνδυάζουν κατά έναν εκπληκτικό τρόπο την ηρεμία με την αγωνία, διότι αν και κινούνται σε χαμηλούς τόνους καλλιεργούν μαζί με τις εικόνες που ντύνουν την πρέπουσα ένταση.
Το "Dunkirk" δεν θα μείνει στην κινηματογραφική ιστορία για τις ερμηνείες ή για το σενάριο του. Ίσως μάλιστα κατά τα επόμενα έτη να μην βρίσκεται στην λίστα με τα κορυφαία πολεμικά δράματα, αλλά σίγουρα θα βρίσκεται σε εκείνη με τις σπουδαιότερες σκηνοθεσίες.
Θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσω το "Dunkirk" ένα σύγχρονο "Barry Lyndon";