Θέλω εδώ και πολύ καιρό να γράψω. Γράφω, σβήνω...δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω και τι να πω να μην ακουστεί απότομο. Μετά, όμως, σκέφτηκα πως καμιά φορά πρέπει να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Και πώς να το κάνουμε, καμιά φορά το κοινό στις παραστάσεις είναι τραγικό!
Η αλήθεια είναι πως το ελληνικό κοινό αγαπάει το θέατρο, αλλά δεν είναι εξοικειωμένο με αυτό. Ιδιαίτερα οι άνθρωποι που ζουν στην επαρχία δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν πλήθος παραστάσεων, παρά μόνο έναν συγκεκριμένο αριθμό παραγωγών που τους επισκέπτονται το καλοκαίρι. Οι άνθρωποι αυτοί, βέβαια, ακριβώς επειδή δεν έχουν την ευκαιρία να παρακολουθούν θέατρο συχνά, αποτελούν και το πιο προσηλωμένο κοινό, το πιο ενθουσιώδες, ακόμα και αν κρυφοτρώνε ποπ κορν στο κηποθέατρο της περιοχής τους.
Τι συμβαίνει με το κοινό της πόλης; Το αθηναϊκό κοινό, για παράδειγμα, που έχω τη χαρά να συναναστρέφομαι εδώ και μια δεκαετία σε μεγάλα και μικρά θέατρα, πολυχώρους και πειραματικές σκηνές. Έχω παρατηρήσει πολλές συμπεριφορές. Δυστυχώς δεν τις θυμάμαι όλες, αλλά υπάρχουν ορισμένα μοτίβα συμπεριφορών που επανέρχονται και τα έχω κατατάξει σε συγκεκριμένες κατηγορίες στο μυαλό μου.
Κατηγορία πρώτη: Το πεπαιδευμένο κοινό
Πρόκειται για ανθρώπους γύρω στα εξήντα, συνήθως κυρίες, με εμφάνιση αρχοντική, που σε κοιτάνε αφ’ υψηλού επειδή ήρθες στο θέατρο αμέσως μετά τη δουλειά και δεν είσαι περιποιημένη, βαμμένη κ.ο.κ. Από τη στιγμή που θα καθίσουν στη θέση τους μέχρι και τη στιγμή που θα ξεκινήσει η παράσταση, θα αναφερθούν σε αυτή τη νέα γενιά, που όλα πια τα έχει κάνει λάθος και φυσικά δεν ξέρει να παρακολουθεί θέατρο. Κοίτα πώς κοιτάνε το κινητό μέχρι να ξεκινήσει η παράσταση. Μιλάνε και μεταξύ τους! Θα σχολιάσουν από το πώς κάθονται οι υπόλοιποι μέχρι το ότι δεν αγόρασαν πρόγραμμα ή ό,τι άλλο. Και μετά ξεκινάνε οι γενικεύσεις. Οι Έλληνες δεν ξέρουν από θέατρο, δεν ξέρουν πώς να σταθούν, πώς να συμπεριφερθούν. Μα πού να το μάθουν; Αυτά ξεκινάνε από το σπίτι! Αλλά τι να περιμένεις...
Κατηγορία δεύτερη: Οι κοσμογυρισμένοι
Οι συγκεκριμένοι είναι φίλοι των παραπάνω, οι οποίοι, όμως, τυχαίνει να έχουν παρακολουθήσει και μερικές παραστάσεις και δρώμενα στο εξωτερικό. Να βγεις έξω, να ανοίξει το μάτι σου! Εκεί να δεις παραγωγές! Όχι σαν εδώ. Κι εδώ, βέβαια, ό,τι μπορούν κάνουν οι άνθρωποι, με όσα έχουν. Αλλά λείπει το όραμα, το καινούργιο. Δεν θα ξεχάσω τότε στο Λονδίνο... καταπληκτική παράσταση... Γιατί, τότε στο Παρίσι, σε μια πειραματική σκηνή. Ενώ εδώ αντιμετωπίζουν την όποια πειραματική σκηνή και την όποια διαφορετική προσέγγιση τουλάχιστον με απαξίωση.
Κατηγορία τρίτη: Εκείνοι που κινούνται συνέχεια.
Θα σας έχει τύχει να βρίσκεστε σε παράσταση και δίπλα σας, πίσω σας ή μπροστά σας να κάθεται κάποια ή κάποιος που δεν μπορούν να μείνουν ακίνητοι σε μια θέση πάνω από δύο λεπτά και δεν τους ενδιαφέρει κιόλας αν σε ενοχλούν. Είσαι 1,92 και κλείνεις στις πρώτες θέσεις. Εντάξει. Κάθισε λιγάκι πιο κάτω, μην κορδώνεσαι σαν να βαράς προσοχή! Μην αλλάζεις θέση κάθε δύο λεπτά. Είμαι κι εγώ πίσω που προσπαθώ να βρω τρόπο να βλέπω, για να βρει μετά και από πίσω μου αντίστοιχα τρόπο να βλέπει. Οι ίδιοι συνήθως θα πιουν νερό κάνοντας φασαρία με το μπουκάλι, θα βάλουν και θα βγάλουν το μπουφάν τους δέκα φορές, θα τους πέσει η τσάντα, θα κλωτσήσουν όποιον είναι κοντά τους. Μπόνους! Να μασάνε τσίχλα ενοχλητικά!
Κατηγορία τέταρτη: Εκείνοι που τους ενοχλούν τα πάντα
Αυτή είναι η αίθουσα; Πολύ μικρή. Σκοτεινή. Θα σκοτωθούμε στις σκάλες, πολύ στενές. Οι θέσεις άβολες, τρίζουν. Μπορείτε να αλλάξουμε θέση; Δεν μπορώ από μέσα, με πιάνει κλειστοφοβία. Α, η σκηνή είναι πολύ μακριά, δεν βλέπουμε τίποτα. Μμμ, το σκηνικό περίεργο, να δούμε πώς θα είναι η παράσταση. Εντάξει, δεν τρελάθηκα. Έχω δει και καλύτερες ερμηνείες. Ε, τον χρόνο μας χάσαμε που ήρθαμε. Ή τουλάχιστον η παράσταση ήταν καλή... πάλι καλά!
Κατηγορία πέμπτη: Εκείνοι που μιλάνε συνεχώς
Δεν μιλάνε μόνο πριν την παράσταση, αλλά και κατά τη διάρκεια. Θα πουν στον διπλανό τους κάτι που θυμήθηκαν, είτε με αφορμή την παράσταση ή επειδή αφαιρέθηκαν και θυμήθηκαν αυτό το πολύ σημαντικό ζήτημα να συζητήσουν εκείνη τη στιγμή. Θα σχολιάσουν την ώρα της παράστασης το υπόλοιπο κοινό που μπορεί να γελάσει ή να αντιδράσει σε κάτι που λαμβάνει χώρα εκείνη τη στιγμή. Πόσες φορές δεν έχουμε γελάσει με ένα χιουμοριστικό στοιχείο κατά τη διάρκεια μιας παράστασης κι έχει γυρίσει κάποιος να πει «Δεν ήταν αστείο!»; Και το χειρότερο... να μιλάνε στο κινητό! Ψιθυριστά ή και όχι! Για λίγο ή για αρκετή ώρα... συνήθως είναι κι εκείνοι που δεν το έχουν στο αθόρυβο.
Κατηγορία έκτη: Εκείνοι που κάνουν συνέχεια παρατηρήσεις
Ως συνέχεια του προηγούμενου έρχεται η κατηγορία με εκείνους που κάνουν συνέχεια παρατηρήσεις. Δεν θα σταματήσουν στην παραπάνω παρατήρηση. Όποτε κουνιέται κάποιος θα κάνουν «σσσσσς!». Θα γυρίσουν να κοιτάξουν άγρια όποιον μιλάει, μασάει τσίχλα, γελάει και θα ξεκινήσουν έναν μίνι διάλογο με έντονο ύφος: Σας παρακαλώ σταματάτε; Παρακολουθούμε! Αν δεν μπορείς να δεις μια παράσταση, πήγαινε σπίτι σου! Και άλλα πολλά!
Κατηγορία έβδομη: Εκείνοι που μιλάνε μόνοι τους
Συνήθως συνομιλούν με τους ηθοποιούς και σχολιάζουν ό,τι συμβαίνει πάνω στη σκηνή - κάποιες φορές όχι τόσο καλοπροαίρετα! Θα γυρίσουν να δουν αν συμφωνούν και οι γύρω τους, θα γελάσουν θεωρώντας ότι έχουν πει. κάτι ευφυές και θα συνεχίσουν ως το τέλος της παράστασης, οπότε βγαίνοντας θα πουν «τρομερή παράσταση, ε;» στο κενό και θα φύγουν!
Κατηγορία όγδοη: Εκείνοι που θα τα έκαναν καλύτερα
Ποια; Όλα! Θα έπαιζαν καλύτερα, γιατί οι ερμηνείες ήταν λίγο στυφές. Θα επέλεγαν να στήσουν διαφορετικά το σκηνικό. Βασικά, θα επέλεγαν εντελώς διαφορετικό σκηνικό. Και η σκηνοθεσία, οκ, καλή ήταν, αλλά κάτι το διαφορετικό, ρε παιδί μου, να δούμε μια φορά! Ποια καλέ; Εγώ θα έπαιζα καλύτερα!
Η αλήθεια είναι πως θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα πολλά για το κοινό των παραστάσεων. Και φυσικά αναγνωρίζω ότι μπορεί η συμπεριφορά μου σε κάποια παράσταση να έχει ενοχλήσει αντίστοιχα κάποιον άλλον από το κοινό. Ωστόσο οι συγκεκριμένες συμπεριφορές είναι τόσο έντονες που πολλές φορές φέρνουν σε δύσκολη θέση όχι μόνο τους θεατές αλλά και τους συντελεστές των παραστάσεων. Έχει τύχει να παρευρεθώ σε παραστάσεις που δεν μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον, είναι αρκετά μακριά από τα δικά μου δεδομένα και με ξενίζουν. Όμως, όπως συνηθίζω να λέω, θεωρώ πως κάθε παράσταση, ακόμα και κάποια που δεν μας αρέσει καθόλου, αξίζει τον σεβασμό μας, καθώς πρόκειται για αποτέλεσμα προσπάθειας και σκληρής δουλειάς πολλών ανθρώπων. Εξάλλου πάντα αποκομίζουμε κάτι από μια παράσταση, ακόμα κι όταν δεν μας ενθουσιάζει στο σύνολό της.
Οφείλουμε, λοιπόν, ως θεατές να εισέλθουμε στο πλαίσιο της παράστασης, στο περιβάλλον της, χωρίς να διακόπτουμε τη ροή. Δεν είναι θέμα θεατρικής παιδείας. Είναι θέμα παιδείας, ευγένειας και σεβασμού απέναντι σε κάτι που συν τοις άλλοις ήταν επιλογή μας να παρακολουθήσουμε.