Πριν λίγους μήνες κυκλοφόρησε ο πρώτος ελληνόφωνος δίσκος του Μάρκου Δεληβοριά με τίτλο "Κάτω από τη γη - Μάρκος Δεληβοριάς και οι φίλοι του Παβαρότι". Δίσκος που τον άκουσα ξανά και ξανά και με εντυπωσίασε για το γλυκόπικρο χιούμορ, την ανατρεπτική ματιά και τις ήρεμες μα όμορφα επεξεργασμένες μελωδικές γραμμές.
Αυτή ήταν και η αφορμή για την επικοινωνία με τον δημιουργό, ο οποίος έχει μία σημαντική πορεία με έξι αγγλόφωνους δίσκους στο ενεργητικό του. Ήθελα να μάθω πολλά, για τον Παβαρότι και τους φίλους του, για τον ξάδερφο Φοίβο Δεληβοριά, για τις ιστορίες που περιγράφουν τα τραγούδια του, για το πώς βλέπει ο ίδιος την πορεία του στη μουσική αλλά και τα πράγματα γύρω του. Οι προσδοκίες μου ήταν ψηλά έχοντας διακρίνει μέσα από τους στίχους του ένα κοφτερό μυαλό και ένα πνεύμα με χιούμορ και επιβεβαιώθηκαν μετά τη συνέντευξη που θα δείτε παρακάτω...
- Ποιός είναι ο Παβαρότι και ποιοί είναι οι φίλοι του; Με άλλα λόγια, πώς προέκυψε αυτή η ονομασία;
Ο Παβαρότι είναι αυτός ο τενόρος που έτρωγε τις πολλές μακαρονάδες. Ξέρεις τώρα... Χα χα... Λοιπόν αυτοσαρκαζόμενος παρομοίασα τον εαυτό μου με τον Παβαρότι επειδή έκανα έναν δίσκο με συμμετοχές ''διάσημων'' φίλων. Φίλοι του Παβαρότι είναι ο Κώστας ο Παρίσης από τα Υπόγεια Ρεύματα που τραγουδάει 3 τεμάχια, ο Φοίβος ο Δεληβοριάς που τραγουδάει δύο, ο Δημήτρης Μπαλογιάννης που τραγουδάει 2 και δεν είναι διάσημος ακόμα καθώς δεν έχει βγάλει ακόμα τον πρώτο του δίσκο (ο οποίος όμως είναι εξαιρετικός), και ο Κώστας ο Καρακατσάνης από τους Onirama που έπαιξε βιολί σε 2 κομμάτια.
- Τώρα που πολλοί γράφουν σε αγγλικό στίχο, εσύ ακολουθείς την αντίθετη διαδρομή και μετά από 6 αγγλόφωνα άλμπουμ, παρουσιάζεις το πρώτο σου ελληνόφωνο. Τι σε οδήγησε σε αυτό;
Πολλοί φίλοι είχαν φαγωθεί χρόνια τώρα να κάνω ελληνικό δίσκο, και ίσως και εγώ ήθελα να γίνω λίγο πιο επικοινωνιακός, γιατί μην γελιέσαι, μπορεί η Μόνικα με κάποιο τρόπο να έγινε πολύ δημοφιλής και μπορεί να υπάρχουν πολλά αγγλόφωνα σχήματα, όμως η ελληνόφωνη σκηνή εξακολουθεί να είναι πιο εμπορική, πράγμα το οποίο επιβεβαιώνεται και από την στροφή κάποιων αγγλόφωνων, όπως ο Βούλγαρης και ο Λόλεκ, στο ελληνόφωνο.
- Τελικά με τον Φοίβο Δεληβοριά έχετε συγγένεια; Πώς έγινε η συνεργασία μαζί του;
Με τον Φοίβο είμαστε μακρινά ξαδέρφια απροσδιορίστου βαθμού. Αλλά είμαστε φίλοι, ή τουλάχιστον ήμασταν παλιότερα, μια και τελευταία βλεπόμαστε πολύ σπάνια. Η συνεργασία ήταν ιδέα του Κώστα του Παρίση, ο οποίος θεωρούσε ότι θα ήταν μια όμορφη συνεργασία, και πράγματι ήταν.
- Θα μοιραστείς μαζί μας την ιστορία του τραγουδιού "Η Προτροπή του Ζ";
Το 2007 έβγαλα έναν δίσκο που λεγόταν "Your Mother's Jacuzzi". Ένας γνωστός μουσικοκριτικός, που εδώ θα αποκαλέσουμε ''Ζ'', έγραψε τότε μια μέτρια κριτική για τον δίσκο, ενώ εγώ θεωρούσα ότι είναι το αριστούργημά μου, και εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι πάρα πολύ καλός δίσκος. Τον πήρα τηλέφωνο, μια και τον ήξερα, και του διαμαρτυρήθηκα. Μου λέει τότε: "Εντάξει, ωραία όλα αυτά, ρε Μάρκο, αλλά έχουμε βαρεθεί τα κουπλέ και τα ρεφραίν. Νιώθω πως αυτό που χρειάζεται τώρα είναι να αποδομήσουμε την μουσική''. Εμένα προφανώς κόντεψε να μου πέσει το τηλέφωνο από το χέρι, γιατί το βρήκα λίγο άδικο να την πληρώνω εγώ για τα 500 χρόνια που τόσοι και τόσοι συνάδελφοι φτιάχνουν τραγούδια με κουπλέ και ρεφραίν, και επιλέγεται αυτή η συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας για να τιμωρηθούν, έτσι ώστε να γίνει μια μουσική επανάσταση, και βρίσκομαι εγώ στη θέση του πρώτου θύματος, αθώος σαν την Μαρία Αντουανέττα... Πάντως συμφωνώ μαζί του σε κάτι. Στο ότι τα περισσότερα τραγούδια που κυκλοφορούν δεν έχουν κανένα λόγο ύπαρξης (όχι τα δικά μου, εννοείται). Τόσο σε στιχουργικό, όσο και σε μουσικό επίπεδο. Και σαν ακροατής νιώθω και εγώ την ανάγκη της αποδόμησης, οπότε ξέρω πολύ καλά τι εννοεί ο Ζ. Για αυτό και στο σπίτι μου πολλές φορές ακούω πράγματα σαν το Blemish ή το Manafon του David Sylvian.
- Θα ήθελα να πάμε και σε αυτή τη φοβερή σουρεάλ ιστορία που ονόμασες "Το κρανίο του Άρη Βελουχιώτη και τι βρήκε η σφαίρα εκεί"... Πώς έγραψες αυτό το τραγούδι και τι εννοείς όταν λες ότι η σφαίρα βρήκε ήρεμο τόπο;
Αυτό το τραγούδι το έγραψα σε δυο δόσεις. Η πρώτη πήγαινε μέχρι το βουδιστικό σημείο, πριν τον Βελουχιώτη. Μετά από καιρό, και επειδή είχαμε μείνει στο ''αν η ζωή σου νόημα δεν βγάζει, στο Βούδα αν πιστέψεις θα σου δώσει μια άλλη'', λογικά σκέφτηκα ''κι αν δεν σου δώσει;'', που είναι και το πιο πιθανό. Και συνεχίζοντας σε αυτό το ναΐφ αυτόματο στυλ γραφής, επινόησα την ιστορία με τον Βελουχιώτη. Το τραγούδι ουσιαστικά λέει το εξής: βρίσκεις νόημα στην ζωή σου όταν προσπαθείς για κάτι χωρίς να περιμένεις κάποια ανταμοιβή ή ανταπόκριση. Δηλαδή όλα είναι ένα εσωτερικό ταξίδι καλυτέρευσης του πνεύματος και της ψυχής μας. Όπως όταν κάνεις μια φιλάνθρωπη πράξη που δεν την μαθαίνει ποτέ κανείς. Με αυτήν την έννοια, ο Βελουχιώτης που είδε τον τεράστιο εθνικό του αγώνα να χάνεται, και τον εαυτό του να κατηγορείται για προδοσία ακόμα και από αυτούς που ήταν ''δικοί του'', όπως ο Ζαχαριάδης, μπορούμε, αν είμαστε αισιόδοξοι, να φανταστούμε ότι στριμωγμενος σ' εκείνη την ρεματιά, με τα καθάρματα να τον κυνηγάνε, την στιγμή που σηκώνει το πιστόλι για να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα, νιώθει μια γαλήνη, γιατί ξέρει ότι προσπάθησε για κάτι δίκαιο και όμορφο, και ότι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του. Αυτήν την γαλήνη ίσως συνάντησε η σφαίρα. Ίσως όμως -και αυτό είναι πολύ τραγικό- να συνάντησε ένα τοπίο έρημο, απόγνωσης, απογοήτευσης και σύγχυσης. Εγώ προτιμώ να σκέφτομαι αισιόδοξα.
- Με αφορμή και αυτό το κομμάτι, να πω ότι κάποια απ' τα τραγούδια σου μοιάζουν με μικρά σενάρια, με μικρές ταινίες που έχουν μια ιστορία να πουν. Τι κρατάς από τις σπουδές σου στη σκηνοθεσία;
Έχω χάσει την επαφή μου με το σινεμά, αν και οι σπουδές μου ήταν σχετικές. Όμως, έχεις δίκιο, ότι τα τραγούδια μου έχουν μέσα εικόνες, και ναι, στο μυαλό μου μοιάζουν λίγο με ταινίες. Κάποιες εικόνες στο μυαλό μου, που θα θέλανε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για να γίνουν ταινία, καταφέρνω να τα μετατρέπω σε κάτι ολοκληρωμένο, αν και κάπως αφαιρετικό, μέσα σε ένα απόγευμα με την κιθάρα μου και την φωνή μου, γράφοντας ένα τραγούδι. Και τότε αισθάνομαι ένας χαρούμενος απατεώνας που γλίτωσα τόσα λεφτά...
- Πολλοί από εμάς τους τελευταίους των Μοϊκανών που συνεχίζουμε να αγοράζουμε δίσκους λέμε ότι δεν θα θέλαμε να εξαφανιστεί το cd κυρίως για το εικαστικό του μέρος και το ένθετο με τους στίχους. Θα ήθελα να μου πεις για το όμορφο artwork του “Κάτω από τη γη”, αλλά και γιατί επέλεξες να μην αναγράφονται οι στίχοι στο ένθετο...
Τα σχέδια του εξωφύλλου, οπισθοφύλλου και ενθέτου τα έκανε ένας πιτσιρικάς φίλος μου, ο Διονύσης Γαλάνης, νεαρός κομίστας και σερβιτόρος στα Σταρμπακς, ο οποίος για καλή μου τύχη, μια μέρα μου λέει εκεί που έφτιαχνε τον καφέ μου: ''Θες να σου δείξω τα σχέδια μου;'' The rest is history... Από τότε μού σχεδίασε τους δυο τελευταίους δίσκους μου. Τα concept του τι σχεδιάζει κάθε φορά είναι δικά μου. Με λίγα λόγια του λέω τι να σχεδιάσει, και περνάμε πάρα πολλές ώρες μαζί κοιτάζοντας προσχέδια, τα οποία τροποποιεί σύμφωνα με τις υποδείξεις μου, μέχρι να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Είναι μια εξαιρετική συνεργασία, και σπάμε και πολλή πλάκα. Όσο για το ότι δεν υπάρχουν οι στίχοι, ο βασικός λόγος είναι ότι βαριόμουνα να κάτσω να τους πληκτρολογήσω. Αλλά επίσης ήθελα να δοθεί περισσότερος χώρος στο εικαστικό κομμάτι. Και άλλωστε τώρα που κάνω ελληνικό δίσκο, οι στίχοι είναι λιγότερο απαραίτητοι στο ένθετο, μια και ο κόσμος καταλαβαίνει καλύτερα τα τραγούδια. Το θέμα είναι το ένθετο να σε ταξιδεύει. Και νομίζω ότι το πετύχαμε.
- Έκανες μια παρουσίαση του δίσκου σε μια όμορφη βραδιά στην "Αυλαία", με πολλούς καλεσμένους. Τι θυμάσαι από εκείνη τη «γιορτή» και πώς ένιωσες με την πρώτη ζωντανή παρουσίαση των πρώτων ελληνόφωνων τραγουδιών σου; Υπάρχουν σκέψεις για επανάληψη μιας τέτοιας βραδιάς;
Οι ωραιότερες στιγμές του λάιβ ήταν αυτές που είχαν λίγο το στοιχείο του κινδύνου. Στο encore παίξαμε δυο κομμάτια που δεν είχαν προγραμματιστεί ή προβαριστεί. Το ένα ήταν το Knocking on Heaven's Door του Dylan. Είχε πλάκα... Ήμασταν μπροστά εγώ κι ο Κώστας ο Παρίσης με τις κιθάρες μας, και πίσω ο Κώστας ο Καρακατσανης με το βιολί του. Το κομμάτι προχωρούσε και περίμενα από στιγμή σε στιγμή να μπει το μπάσο και τα ντραμς. Και περίμενα και περίμενα, και γυρίζω πίσω και ο Αποστόλης ο Καλτσάς και ο Τάσος ο Πέππας ήταν άφαντοι. Κοιτάζω τον Κώστα και του λέω εκτός μικροφώνου ''καλά, πού είναι αυτοί;'' γιατί νόμιζα ότι θα ανέβαιναν στο encore.
Μετά όταν μου ζητήθηκε ''άλλο ένα'', δεν είχα κάτι πρόχειρο, και έπαιξα ένα τραγούδι του George Harrison που λέγεται I Need You, το οποίο παίζω κάποιες φορές στο σπίτι. Με χαρά είδα τον Φοίβο να ανεβαίνει βιαστικός στην σκηνή και να κάθεται στο πιάνο. Ο Φοίβος είναι γνώστης σε θέματα Beatles, αλλά γενικότερα γνωρίζει πολλή μουσική.
Αυτές οι στιγμές ενώ μπορεί να μην ήταν σπουδαίες μουσικά, είχαν κάτι το ωραίο και ελεύθερο. Επίσης μου άρεσε που έπαιξα το Blowin' in the Wind στο γιουκαλίλι, και κάναμε και ωραίες φωνές με τον Κώστα τον Παριση. Οι Φίλοι του Παβαρότι θα ξαναπαίξουμε το φθινόπωρο.
- Στούντιο και ζωντανές εμφανίσεις. Προτιμάς κάτι απ' τα δύο;
Σαφέστατα το στούντιο, αν και τελευταία διασκεδάζω στα λάιβ.
- Στους ραδιοφωνικούς σταθμούς κυριαρχεί πλέον η playlist, στην τηλεόραση σπανίζουν οι μουσικές εκπομπές. Τελικά πώς θα φτάσουν τα τραγούδια σου σε περισσότερο κόσμο; Σε απασχολεί αυτό το ανησυχητικό τοπίο;
Βασίζομαι στον πατριωτισμό των Ελλήνων... Τα ραδιόφωνα πλην ελάχιστων εξαιρέσεων είναι τραγικά. Μπορεί κανείς να γνωστοποιήσει την μουσική του μέσω του Facebook και του Youtube. Στο Youtube υπάρχουν πολλά κομμάτια μου, και σύντομα θα υπάρχουν κι άλλα. Καλώ τους αναγνώστες σας να γίνουν φίλοι μου στο Facebook και να αναζητήσουν την μουσική μου στο Youtube. Έχω βγάλει εφτά δίσκους τα τελευταία 12 χρόνια, και έχω μάθει να διασκεδάζω με αυτό που κάνω, να μην βιάζομαι, και να πιστεύω σε αυτό που κάνω. Πιστεύω ότι αυτό που κάνω είναι καλό, και πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα έρθει η ώρα του να εκτιμηθεί. Αλλά και αν δεν εκτιμηθεί από κάποιο μεγάλο πλήθος, έχει ήδη εκτιμηθεί από φίλους και από κάποιους που ασχολούνται με την μουσική και μετράει η γνώμη τους. Και το κυριότερο, περνάμε καλά φτιάχνοντας μουσική. Αυτά...
- Διάβασα μια ενδιαφέρουσα άποψή σου περί του κινήματος των «αγανακτισμένων». Εν ολίγοις, το θεωρείς πολύ θετικό αλλά προτείνεις να εξελιχθεί σε γενική απεργία. Τι πιστεύεις ότι θα επιτευχθεί έτσι και ποιό αίτημα να έχει μια τέτοια απεργία;
Οι Αγανακτισμένοι βάλανε τα γυαλιά και στους συνδικαλιστές (οι οποίοι είναι πουλημένοι, αλλιώς θα είχανε κάνει κάτι εδώ και πολύ καιρό, μια και αυτή η κατάσταση εξελίσσεται εδώ και πάνω από χρόνο), αλλά και στην αριστερά, τα αντανακλαστικά της οποίας δυστυχώς είναι πολύ αργά. Το κακό είναι ότι οι συγκεντρώσεις στις πλατείες, όσο πολυπληθείς κι αν είναι, δεν λένε τίποτα στους χοντρόπετσους πολιτικούς που επιμένουν να λένε γελοιότητες σαν αυτήν που είπε ο Χρυσοχοιδης χτες, ότι ''υπάρχει εκλεγμένη κυβέρνηση, και όλα τα άλλα είναι έλλειψη σεβασμού στην δημοκρατία''. Λες και είναι δημοκρατία αυτό, που το κόμμα του παίρνει 15% στα γκάλοπ, και που όλος ο κόσμος έχει κατέβει εξαγριωμένος στις πλατείες, ενώ αυτοί θεωρούν ότι έχουν νομιμοποίηση να κυβερνούν.
Λοιπόν, πρέπει να τους χτυπήσει κανείς εκεί που πονάνε. Οι Πάγκαλοι αυτού του κόσμου, έχουν ανάγκη να πηγαίνει ο κόσμος στην δουλειά του, για να λειτουργεί το σύστημα τους. Έτσι πρέπει να χτυπηθούν στον χώρο της εργασίας, με ολοκληρωτική αποχή από την εργασία. Έτσι έγινε και το '42-'43 όταν με τις τεράστιες απεργίες που οργάνωσε το ΕΑΜ παρέλυσε το σύμπαν, με αποτέλεσμα οι Γερμανοί και το ελληνικό κράτος των Τσολάκογλου-Λογοθετόπουλου να αναγκαστούν να υποχωρήσουν και να μην στείλουν Έλληνες ως εργάτες στα γερμανικά εργοστάσια, ή ως στρατιώτες στο Ανατολικό Μέτωπο. Έτσι και τώρα, πρέπει να παραλύσει το σύμπαν.
Όμως επειδή δεν μπορεί να το περιμένει κανείς αυτό από τους πουλημένους συνδικαλιστές ούτε από το ΚΚΕ, μια και εκφράζει μόνο ένα μέρος του κόσμου, όπως και οποιοδήποτε άλλο κόμμα, πρέπει λοιπόν να οργανωθεί από την βάση, από τον κόσμο, όπως έγινε με τους αγανακτισμένους. Αγανακτισμένοι στον χώρο της εργασίας. Αιτήματα είναι η διενέργεια δημοψηφίσματος σχετικά με την παύση πληρωμών, η διενέργεια εκλογών, και η κατάργηση των αντιλαϊκών μέτρων, του τύπου βάζουμε 1,40 ευρώ την τιμή του λεωφορείου. Βέβαια θα πρέπει ο κόσμος να συνειδητοποιεί ότι ενδεχομένως να περάσει πολύ άσχημα βραχυπροθέσμως, προκειμένου όμως να σώσει το μακροπρόθεσμο μέλλον και την αξιοπρέπειά του.
- Ποια είναι τα σχέδιά σου για το επόμενο διάστημα;
Ελπίζω πριν το τέλος του 2011 να κυκλοφορήσω έναν αγγλόφωνο δίσκο, που τμήμα του είναι ήδη έτοιμο.
Αυτή ήταν και η αφορμή για την επικοινωνία με τον δημιουργό, ο οποίος έχει μία σημαντική πορεία με έξι αγγλόφωνους δίσκους στο ενεργητικό του. Ήθελα να μάθω πολλά, για τον Παβαρότι και τους φίλους του, για τον ξάδερφο Φοίβο Δεληβοριά, για τις ιστορίες που περιγράφουν τα τραγούδια του, για το πώς βλέπει ο ίδιος την πορεία του στη μουσική αλλά και τα πράγματα γύρω του. Οι προσδοκίες μου ήταν ψηλά έχοντας διακρίνει μέσα από τους στίχους του ένα κοφτερό μυαλό και ένα πνεύμα με χιούμορ και επιβεβαιώθηκαν μετά τη συνέντευξη που θα δείτε παρακάτω...
- Ποιός είναι ο Παβαρότι και ποιοί είναι οι φίλοι του; Με άλλα λόγια, πώς προέκυψε αυτή η ονομασία;
Ο Παβαρότι είναι αυτός ο τενόρος που έτρωγε τις πολλές μακαρονάδες. Ξέρεις τώρα... Χα χα... Λοιπόν αυτοσαρκαζόμενος παρομοίασα τον εαυτό μου με τον Παβαρότι επειδή έκανα έναν δίσκο με συμμετοχές ''διάσημων'' φίλων. Φίλοι του Παβαρότι είναι ο Κώστας ο Παρίσης από τα Υπόγεια Ρεύματα που τραγουδάει 3 τεμάχια, ο Φοίβος ο Δεληβοριάς που τραγουδάει δύο, ο Δημήτρης Μπαλογιάννης που τραγουδάει 2 και δεν είναι διάσημος ακόμα καθώς δεν έχει βγάλει ακόμα τον πρώτο του δίσκο (ο οποίος όμως είναι εξαιρετικός), και ο Κώστας ο Καρακατσάνης από τους Onirama που έπαιξε βιολί σε 2 κομμάτια.
- Τώρα που πολλοί γράφουν σε αγγλικό στίχο, εσύ ακολουθείς την αντίθετη διαδρομή και μετά από 6 αγγλόφωνα άλμπουμ, παρουσιάζεις το πρώτο σου ελληνόφωνο. Τι σε οδήγησε σε αυτό;
Πολλοί φίλοι είχαν φαγωθεί χρόνια τώρα να κάνω ελληνικό δίσκο, και ίσως και εγώ ήθελα να γίνω λίγο πιο επικοινωνιακός, γιατί μην γελιέσαι, μπορεί η Μόνικα με κάποιο τρόπο να έγινε πολύ δημοφιλής και μπορεί να υπάρχουν πολλά αγγλόφωνα σχήματα, όμως η ελληνόφωνη σκηνή εξακολουθεί να είναι πιο εμπορική, πράγμα το οποίο επιβεβαιώνεται και από την στροφή κάποιων αγγλόφωνων, όπως ο Βούλγαρης και ο Λόλεκ, στο ελληνόφωνο.
- Τελικά με τον Φοίβο Δεληβοριά έχετε συγγένεια; Πώς έγινε η συνεργασία μαζί του;
Με τον Φοίβο είμαστε μακρινά ξαδέρφια απροσδιορίστου βαθμού. Αλλά είμαστε φίλοι, ή τουλάχιστον ήμασταν παλιότερα, μια και τελευταία βλεπόμαστε πολύ σπάνια. Η συνεργασία ήταν ιδέα του Κώστα του Παρίση, ο οποίος θεωρούσε ότι θα ήταν μια όμορφη συνεργασία, και πράγματι ήταν.
- Θα μοιραστείς μαζί μας την ιστορία του τραγουδιού "Η Προτροπή του Ζ";Το 2007 έβγαλα έναν δίσκο που λεγόταν "Your Mother's Jacuzzi". Ένας γνωστός μουσικοκριτικός, που εδώ θα αποκαλέσουμε ''Ζ'', έγραψε τότε μια μέτρια κριτική για τον δίσκο, ενώ εγώ θεωρούσα ότι είναι το αριστούργημά μου, και εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι πάρα πολύ καλός δίσκος. Τον πήρα τηλέφωνο, μια και τον ήξερα, και του διαμαρτυρήθηκα. Μου λέει τότε: "Εντάξει, ωραία όλα αυτά, ρε Μάρκο, αλλά έχουμε βαρεθεί τα κουπλέ και τα ρεφραίν. Νιώθω πως αυτό που χρειάζεται τώρα είναι να αποδομήσουμε την μουσική''. Εμένα προφανώς κόντεψε να μου πέσει το τηλέφωνο από το χέρι, γιατί το βρήκα λίγο άδικο να την πληρώνω εγώ για τα 500 χρόνια που τόσοι και τόσοι συνάδελφοι φτιάχνουν τραγούδια με κουπλέ και ρεφραίν, και επιλέγεται αυτή η συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας για να τιμωρηθούν, έτσι ώστε να γίνει μια μουσική επανάσταση, και βρίσκομαι εγώ στη θέση του πρώτου θύματος, αθώος σαν την Μαρία Αντουανέττα... Πάντως συμφωνώ μαζί του σε κάτι. Στο ότι τα περισσότερα τραγούδια που κυκλοφορούν δεν έχουν κανένα λόγο ύπαρξης (όχι τα δικά μου, εννοείται). Τόσο σε στιχουργικό, όσο και σε μουσικό επίπεδο. Και σαν ακροατής νιώθω και εγώ την ανάγκη της αποδόμησης, οπότε ξέρω πολύ καλά τι εννοεί ο Ζ. Για αυτό και στο σπίτι μου πολλές φορές ακούω πράγματα σαν το Blemish ή το Manafon του David Sylvian.
- Θα ήθελα να πάμε και σε αυτή τη φοβερή σουρεάλ ιστορία που ονόμασες "Το κρανίο του Άρη Βελουχιώτη και τι βρήκε η σφαίρα εκεί"... Πώς έγραψες αυτό το τραγούδι και τι εννοείς όταν λες ότι η σφαίρα βρήκε ήρεμο τόπο;
Αυτό το τραγούδι το έγραψα σε δυο δόσεις. Η πρώτη πήγαινε μέχρι το βουδιστικό σημείο, πριν τον Βελουχιώτη. Μετά από καιρό, και επειδή είχαμε μείνει στο ''αν η ζωή σου νόημα δεν βγάζει, στο Βούδα αν πιστέψεις θα σου δώσει μια άλλη'', λογικά σκέφτηκα ''κι αν δεν σου δώσει;'', που είναι και το πιο πιθανό. Και συνεχίζοντας σε αυτό το ναΐφ αυτόματο στυλ γραφής, επινόησα την ιστορία με τον Βελουχιώτη. Το τραγούδι ουσιαστικά λέει το εξής: βρίσκεις νόημα στην ζωή σου όταν προσπαθείς για κάτι χωρίς να περιμένεις κάποια ανταμοιβή ή ανταπόκριση. Δηλαδή όλα είναι ένα εσωτερικό ταξίδι καλυτέρευσης του πνεύματος και της ψυχής μας. Όπως όταν κάνεις μια φιλάνθρωπη πράξη που δεν την μαθαίνει ποτέ κανείς. Με αυτήν την έννοια, ο Βελουχιώτης που είδε τον τεράστιο εθνικό του αγώνα να χάνεται, και τον εαυτό του να κατηγορείται για προδοσία ακόμα και από αυτούς που ήταν ''δικοί του'', όπως ο Ζαχαριάδης, μπορούμε, αν είμαστε αισιόδοξοι, να φανταστούμε ότι στριμωγμενος σ' εκείνη την ρεματιά, με τα καθάρματα να τον κυνηγάνε, την στιγμή που σηκώνει το πιστόλι για να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα, νιώθει μια γαλήνη, γιατί ξέρει ότι προσπάθησε για κάτι δίκαιο και όμορφο, και ότι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του. Αυτήν την γαλήνη ίσως συνάντησε η σφαίρα. Ίσως όμως -και αυτό είναι πολύ τραγικό- να συνάντησε ένα τοπίο έρημο, απόγνωσης, απογοήτευσης και σύγχυσης. Εγώ προτιμώ να σκέφτομαι αισιόδοξα.
- Με αφορμή και αυτό το κομμάτι, να πω ότι κάποια απ' τα τραγούδια σου μοιάζουν με μικρά σενάρια, με μικρές ταινίες που έχουν μια ιστορία να πουν. Τι κρατάς από τις σπουδές σου στη σκηνοθεσία;
Έχω χάσει την επαφή μου με το σινεμά, αν και οι σπουδές μου ήταν σχετικές. Όμως, έχεις δίκιο, ότι τα τραγούδια μου έχουν μέσα εικόνες, και ναι, στο μυαλό μου μοιάζουν λίγο με ταινίες. Κάποιες εικόνες στο μυαλό μου, που θα θέλανε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για να γίνουν ταινία, καταφέρνω να τα μετατρέπω σε κάτι ολοκληρωμένο, αν και κάπως αφαιρετικό, μέσα σε ένα απόγευμα με την κιθάρα μου και την φωνή μου, γράφοντας ένα τραγούδι. Και τότε αισθάνομαι ένας χαρούμενος απατεώνας που γλίτωσα τόσα λεφτά...
- Πολλοί από εμάς τους τελευταίους των Μοϊκανών που συνεχίζουμε να αγοράζουμε δίσκους λέμε ότι δεν θα θέλαμε να εξαφανιστεί το cd κυρίως για το εικαστικό του μέρος και το ένθετο με τους στίχους. Θα ήθελα να μου πεις για το όμορφο artwork του “Κάτω από τη γη”, αλλά και γιατί επέλεξες να μην αναγράφονται οι στίχοι στο ένθετο...Τα σχέδια του εξωφύλλου, οπισθοφύλλου και ενθέτου τα έκανε ένας πιτσιρικάς φίλος μου, ο Διονύσης Γαλάνης, νεαρός κομίστας και σερβιτόρος στα Σταρμπακς, ο οποίος για καλή μου τύχη, μια μέρα μου λέει εκεί που έφτιαχνε τον καφέ μου: ''Θες να σου δείξω τα σχέδια μου;'' The rest is history... Από τότε μού σχεδίασε τους δυο τελευταίους δίσκους μου. Τα concept του τι σχεδιάζει κάθε φορά είναι δικά μου. Με λίγα λόγια του λέω τι να σχεδιάσει, και περνάμε πάρα πολλές ώρες μαζί κοιτάζοντας προσχέδια, τα οποία τροποποιεί σύμφωνα με τις υποδείξεις μου, μέχρι να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Είναι μια εξαιρετική συνεργασία, και σπάμε και πολλή πλάκα. Όσο για το ότι δεν υπάρχουν οι στίχοι, ο βασικός λόγος είναι ότι βαριόμουνα να κάτσω να τους πληκτρολογήσω. Αλλά επίσης ήθελα να δοθεί περισσότερος χώρος στο εικαστικό κομμάτι. Και άλλωστε τώρα που κάνω ελληνικό δίσκο, οι στίχοι είναι λιγότερο απαραίτητοι στο ένθετο, μια και ο κόσμος καταλαβαίνει καλύτερα τα τραγούδια. Το θέμα είναι το ένθετο να σε ταξιδεύει. Και νομίζω ότι το πετύχαμε.
- Έκανες μια παρουσίαση του δίσκου σε μια όμορφη βραδιά στην "Αυλαία", με πολλούς καλεσμένους. Τι θυμάσαι από εκείνη τη «γιορτή» και πώς ένιωσες με την πρώτη ζωντανή παρουσίαση των πρώτων ελληνόφωνων τραγουδιών σου; Υπάρχουν σκέψεις για επανάληψη μιας τέτοιας βραδιάς;
Οι ωραιότερες στιγμές του λάιβ ήταν αυτές που είχαν λίγο το στοιχείο του κινδύνου. Στο encore παίξαμε δυο κομμάτια που δεν είχαν προγραμματιστεί ή προβαριστεί. Το ένα ήταν το Knocking on Heaven's Door του Dylan. Είχε πλάκα... Ήμασταν μπροστά εγώ κι ο Κώστας ο Παρίσης με τις κιθάρες μας, και πίσω ο Κώστας ο Καρακατσανης με το βιολί του. Το κομμάτι προχωρούσε και περίμενα από στιγμή σε στιγμή να μπει το μπάσο και τα ντραμς. Και περίμενα και περίμενα, και γυρίζω πίσω και ο Αποστόλης ο Καλτσάς και ο Τάσος ο Πέππας ήταν άφαντοι. Κοιτάζω τον Κώστα και του λέω εκτός μικροφώνου ''καλά, πού είναι αυτοί;'' γιατί νόμιζα ότι θα ανέβαιναν στο encore.
Μετά όταν μου ζητήθηκε ''άλλο ένα'', δεν είχα κάτι πρόχειρο, και έπαιξα ένα τραγούδι του George Harrison που λέγεται I Need You, το οποίο παίζω κάποιες φορές στο σπίτι. Με χαρά είδα τον Φοίβο να ανεβαίνει βιαστικός στην σκηνή και να κάθεται στο πιάνο. Ο Φοίβος είναι γνώστης σε θέματα Beatles, αλλά γενικότερα γνωρίζει πολλή μουσική.
Αυτές οι στιγμές ενώ μπορεί να μην ήταν σπουδαίες μουσικά, είχαν κάτι το ωραίο και ελεύθερο. Επίσης μου άρεσε που έπαιξα το Blowin' in the Wind στο γιουκαλίλι, και κάναμε και ωραίες φωνές με τον Κώστα τον Παριση. Οι Φίλοι του Παβαρότι θα ξαναπαίξουμε το φθινόπωρο.
- Στούντιο και ζωντανές εμφανίσεις. Προτιμάς κάτι απ' τα δύο;
Σαφέστατα το στούντιο, αν και τελευταία διασκεδάζω στα λάιβ.
- Στους ραδιοφωνικούς σταθμούς κυριαρχεί πλέον η playlist, στην τηλεόραση σπανίζουν οι μουσικές εκπομπές. Τελικά πώς θα φτάσουν τα τραγούδια σου σε περισσότερο κόσμο; Σε απασχολεί αυτό το ανησυχητικό τοπίο; Βασίζομαι στον πατριωτισμό των Ελλήνων... Τα ραδιόφωνα πλην ελάχιστων εξαιρέσεων είναι τραγικά. Μπορεί κανείς να γνωστοποιήσει την μουσική του μέσω του Facebook και του Youtube. Στο Youtube υπάρχουν πολλά κομμάτια μου, και σύντομα θα υπάρχουν κι άλλα. Καλώ τους αναγνώστες σας να γίνουν φίλοι μου στο Facebook και να αναζητήσουν την μουσική μου στο Youtube. Έχω βγάλει εφτά δίσκους τα τελευταία 12 χρόνια, και έχω μάθει να διασκεδάζω με αυτό που κάνω, να μην βιάζομαι, και να πιστεύω σε αυτό που κάνω. Πιστεύω ότι αυτό που κάνω είναι καλό, και πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα έρθει η ώρα του να εκτιμηθεί. Αλλά και αν δεν εκτιμηθεί από κάποιο μεγάλο πλήθος, έχει ήδη εκτιμηθεί από φίλους και από κάποιους που ασχολούνται με την μουσική και μετράει η γνώμη τους. Και το κυριότερο, περνάμε καλά φτιάχνοντας μουσική. Αυτά...
- Διάβασα μια ενδιαφέρουσα άποψή σου περί του κινήματος των «αγανακτισμένων». Εν ολίγοις, το θεωρείς πολύ θετικό αλλά προτείνεις να εξελιχθεί σε γενική απεργία. Τι πιστεύεις ότι θα επιτευχθεί έτσι και ποιό αίτημα να έχει μια τέτοια απεργία;
Οι Αγανακτισμένοι βάλανε τα γυαλιά και στους συνδικαλιστές (οι οποίοι είναι πουλημένοι, αλλιώς θα είχανε κάνει κάτι εδώ και πολύ καιρό, μια και αυτή η κατάσταση εξελίσσεται εδώ και πάνω από χρόνο), αλλά και στην αριστερά, τα αντανακλαστικά της οποίας δυστυχώς είναι πολύ αργά. Το κακό είναι ότι οι συγκεντρώσεις στις πλατείες, όσο πολυπληθείς κι αν είναι, δεν λένε τίποτα στους χοντρόπετσους πολιτικούς που επιμένουν να λένε γελοιότητες σαν αυτήν που είπε ο Χρυσοχοιδης χτες, ότι ''υπάρχει εκλεγμένη κυβέρνηση, και όλα τα άλλα είναι έλλειψη σεβασμού στην δημοκρατία''. Λες και είναι δημοκρατία αυτό, που το κόμμα του παίρνει 15% στα γκάλοπ, και που όλος ο κόσμος έχει κατέβει εξαγριωμένος στις πλατείες, ενώ αυτοί θεωρούν ότι έχουν νομιμοποίηση να κυβερνούν.
Λοιπόν, πρέπει να τους χτυπήσει κανείς εκεί που πονάνε. Οι Πάγκαλοι αυτού του κόσμου, έχουν ανάγκη να πηγαίνει ο κόσμος στην δουλειά του, για να λειτουργεί το σύστημα τους. Έτσι πρέπει να χτυπηθούν στον χώρο της εργασίας, με ολοκληρωτική αποχή από την εργασία. Έτσι έγινε και το '42-'43 όταν με τις τεράστιες απεργίες που οργάνωσε το ΕΑΜ παρέλυσε το σύμπαν, με αποτέλεσμα οι Γερμανοί και το ελληνικό κράτος των Τσολάκογλου-Λογοθετόπουλου να αναγκαστούν να υποχωρήσουν και να μην στείλουν Έλληνες ως εργάτες στα γερμανικά εργοστάσια, ή ως στρατιώτες στο Ανατολικό Μέτωπο. Έτσι και τώρα, πρέπει να παραλύσει το σύμπαν.
Όμως επειδή δεν μπορεί να το περιμένει κανείς αυτό από τους πουλημένους συνδικαλιστές ούτε από το ΚΚΕ, μια και εκφράζει μόνο ένα μέρος του κόσμου, όπως και οποιοδήποτε άλλο κόμμα, πρέπει λοιπόν να οργανωθεί από την βάση, από τον κόσμο, όπως έγινε με τους αγανακτισμένους. Αγανακτισμένοι στον χώρο της εργασίας. Αιτήματα είναι η διενέργεια δημοψηφίσματος σχετικά με την παύση πληρωμών, η διενέργεια εκλογών, και η κατάργηση των αντιλαϊκών μέτρων, του τύπου βάζουμε 1,40 ευρώ την τιμή του λεωφορείου. Βέβαια θα πρέπει ο κόσμος να συνειδητοποιεί ότι ενδεχομένως να περάσει πολύ άσχημα βραχυπροθέσμως, προκειμένου όμως να σώσει το μακροπρόθεσμο μέλλον και την αξιοπρέπειά του.
- Ποια είναι τα σχέδιά σου για το επόμενο διάστημα;
Ελπίζω πριν το τέλος του 2011 να κυκλοφορήσω έναν αγγλόφωνο δίσκο, που τμήμα του είναι ήδη έτοιμο.