Πιστοί στο ραντεβού μας, βρεθήκαμε και στην 4η και τελευταία μέρα του In-Edit Festival στον κινηματογράφο Άστορ. Η αυλαία του φεστιβάλ στην Αθήνα έπεσε (θα συνεχιστεί στη Θεσσαλονίκη), όμως τα ερεθίσματα που μας προσέφερε θα μείνουν μαζί μας. Υπήρξε μία πολύ εποικοδομητική εμπειρία, με άψογη εξυπηρέτηση και οργάνωση, τόσο από πλευράς των διοργανωτών όσο και από πλευράς του κινηματογράφου, ο οποίος αποτελεί εφεξής από τα πολύ αγαπημένα μου μέρη.
Οι ταινίες που παρακολουθήσαμε ήταν το They Will Have To Kill Us First: Malian Music in Exile και το Amy. Μάλιστα, για την πρώτη είχε προηγηθεί το Σάββατο 27/02 μία συζήτηση σχετικά με την σχέση πολιτικής και μουσικής στην Αφρική και, συγκεκριμένα, στο Μάλι, ενώ το δεύτερο βραβεύθηκε προχθές βράδυ και με το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.
They Will Have To Kill Us First: Malian Music in Exile (2015)
Το πιο πολιτικό ντοκιμαντέρ του φεστιβάλ φωτίζει και μία από τις ισχυρότερες πτυχές της μουσικής: τον κοινωνικό της ρόλο. Η μουσική στο Μάλι είναι πολιτική. Όχι με την έννοια της στρατευμένης τέχνης ή του πολιτικού γραφικισμού, αλλά με την έννοια της κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής ζύμωσης. Κάποια στιγμή λέγεται στο φιλμ το εξής: «Εδώ η μουσική είναι σαν την εφημερίδα και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ο κόσμος ενημερώνεται για το τι συμβαίνει μέσω των στίχων».
Τα προβλήματα της Αφρικής είναι λίγο πολύ γνωστά σε όλους. Από την αποικιοκρατία μέχρι την τρομοκρατία, η «Μαύρη Ήπειρος» δεν έχει ησυχάσει ποτέ. Τα τελευταία χρόνια η ανθρωπιστική κρίση έχει χτυπήσει κόκκινο και έχει εξαναγκάσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να ψάξουν καταφύγιο σε άλλες πόλεις, χώρες, ακόμη και ηπείρους. Το βλέπουμε καθημερινά να συμβαίνει με τους πρόσφυγες να χαροπαλεύουν για να ξεφύγουν από την κόλαση των βομβαρδισμών, τόσο των ISIS όσο και των «ειρηνοποιών» Δυτικών.
Η ταινία ακολουθεί 3 μουσικούς και 1 συγκρότημα που αναγκάστηκαν να φύγουν από το Μάλι, όταν το επαναστατικό κίνημα των ισλαμιστών “Ansar Dine” έχοντας κατακτήσει τρία εξέχοντα σημεία του Μάλι, το Timbuktu, το Kidal και το Gao, απαγόρευσαν τη μουσική. Απαγόρευσαν, δηλαδή, το μοναδικό μέσο με το οποίο μπορούσαν όλοι να συμμετέχουν στα κοινά και να εκφράζονται. Η μουσική στα ραδιόφωνα αντικαταστάθηκε από προσευχές, καθώς ήθελαν να επιβάλουν ένα αυστηρό καθεστώς ισλαμικού νόμου, τη λεγόμενη Σαρία.
Το φιλμ είναι τολμηρότατο και δείχνει πολύ σκληρές εικόνες, ακροβατώντας μεταξύ ευαισθητοποίησης και γραφικισμού. Μας δείχνει πόσο σημαντική είναι για αυτούς τους ανθρώπους να έχουν την ελευθερία να παίζουν τη μουσική που θέλουν στον τόπο τους. Όλοι τους έχουν εξοριστεί και θέλουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, να τη βοηθήσουν να αναστηθεί. Ένα μεγάλο βήμα συντελείται όταν τρία χρόνια μετά την απαγόρευση (καλοκαίρι του ’15) γίνεται μία μεγάλη συναυλία εξόριστων μουσικών στο Timbuktu σε μια προσπάθεια μετάδοσης του ενοποιητικού χαρακτήρα της μουσικής. Και, φυσικά, αυτό γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν βιντεοσκοπείται και προβάλλεται σε κάθε γωνιά της Γης.
Trailer:
Amy
Το φιλμ με το οποίο έκλεισε το φεστιβάλ ήταν και η πιο δυνατή γροθιά στο στομάχι. Πίστευα ότι μετά το ντοκιμαντέρ του Cobain δε θα μπορούσα να νιώσω πιο έντονη συγκίνηση με κάποιο άλλο. Ούτε με το They Will Have to Kill Us First γιατί περισσότερο με σοκάριζε και με πληροφορούσε, παρά μου προκαλούσε συγκίνηση, χωρίς να είναι απαραίτητα κακό. Και όμως έκανα λάθος· το Amy ήταν το πιο έντονο φιλμ του φεστιβάλ. Βγαίνοντας από τη στοά του Άστορ ένιωθα μια ανείπωτη οργή και θλίψη, λες και όλα αυτά είχαν συμβεί στον πιο κοντινό μου άνθρωπο. Και αυτό είναι συγκίνηση.
Η τραγική κατάληξη της Amy είχε προκαλέσει αίσθηση σε όλους και εδώ στην Ελλάδα, καθώς ήταν πολύ αγαπητή και από το ελληνικό κοινό και είχε προγραμματιστεί η εμφάνιση της εδώ με το Moby. Μία εμφάνιση που δεν έγινε ποτέ. Εντάξει, μας είχε προκαλέσει αίσθηση, αλλά όλοι το περίμεναν μετά από τόσα περιστατικά και ενδείξεις επιδείνωσης της κατάστασης της. Θεωρώ ότι αυτό που δεν είχαμε συνειδητοποιήσει είναι το πόσο τρομακτικές διαστάσεις είχε πάρει η δημοσιότητα της Amy. Κυριολεκτικά δεν μπορούσε να βγει έξω από την πόρτα του σπιτιού της. Υπήρχαν παπαράτσι παντού και την ακολουθούσαν όπου και αν πήγαινε. Κάθε της κίνηση και χιλιάδες φλας να την τυφλώνουν. Και αναρωτιέμαι: οι ίδιοι γνώριζαν πόσο κακό της έκαναν; Πιθανώς να μην τους ένοιαζε/νοιάζει καν, αφού είναι σταρ και πρέπει να τα υπομένει όλα αυτά. Αλήθεια τόσο διεστραμμένα σκέφτονται αυτά τα άτομα;
Η ιστορία καλύπτει όλη τη ζωή της Amy Winehouse, ενώ μιλάνε όλα τα κοντινά της πρόσωπα. Ακόμη και ο πατέρας της, ο οποίος είναι ο βασικός υπαίτιος για την καταστροφή της Amy, αλλά και ο επί χρόνια σύντροφος της Blake Fielder, ο οποίος ήταν εξίσου αυτοκαταστροφικός με την Amy γεγονός που στοίχισε και στους δύο, αλλά μάλλον περισσότερο στην Amy. Φυσικά, επειδή δεν πιστεύω στην αιτιοκρατία, δεν θεωρώ ότι μόνο αυτοί έφταιξαν, αλλά έπαιξαν καταλυτικό παράγοντα στον συνεχή αυτοκτονικό χαρακτήρα της Amy, η οποία είχε κατάθλιψη, ήταν βουλιμική και, προφανώς, επιρρεπής στα ναρκωτικά και, κυρίως, στο αλκοόλ. Κανείς δε μιλούσε όμως γι’ αυτά. Και όταν δόθηκε η ευκαιρία για αποτοξίνωση ο πατέρας της είπε ότι είναι εντάξει και δε χρειάζεται. Και ξαφνικά βγάζει νόημα το γνωστό:
They tried to make me go to rehab but I said, 'No, no, no.'
Yes, I've been black but when I come back you'll know, know, know
I ain't got the time and if my daddy thinks I'm fine
He's tried to make me go to rehab but I won't go, go, go
Όπως και στην περίπτωση του Cobain, η μουσική βιομηχανία δε συγχωρεί. Άπαξ και σε κάνει μέρος της σε μετατρέπει σε δέσμιο της και τα περιθώρια να ξεφύγεις είναι ισχνά. Και αυτά αμβλύνονται όταν έχεις ψυχολογικές διαταραχές, που χρήζουν ιατρικής περίθαλψης ή, τουλάχιστον, στήριξης από αγαπημένα πρόσωπα. Ας μιλάμε ανοιχτότερα για αυτά που βλέπουμε και θέλουμε να τα αποφύγουμε. Δε χρειάζονται φανφάρες, αλλά αληθινή κατανόηση και διακριτικότητα.
Όταν εμείς ξενερώναμε που η Amy δεν θα ερχόταν στην Ελλάδα, αυτή δεν ήθελε καν να περιοδεύσει: μέχρι και κοιμισμένη την έβαλαν σε ένα αεροπλάνο για να κάνει την πασίγνωστη πλέον εμφάνιση στη Σερβία, όπου δεν τραγούδησε ποτέ.
Η Amy μέχρι την τελευταία στιγμή ήταν ένα τρομαγμένο κοριτσάκι που εκ του μηδενός βρέθηκε στην κορυφή του κόσμου χωρίς να το έχει προβλέψει. Το έλεγε από την εποχή του Frank (2003) ότι αν γίνει ποτέ διάσημη δεν θα μπορέσει να το διαχειριστεί. Ήταν ένα κορίτσι που ήθελε λίγη αγάπη και στήριξη· που ήθελε τον πατέρα της. Μόνο του, χωρίς να της κουβαλάει συνεργεία για να καταγράφει κάθε της κίνηση για να πλουτίζει εις βάρος της. Ήθελε απλώς να βγει στο δρόμο να κάνει μία βόλτα χωρίς τα φλας των παπαράτσι να την τυφλώνουν.
Ακούμε αυτό και αποτιμούμε ελάχιστο φόρο τιμής:
Trailer:
Οι ταινίες που παρακολουθήσαμε ήταν το They Will Have To Kill Us First: Malian Music in Exile και το Amy. Μάλιστα, για την πρώτη είχε προηγηθεί το Σάββατο 27/02 μία συζήτηση σχετικά με την σχέση πολιτικής και μουσικής στην Αφρική και, συγκεκριμένα, στο Μάλι, ενώ το δεύτερο βραβεύθηκε προχθές βράδυ και με το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.
They Will Have To Kill Us First: Malian Music in Exile (2015)
Το πιο πολιτικό ντοκιμαντέρ του φεστιβάλ φωτίζει και μία από τις ισχυρότερες πτυχές της μουσικής: τον κοινωνικό της ρόλο. Η μουσική στο Μάλι είναι πολιτική. Όχι με την έννοια της στρατευμένης τέχνης ή του πολιτικού γραφικισμού, αλλά με την έννοια της κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής ζύμωσης. Κάποια στιγμή λέγεται στο φιλμ το εξής: «Εδώ η μουσική είναι σαν την εφημερίδα και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ο κόσμος ενημερώνεται για το τι συμβαίνει μέσω των στίχων».
Τα προβλήματα της Αφρικής είναι λίγο πολύ γνωστά σε όλους. Από την αποικιοκρατία μέχρι την τρομοκρατία, η «Μαύρη Ήπειρος» δεν έχει ησυχάσει ποτέ. Τα τελευταία χρόνια η ανθρωπιστική κρίση έχει χτυπήσει κόκκινο και έχει εξαναγκάσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να ψάξουν καταφύγιο σε άλλες πόλεις, χώρες, ακόμη και ηπείρους. Το βλέπουμε καθημερινά να συμβαίνει με τους πρόσφυγες να χαροπαλεύουν για να ξεφύγουν από την κόλαση των βομβαρδισμών, τόσο των ISIS όσο και των «ειρηνοποιών» Δυτικών.
Η ταινία ακολουθεί 3 μουσικούς και 1 συγκρότημα που αναγκάστηκαν να φύγουν από το Μάλι, όταν το επαναστατικό κίνημα των ισλαμιστών “Ansar Dine” έχοντας κατακτήσει τρία εξέχοντα σημεία του Μάλι, το Timbuktu, το Kidal και το Gao, απαγόρευσαν τη μουσική. Απαγόρευσαν, δηλαδή, το μοναδικό μέσο με το οποίο μπορούσαν όλοι να συμμετέχουν στα κοινά και να εκφράζονται. Η μουσική στα ραδιόφωνα αντικαταστάθηκε από προσευχές, καθώς ήθελαν να επιβάλουν ένα αυστηρό καθεστώς ισλαμικού νόμου, τη λεγόμενη Σαρία.
Το φιλμ είναι τολμηρότατο και δείχνει πολύ σκληρές εικόνες, ακροβατώντας μεταξύ ευαισθητοποίησης και γραφικισμού. Μας δείχνει πόσο σημαντική είναι για αυτούς τους ανθρώπους να έχουν την ελευθερία να παίζουν τη μουσική που θέλουν στον τόπο τους. Όλοι τους έχουν εξοριστεί και θέλουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, να τη βοηθήσουν να αναστηθεί. Ένα μεγάλο βήμα συντελείται όταν τρία χρόνια μετά την απαγόρευση (καλοκαίρι του ’15) γίνεται μία μεγάλη συναυλία εξόριστων μουσικών στο Timbuktu σε μια προσπάθεια μετάδοσης του ενοποιητικού χαρακτήρα της μουσικής. Και, φυσικά, αυτό γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν βιντεοσκοπείται και προβάλλεται σε κάθε γωνιά της Γης.
Trailer:
Amy
Το φιλμ με το οποίο έκλεισε το φεστιβάλ ήταν και η πιο δυνατή γροθιά στο στομάχι. Πίστευα ότι μετά το ντοκιμαντέρ του Cobain δε θα μπορούσα να νιώσω πιο έντονη συγκίνηση με κάποιο άλλο. Ούτε με το They Will Have to Kill Us First γιατί περισσότερο με σοκάριζε και με πληροφορούσε, παρά μου προκαλούσε συγκίνηση, χωρίς να είναι απαραίτητα κακό. Και όμως έκανα λάθος· το Amy ήταν το πιο έντονο φιλμ του φεστιβάλ. Βγαίνοντας από τη στοά του Άστορ ένιωθα μια ανείπωτη οργή και θλίψη, λες και όλα αυτά είχαν συμβεί στον πιο κοντινό μου άνθρωπο. Και αυτό είναι συγκίνηση.
Η τραγική κατάληξη της Amy είχε προκαλέσει αίσθηση σε όλους και εδώ στην Ελλάδα, καθώς ήταν πολύ αγαπητή και από το ελληνικό κοινό και είχε προγραμματιστεί η εμφάνιση της εδώ με το Moby. Μία εμφάνιση που δεν έγινε ποτέ. Εντάξει, μας είχε προκαλέσει αίσθηση, αλλά όλοι το περίμεναν μετά από τόσα περιστατικά και ενδείξεις επιδείνωσης της κατάστασης της. Θεωρώ ότι αυτό που δεν είχαμε συνειδητοποιήσει είναι το πόσο τρομακτικές διαστάσεις είχε πάρει η δημοσιότητα της Amy. Κυριολεκτικά δεν μπορούσε να βγει έξω από την πόρτα του σπιτιού της. Υπήρχαν παπαράτσι παντού και την ακολουθούσαν όπου και αν πήγαινε. Κάθε της κίνηση και χιλιάδες φλας να την τυφλώνουν. Και αναρωτιέμαι: οι ίδιοι γνώριζαν πόσο κακό της έκαναν; Πιθανώς να μην τους ένοιαζε/νοιάζει καν, αφού είναι σταρ και πρέπει να τα υπομένει όλα αυτά. Αλήθεια τόσο διεστραμμένα σκέφτονται αυτά τα άτομα;
Η ιστορία καλύπτει όλη τη ζωή της Amy Winehouse, ενώ μιλάνε όλα τα κοντινά της πρόσωπα. Ακόμη και ο πατέρας της, ο οποίος είναι ο βασικός υπαίτιος για την καταστροφή της Amy, αλλά και ο επί χρόνια σύντροφος της Blake Fielder, ο οποίος ήταν εξίσου αυτοκαταστροφικός με την Amy γεγονός που στοίχισε και στους δύο, αλλά μάλλον περισσότερο στην Amy. Φυσικά, επειδή δεν πιστεύω στην αιτιοκρατία, δεν θεωρώ ότι μόνο αυτοί έφταιξαν, αλλά έπαιξαν καταλυτικό παράγοντα στον συνεχή αυτοκτονικό χαρακτήρα της Amy, η οποία είχε κατάθλιψη, ήταν βουλιμική και, προφανώς, επιρρεπής στα ναρκωτικά και, κυρίως, στο αλκοόλ. Κανείς δε μιλούσε όμως γι’ αυτά. Και όταν δόθηκε η ευκαιρία για αποτοξίνωση ο πατέρας της είπε ότι είναι εντάξει και δε χρειάζεται. Και ξαφνικά βγάζει νόημα το γνωστό:
They tried to make me go to rehab but I said, 'No, no, no.'
Yes, I've been black but when I come back you'll know, know, know
I ain't got the time and if my daddy thinks I'm fine
He's tried to make me go to rehab but I won't go, go, go
Όπως και στην περίπτωση του Cobain, η μουσική βιομηχανία δε συγχωρεί. Άπαξ και σε κάνει μέρος της σε μετατρέπει σε δέσμιο της και τα περιθώρια να ξεφύγεις είναι ισχνά. Και αυτά αμβλύνονται όταν έχεις ψυχολογικές διαταραχές, που χρήζουν ιατρικής περίθαλψης ή, τουλάχιστον, στήριξης από αγαπημένα πρόσωπα. Ας μιλάμε ανοιχτότερα για αυτά που βλέπουμε και θέλουμε να τα αποφύγουμε. Δε χρειάζονται φανφάρες, αλλά αληθινή κατανόηση και διακριτικότητα.
Όταν εμείς ξενερώναμε που η Amy δεν θα ερχόταν στην Ελλάδα, αυτή δεν ήθελε καν να περιοδεύσει: μέχρι και κοιμισμένη την έβαλαν σε ένα αεροπλάνο για να κάνει την πασίγνωστη πλέον εμφάνιση στη Σερβία, όπου δεν τραγούδησε ποτέ.
Η Amy μέχρι την τελευταία στιγμή ήταν ένα τρομαγμένο κοριτσάκι που εκ του μηδενός βρέθηκε στην κορυφή του κόσμου χωρίς να το έχει προβλέψει. Το έλεγε από την εποχή του Frank (2003) ότι αν γίνει ποτέ διάσημη δεν θα μπορέσει να το διαχειριστεί. Ήταν ένα κορίτσι που ήθελε λίγη αγάπη και στήριξη· που ήθελε τον πατέρα της. Μόνο του, χωρίς να της κουβαλάει συνεργεία για να καταγράφει κάθε της κίνηση για να πλουτίζει εις βάρος της. Ήθελε απλώς να βγει στο δρόμο να κάνει μία βόλτα χωρίς τα φλας των παπαράτσι να την τυφλώνουν.
Ακούμε αυτό και αποτιμούμε ελάχιστο φόρο τιμής:
Trailer: