Αν το Φεστιβάλ Στην Έρημο στο Μάλι πρόλαβε να γίνει τόσο σημαντικό στα περίπου δέκα χρόνια ζωής του, μπορούμε να κατανοήσουμε τη σημασία του Baalbeck International Festival που ξεκίνησε το 1955, σε μία χώρα αντίστοιχα πληγωμένη από (εμφύλιους) πολέμους. Ονόματα όπως η Joan Baez και η Nina Simone έχουν τραγουδήσει με θέα και φόντο τον Ναό του Βάκχου στην αρχαία πόλη η οποία φιλοξενεί μία από τις σημαντικότερες, αν όχι τη σημαντικότερη, μουσική εκδήλωση στον αραβικό κόσμο. Το φεστιβάλ αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της αραβικής μουσικής, όπως φυσικά και της μουσικής του Λιβάνου. Μουσική που εξελίσσεται, διατηρεί τα παραδοσιακά της στοιχεία και ταυτόχρονα εξελίσσεται ενσωματώνοντας ευρωπαϊκά (και όχι μόνο) στοιχεία. Αυτές τις δύο όψεις θα προσπαθήσουν να δώσουν οι δύο παρακάτω επιλογές.
Fairuz - Legend: The Best Of Fairuz (2006)
Μια αναφορά στη μουσική του Λιβάνου δεν θα μπορούσε να μην περιέχει τη Fairuz. Άλλωστε, οι λιγοστοί μαύροι κέδροι που έχουν απομείνει στα βουνά της χώρας ζητούν να την ακούσουν. Δεν έφτασε μόνο σε ελληνικούς στίχους και αυτιά η Fairuz· έφτασε σε όλο τον κόσμο. Ξεκίνησε την πορεία της στις αρχές της δεκαετίας του 1950, έλαμψε στο Baalbeck International Festival και συνδέθηκε μαζί του όσο κανείς άλλος, ενισχύοντας το αποτύπωμά του καθώς άλλαζε την αραβική μουσική με τη φωνή και τη θεματολογία των τραγουδιών που έλεγε. Τα περισσότερα από τα εκατοντάδες που έχει κυκλοφορήσει ήταν συνθέσεις των αδερφών Rahbani, του Mansour και του Assi, ο δεύτερος εκ των οποίων ήταν και σύντροφός της μέχρι τον θάνατό του το 1986.
Ένας τέτοιος κατάλογος σε συνδυασμό με τη σπανιότητα πολλών κυκλοφοριών της στον δυτικό κόσμο κάνει την επιλογή δύσκολη και υπόθεση αμφίβολης ουσίας. Θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε κάποιον από τους πρώτους δίσκους της δεκαετίας του 1950 που επέτρεψαν στην καριέρα της να ξεκινήσει δυναμικά, ή ορισμένους που έβγαλε διατηρώντας ακέραια τη στάση της κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Τα 15 εκείνα χρόνια (1975-1990) συνέχισε να ζει στη χώρα και έδινε συναυλίες στον υπόλοιπο κόσμο προσπαθώντας - συνήθως με επιτυχία - να γίνει η φωνή του λαού της. Θα χρησιμοποιήσουμε όμως μια συλλογή του 2006 με τίτλο “Legend: The Best Of Fairuz” που είναι εύκολο να βρεθεί για ακρόαση και καλύπτει σημαντικό τμήμα της πορείας της.
«Παίξε το ούτι δυνατά μέχρι να τους ξυπνήσεις όλους, η νύχτα δεν είναι για να κοιμόμαστε, παίζεις ωραία, παίξε για ‘μας» τραγουδάει (σε αρκετά ελεύθερη απόδοση) στο “Oudak Rannan”. Το ούτι είναι σημαντικό όργανο για τον ήχο παραδοσιακών μουσικών από την περιοχή και ακούγεται πολύ συχνά και στα τραγούδια της Fairuz, ενίοτε σε εορταστικό ρυθμό με τη συνοδεία από μπάσο ή τουμπερλέκι, όπως στην περίπτωση αυτή. Υπάρχουν, φυσικά, και πιο αργά τραγούδια, στα οποία τονίζεται η εξαιρετική φωνή της κάνοντας πολλά από αυτά να έχουν ξεχωρίσει στην πορεία της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το “Le Beirut”, με τους αδερφούς Rahbani να φέρνουν τη μουσική του Ισπανού Joaquin Rodrigo σε αραβικά λημέρια διατηρώντας κλασικά στοιχεία της και τους στίχους να μιλάνε για την πόλη που «είναι κρασί από τις ψυχές των ανθρώπων, ψωμί και γιασεμί απ’ τον ιδρώτα τους, και [πλέον] έχει τη γεύση φωτιάς και καπνού».
Ibrahim Maalouf - Illusions (2013)
Στη Βηρυτό γεννήθηκαν πολλοί σπουδαίοι μουσικοί, όπως ο Serj Tankian και ο Rabih Abou-Khalil, αλλά εμείς θα αναφερθούμε σε έναν άλλο, λίγο νεότερο μουσικό που ήδη κατακτά τον κόσμο με την τρομπέτα του. Ο Ibrahim Maalouf γεννήθηκε από Λιβανέζους γονείς και μεγάλωσε στο Παρίσι, όπου σπούδασε και το 2007 κυκλοφόρησε τον πρώτο του δίσκο (“Diasporas”) με το αραβικό στοιχείο έντονο ακόμα και στο εξώφυλλο. Ακολούθησαν άλλοι δύο σε αντίστοιχο ύφος, που μπλέκει την jazz με αραβικές επιρροές, και παρόμοιο τίτλο (“Diachronism” το 2009 και “Diagnostic” το 2011).
Το 2013 απομακρύνθηκε από τις αραβικές μελωδίες, πρόσθεσε κι άλλα πνευστά μαζί με ένα σχήμα μουσικών ακόμα πιο κοντά στην jazz και έδωσε τον καλύτερο δίσκο της μέχρι τώρα πορείας του, με τίτλο “Illusions”. Έκτοτε έχει κυκλοφορήσει αρκετούς ακόμα δίσκους, επεκτείνοντας την απήχησή του, με τη συνεργασία του με τον hip hop μουσικό από το Μάλι Oxmo Puccino στο “Au Pays d’Alice” να αξίζει μια αναφορά. Πολύ πρόσφατα κυκλοφόρησε το “First Noel”, μια συλλογή με χριστουγεννιάτικα τραγούδια, κίνηση αμφιλεγόμενη μεν, με δεδομένη εμπορική στόχευση (και προϋποθέσεις που ήδη πληροί) δε.
Το “Illusions” δεν μένει μόνο στην jazz, μην απομακρύνεστε. Υπάρχει το αργό και ενίοτε χαοτικό δεκάλεπτο “Busy” και το πληθωρικό οκτάλεπτο “Conspiracy Generation” με τύμπανα και ηλεκτρική κιθάρα που δίνουν και μια έντονη (prog) rock χροιά στον δίσκο. Τα αριστουργήματα όμως είναι αυτά που έχουν λίγο μικρότερη διάρκεια, αλλά αφήνουν τις μελωδίες να εξελιχθούν, να κορυφωθούν και να κυριαρχήσουν. Ακούστε το σχεδόν πανηγυρικό “Nomade Slang” για παράδειγμα ή την υπέροχη μελωδία του “True Sorry” και ξεχάστε το αταίριαστο ατόπημα με τίτλο “Illusion” που έρχεται στο κλείσιμο.