Ο στίχος στο Grill - Μέρος Β'

Ο στιχουργός, από τις απαρχές της Ιστορίας, εμπνεύσθηκε από τις μεγάλες ιστορικές μορφές της εποχής του ή παλαιότερες, τις οποίες θέλησε να εκθειάσει μέσα από το έργο του με κύριους στόχους την απόδοση φόρου τιμής και την αποφυγή της απώλειας μνήμης από τις μέλλουσες γενιές.

Οι Ιστορικές Μορφές ήταν συνήθως πολεμιστές, πολιτικοί ή θρησκευτικοί ηγέτες, αυτοκράτορες ή κοινωνικοί επαναστάτες, δηλαδή προσωπικότητες που με τον έναν ή τον άλλον τρόπον έμειναν στην Ιστορία, και οι πράξεις τους μνημονεύονται άλλοτε ως θρύλοι και άλλοτε ως πραγματικά γεγονότα για τα οποία βέβαια θα μου επιτρέψει ο αναγνώστης να πω ότι συχνά είναι αμφισβητούμενα με δεδομένο ότι η Ιστορία γράφεται πάντα από τους "νικητές" και ποτέ από τους "ηττημένους".

Σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς, από τη Βαβυλωνία ώς την Κίνα και από την Ελλάδα μέχρι τις Άνδεις αναπτύχθηκαν θρύλοι είτε για θεότητες είτε για ανθρώπους που λατρεύονταν ως ημίθεοι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η θαυμαστή γραφή (ιστορική αφήγηση, οργάνωση σε ραψωδίες, έμμετρος λόγος και λυρισμός) του Ομήρου στην Ιλιάδα αλλά και στην Οδύσσεια όπου μνημονεύονται οι θρυλικοί ήρωες Αχιλλέας και Οδυσσέας αντίστοιχα. Η πρόθεση του Ομήρου στην Ιλιάδα είναι προφανής από την αρχή της 'Α Ραψωδίας:

Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾿ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾿ ἔθηκε,
πολλὰς δ᾿ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν

οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ᾿ ἐτελείετο βουλή,
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.
Tίς τ᾿ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι;
Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός· ὃ γὰρ βασιλῆϊ χολωθεὶς

(Σε μετάφραση Ν. Καζαντζάκη - Ι.Θ.Κακριδή:
Τη μάνητα, θεά, τραγουδά μας του ξακουστού Αχιλλέα,
ανάθεμα τη, πίκρες που 'δωκε στους Αχαιούς περίσσιες
και πλήθος αντρειωμένες έστειλε ψυχές στον Άδη κάτωπ
αλικαριών, στους σκύλους ρίχνοντας να φανέ τα κορμιά τους
και στα όρνια ολούθε —έτσι το θέλησε να γίνει τότε ο Δίας—
απ᾿ τη στιγμή που πρωτοπιάστηκαν και χώρισαν οι δυο τους,
του Ατρέα ο γιος ο στρατοκράτορας κι ο μέγας Αχιλλέας.
Ποιος τάχα απ᾿ τους θεούς τους έσπρωξε να μπούνε σ᾿ έτοια αμάχη;
Του Δία και της Λητώς τους έσπρωξεν ο γιος, που με το ρήγα)

Ο Μέγας στρατηλάτης, ηγέτης και βασιλιάς της Μακεδονίας αλλά και της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας της εποχής του, Αλέξανδρος ο Γ', υμνήθηκε όσο κανείς άλλος ίσως από τους σύγχρονους αλλά και τους μεταγενέστερους στιχουργούς. Αποτελεί πλέον ένα μυθικό πρόσωπο με διαφορετικές ονομασίες για τους λαούς, Σικαντέρ για τους Πέρσες, Ισκαντάρ για τους Άραβες, γιος του Θεού Άμμωνα για τους Αιγύπτιους. Εξακολουθεί ακόμα και στην σύγχρονη εποχή να γοητεύει τους στιχουργούς, ακόμα και τους βρετανούς εκπροσώπους του NWOBHM, Iron Maiden:

Near to the east
In a part of ancient Greece
In an ancient land called Macedonia
Was born a son
To Philip of Macedon
The legend his name was Alexander

At the age of nineteen
He became the Macedon King
And he swore to free all of Asia Minor
By the Aegian Sea
In 334 B.C.He utterly beat the armies of Persia

Alexander the Great
His name struck fear into hearts of men
Alexander the Great
Became a legend 'mongst mortal men

Στην μεταγενέστερη Δύση, οι βασιλείς και οι ιππότες τους αποτελούσαν συχνά το θεματικό αντικείμενο των στιχουργών-ποιητών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο βασιλιάς των Φράγκων, Λομβαρδών και ιδρυτής της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Καρλομάγνος (ή Κάρολος ο Μέγας) ο οποίος εκτός από ισχυρός ηγεμόνας και μεταρρυθμιστής υπήρξε και προστάτης των τεχνών (Καρολίγγεια Αναγέννηση) και οι 12 ιππότες του (Paladins) έδωσαν τροφή στους ποιητές με τα ανδραγαθήματά τους αλλά και τις ερωτικές περιπέτειές τους όπως ο Ρολάνδος, ανιψιός του Καρλομάγνου που σκοτώθηκε από τους Βάσκους σε εκστρατεία έναντι των Σαρακηνών στη Β.Ισπανία. Το διάσημο τραγούδι του σπουδαίου ποιητή της Ιταλικής Αναγέννησης, Ludovico Ariosto με τίτλο Orlando Furioso (ή The Song of Roland) έμεινε στην Ιστορία για την ομορφιά του λόγου:

What bit, what iron curb is to be found,

Or (could it be) what adamantine rein,

That can make wrath keep order and due bound,

And within lawful limits him contain?

When one, to whom the constant heart is bound

And linked by Love with solid bolt and chain,

We see, through violence or through foul deceit,

With mortal damage or dishonour meet.

Η Δ. Ευρώπη του 18ου και 19ου αιώνα σπαράσσεται από πολέμους, επαναστάσεις, μονάρχες και εναλλαγές συνόρων. Τη Γαλλική Επανάσταση διαδέχεται η μοναρχία με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη να παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των συνόρων. Υπήρξε στρατηγική και κυβερνητική μεγαλοφυία, δυνάστης αλλά και θεμελιωτής ευρωπαϊκών βασιλείων και χωρών κι ενέπνευσε τους στιχουργούς της εποχής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ωδή Il Cinque Maggio του μεγάλου Ιταλού ποιητή Alessandro Manzoni που έγραψε μετά το θάνατο του στρατηλάτη:

Ei fu. Siccome immobile,dato il mortal sospiro,
stette la spoglia immemore orba di tanto spiro,
5 così percossa, attonita la terra al nunzio sta,
muta pensando all'ultimaora dell'uom fatale;

né sa quando una simile
10orma di pie' mortale la sua cruenta polvere a calpestar verrà.
Lui folgorante in soliovide il mio genio e tacque;
15quando, con vece assidua, cadde, risorse e giacque,
di mille voci al sònito mista la sua non ha:
vergin di servo encomio

Ο 21ος αιώνας εκτός από την εξαιρετική πρόοδο στις επιστήμες και στην τεχνολογία, στιγματίστηκε από τεράστιες αντιθέσεις και παγκόσμιους πολέμους, κοινωνικές επαναστάσεις και πολιτικοοικονομικές ψυχροπολεμικές αντιθέσεις. Μια χαρακτηριστική μορφή της εποχής αποτελεί ο αργεντινός Ερνέστο Γκεβάρα, ιατρός των αδυνάτων, επαναστάτης, οραματιστής της δικαιοσύνης και της ελευθερίας των καταπιεσμένων λαών, συμμετέχων στην επανάσταση της Κούβας. Όπως όλοι οι επαναστάτες, πέθανε νέος και χιλιοτραγουδήθηκε από τις νέες και τους νέους κάθε γενιάς στον ύμνο του κουβανού συνθέτη Carlos Puebla όπου ουσιαστικά οι στίχοι του αποτελούν αντιχαιρετισμό στο αποχαιρετιστήριο γράμμα του "Che" όταν έφυγε από την Κούβα, αλλά μπορεί και να θεωρηθεί ως επικήδειος λόγος αφού το "Hasta Siempre" υπονοεί ότι "δεν θα ξαναειδωθούμε ποτέ":

Aprendimos a quererte
Desde la historica altura
Donde el sol de tu bravura
Le puso un cerco a la muerte
Aquí se queda la clara
La entrañable transparencia
De tu querida presencia
Comandante Che Guevara

Vienes quemando la brisa
Con soles de primavera
Para plantar la bandera
Con la luz de tu sonrisa
Aquí se queda la clara
La entrañable transparencia
De tu querida presencia
Comandante Che Guevara

Como revolucionario
Que conducía nueva empresa
Donde espera la firmesa
De tu brazo libertario
Aquí se queda la clara
La entrañable transparencia
De tu querida presencia
Comandante Che Guevara

Seguiremos adelante
Como junto a tí seguimos
Y con Fidel te decimos
Hasta siempre Comandante
Aquí se queda la clara
La entrañable transparencia
De tu querida presencia
Comandante Che Guevara

Carlos Puebla - Hasta Siempre

Σύνδεσμοι: