Με έναν από τους σημαντικότερους στιχοπλόκους της εποχής μας βρεθήκαμε για να τον ρωτήσουμε διάφορα! Με τον Οδυσσέα Ιωάννου ανταλλάξαμε κάπου, λόγια με ανθεκτικότητα και ευγένεια.
Αντώνης Κατσαμάς: Πολυσχιδής και πολυπράγμων, πάντα με τις λέξεις ασχολούμενος. Πόσο, όμως, οι λέξεις χάσανε ή κερδίσανε από τη δύναμη τους σε σχέση με την εποχή και τις ανάγκες της στο πέρασμα του χρόνου από όταν εσείς ξεκινήσατε;
Οδυσσέας Ιωάννου: Νομίζω η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός ο οποίος κάθε εποχή έχει άλλες αντιστοιχίες με την πραγματικότητα. Υπάρχουν λέξεις οι οποίες σε άλλες εποχές νοηματοδοτούσαν άλλα πράγματα και σήμερα οι ίδιες λέξεις νοηματοδοτούν κάτι άλλο. Οι λέξεις για μένα είναι το εργαλείο μου, η γλώσσα είναι το σπίτι μας έτσι και αλλιώς. Αγαπώ πάρα πολύ τη γλώσσα, αγαπώ πολλές λέξεις, αγαπώ πάρα πολύ τα ουσιαστικά. Για παράδειγμα, πολύ σπάνια θα βρεις σε στίχους μου επίθετα. Έχω μια νεύρωση και με ενοχλούν πάρα πολύ οι επιθετικοί προσδιορισμοί στα ουσιαστικά! Νομίζουμε ότι τα επίθετα θα δώσουν βάρος και ποιητικότητα, αυτό είναι λάθος! Τα ουσιαστικά από μόνα τους είναι πολύ δυνατές λέξεις. Εν κατακλείδι, νομίζω, ότι ο τρόπος που χρησιμοποιούμε την γλώσσα μαρτυρά τον τρόπο που σκεφτόμαστε!
Ποια η θέση της τέχνης σε περιόδους δύσκολες και ποια η ευθύνη του ίδιου του καλλιτέχνη απέναντι στον εαυτό του αλλά και την τέχνη που υπηρετεί έστω και κατά παραγγελία; Μπορεί να αλλάξει τις γραμμές της ιστορίας η όποια τέχνη ή απλώς παρατηρεί και σημειώνει της κοινωνίας τις ρωγμές;
Το δεύτερο! Εγώ δεν συμφωνώ με πολλούς που λένε ότι η τέχνη δημιούργησε επαναστάσεις και όποιος το πιστεύει αυτό ας μου φέρει ένα παράδειγμα. Δεν είναι αυτή η δουλειά της. Η τέχνη ακολουθεί και καταγράφει τις επαναστάσεις. Πρώτα θα κινητοποιηθεί κάτι και ο καλλιτέχνης ακολουθεί και καταγράφει αυτή την κινητοποίηση.
Όμως, δεν την υποτιμώ καθόλου! Αυτό που κάνει μέχρι να φτάσουμε στην ρήξη ή να πάνε τα πράγματα ένα βήμα παραπέρα, είναι να συντηρεί την δυνατότητα να μπορεί να γίνει αυτό! Δηλαδή, η τέχνη είναι παρηγοριά, είναι φωλιά συναισθήματος, άρα σου συντηρεί την δυνατότητα ότι, κάποτε, θα μπορέσω να κάνω αυτό το πράγμα. Διατηρεί την σπίθα της δυνατότητας και αυτό είναι κάτι σημαντικό.
Γίνεται πολύς λόγος και έχουν σπαταληθεί πολλές κλεψύδρες χρόνου για το τί είναι τέχνη! Μερικές φορές, όμως, η δια της εις άτοπον απαγωγής διαδρομή, ξεκαθαρίζει με τον δικό της τρόπο τα πράγματα. Έτσι, θα ήθελα να μας πείτε κατά την κρίση σας, τι δεν είναι τέχνη γενικά και τι δεν έχει ένας καλός στίχος εκτός από την απαραίτητη τύχη;
Δεν έχω έναν ορισμό για το τι είναι τέχνη! Αλλά θα σου πω τι είναι για μένα τέχνη. Για παράδειγμα εγώ είμαι λάτρης της λογοτεχνίας, του μυθιστορήματος. Κάποια στιγμή σκέφτηκα το εξής. Για ποιον λόγο, λέω, διαβάζω περισσότερο από οτιδήποτε άλλο λογοτεχνία; Γιατί η τέχνη του μυθιστορήματος μου αποδεικνύει ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν και αλλιώς. Ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να συμβούν την ώρα που εμείς έχουμε το δικό μας τρόπο μόνο. Αυτό που κάνουμε στη ζωή μας! Σου ανοίγει ορίζοντες και σε παρηγορεί πάρα πολύ ότι βλέπεις πως τα ίδια πράγματα, άλλοι άνθρωποι, τα κάνουν αλλιώς. Αυτοί οι άλλοι τρόποι με γοητεύουν. Τον άνθρωπο, λοιπόν, που μπορεί να πλάσει χαρακτήρες χωρίς να τους αφήνει ακάλυπτους και είναι καλός αφηγητής και φυσικά καλός χρήστης της γλώσσας, τον θεωρώ μεγάλο καλλιτέχνη και το μυθιστόρημα αυτό, για μένα, ύψιστη τέχνη!
Η στιχουργική είναι τέχνη αυτόπραγμάτωσης ή καρφί αποκαθήλωσης του ψυχισμού ενός ανθρώπου; Είναι οι λέξεις το νικητήριο βάθρο των πρωτόγονων βημάτων μας ή μια γέφυρα στην επικοινωνιακή μας ανικανότητα;Καταρχήν ο στίχος, αυτό που κάνω εγώ, είναι μόνο για να τραγουδηθεί! Αυτό σημαίνει εκ των πραγμάτων ότι είναι προφορικός λόγος. Το τραγούδι είναι προφορικός λόγος, ασχέτως αν τον γράφουμε μόνο και μόνο για να τον μάθει ο τραγουδιστής. Άρα τον αντιμετωπίζουμε ως προφορικό λόγο, γιατί ο ακροατής τον εισπράττει μονίμως ως προφορικό λόγο. Ως εκ τούτου, το τραγούδι οφείλει να έχει έναν πιο "ακαριαίο" λόγο και χωρίς να παρεξηγηθεί η λέξη εντός πολλών εισαγωγικών πιο μαζικό. Το τραγούδι, λοιπόν, έχει κάποιους κώδικες από τη φύση του. Και ένας από αυτούς είναι να προσπαθείς να βρεις όσο μεγαλύτερου μέρος του κοινού τόπου εσού και των ακροατών. Ούτε να γράφεις πράγματα και συνειρμούς που καταλαβαίνεις μόνο εσύ που το γράφεις, ούτε να γράφεις σαν εμποράκος προσπαθώντας να πουλήσεις. Όσο μπορείς με τους αγκώνες σου να διευρύνεις τον κοινό τόπο τον δικό σου με τους συνομιλητές σου. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε όλοι.
Αν σε συναντούσες τυχαία στο δρόμο πριν μερικά χρόνια, τι θα συμβούλευες τον τότε εαυτό σου σε σχέση με τις γνώσεις που σήμερα έχεις από άποψη εμπειριών και τι θα ήθελες να πεις στον μέλλοντα εαυτό σου να συγχωρέσει;
Παρά το γεγονός της ''βρώμας'' που μου έχει βγει, όσον αφορά το ραδιόφωνο ή τα κείμενα μου, ενός ιδιαίτερα μελαγχολικού και σκοτεινού τύπου όπου θεωρώ ότι δεν είμαι αλλά για κάποιο λόγο, ίσως και γιατί λόγω ραδιοφώνου είχα να διαχειριστώ ένα υλικό που δεν είναι δικό μου, μου έβγαινε ίσως ένας πιο ''βαρύς'' εαυτός, εκείνο που θα άλλαζα είναι ότι αυτολογοκρίθηκα περισσότερο από όσο θα έπρεπε στη χαρά μου. Όταν είσαι πιτσιρικάς και ξεκινάς να γράφεις, γράφεις πολύ σκοτεινά εκπέμποντας μια ζωή που δεν είναι δική σου, δεν σε αφορά! Ίσως έριξα λίγο παραπάνω μαύρο από όσο ίσχυε στα τραγούδια μου. Με τη γέννηση της κόρης μου έπαψα να λογοκρίνω τη χαρά μου! Γιατί, τελικά, παρά την σκοτεινιά της κρίσης όπου έχει πραγματικά σακατευτεί κόσμος υπάρχει και η χαρά!
''Το μαγικό τρένο των 9.05 '' που καθυστερεί με λόγο σοβαρό! Να εκπληρώσει μια πρώτη διαδρομή αναδρομή από το χθες στο σήμερα. Πες μας δυο λόγια για την παράσταση αλλά και την τρίτη, αν δεν κάνω λάθος, παρουσία σου στην σκηνή παίζοντας τον εαυτό σου!
Υ.γ. Ερώτηση! Πόσο δύσκολο ή παράξενο είναι να παίζει κανείς τον εαυτό του; Μπορεί να είναι η φύση μας η ίδια κόντρα ρόλος;
Όσον αφορά το κείμενο και την εκφορά του λόγου, δεν κάνω τίποτα διαφορετικό από αυτό που έκανα 22 χρόνια στο ραδιόφωνο! Θα μπορούσε δηλαδή όλο αυτό στο θέατρο "ΔΙΑΝΑ" να είναι μια εκπομπή μου. Η διαφορά, βεβαίως, είναι ότι αυτό το έκανα κάποτε σε 45 χιλιάδες κόσμο και τώρα το κάνω σε 400-450 άτομα που όμως σε κοιτάνε στα μάτια. Και που επίσης πρέπει να υποστηρίξεις το κείμενό σου όχι μόνο με την εκφορά του λόγου σου και τους χρωματισμούς σου αλλά και με το κορμί σου! Πρέπει να υποστηρίξω με το όλον μου, δηλαδή, την παρουσία μου εκεί. Αυτό είναι κάτι καινούργιο για μένα, σαφώς! Κάνω τρέλες, πράγματα κουφά για να έχω να θυμάμαι στα γεράματα "ρε μεγάλε, κοίτα τι έκανες". Το πολύ αστείο της ιστορίας είναι ότι έκανα 22 χρόνια ραδιόφωνο κάθε μέρα, η κόρη μου δεν θα με θυμάται να κάνω ραδιόφωνο γιατί με το που γεννήθηκε έφυγα και θα με θυμάται να κάνω θέατρο! Που σημαίνει ότι ο Θεός έχει φοβερό χιούμορ!!!
Έχουμε μια αριστερή κυβέρνηση! Πώς βλέπετε αυτή την αλλαγή και ποιο από τα τραγούδια σας θα αφιερώνατε στη σημερινή βουλή;Έχουμε τους πολιτικούς που αξίζουν τελικά; Και πόσο (συν)υπεύθυνος είναι ο πολίτης κάθε κράτους;
Αυτή η αλλαγή μου αρέσει. Είμαστε σε μία εποχή που θα πρέπει να δοκιμάσουμε και κάτι στην πράξη, όχι μόνο στα λόγια και αν δεν τα καταφέρουμε να πάμε σπίτια μας. Δεν μπορεί μονίμως η αριστερά να είναι οι γέροι του muppet show που έχουν το 5% άρα την ασφάλεια ότι ποτέ δε θα κυβερνήσουν. Ήρθε η ώρα να δούμε αν αυτά που λέμε αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Δεν είμαι σίγουρος γι' αυτό. Μακάρι! Ήρθε η ώρα να δούμε αν μπορεί η αριστερά να κάνει τη διαφορά σε επίπεδο ανθρωπισμού, δημοκρατίας και δικαιοσύνης. Ήθελα όμως να εκλεγεί η αριστερά και έναν ακόμα λόγο, παρόλο που ντρέπομαι γι' αυτο πολύ. Ήθελα να φύγει πια η ηγεσία της Νέα Δημοκρατίας, η πιο ακροδεξιά ηγεσία που είχε ποτέ. Ποτέ μέχρι τώρα δε με ενδιέφερε ποια είναι η ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας ή του ΠΑΣΟΚ, όμως σε αυτό το σημείο μας έχουν φέρει, που παρόλο που ντρέπομαι που το λέω, χαίρομαι που βγήκε η αριστερά έστω και για αυτό το λόγο. Βέβαια από την άλλη δε λέω σε καμία περίπτωση ότι δεν υπάρχουν και αριστεροί που δεν είναι καλοί. Για μένα η ιδεολογία δεν είναι τίποτα άλλο από τον τρόπο που θα πλησιάσεις τον κόσμο που οραματίζεσαι!
Τι άλλο ετοιμάζετε για το μεσοχείμωνο;
Μετά το δίσκο που κάναμε με τον Θάνο Μικρούτσικο για το Γιάννη Κότσιρα και τις εμφανίσεις μας με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και το Χρήστο Θηβαίο στο θέατρο "Διάνα", θα ξεκινήσουμε σε λίγο καιρό μαζί με τον Θέμη Καραμουρατίδη να γράψουμε τον δίσκο της Γιώτας Νέγκα.
Τέλος θα θέλαμε να μας σχολιάσετε το παρακάτω!
'' Καταναλώνομαι,
αναλώνομαι,
αλώθηκα! ''
Θα ξεκινήσω ανάποδα. Το "αλώθηκα" νομίζω ότι ταιριάζει μόνο στον έρωτα... Το "αναλώνομαι" με οδηγεί σε αρνητικά συναισθήματα του μίσους και της ζήλιας, που μόνο σε φθείρουν! Δεν έχουν τίποτα να σου προσφέρουν... Το "καταναλώνομαι" με παραπέμπει στο συνώνυμό του "ξοδεύομαι". Θα έλεγα ότι πρέπει να ξοδευόμαστε όσο περισσότερο μπορούμε στη ζωή μας. Να ξοδευόμαστε στις στιγμές μας και να γινόμαστε αγωγοί. Να παίρνουμε και να δίνουμε!