[Γράφει ο Ξενοφών Καράμπαλης]
Η εξέλιξη στην ξένη μουσική και τη μουσική βιομηχανία γενικότερα ήταν ραγδαία τα τελευταία δέκα χρόνια. Όταν το 2010 γεμίζαμε τα ipod μας και αγοράζαμε περιστασιακά, CDs, κανείς δε μπορούσε να φανταστεί πως μία δεκαετία μετά θα έχουν επιστρέψει δυναμικά τα βινύλια, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη θα ακούει μουσική μόνο από το κινητό του. Τα streaming services, με πρώτο το Spotify που κατέκλυσε την αγορά της Αμερικής το 2011 και μπήκε στο χρηματιστήριο το 2018, ελέγχουν πια το μεγαλύτερο κομμάτι των καναλιών ακρόασης της μουσικής, ξεπερνώντας το ένα τρισεκατομμύριο streams για το 2019 (audio και video - μαζί μόνο για την Αμερική). Από το 2010 έως το 2019 η τεχνολογία επηρέασε τον τρόπο που ακούμε μουσική αλλά και την ανάγκη για αυτήν περισσότερο από κάθε άλλη χρονική περίοδο.
Μέσα στη τελευταία δεκαετία το διεθνές συναυλιακό μέτωπο άλλαξε και διογκώθηκε με την ένωση Ticketmaster/Livenation, μόνιμους αντιπάλους πια της AEG. Εν έτη 2020, οι καλλιτέχνες βασίζονται στις περιοδείες τους καθώς από κει μπορούν - σε συνδυασμό με τα κέρδη από το merchandise - να έχουν σίγουρα κέρδη. Η βιομηχανία του θεάματος δέχτηκε και ένα σημαντικό πλήγμα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις συναυλίες των Eagles of Death Metal στο Παρίσι αλλά και της Ariana Grande στο Manchester. Οι ισορροπίες στο δυτικό κόσμο και τα μέτρα ασφαλείας άλλαξαν τον τρόπο διεξαγωγής των συναυλιών, ενώ η χρήση των κινητών οδήγησε το κοινό σε παθητικές συμπεριφορές.
Οι μουσικοί που χάθηκαν αυτά τα δέκα χρόνια ήταν πολλοί, με τη Whitney Houston, τον Lemmy, τον David Bowie, τον Tom Petty, τον Prince και τον Dio να μας έρχονται πρώτοι στο μυαλό. Όμως η μουσική συνεχίζεται και αυτό μας το έδειξαν οι Arcade Fire που ήταν το πρώτο indie rock συγκρότημα που κέρδισε το Grammy για Album of the Year το 2011 για το "The Suburbs" - χωρίς να έχουν ιδιαίτερη προβολή και επιτυχίες στα charts - κάτι που υπογράμμιζε την άνοδο της underground rock αλλά και ιστοσελίδων όπως το Pitchfork και το Stereogum. Αυτό οδήγησε και στην άνοδο άλλων indie συγκροτημάτων όμως οι LCD Soundsystem και οι National.
H Adele έσπασε όλα τα ρεκόρ με το "21" το 2011 και μετά με το "25" το 2015, που έσπασε το ρεκόρ πωλήσεων δίσκου για την πρώτη βδομάδα κυκλοφορίας του. Φτάνοντας στο 2019, η Billlie Eilish έσπασε το ρεκόρ και κατάφερε να είναι η πρώτη καλλιτέχνης που γεννήθηκε τον 21ο αιώνα και έφτασε στο no1 του Billboard top 100, σε μία δεκαετία που οι γραμμές ανάμεσα στα διαφορετικά είδη μουσικής φαίνονται να θολώνουν και κυκλοφορούν δίσκοι με cross-genre τραγούδια και συνθέσεις χωρίς αυτό να φαίνεται πια περίεργο. Εντοπίστηκαν βέβαια και ακραία φαινόμενα όπως ο Psy με το "Gangnam Style" που άγγιξε το ένα δισεκατομμύριο views στο Youtube το 2012, κάτι εξωπραγματικό για την εποχή του, επιβεβαιώνοντας πως σε όλες τις δεκαετίες εμφανίζονται οι λεγόμενοι one-hit wonders.
Το σίγουρο είναι πως τώρα πια δε μεσουρανεί μόνο το rock, και όπως θα δείτε και από τις επιλογές μας για τους διεθνής δίσκους που ξεχώρισαν τη δεκαετία που μας πέρασε, η πολυσυλλεκτικότητα ειδών είναι πια βασικό χαρακτηριστικό της μουσικής βιομηχανίας ενώ η rap/hip hop βρίσκεται σε διαρκή άνοδο όσον αφορά τη δημοτικότητά της.
Μέσα στη τελευταία δεκαετία το διεθνές συναυλιακό μέτωπο άλλαξε και διογκώθηκε με την ένωση Ticketmaster/Livenation, μόνιμους αντιπάλους πια της AEG. Εν έτη 2020, οι καλλιτέχνες βασίζονται στις περιοδείες τους καθώς από κει μπορούν - σε συνδυασμό με τα κέρδη από το merchandise - να έχουν σίγουρα κέρδη. Η βιομηχανία του θεάματος δέχτηκε και ένα σημαντικό πλήγμα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις συναυλίες των Eagles of Death Metal στο Παρίσι αλλά και της Ariana Grande στο Manchester. Οι ισορροπίες στο δυτικό κόσμο και τα μέτρα ασφαλείας άλλαξαν τον τρόπο διεξαγωγής των συναυλιών, ενώ η χρήση των κινητών οδήγησε το κοινό σε παθητικές συμπεριφορές.
Οι μουσικοί που χάθηκαν αυτά τα δέκα χρόνια ήταν πολλοί, με τη Whitney Houston, τον Lemmy, τον David Bowie, τον Tom Petty, τον Prince και τον Dio να μας έρχονται πρώτοι στο μυαλό. Όμως η μουσική συνεχίζεται και αυτό μας το έδειξαν οι Arcade Fire που ήταν το πρώτο indie rock συγκρότημα που κέρδισε το Grammy για Album of the Year το 2011 για το "The Suburbs" - χωρίς να έχουν ιδιαίτερη προβολή και επιτυχίες στα charts - κάτι που υπογράμμιζε την άνοδο της underground rock αλλά και ιστοσελίδων όπως το Pitchfork και το Stereogum. Αυτό οδήγησε και στην άνοδο άλλων indie συγκροτημάτων όμως οι LCD Soundsystem και οι National.
H Adele έσπασε όλα τα ρεκόρ με το "21" το 2011 και μετά με το "25" το 2015, που έσπασε το ρεκόρ πωλήσεων δίσκου για την πρώτη βδομάδα κυκλοφορίας του. Φτάνοντας στο 2019, η Billlie Eilish έσπασε το ρεκόρ και κατάφερε να είναι η πρώτη καλλιτέχνης που γεννήθηκε τον 21ο αιώνα και έφτασε στο no1 του Billboard top 100, σε μία δεκαετία που οι γραμμές ανάμεσα στα διαφορετικά είδη μουσικής φαίνονται να θολώνουν και κυκλοφορούν δίσκοι με cross-genre τραγούδια και συνθέσεις χωρίς αυτό να φαίνεται πια περίεργο. Εντοπίστηκαν βέβαια και ακραία φαινόμενα όπως ο Psy με το "Gangnam Style" που άγγιξε το ένα δισεκατομμύριο views στο Youtube το 2012, κάτι εξωπραγματικό για την εποχή του, επιβεβαιώνοντας πως σε όλες τις δεκαετίες εμφανίζονται οι λεγόμενοι one-hit wonders.
Το σίγουρο είναι πως τώρα πια δε μεσουρανεί μόνο το rock, και όπως θα δείτε και από τις επιλογές μας για τους διεθνής δίσκους που ξεχώρισαν τη δεκαετία που μας πέρασε, η πολυσυλλεκτικότητα ειδών είναι πια βασικό χαρακτηριστικό της μουσικής βιομηχανίας ενώ η rap/hip hop βρίσκεται σε διαρκή άνοδο όσον αφορά τη δημοτικότητά της.
Σας παρουσιάζουμε (επιτέλους) τη λίστα με τους δίσκους που ξεχωρίσαμε για τη δεκαετία που πέρασε, όπως δημιουργήθηκε από δεκατρείς συντάκτες μας. Λίστα με την οποία και οι δεκατρείς διαφωνούμε μα και οι δεκατρείς την αγαπάμε. Μπορεί κάποιοι να άλλαζαν την πρώτη θέση, ή την εντέκατη, ή οτιδήποτε. Η λίστα αυτή, όμως, αντικατοπτρίζει το Mix Grill και την ομάδα του η οποία τη διαμόρφωσε αυτούσια (χωρίς καμία επιπρόσθετη επεξεργασία) με τις ψήφους της τους τελευταίους έξι μήνες.
Στην παρακάτω λίστα θα δείτε τους 50 καλύτερους διεθνείς δίσκους, που κυκλοφόρησαν από το 2010 μέχρι και το 2019, σύμφωνα με την άποψη των ακόλουθων συντακτών μας: Ξενοφών Καράμπαλης, Σταύρος Κασιμάτης, Δημήτρης Όρλης, Δημήτρης Καμπούρης, Λεωνίδας Καλμούκος, Θωμάς Τζίτζης, Βαγγέλης Γκρέκο, Παρασκευή Τόμα, Ορέστης Καζασίδης, Αλέξανδρος Μούρτζος, Ιβάν Ιβανώβ, Άρης Γαρος και Γιώργος Μπαλιώτης.
50. Kendrick Lamar - DAMN (2017)
49. Electric Litany - How To Be A Child & Win The War (2010)
48. Beach House - Bloom (2012)
47. Blur - The Magic Whip (2015)
46. Leonard Cohen - You Want It Darker (2016)
45. Tame Impala - InnerSpeaker (2010)
44. Beach House - Teen Dream (2010)
43. The XX - Coexist (2012)
42. Vampire Weekend - Modern Vampires Of The City (2013)
41. Jessie Ware - Devotion (2012)
40. The War On Drugs - A Deeper Understanding (2017)
39. Gorillaz - Plastic Beach (2010)
38. The National - Trouble Will Find Me (2013)
37. David Bowie - The Next Day (2013)
36. Tame Impala - Lonerism (2012)
35. Kate Bush - 50 Words for Snow (2011)
34. The National - High Violet (2010)
33. Radiohead - The King of Limbs (2011)
32. Nick Cave - Ghosteen (2019)
31. Foo Fighters - Wasting Light (2011)
30. Alabama Shakes - Sound & Color (2015)
29. Arcade Fire - Everything Now (2017)
28. Arctic Monkeys - Suck It And See (2011)
27. Queens Of The Stone Age - ...Like Clockwork (2013)
26. Jungle - Jungle (2014)
25. Nick Cave & The Bad Seeds - Skeleton Tree (2016)
24. Nick Cave & The Bad Seeds - Push The Sky Away (2013)
23. Michael Kiwanuka - Love & Hate (2016)
22. Kendrick Lamar - Good Kid, M.A.A.D. City (2012)
21. Radiohead - A Moon Shaped Pool (2016)
20. Tyler, The Creator - Igor (2019)
Ο Tyler μας παρουσίασε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα άλμπουμ της περασμένης χρονιάς. Το "Igor" δε θυμίζει καμία από τις προηγούμενες δουλειές του, είναι ένας δίσκος που μας δείχνει έναν άλλον Tyler, έναν Tyler ώριμο και συναισθηματικό, σε αντίθεση με αυτόν του "Goblin" και του "Wolf". Ακόμα και ηχητικά το "Igor" ξεφεύγει εντελώς από την έννοια του rap, δημιουργώντας έναν ήχο που δε μπορεί να οριστεί με ένα συγκεκριμένο είδος. Μπορούμε να θεωρήσουμε το "Igor" ως μια ανάμειξη της soul και της pop που ανεβάζει τον πήχη της σύγχρονης μουσικής, αλλά παρόλα αυτά το "Igor" κέρδισε το Grammy του «Καλύτερου Rap Δίσκου» στα φετινά Grammy's. Ο Tyler κατάφερε να μετατρέψει τον εαυτό του από έναν οργισμένο έφηβο σε έναν ώριμο μουσικό παγκόσμιας φήμης και παρακολουθούμε με μεγάλη προσοχή την εξέλιξή του.
[Ιβάν Ιβανώβ]
19. Billie Eilish - When We All Fall Asleep, Where Do We Go? (2019)
Ακούστε το στο Spotify
Μία δεκαεπτάχρονη (δεκαοκτώ πια) κατάφερε το 2019 να κυκλοφορήσει ένα δίσκο που είχε παγκόσμια αποδοχή και αποτέλεσε φαινόμενο στην pop κουλτούρα. Ηχογραφημένος στο σπίτι της, στο προσωπικό studio του αδελφού της Finneas Baird O'Connell (ο οποίος συμμετείχε στην παραγωγή και το γράψιμο των τραγουδιών), ο δίσκος της Billie Eillish "When We All Fall Asleep, Where Do We Go?" απέφυγε τα στερεοτυπικά χιτάκια της pop. Με τη μινιμαλιστική μουσική προσέγγιση του (σύμφωνα με την Billie επηρεασμένο από εφιάλτες και όνειρα), το έντονο μπάσο και μισο-ψιθυριστά φωνητικά, το ντεμπούτο της δύσκολα αποκτά ταμπέλα, αλλά αν θέλουμε να το περιγράψουμε θα πρέπει να το βάλουμε κάπου ανάμεσα στη electro-pop, το hip-hop, την trap και την indie, χωρίς να ξεχνάμε τις επιρροές του που φτάνουν έως την jazz. Το single "Bad Guy" κατέκτησε τα charts παγκοσμίως, ενώ η Billie βρήκε οπαδούς ακόμα και στη metal κοινότητα. Αυτό συνέβη γιατί είναι αυθεντική ως περσόνα, ενώ η μουσική της έχει όντως κάτι το καινούριο: είναι ο συνδυασμός μουσικών ειδών, η ελευθερία και η νεανικότητα στην προσέγγισή της, χωρίς να φαίνεται ότι προσπαθεί να ακολουθήσει κάποια φόρμουλα που της επιβάλλεται από μεγάλο studio. Η ποιότητα της φωνής της είναι εμφανής σε κομμάτια όπως το "8", που έχει το ukulele της ανά χείρας, αλλά και στο "Listen Before I Go". Η θεματολογία του δίσκου άγγιξε και τους πιτσιρικάδες της εποχής, είτε έχει να κάνει με τη ψυχική υγεία, την απομόνωση ή τις ερωτικές απογοητεύσεις. Η επιτυχία της τελικά σφραγίστηκε στις αρχές του 2020 με τα τρία Grammy που απέσπασε.
[Ξενοφών Καράμπαλης]
Μία δεκαεπτάχρονη (δεκαοκτώ πια) κατάφερε το 2019 να κυκλοφορήσει ένα δίσκο που είχε παγκόσμια αποδοχή και αποτέλεσε φαινόμενο στην pop κουλτούρα. Ηχογραφημένος στο σπίτι της, στο προσωπικό studio του αδελφού της Finneas Baird O'Connell (ο οποίος συμμετείχε στην παραγωγή και το γράψιμο των τραγουδιών), ο δίσκος της Billie Eillish "When We All Fall Asleep, Where Do We Go?" απέφυγε τα στερεοτυπικά χιτάκια της pop. Με τη μινιμαλιστική μουσική προσέγγιση του (σύμφωνα με την Billie επηρεασμένο από εφιάλτες και όνειρα), το έντονο μπάσο και μισο-ψιθυριστά φωνητικά, το ντεμπούτο της δύσκολα αποκτά ταμπέλα, αλλά αν θέλουμε να το περιγράψουμε θα πρέπει να το βάλουμε κάπου ανάμεσα στη electro-pop, το hip-hop, την trap και την indie, χωρίς να ξεχνάμε τις επιρροές του που φτάνουν έως την jazz. Το single "Bad Guy" κατέκτησε τα charts παγκοσμίως, ενώ η Billie βρήκε οπαδούς ακόμα και στη metal κοινότητα. Αυτό συνέβη γιατί είναι αυθεντική ως περσόνα, ενώ η μουσική της έχει όντως κάτι το καινούριο: είναι ο συνδυασμός μουσικών ειδών, η ελευθερία και η νεανικότητα στην προσέγγισή της, χωρίς να φαίνεται ότι προσπαθεί να ακολουθήσει κάποια φόρμουλα που της επιβάλλεται από μεγάλο studio. Η ποιότητα της φωνής της είναι εμφανής σε κομμάτια όπως το "8", που έχει το ukulele της ανά χείρας, αλλά και στο "Listen Before I Go". Η θεματολογία του δίσκου άγγιξε και τους πιτσιρικάδες της εποχής, είτε έχει να κάνει με τη ψυχική υγεία, την απομόνωση ή τις ερωτικές απογοητεύσεις. Η επιτυχία της τελικά σφραγίστηκε στις αρχές του 2020 με τα τρία Grammy που απέσπασε.
[Ξενοφών Καράμπαλης]
18. Damon Albarn - Everyday Robots (2014)
Πίσω στο 2014 ο συγκεκριμένος δίσκος δίχασε τους συντάκτες του Mix Grill, δίκαια ή άδικα δεν θα κρίνω. Άλλωστε ο δίσκος είχε μόνο δύο μήνες για να καλλιεργηθεί στη συνείδηση του ακροατή. Αυτό που μπορώ να πω έξι χρόνια μετά από την κυκλοφορία του είναι ότι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δίσκους της δεκαετίας, όχι επειδή κρύβεται από πίσω το βαρύγδουπο όνομα του Damon Albarn, αλλά ακριβώς επειδή για πρώτη και μοναδική φορά το όνομά του είναι εμφανές, έκθετο και απροστάτευτο. Κανένα project, καμία μπάντα, κανένα προσωπείο. Παρά την εσωτερικότητά του, το "Everyday Robots" αποκαλύπτει ότι η αλήθεια του δημιουργού βρίσκεται στη λιτότητα· από την αισθητική του εξωφύλλου μέχρι το απέραντο σύμπαν του "The Selfish Giant". Ούτε είναι μελαγχολικός, ούτε εκβιάζει το συναίσθημά σου. Αντίθετα, ο Albarn εξιστορεί όσα έχει να πει με ειλικρίνεια χωρίς να δείχνει να ενδιαφέρεται για την αποδοχή. Δίσκος διαχρονικό κόσμημα για κάθε δισκοθήκη. Μακάρι να τον ανακαλύψουν μια μέρα τα παιδιά μου.
[Παρασκευή Τόμα]
17. Adele - 21 (2011)
Ό,τι και να ειπωθεί για αυτή τη γυναίκα είναι λίγο. Η Adele με το "21" έγινε η καλλιτέχνις με τα πολλά βραβεία Grammy και τις ατελείωτες διθυραμβικές κριτικές. Όλος ο δίσκος είναι εκπληκτικός. Ξεκινώντας από το "Rolling In The Deep" και τελειώνοντας στο "Someone Like You", η Αγγλίδα τσακίζει κόκκαλα με τη φωνή και το συναίσθημά της. Όλα είναι κομμένα και ραμμένα για την Adele η οποία με αυτό το άλμπουμ έφερε ένα πελώριο κύμα που παρέσυρε τα πάντα. Δεν είναι απλά ένας δίσκος που περιέχει κάποιες επιτυχίες. Είναι ένας δίσκος με αρχή, μέση και τέλος. Η Adele εμφανίζεται πολύ ανώτερη των περιστάσεων δημιουργώντας ένα συγκλονιστικό σκηνικό. Το "21" θα μας συντροφεύει εφ' όρου ζωής.
[Θωμάς Τζίτζης]
16. Little Simz - Grey Area (2019)
Γιατί κατάφερε τέτοια επιτυχία αυτός ο δίσκος και γιατί θεωρείται (και είναι) τόσο καλός; Από το grime και το σύγχρονο hip hop του Λονδίνου και τις αναφορές στον Kanye West που αγκάλιασε ως την προοδευτική ματιά στη μουσική προσέγγιση μαζί με ειλικρίνεια και δεινότητα στο μικρόφωνο, το "Grey Area" δεν αφήνει χώρο για αμφιβολίες. Η Little Simz κατάφερε εδώ να χωρέσει σε κάτι παραπάνω από μισή ώρα δέκα τραγούδια που κουνάνε, που χαλαρώνουν και που (την) εκφράζουν. Το συνολικά υψηλό επίπεδο του δίσκου σπάει από ακόμα υψηλότερες «κορυφές», όπως το "Boss" ή το "Selfish", που τη βάζουν άνετα ανάμεσα στις αποκαλύψεις των τελευταίων χρόνων της δεκαετίας.
[Δημήτρης Όρλης]
15. PJ Harvey - The Hope Six Demolition Project (2016)
Παρ' όλο που το συγκεκριμένο άλμπουμ της Polly έλαβε σε γενικές γραμμές μέτριες κριτικές, προσωπικά και για διάφορους λόγους το θεωρώ πολύ σπουδαίο. Η καλύτερη δική της κυκλοφορία για τα '10s και μέσα στην τριάδα των σπουδαιότερων άλμπουμ της γενικότερα, μαζί με το "To Bring You My Love" και το "Stories From The City, Stories From The Sea". Μία επιλογή από κάθε δεκαετία δραστηριοποίησής της. Η ερμηνεία της PJ Harvey είναι καθηλωτική, όπως πάντα. Η μίξη από ηχητικές φόρμες, η θεματολογία στο "The Hope Six Demolition Project" που κατακλύζεται από εμπειρίες και ταξίδια της στο Κόσοβο, στο Αφγανιστάν και τη Washington DC μεταξύ των ετών ή ακόμα περισσότερο το σαξόφωνο που χρησιμοποιεί κατά κόρον σε αυτό το δίσκο ασκούν ιδιαίτερη γοητεία. Σίγουρα τραγούδια όπως το "The Community Of Hope", "The Wheel", "The Ministry Of Defence", "Medicinals", "The Orange Monkey" ξεχωρίζουν για τις ιδιαίτερες blues, jazz, rock, spiritual φόρμες τους.
[Λεωνίδας Καλμούκος]
14. Arcade Fire - Reflektor (2013)
Το “Reflektor” είναι ένας δίσκος ορόσημο για τους δημιουργούς του, αφού έπειτα από τρία άλμπουμ που τους εκτίναξαν στην κορυφή της indie κοινότητας και με εμπορική απήχηση που ξεπερνούσε ακόμη και τα πιο ζεστά ποπ ονόματα, οι Arcade Fire έπρεπε να προσέξουν πολύ το επόμενο βήμα. Αντί λοιπόν να «βαλτώσουν» ακολουθώντας τις ευκολίες τους, προσκαλούν στη συμπαραγωγή του τον «μεγάλο» James Murphy των LCD Soundsystem (πάντα μαζί με τον συνεργάτη τους Markus Dravs) και στην περιγραφή του είδους της μουσικής τους προστίθεται το “Dance-rock”. Παίρνοντας φυσικά το ρίσκο να χάσουν κάποιους από τους πιστούς οπαδούς τους, κάτι που συνέβη, αφού οι μουρμούρες κι οι γκρίνιες ακούστηκαν από την μία στην άλλη άκρη του κόσμου. Πέρα από αυτό όμως, το “Reflektor” αποδείχθηκε ένας εξαιρετικός δίσκος, με μερικά από τα καλύτερα και πιο ανεβαστικά τραγούδια που έχει βγάλει η μπάντα, αποδεικνύοντας πως η καλή πρώτη ύλη σπάνια θα χαντακωθεί στα χέρια ενός παραγωγού (έχει συμβεί, αλλά όχι εδώ). Προσθέστε στο όλο αφήγημα και την αίγλη που προσδίδουν τα λιγοστά φωνητικά του David Bowie στο ομώνυμο τραγούδι, κάνοντάς το συλλεκτικό, για τους προφανείς λόγους.
[Δημήτρης Καμπούρης]
13. Florence + The Machine - Ceremonials (2011)
Το "Ceremonials" είναι ο δίσκος που όλοι λάτρεψαν. Και όταν λέμε όλοι, εννοούμε οι fans όλων των ειδών μουσικής. Η Florence Welch και η μπάντα της παρουσίασαν ένα μουσικό αριστούργημα από το οποίο βγήκαν τεράστιες επιτυχίες που θα ακούγονται στον αιώνα τον άπαντα. Δυναμικές μελωδίες που σε κάνουν να χορεύεις ασταμάτητα, στίχοι που κολλούν στο μυαλό και τα φωνητικά της Florence συνθέτουν ένα ακουστικό υπερθέαμα που σπάνια θα βγει όμοιό του. Πρόκειται για ένα εκρηκτικό πόνημα που κατάφερε να ανατριχιάσει τον ακροατή. Στο "Ceremonials" η Florence ήταν 25 χρόνων, πράγμα που αποδεικνύει τη μουσική ευφυΐα που είχε από νέα και το πόσο βαθιά κοιτούσε από τότε στο μουσικό της κόσμο. Δεν γινόταν να λείπει το "Ceremonials" από τους κορυφαίους δίσκους της δεκαετίας.
[Θωμάς Τζίτζης]
12. Idles - Joy As An Act Of Resistance (2018)
Ενόψει της μεγάλης πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής, οι Idles έχουν τελειοποιήσει τι σημαίνει να είσαι punk rock το 2010. Το "Joy As An Act Of Resistance" ενσωματώνει μια ποικιλία υπό-ειδών μουσικής, από τα ομαδικά φωνητικά του Oi! movement προς τη δομή των παραδοσιακών blues τραγουδιών, όπου οι Idles κινούνται μεταξύ αυτών των επιρροών μαεστρικά υπογράφοντας το προσωπικό τους μανιφέστο. Η ενέργειά τους είναι ισοπεδωτική και όλοι στο συγκρότημα παρουσιάζουν ένα σύνολο που τελικά κάνει αυτό το δίσκο πολύ μεγαλύτερο από το άθροισμα των τμημάτων του. Ενώ τίποτα σε αυτό το άλμπουμ δεν είναι ιδιαίτερα επαναστατικό όσον αφορά τα παίξιμο, οι IDLES κατέκτησαν την τέχνη της δημιουργίας groovy και πιασάρικων μελωδιών που αναδεικνύουν πραγματικά το καλύτερο που έχει να προσφέρει το punk του σήμερα. Το "Joy As An Act Of Resistance" αποδίδει τις ευθύνες και κριτικάρει την ξενοφοβία, την αρρενωπότητα, τους ρόλους των φύλων και τη θρησκεία, πληγές που αντί να επουλωθούν, ενισχύθηκαν με τον κοινωνικό μαξιμαλισμό. Η απάντηση των Idles είναι πολύ απλή και τα τραγούδια εδώ αντιμετωπίζουν τα μεγάλα ζητήματα του σήμερα κάνοντας ακριβώς αυτό που προσδιορίζει ο τίτλος, γυρίζουν ο ένας στον άλλον και γελούν, γελούν δυνατά.
[Σταύρος Κασιμάτης]
11. The Black Keys - Brothers (2010)
Ο έκτος δίσκος των Black Keys ήταν σαν πυροτέχνημα για το αμερικάνικο ντουέτο. Το rock 'n' roll των Dan Auerbach και Patrick Carney είναι αυτό που θέλει ένας φαν της rock, δηλαδή αυθεντικό, ευθύ και παρορμητικό. Με τον Danger Mouse στην παραγωγή, το "Brothers" δεν γινόταν να μην ήταν ένα τέλειο άλμπουμ με κομμάτια που παρασέρνουν τα πάντα στο διάβα τους. Ο δίσκος αυτός έδωσε τεράστια πνοή στην blues rock ενώ ταυτόχρονα έκανε παγκοσμίως διάσημους τους Black Keys. Ακόμα και η διάρκεια του άλμπουμ που ξεπερνάει την ώρα δεν είναι εμπόδιο αφού τα τραγούδια που ακούγονται είναι τόσο φοβερά που δεν υπάρχει περίπτωση να βρεθεί κάποια σοβαρή ατέλεια. Ακόμα και σήμερα είναι άκρως επίκαιρος δίσκος και δικαίως φιγουράρει στις κορυφαίες θέσεις για τη δεκαετία που πέρασε.
[Θωμάς Τζίτζης]
10. Arctic Monkeys - AM (2013)
Η πορεία των Arctic Monkeys έδειχνε ξεκάθαρα πως το "AM" θα αποτελούσε την κορυφή της μπάντας από το Sheffield. Ο δίσκος είναι γεμάτος από επιτυχίες και τραγούδια που τα ακούμε φανατικά μέχρι και σήμερα ενώ η παραγωγή που έχει επιμεληθεί το ίδιο το συγκρότημα κινείται σε εκπληκτικό επίπεδο. Το σημαντικότερο ίσως όλων που έχει το εν λόγω άλμπουμ είναι η συνοχή των κομματιών του και πως σε κρατάει από την αρχή μέχρι το τέλος. Το γεγονός ότι θεωρείται ένας από τους ωραιότερους δίσκους της δεκαετίας δεν αποτελεί έκπληξη καθώς έχουμε να κάνουμε με μια φανταστική δισκογραφική δουλειά η οποία θα μνημονεύεται όσα χρόνια κι αν περάσουν.
[Θωμάς Τζίτζης]
9. Kanye West - My Beautiful Dark Twisted Fantasy (2010)
Το 2009 ο Kanye West αρπάζει το μικρόφωνο από την Taylor Swift καθώς αυτή παραλαμβάνει βραβείο για το βίντεό της (MTV VMA), μιλάει υπέρ της Beyonce και μετά απομονώνεται για να ετοιμάσει την επόμενη δουλειά του. Δουλειά που σημάδεψε με μια βαθιά χαρακιά τη δεκαετία και άλλαξε το σύγχρονο hip hop. Μέσα στον ίδιο δίσκο ακούμε τις εξαιρετικές μουσικές ιδέες του, αφοπλιστικές ρίμες, παραγωγή που ακόμα αποτελεί σημείο αναφοράς, ακόμα και την αποκάλυψη μιας από τις επερχόμενες pop star. Επειδή η Nicki Minaj στο "Monster" είναι τόσο εκπληκτική όσο άριστο είναι το "All Of The Lights". Τόσο σημαντικό, και ακόμα παραπάνω, είναι ως σύνολο το αποκύημα της παράξενης φαντασίας του Kanye για όλη τη μουσική έκτοτε.
[Δημήτρης Όρλης]
8. Tame Impala - Currents (2015)
Η μουσική των Tame Impala αποτελούσε πάντα το προσωπικό καταφύγιο του Kevin Parker. Κι αν οι δύο πρώτοι δίσκοι τους στο ξεκίνημα της δεκαετίας ("Innerspeaker" και "Lonerism") ήταν κάπως ωμοί, θορυβώδεις και εσωστρεφείς, το "Currents" ήρθε ακριβώς στη μέση της δεκαετίας και σηματοδότησε ένα άνοιγμα, όχι απαραίτητα στη εξωστρέφεια, αλλά τουλάχιστον στην επικοινωνία. Είναι ξάφνου σαν ο Parker να άρχισε να ενδιαφέρεται αν θα ακουστεί η μουσική του. Χωρίς να εγκαταλείπει τις ψυχεδελικές ρίζες του και τον στιχουργικό πυρήνα του, αντικατέστησε τις περισσότερες κιθάρες με synths και έριξε το βάρος στην παραγωγή. Το αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρα ο πιο εύπεπτος δίσκος των Tame Impala, γεγονός που απομάκρυνε ορισμένους σκληροπυρηνικούς φαν τους. Ταυτόχρονα, όμως, προσκάλεσε νέο κοινό, ανάμεσα τους κι εμένα που οι προηγούμενες δουλειές τους δεν με είχαν αγγίξει. Το "Currents" έχει ρυθμό, σαφή αφηγηματικό άξονα, χορευτικές εξάρσεις και ενδιάμεσα διαλείμματα, τα οποία καθίστανται λειτουργικά ειδικά αν ακούσεις τον δίσκο στη διπλή έκδοση βινυλίου. Είναι ένα πολύχρωμο, γοητευτικό, μελωδικό ταξίδι, που ξεκινά με την καταιγίδα του "Let It Happen", περνά από τον ρομαντισμό του "The Moment" και τον στοχασμό του "Yes I'm Changing" για να αγκαλιάσει την άβυσσο στο "The Less I Know The Better" και να συμφιλιωθεί με τον ατελή εαυτό του στο φινάλε με το "New Person, Same Old Mistakes". Οι Tame Impala μάς συστήθηκαν την προηγούμενη δεκαετία, αναδείχθηκαν σε διαχρονική σταθερά για τα καλοκαιρινά φεστιβάλ (έστω κι αν είναι άτοπο να περιμένουμε να περάσουν από τη χώρα μας) και αναμένεται να μας συντροφεύουν για πολλά χρόνια ακόμα. Το "Currents" είναι ο κορυφαίος δίσκος τους, μάλλον μέχρι τον επόμενο που μόλις κυκλοφόρησε.
[Ορέστης Καζασίδης]
7. Alt-J - An Awesome Wave (2012)
Μπορεί να μην είναι το άλμπουμ που έκανε τομές ή έφερε νέες ιδέες στη μουσική, πιθανότατα δε θα το θυμάται πολύς κόσμος με το πέρασμα των χρόνων, ούτε θα αναφέρεται σε λίστες ανασκοπήσεων με τα άλμπουμ που χαρακτήρισαν τη δεκαετία. Ίσως μόνο στη δικιά μας, άντε και σε κάνα δύο ακόμη. Όμως το “An Awesome Wave”, το ντεμπούτο άλμπουμ των Alt-J, που έσκασε μύτη το 2012, ήταν ένα απόλυτο, ολοκληρωμένο έργο, χωρίς δευτερόλεπτο «γεμίσματος» ή χαμένου χρόνου. Η ακρόασή του είναι χορταστική και περιπετειώδης, από το εναρκτήριο “Intro”, μέχρι το κλείσιμο με το μαγικό “Taro”, οι εκπλήξεις διαδέχονται η μία την άλλη, οι εντάσεις ανεβοκατεβαίνουν όπως στο καρδιογράφημα, τα φωνητικά παιχνιδίσματα μοναδικά στο είδος τους και τόσο ιδιαίτερα, οι αλλοπρόσαλλοι στίχοι κι οι μελωδίες. Παντού μελωδίες, εξαιρετικές μελωδίες που σου τρυπώνουν στο μυαλό, όπου σε συνδυασμό με τις φανταστικές ενορχηστρώσεις, μπορούν να σε οδηγήσουν στη μέθεξη. Επί προσωπικού, το “An Awesome Wave” είναι το καλύτερο άλμπουμ της δεκαετίας που λίγο πριν εξέπνευσε, είναι ένα από τα άλμπουμ που θα μου μείνουν για πάντα και ανέδειξε ένα συγκρότημα, το οποίο συνέχισε με συνέπεια αλλά και φαντασία και στα επόμενα δύο άλμπουμ του.
[Δημήτρης Καμπούρης]
6. The Black Keys - El Camino (2011)
Δεν υπάρχει αμφισβήτηση ότι πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα rock συγκροτήματα της τελευταίας εικοσαετίας και ειδικότερα το El Camino είναι album ορόσημο για τα 10’s. Κάτι σαν το "Nevermind" για τα 90’s ή το "White Blood Cells" για τα 00’s. Οι απολαυστικές στιγμές που περιέχονται σε αυτό είναι πραγματικά πάρα πολλές. Από το "Lonely Boy" με το κολλητικό ρεφρέν και το low budget αισθητικής video clip που το συνοδεύει, τα "Sister, Nova Baby" και "Gold on the ceiling", έως το "Little Black Submarines", φυσική συνέχεια του "Stairway to Heaven" για τα 10’s κατά πολλούς! Οι Black Keys αποτελούν ενσάρκωση της κλασικής rock, με δόση επιτηδευμένης ίσως απλότητας, που γνωρίσαμε παλαιότερες δεκαετίες, ποτισμένη βέβαια με τις εξελίξεις της σύγχρονης μουσικής. Εδώ βέβαια έχει βάλει το χεράκι του αποτελεσματικά στην παραγωγή και ο Danger Mouse.
[Λεωνίδας Καλμούκος]
5. David Bowie - Blackstar (2016)
Ακούστε το στο Spotify
Το "Blackstar" είναι ο τελευταίος δίσκος του David Bowie που συγκυριακά κυκλοφόρησε 3 μέρες πριν το θάνατό του. Αυτό αυτόματα επισκιάζει το μουσικό υπόβαθρο του δίσκου, καθώς του δίνει συναισθηματική υπόσταση και είναι δύσκολο να κριθεί σαν αυτό που πραγματικά είναι. Είναι ένας αποχαιρετισμός ναι, αλλά και ένας πειραματισμός που ξεφεύγει από το καθαρό rock, βάζοντας στο μάτι την avant garde, τη jazz μαζί με ηλεκτρονικούς ήχους. Ηχογραφημένο με το κουιντέτο του Donny McCaslin, το "Blackstar" είναι μια περιπέτεια όπως και το μεγαλύτερο κομμάτι της δισκογραφίας του Bowie. Από το δεκάλεπτο "Blackstar" που εισάγει τον ακροατή σε μία πολυδιάστατη ηχητική πραγματικότητα μέχρι το "I Can't Give Everything Away" ο Bowie παίζει με ρίμες, jazz αυτοσχεδιασμούς και trip hop. Αποφεύγει τη rock αισθητική πλην ελαχίστων εξαιρέσεων - όπως το ρυθμικό κομμάτι στο "'Tis a Pity She Was a Whore", ενώ το τραγούδι "Lazarus" πολλοί το εξέλαβαν σαν το τελευταίο μήνυμα του Bowie προς τον κόσμο (και δικαίως γιατί εκτός από το στιχουργικό κομμάτι και το αντίστοιχο video clip εκεί παραπέμπει). Πολύ διαφορετικό και «δύσπεπτο» συγκριτικά με τον προκάτοχό του, το κιθαριστικό "The Next Day" που κυκλοφόρησε και αυτό στη τελευταία φάση της καριέρας του David Bowie, το "Blackstar" ξεχωρίζει για τη διαύγεια και παραγωγικότητα ενός τραγουδοποιού που η δημιουργική του εξέλιξη συνεχίστηκε μέχρι το τέλος.
[Ξενοφών Καράμπαλης]
Ακούστε το στο Spotify
Το "Blackstar" είναι ο τελευταίος δίσκος του David Bowie που συγκυριακά κυκλοφόρησε 3 μέρες πριν το θάνατό του. Αυτό αυτόματα επισκιάζει το μουσικό υπόβαθρο του δίσκου, καθώς του δίνει συναισθηματική υπόσταση και είναι δύσκολο να κριθεί σαν αυτό που πραγματικά είναι. Είναι ένας αποχαιρετισμός ναι, αλλά και ένας πειραματισμός που ξεφεύγει από το καθαρό rock, βάζοντας στο μάτι την avant garde, τη jazz μαζί με ηλεκτρονικούς ήχους. Ηχογραφημένο με το κουιντέτο του Donny McCaslin, το "Blackstar" είναι μια περιπέτεια όπως και το μεγαλύτερο κομμάτι της δισκογραφίας του Bowie. Από το δεκάλεπτο "Blackstar" που εισάγει τον ακροατή σε μία πολυδιάστατη ηχητική πραγματικότητα μέχρι το "I Can't Give Everything Away" ο Bowie παίζει με ρίμες, jazz αυτοσχεδιασμούς και trip hop. Αποφεύγει τη rock αισθητική πλην ελαχίστων εξαιρέσεων - όπως το ρυθμικό κομμάτι στο "'Tis a Pity She Was a Whore", ενώ το τραγούδι "Lazarus" πολλοί το εξέλαβαν σαν το τελευταίο μήνυμα του Bowie προς τον κόσμο (και δικαίως γιατί εκτός από το στιχουργικό κομμάτι και το αντίστοιχο video clip εκεί παραπέμπει). Πολύ διαφορετικό και «δύσπεπτο» συγκριτικά με τον προκάτοχό του, το κιθαριστικό "The Next Day" που κυκλοφόρησε και αυτό στη τελευταία φάση της καριέρας του David Bowie, το "Blackstar" ξεχωρίζει για τη διαύγεια και παραγωγικότητα ενός τραγουδοποιού που η δημιουργική του εξέλιξη συνεχίστηκε μέχρι το τέλος.
[Ξενοφών Καράμπαλης]
4. Kendrick Lamar - To Pimp A Butterfly (2015)
Το "To Pimp A Butterfly" είναι ένας από τους καλύτερους δίσκους που κυκλοφόρησε την προηγούμενη δεκαετία -και ίσως όχι μόνο. Με πλούσια, πανέμορφη τζαζ παραγωγή και μια εξαιρετικά εύστοχα απεικονισμένη ιστορία σε όλη την διάρκεια του άλμπουμ υπάρχει η αίσθηση πως παρακολουθείς μια ταινία μικρού μήκους σε κάθε αναπαραγωγή. Είναι εντυπωσιακό ένας τόσο πρόσφατος δίσκος να θεωρείται τόσο γρήγορα «κλασικός», αλλά είναι όλα αυτά που παρουσίασε ο Kendrick πάνω στο τραπέζι. Τόσες πολλές εξαιρετικά μικροσκοπικές λεπτομέρειες, συντεθειμένες με χειρουργική ακρίβεια. Υπέροχες μπασογραμμές, σπουδαίοι ρυθμοί, έντονα όργανα, εκπληκτικές μελωδίες και θαυμάσια flows. Λυρικά, ακούμε τον Kung Fu Kenny στην καλύτερή του εκδοχή. Το TPAB είναι ένα άλμπουμ που, παρά τα πολλά θέματα που σχετίζονται με τη μαύρη χειραφέτηση, δεν χάνει την δυναμική ή την σημασία του σε άλλα ζητήματα. Αυτό συμβαίνει επειδή γίνεται μια δήλωση σχετικά με την προσωπική ανάπτυξη, την κατάθλιψη, την αγάπη για τον εαυτό, τη φυλή και πολλά άλλα, που μπορεί να αντηχούν σε οποιονδήποτε. Αυτό δεν σημαίνει ότι με κάνει να μπορώ να συναισθάνομαι την δυστυχία ενός μαύρου ανθρώπου που έχει βιώσει τον θεσμικό ρατσισμό της Αμερικής, αλλά μάλλον ότι είμαι βαθιά επηρεασμένος από το συναίσθημα και τη δύναμη που κάθε τραγούδι κουβαλάει μαζί του. Ακόμα κι αν απομακρύνετε τον περίπλοκο λυρισμό και την κορυφαία παραγωγή που έχει αυτό το άλμπουμ, το ωμό συναίσθημα σε κομμάτια όπως το "U" και το "The Blacker the Berry", η δύναμη των ιστοριών του Kendrick στο "How Much A Dollar Cost" και το "Momma" και η αφήγηση που ζωγραφίζεται σε όλη αυτή την ιστορία μαζί με τα συναισθήματα καταλήγουν σε ένα τελικό προϊόν που βγάζει νόημα και αυτό είναι κάτι που το συναντάς μόνο σε ένα καλό έργο της λογοτεχνίας. Αυτός, λοιπόν, είναι ένας δίσκος που θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση στη βιβλιοθήκη σου.
[Σταύρος Κασιμάτης]
3. PJ Harvey - Let England Shake (2011)
Δίσκος εθιστικός, μεθυστικός, απολαυστικός, χαοτικός, εκκεντρικός, παθιασμένος, επαναστατικός, πολεμικός ... και νομίζω ότι δε θα πάρω πίσω καμία λέξη κι ας έχουν περάσει εννιά ολόκληρα χρόνια. Θα πρόσθετα ακόμα ότι αποτελεί το ορόσημο για την δεκαετία των '10s και για την καριέρα της ίδιας της PJ Harvey. Η καλλιτεχνική της ωριμότητα απογειώθηκε με το "Let England Shake" και νομίζω ότι δύσκολα θα ξεπεράσει πια τον εαυτό της. Αυτό συμβαίνει όταν βάζεις μόνος σου τον πήχη ψηλά. Το περίεργο μ’ αυτό το άλμπουμ είναι ότι έκανε τον κύκλο του μέσα μου, κατέκτησε μια συγκεκριμένη θέση έπειτα από πολλές ακροάσεις και κούρνιασε στις δάφνες του. Δεν έχω νιώσει την ανάγκη να τον επαναπροσδιορίσω ή να αμφισβητήσω την αξία του, όπως δεν έχω νιώσει την ανάγκη να τον ακούσω ξανά (παίζει μόνο ανά διαστήματα στη μνήμη μου), ακριβώς όπως το "Push The Sky Away" του Nick Cave. Ίσως να ακούγεται αρνητικά, αλλά δείχνει το ακριβώς αντίθετο, καθώς η πληρότητα δε χρήζει επαναπροσδιορισμού.
[Παρασκευή Τόμα]
2. Arcade Fire - The Suburbs (2010)
Λίγο πριν την αρχή αυτής της δεκαετίας οι Arcade Fire είχαν ήδη δείξει την αξία τους και είχαν κερδίσει σημαντικό κοινό με το "Funeral" και το «χρίσμα» του Bowie. Το 2010 ήρθαν με έναν ήχο πλούσιο, πρωτοπόρα εναλλακτικό, καταιγιστικό όπου έπρεπε και αργόσυρτο όπου ήθελαν σε ένα δίσκο που «χτύπησε φλέβα». Δεν ήταν μόνο οι κιθάρες, τα πνευστά και τα έγχορδα, ήταν και οι στίχοι. Στίχοι που χτύπησαν την πόρτα όλων των νέων σε μικρά ή μεγάλα προάστια και «φυτεύτηκαν» στο άδειο τους δωμάτιο, στις πόλεις και στα ποδήλατά τους. Το "The Suburbs" φώτισε την προηγούμενη δεκαετία, φώτισε και την ίδια την πορεία του συγκροτήματος. Μπορεί ως οντότητα ο δίσκος αυτός να μην είναι τόσο γενικά καθοριστικός όσο ο πρώτος αυτής της λίστας, είναι όμως το κεφαλόσκαλο στην πορεία των Arcade Fire προς τη θέση τους ανάμεσα στα πιο επιδραστικά σχήματα του καιρού μας.
[Δημήτρης Όρλης]
1. Daft Punk - Random Access Memories (2013)
Έχουν ήδη γραφτεί κι ειπωθεί όλα για το συγκεκριμένο ποπ αριστούργημα. Έχει περάσει στη συνείδηση του κόσμου τόσο από εμπορικής όσο κι από καλλιτεχνικής άποψης. Συμμετέχουν σε αυτό δύο θρύλοι της μουσικής, ο Giorgio Moroder κι ο Nile Rodgers (και να ήταν μόνο αυτοί). Σε αυτό περιέχεται το "Get Lucky", ένας ηλεκτρονικός funky ύμνος, που ακούστηκε από την Λάμαρη Ευβοίας μέχρι τα πιο προχωρημένα υπόγεια του Βερολίνου και της Νέας Υόρκης. Τα τραγούδια του είναι ένα κι ένα, με σαφείς αναφορές στο παρελθόν και κλεφτές ματιές στο μέλλον.
Οι δύο Daft Punk, οι Guy-Manuel de Homem-Christo και Thomas Bangalter, μπορεί να έκαναν «μόλις» οκτώ χρόνια να κυκλοφορήσουν άλμπουμ, μετά από το "Human After All", (αν κι είχε προηγηθεί το soundtrack για το "Tron:Legacy"), κατάφεραν όμως να δημιουργήσουν ένα που περιέχει όλες τις εμμονές τους, που φέρει στον ήχο όλα τα όπλα που είχαν στη φαρέτρα τους, εντάσσοντας ό,τι νέο και πρωτοποριακό ακούστηκε στο διάστημα που μεσολάβησε και να τα εξελίξουν σε κάτι πολύ μεγαλύτερο και μαζικό. Σε ένα ουσιαστικό αριστούργημα, όχι από εκείνα που γυρεύεις σε περίεργα μέρη και ποτισμένα από την υγρασία δισκάδικα, αλλά βιτρίνα στα μεγαλύτερα δισκοπωλεία του κόσμου.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην χόρεψε με το "Get Lucky" ή το αδελφάκι του "Lose Yourself To Dance", κανείς που να μην ανατρίχιασε στο "Giorgio By Moroder" και να μη «λύγισε» στα funky κιθαρίσματα του Nile Rodgers, κανένα indie παιδί που να μην έκλεισε συνωμοτικά το μάτι στα "Instant Crush" και "Doin' It Right", καμία ψυχή που έχει «σώας τα φρένας» (και τα ώτα) που να μην έλιωσε στα "Fragments Of Time", "The Game Of Love", "Touch". Δεν υπάρχει άνθρωπος που να ακούσει το "Random Access Memories" και να μην το κάνει απνευστί και να μην του παραδοθεί. Είναι σαν να κατάφεραν οι Daft Punk να αποκωδικοποιήσουν εκείνο το κομμάτι του εγκεφάλου που παράγει την τέλεια ποπ μουσική φόρμουλα και να την τροποποιήσουν σε μια τέτοια μορφή που να είναι συμβατή με κάθε νέο χρήστη-ακροατή.
Δεκάδες καλλιτέχνες και συγκροτήματα έπειτα από την κυκλοφορία του RAM προσπάθησαν να πασπαλιστούν με ελάχιστη από την αστερόσκονη που το περιβάλλει, άλλοτε επιτυχημένα, άλλοτε με ελαφρότητα και πονηράδα, τι να το κάνεις όμως που το πρωτότυπο παραμένει ακόμη και σήμερα πολύ μπροστά από την εποχή του.
[Δημήτρης Καμπούρης]