Στα προηγούμενα δύο άρθρα της στήλης σταθήκαμε σε δυο τραγούδια από τη «φαρέτρα» δημιουργών της νέας γενιάς, Του Νου Η Πονηριά και Το Εικοσάλεπτο. Στη, δε, εισαγωγή των κειμένων υπήρχε και μια ολόκληρη τοποθέτηση για το πολιτικό τραγούδι του σήμερα και πώς αυτό δεν ευδοκιμεί στα γνώριμα στέκια του τραγουδιού, αλλά αναπτύσσεται υπογείως και πολύ συχνά δεν γίνεται αντιληπτό σε μεγάλα κομμάτια της αδιάφορης κοινωνίας μας. Είπαμε, ακόμα, πως οι παραδοσιακοί και καναλιζαρισμένοι τρόποι επικοινωνίας της μουσικής δεν το χωράνε (αν θέλουμε να είμαστε ευγενικοί), δεν το αντέχουν (αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές) ή το φοβούνται (αν το δούμε με λιγάκι θυμό).
Η παραπάνω τοποθέτηση δεν περιείχε, ωστόσο, αποκλεισμούς ή αφορισμούς. Εξάλλου, πολιτικό δεν καθίσταται ένα τραγούδι με βάση τις προθέσεις του δημιουργού του, αλλά μόνο με βάση τη λειτουργία του μια δεδομένη χρονική στιγμή και την πρόσληψη του από το ακροατήριο. Για να έρθουμε στο προκείμενο. Στο σημερινό τραγούδι της στήλης που είναι ολοκαίνουργιο αλλά ταυτόχρονα φέρει τις υπογραφές «μπαρουτοκαπνισμένων» ανθρώπων του τραγουδιού μας.
Μιλώ για το καινούργιο ντουέτο του Μίλτου Πασχαλίδη με το Γιώργο Νταλάρα, που δημιουργικά υπογράφουν ο πρώτος (τη μουσική) σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Τίτλος αυτού: «Στη χώρα των αθώων». Και όπως διαβάζουμε στα ρεπορτάζ, το συγκεκριμένο ποίημα έγραψε ο Μάνος Ελευθερίου με αφορμή την αυτοκτονία (από εκφοβισμό) του νεαρού Βαγγέλη Γιακουμάκη, που συντάραξε το πανελλήνιο πριν από μερικά (λίγα) χρόνια.
Για μένα, προσωπικά, η αφορμή παίζει το ρόλο της, αλλά το ποίημα κι έπειτα το τραγούδι την ξεπερνούν. Δεν έχω να γράψω περισσότερα, δεν έχει και μεγάλη σημασία. Μόνο ότι ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε έφηβος δημιουργός, που δεν παρήκμασε ποτέ. Τα λόγια του δεν είναι απλά «γροθιά», είναι ένας αλλιώτικος «εκφοβισμός», ή μάλλον - επειδή είναι φορτισμένη αυτή η λέξη - μια αφύπνιση συνείδησης (για όσους διατηρούν ακόμα μία). Προστιθέμενη αξία η διακριτική μελοποίηση από πλευράς Πασχαλίδη που υπηρετεί και αναδεικνύει τα νοήματα, τις ανατριχίλες και τους «κόμπους», ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει και το δυναμικό τραγούδισμα (κυρίως από πλευράς Νταλάρα).
Εδώ υπάρχει και μια «ντρίπλα»: ένα τέτοιο πολιτικό τραγούδι, με αυτές τις υπογραφές, θα «εκπορθήσει» και τα παραδοσιακά μέσα (ραδιόφωνα, τηλεοράσεις κλπ) που θα αποκτήσουν το «επαναστατικό τους άλλοθι» εντάσσοντάς το στις playlists τους. Αν μπορούσαν, ας έκαναν κι αλλιώς.
Υ.Γ. Και στα τρία άρθρα αυτής της ενότητας έχει κάνει την εμφάνιση της η λέξη «κόμπος». Νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο. Και για μένα αρχίζει να γίνεται απαραίτητο συστατικό για να θεωρήσω ένα τραγούδι πολιτικό.
Υ.Γ.2. Οπωσδήποτε να διαβάσετε τους στίχους πριν ακούσετε το τραγούδι. Μετά να ακούσετε το τραγούδι με τους στίχους μπροστά σας, λέξη - λέξη. Τέλος, ακούστε το με όλη σας την προσοχή. Παραθέτω τους στίχους προς διευκόλυνση σας.
ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ
Πώς είναι ο έρωτας γραμμένος στο πετσί μας.
Με γράμματα άραγε ή μαύρους αριθμούς;
Αίμα θηλάζει κι η Ελλάδα κι η ζωή μας
Και οι εχθροί είναι εραστές με εκβιασμούς.
Των δράκων γάλα πίνουν μόνο και φαρμάκι.
Κρίμα. Δεν γνώρισες τον Κώστα Καρυωτάκη.
Στους ουρανούς θ' αναγνωρίσουνε ποιος ήσουν.
Ξέρουν αυτοί. Το φωτοστέφανο χρυσό.
Φώτιζες νύχτες των ανθρώπων που θα ζήσουν
κι έχουν και θάνατο και φως μισό μισό.
Όχι τσεκούρι και μπαλτάς. Μήτε και σφαίρα.
Μ' ένα σουγιά που κόβει φλέβες στον αέρα.
Με του Μακμπέθ πήγες τις μάγισσες, κοντά τους
να βρεις πώς σμίγει το χρυσάφι με χαλκό
κυνηγημένος απ΄ το σώμα σου στους βάλτους
βρήκες ποιός δαίμονας ξορκίζει το κακό.
Δεν παραστάθηκαν Απόστολοι εκ περάτων
Κι ας πήραν όψη τα μυστήρια των πραγμάτων.
Τι συζητούσες στον Αγρό του Κεραμέως
στους κήπους του αίματος σαν μια σταλαγματιά.
Για στρατηλάτης δεν σου πήγαινε γενναίος
μήτε τσιράκι στων τραμπούκων τη στρατιά.
Ω επαρχία, επαρχία, όλα τα σφάζεις.
Τα μαχαιρώνεις και λυσσάς κι όλο σπαράζεις.
Ο Γκρέκο εδώ, ο Λόρκα εκεί. Ποιος θα κερδίσει;
Τους ξέρεις άραγε να ρίξεις μια ματιά;
Και τώρα ποιος από τους δυο θα ζωγραφίσει
την ομορφιά σου, σαν την άγρια νυχτιά.
Σ' άγγιξαν άραγε τα φίδια κι οι αράχνες.
Τι μυστικά σού είπε το φως μέσα στις πάχνες.
Αθώοι όλοι. Σε μια χώρα των αθώων.
Δεν σε γνωρίσαμε να πιούμε έναν καφέ,
δυο τρεις κουβέντες για τους άθλους των ηρώων
γι' αυτούς που ζούνε συντροφιά μ' έναν χαφιέ.
Λυσσούν να σ' εύρουν τα σκυλιά. Λυσσούν οι σκύλοι.
Κι η ομερτά στις καφετέριες καντήλι.
Πώς να σου γράψω, το λοιπόν, βιογραφία
αφού οι λέξεις μου είναι μόνο της βροχής.
Ποτέ το μπλε δεν το χωρά δικογραφία.
Θυμίζει σύλληψη κι εκτέλεση εποχής.
Είμαστε άρρωστοι βαριά από νοσταλγία.
Μας περιμένουν τα τσιγκέλια στα σφαγεία.