Το πράσινο φως για την εν μέρει επιστροφή στην κανονικότητα έχει δοθεί εδώ και δύο εβδομάδες. Ο ιός φυσικά δεν έχει ούτε εξαφανιστεί ούτε αντιμετωπιστεί και έχουμε αρκετούς να μας το υπενθυμίζουν, από το ιατρικό προσωπικό, τους κυβερνητικούς αξιωματούχους και τα ΜΜΕ ως και την γειτόνισσά μας.
Εξαιρετική προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού έχει δε καταβάλει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας με τα περίφημα σποτ της. Αν και δεν είμαστε σε θέση να δηλώσουμε με απόλυτη σιγουριά αν τα σποτ επιτέλεσαν τον σκοπό τους, τουλάχιστον μπορούμε να πούμε πως στο Mixgrill.gr μας προβλημάτισαν, ειδικά το σποτ με πρωταγωνιστή τον Χρήστο Λούλη, το οποίο υπήρξε και η αφορμή για την συγγραφή του παρόντος άρθρου, και μας έδωσαν τροφή για σκέψη για την θέση των art celebrities σε τέτοιες ενέργειες τη στιγμή που ένα μαζικό κίνημα για την διασφάλιση των εργατικών δικαιωμάτων των art workers βρίσκεται σε εξέλιξη.
Γράφει η Ηρώ Μαούνη:
Το Mixgrill.gr αποτελεί χώρο έκφρασης και ανταλλαγής απόψεων των συντακτών του που προέρχονται από ποικίλους χώρους και επαγγελματικούς τομείς και τους συνδέει -τουλάχιστον- ένα κοινό: η αγάπη για την τέχνη. Είτε πρόκειται για το θέατρο, τον κινηματογράφο, είτε για τη λογοτεχνία και τη μουσική, η τέχνη σε όλες τις μορφές και τις εκφάνσεις της είναι πολύ σημαντική για τη ζωή μας. Φυσικά, αν αναλογιστούμε πώς θα ήταν ο δίμηνος εγκλεισμός μας στο σπίτι χωρίς καμία απολύτως μορφή τέχνης και χωρίς κανένα διαθέσιμο αποτέλεσμα καλλιτεχνικής δημιουργίας (έργο) για θέαση, ακρόαση ή ανάγνωση, συμπεραίνει κανείς ότι θα φάνταζε ακόμα πιο ατέρμονος και ανυπόφορος. Οι πνευματικοί δημιουργοί και οι εκφραστές της τέχνης λοιπόν που είναι στην πρώτη γραμμή, καλώς ή κακώς, ή και πολύ καλώς και πολύ κακώς κάποιοι αντίστοιχα, είναι άνθρωποι που έχουν μπει στα σπίτια μας μέσα από μία τηλεοπτική σειρά, έχουν σημαδέψει στιγμές μας μέσα από τα τραγούδια τους ή μας έχουν «αλλάξει» τρόπο σκέψης από ένα βιβλίο τους. Και μιλώ για την πρώτη γραμμή, γιατί δύσκολα το κοινό θα ταυτιστεί λ.χ. με έναν ενδυματολόγο ή έναν φωτιστή, όσο και αν έχει θαυμάσει τη δουλειά του, καθώς ο αγαπημένος του ηθοποιός δεν θα ήταν τόσο όμορφα ντυμένος και τόσο καλά φωτισμένος στο γκρο πλαν του σκηνοθέτη, εάν δεν ήταν και γι' αυτούς τους ανθρώπους, τους art workers. Οι καλλιτέχνες βέβαια δεν έχουν ούτε το αλάθητο ούτε εκ των προτέρων σημαίνει ότι αποτελούν υγιή πρότυπα, μόνο και μόνο επειδή είναι «γνωστοί». Έχουν όμως δύναμη και μπορούν να επηρεάσουν.
Τα παραπάνω γνωρίζει πολύ καλά ο κόσμος των media αλλά και η ίδια εκάστοτε Κυβέρνηση. Τι πιο άμεσο για τον πολίτη από το να δει τον αγαπημένο του καλλιτέχνη ή απλά ένα δημόσιο πρόσωπο να τον συμβουλεύει, να του λέει τι να κάνει, γιατί θα το κάνει και αυτός, που είναι διάσημος; Έτσι λοιπόν οι ιθύνοντες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας πολύ εύστοχα σκέφτηκαν ότι όλη η καμπάνια του «Μένουμε Σπίτι» αλλά και τα σποτάκια για τον κορονοϊό θα είχαν επιτυχία με πρωταγωνιστές δημοφιλή πρόσωπα, καταξιωμένους ηθοποιούς. Και αυτό είναι κατ' αρχήν καθόλα θεμιτό, από τη στιγμή που οι καλλιτέχνες μάλιστα ενίσχυσαν το έργο αφιλοκερδώς για το κοινό καλό. Απαραίτητοι και γι' αυτό εκτός των άλλων λοιπόν οι καλλιτέχνες... Οι καλλιτέχνες που είναι καλοί για να στηρίζουν, πολλοί από αυτούς πάντα εκεί, αλλά δεν χρειάζεται δα και να στηριχτούν. Ακριβώς λόγω της σημασίας του σκοπού και της έλλειψης χρόνου για τα σποτ, οι ίδιοι οι ηθοποιοί δήλωσαν πως αυτοσχεδίασαν και είχαν μάλιστα λόγο στα σποτ τους, όπως είπε η Βίκυ Σταυροπούλου.
Υπάρχει λοιπόν ευθύνη, -όχι μόνο η δική μας ατομική ευθύνη που ολημερίς και ολονυχτίς ακούμε τρεις μήνες τώρα ότι πρέπει να επιδεικνύουμε-, αλλά ειδικά της ΓΓΠΠ αλλά και των προσώπων που συνδράμουν στο έργο της. Στο ερώτημα εάν το σποτάκι με πρωταγωνιστή τον κ. Λούλη ήταν σεξιστικό ή όχι, θα απαντήσω θετικά. Για εμένα ήταν σεξιστικό και απαράδεκτο. Σημασία δεν έχει εν προκειμένω η πρόθεση, που δεν θέλω να πιστεύω ότι ήταν κακή. Ούτε εάν τα λόγια που χρησιμοποιήθηκαν, είναι καθεαυτά σεξιστικά και υποτιμητικά. Εάν ένα σποτ που έχει μερικά δευτερόλεπτα για να περάσει το μήνυμα και να επιτελέσει τον σκοπό του, δημιουργεί βάσιμα την εντύπωση ότι απηχεί στερεότυπα και σεξιστικά πρότυπα, τότε ναι είναι σεξιστικό. Δεν μιλάμε για σποτ που προέρχεται από την Coca Cola ούτε από τη Jumbo. Δεν είναι σποτ ιδιώτη που θέλει να πωλήσει. Εδώ δεν πάμε με το «αν γίνει ντόρος, είναι επιτυχία» ούτε το «σημασία δεν έχει τι λες, αρκεί να λες σωστά το όνομά μου». Η ΓΓΠΠ εκπροσωπεί την Κυβέρνηση, απευθύνεται στο σύνολο του πληθυσμού και πρέπει να το κάνει αχρωμάτιστα, απρόσωπα και ενωτικά, έχοντας τη μέγιστη ευθύνη γι' αυτό που παρουσιάζει και κυρίως για το πώς το παρουσιάζει. Αντίστοιχα ευθύνη κατ' εμέ έχει και ο πρωταγωνιστής του. Ο καλλιτέχνης που ενώ έχει μείνει χωρίς δουλειά με κλειστά θέατρα και με παραγωγές στον πάγο, που δεν ξέρει τι θα κάνει την επόμενη σεζόν όπως τόσος και τόσος κόσμος, που δεν έχει λάβει κανένα έκτακτο επίδομα/βοήθημα/συνδρομή για το διάστημα που δεν εργάζεται, και επιλέγει παρόλ' αυτά να συνδράμει το κράτος σε αυτή του την προσπάθεια για κάτι ανώτερο και κοινωφελές, έχει λόγο και μάλιστα και την κατάλληλη παιδεία γνωρίζοντας καλύτερα από πολλούς την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, για ένα τέτοιο σποτ.
Τέλος, ο κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να κάνει τις επιλογές του. Αλίμονο αν δεν ήταν. Κανένα σωματείο δεν μπορεί να υποχρεώσει τα μέλη του να ταχθούν υπέρ του αγώνα του, εάν δεν το επιθυμούν. Ο κάθε καλλιτέχνης, όπως ο κάθε δικηγόρος, ηλεκτρολόγος ή δημόσιος υπάλληλος, έχει το ελεύθερο να αποφασίζει για τη στάση που επιθυμεί να κρατά, να κάνει τις επιλογές του, να διαφωνεί ή να συμφωνεί. Κανένας δεν θα μπορούσε να απαγορεύσει στους καλλιτέχνες να συμμετάσχουν στα σποτ, επειδή ο κλάδος έχει μείνει κυβερνητικά εκτός πλάνου και αρωγής. Μακάρι όμως, οι ηθοποιοί που ήρθαν σε επαφή με τους εκπροσώπους της ΓΓΠΠ με αφορμή τα σποτ, να αντάλλαξαν και μια άποψη ή και να είχαν μια πρόταση για τον κλάδο...
Γράφει η Ελένη Ζαρκάδα:
Το διαβόητο σποτάκι στηρίζεται σε ένα μοτίβο που όλοι λίγο πολύ έχουμε ακούσει από τη στιγμή που είχαμε αναπτύξει την αντίληψη να ακούμε ιστορίες από τους μεγαλύτερους. Μία Εύα που παραπλάνησε τον Αδάμ, μία Ελένη για την οποία οι Αχαιοί πήγαν στον πόλεμο, κ.ο.κ Στις περισσότερες διάσημες ιστορίες του δυτικού πολιτισμού η γυναίκα είναι συνυφασμένη με την ελαφρομυαλιά, την πονηριά, την ικανότητα να «σέρνει» τον άντρα ποντάροντας στο νάζι που θα διεγείρει τον πόθο του. Τι παραπάνω είναι όμως μία γυναίκα; Δεν διαθέτει λογική σκέψη, αίσθημα συλλογικής ευθύνης, νόηση και αυτοσυγκράτηση; Πόσες γενιές ακόμα θα αναθρέφονται με την ιδεολογία που παρουσιάζει όχι μόνο αυτό το σποτάκι, αλλά και κάθε ανάλογο σποτάκι;
Η επιλογή ενός καλλιτέχνη να επενδύσει χρόνο, κόπο και να καταθέσει την ψυχή του σε ένα έργο σίγουρα καθορίζεται από πολλούς παράγοντες. Μπορεί κάποιος ηθοποιός λόγω δύσκολων οικονομικών συνθηκών να «αναγκαστεί» να επιλέξει έναν ρόλο που, αν οι συνθήκες ήταν ευνοϊκότερες, να μην το έκανε. Τι συμβαίνει όμως όταν το οικονομικό δεν εμπλέκεται και αποφασίζεις να συνδράμεις εθελοντικά σε μία δράση; Έστω ότι ο στόχος της δράσης είναι κάτι ευεργετικό για την κοινωνία και την ανθρωπότητα, εάν τα μέσα δεν συνάδουν με τα ανθρώπινα δικαιώματα περί ισότητας και σεβασμού, τότε κανένα θετικό αποτέλεσμα δεν μπορώ να αντιληφθώ στο όλο εγχείρημα. Επομένως, θα μπορούσε ο Χρήστος Λούλης διαβάζοντας το κείμενο να πει «όχι»; Κατα τη γνώμη μου, ναι, θα μπορούσε και θα έπρεπε.
Οι ισορροπίες είναι περίεργες, διότι από τη μία πλευρά σίγουρα γίνεται μία προσπάθεια που όσο πιο συλλογική είναι τόσο πιο πολύ θα ασκηθεί πίεση. Από την άλλη, μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να νιώθει πως μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό του ιού δίνοντας συμβουλές μέσα από ένα σποτ. Όσο ρομαντική και αν ακούγεται αυτή η τελευταία άποψη, είναι ένα ενδεχόμενο, ακόμα και αν οι ηθοποιοί ρισκάρουν να χρωματιστούν κομματικά. Εξάλλου, οι καλλιτέχνες - ό,τι και να γίνει - απολαμβάνουν την τέχνη τους περισσότερο όταν την μοιράζονται παρά όταν την κρατάνε για τον εαυτό τους, για αυτό και ίσως μερικοί να μην σταματήσουν να μοιράζονται τα τραγούδια, τις χορογραφίες, τους πίνακες, τις φωτογραφίες τους και αυτή την απόλαυση δεν μπορείς εύκολα να την κατηγορήσεις.
Γράφει η Άννα Παπαδάκη:
Το συγκεκριμένο σποτ αναπαράγει στερεότυπα και συμπεριφορές που συναντάμε καθημερινά και μας ενοχλούν. Σχόλια που τις περισσότερες φορές δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να αποκρούσουμε, καθώς όπως πολλάκις έχει αποδειχθεί απευθυνόμαστε σε τοίχο. Αν, λοιπόν, ακούγαμε όσα ειπώθηκαν από κάποιον στον δρόμο ή σε μία παρέα παραδίπλα, πιθανότατα δεν θα αντιδρούσαμε τόσο έντονα -και είναι λάθος μας. Όταν όμως πρόκειται για ένα σποτ της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, τότε δεν μπορεί κανείς παρά να αντιδράσει. Η παιγνιώδης διάθεση μέσα από την οποία υπογραμμίζεται η στερεοτυπική εικόνα των γυναικών ως αφελών, που δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της κατάστασης, ώστε να μείνουν σπίτι , αλλά και ως θηλυκών που χρησιμοποιούν μέσα όπως το νάζι, για να περάσει το δικό τους, είναι κάθε άλλο παρά ταιριαστή για να πετύχει αυτό το σποτ τον στόχο του.
Το σποτ αποσύρθηκε και ο κύριος Λούλης κλήθηκε να απαντήσει σε πολλά ερωτήματα. Δεν θα σταθώ στις γενικότερες τοποθετήσεις του, με τις οποίες δεν είμαι ούτως ή άλλως σύμφωνη. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι η άποψή του πως δεν επρόκειτο για σεξιστικά σχόλια, αλλά για προβολή κάποιων χαρακτηριστικών που υπάρχουν στη φύση μας. Η άποψη αυτή θα με έβρισκε σύμφωνη, αν βρισκόμασταν σε μία κοινωνία που έχει αποβάλει όλα αυτά τα στερεότυπα. Γιατί δεν νομίζω να έπεσαν στο τραπέζι άλλες προτάσεις, όπως ένα ζευγάρι ομόφυλων, ένας ηλικιωμένος που θα ήθελε να βγει και ένας νεότερος να τον συνετίζει, ένα παιδί που θα ήθελε να βγει να παίξει και οι γονείς του να του επεσήμαναν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Κι αν το συγκεκριμένο σποτ δεν ενόχλησε τον συγκεκριμένο ηθοποιό γιατί έχει τις χ,ψ, αντιλήψεις, κι αν εκ των υστέρων το θεώρησε ένα λάθος, αλλά όταν το παρέλαβε, συμφώνησε να το κάνει και δεν αντιλήφθηκε το «λανθάνον» μήνυμα, κι αν για εκείνον όλα κύλησαν σωστά, δεν είναι σε θέση, δεδομένου ότι είναι ένας σοβαρός και καλλιεργημένος ηθοποιός, να αφουγκραστεί την κατάσταση και να αντιληφθεί ότι υπάρχει μία μεγάλη (ευτυχώς) μερίδα κόσμου που θα αντιδράσει;
Δεν είναι λίγες οι φορές που καλλιτέχνες έχουν στηρίξει και επικοινωνήσει ζητήματα σοβαρά κατόπιν έκκλησης της εκάστοτε κυβέρνησης. Θεμιτό. Ο εκάστοτε καλλιτέχνης όμως που συμφωνεί να συμβάλει συμμετέχοντας σε κάποιο σποτ, δεν μπορεί να μην είναι προσεκτικός με το περιεχόμενό του και με το ενδεχόμενο να χαρακτηριστεί, ειδικά όταν αυτό συμβαίνει σε μία περίοδο που οι καλλιτέχνες πλήττονται και η δουλειά τους απαξιώνεται.
Δεν είναι μόνο το σποτ του κύριου Λούλη, αν και αυτό μας ενόχλησε περισσότερο. Τίθεται ένα γενικότερο ερώτημα. Οι καλλιτέχνες είναι καλοί και χρήσιμοι, για να συμμετέχουν σε καμπάνιες και σποτ, αλλά όχι τόσο, ώστε να ληφθούν υπόψη στα έκτακτα μέτρα που λαμβάνονται; Κι όταν η μεγαλύτερη μερίδα του καλλιτεχνικού κόσμου διεκδικεί και ξεσηκώνεται απέναντι σε μία κυβέρνηση που τους ξέχασε, η συμμετοχή οποιουδήποτε καλλιτέχνη σε εγχειρήματα που εξυπηρετούν τις ανάγκες της κυβέρνησης, δεν αναιρεί την όλη προσπάθεια;
Γράφει η Κατερίνα Αδαμοπούλου:
Σε μια εποχή που ακόμη προσπαθούμε να καθιερώσουμε ίσα μέτρα και ίσα σταθμά στον χώρο εργασίας μας αλλά και εντός της οικογένειας το συγκεκριμένο σποτ μόνο σεξιστικό δύναται να θεωρηθεί. Η προβολή της εικόνας μιας ελαφρόμυαλης γυναίκας που αδυνατεί να αντιληφθεί την πραγματικότητα και χρειάζεται μια ανδρική φιγούρα για να την κατευθύνει και να την συνετίσει είναι επί του δέοντος προσβλητική, ενώ καταδεικνύει με τον πιο γλαφυρό τρόπο την παιδεία εκείνων που επιμελήθηκαν και ενέκριναν το εν λόγω σποτ. Σε μια κοινωνία, στην οποία μόλις λίγα εικοσιτετράωρα πριν μια εισαγγελέας αγόρευσε περί της κολασιμότητας του βιασμού και της δολοφονίας μιας κοπέλας, τέτοιου είδους σποτ δεν δύναται να έχουν θέση και μάλιστα να χαίρουν κυβερνητικής έγκρισης.
Παρακολουθώντας λοιπόν το αναφερόμενο σποτ αλλά και το εκείνο με πρωταγωνίστρια την Κα. Λέχου (το οποίο θεωρώ με την σειρά του απαράδεκτο ως προς την φρασεολογία του, δεδομένου ότι απευθύνεται σ' ένα κοινό που με αίσθημα ατομικής ευθύνης παρέμεινε έγκλειστο 2 μήνες για να βοηθήσει την κυβέρνηση στην κάλυψη των κενών της δημόσιας υγείας), δεν μπορώ να παραβλέψω τον προβληματισμό που μου γεννήθηκε για την θέση που οφείλει να έχει ένας ηθοποιός όταν λαμβάνει ένα τέτοιο κείμενο στα χέρια του, το οποίο δεν αποτελεί σενάριο και ως εκ τούτου ο ίδιος δεν καλείται να υπηρετήσει κάποιον ρόλο αλλά τουναντίον του ζητείται να εργαλοποιήσει το όνομα του και την γενική αποδοχή που λαμβάνει υπέρ ενός μηνύματος. Καλλιτέχνες μ' εκτόπισμα στον χώρο τους διαθέτουν, θεωρώ, άποψη επί του πεδίου δράσεως τους και δύναται πολλές φορές να την προωθήσουν, αν φυσικά έχουν διαφορετική προσέγγιση.
Η συμμετοχή δε, αφιλοκερδώς ή μη, καλλιτεχνών σε παρόμοιες καμπάνιες την στιγμή που η παρεχόμενη μέριμνα από το Υπουργείο Πολιτισμού κρίνεται ανεπαρκής και αναπτύσσεται μια συλλογική δράση για την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων μπορούμε να ισχυριστούμε πως υποβαθμίζει τον συλλογικό αγώνα; Σίγουρα ο καθένας μας φέρει μια ατομική γνώμη και είναι υπεύθυνος για τα λεγόμενα και τις πράξεις του, ωστόσο εκτός από μονάδες αποτελούμε μέλη συλλογικοτήτων και η δράση μας αρκετές φορές θα πρέπει αν όχι να εναρμονίζεται, τουλάχιστον να μην υποσκάπτει τους αγώνες του συνόλου, αν οι τελευταίοι είναι δίκαιοι, που στην προκείμενη είναι.
Γράφει η Μύριαμ Πατρού:
Γενικεύοντας τα σποτ της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, διακρίνεται μια εριστική διάθεση και μια επιθετική προσέγγιση στον τρόπο ενημέρωσης των πολιτών για την διαφύλαξη της κοινωνικής ασφάλειας εν μέσω μιας πανδημίας. Ποιο σκοπό δηλαδή εξυπηρετεί ένα σποτ που εκφοβίζει τον θεατή ή του προσπίπτει ευθύνες, μάλιστα με έναν δήθεν χιουμοριστικό τόνο, ωστόσο βαθιά στερεοτυπικό, όπως στην περίπτωση του σποτ με τον ηθοποιό Χρήστο Λούλη; Πόσο αμέτοχοι πρέπει να σταθούμε εμείς ως θεατές αλλά και οι καλλιτέχνες ως οι διεκπεραιωτές αυτής της ενέργειας, την ώρα που το επάγγελμά τους αγνοείται από τον ίδιο τον κρατικό μηχανισμό; Η δική μου απάντηση αφορά απλά ζητήματα, όπως την ανάγκη του κόσμου για έγκυρη ενημέρωση. Σποτ που αφορούν την ενημέρωση όλων των πολιτών με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, για την μορφή του ιού, τον τρόπο μετάδοσής του και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί μια κοινωνία να προστατευτεί και παράλληλα να διατηρήσει την λειτουργικότητά και την ψυχική της υγεία. Όσον αφορά την εθελοντική συμμετοχή σε παρόμοιες ενέργειες, η δική μου απάντηση θα είναι εξίσου απλή. Η αλληλεγγύη θα είναι πάντα ο δρόμος προς την επίτευξη κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας!