Πριν από λίγες μέρες έγραψα πως οι Πέρσες του Δημήτρη Καραντζά μπορούν αποτελέσουν από μόνοι τους μια ηχηρή απάντηση στο Υπουργείο Πολιτισμού και σε όσους κατά καιρούς επικρίνουν τους ανθρώπους των τεχνών. Οι ιδιαίτερες συνθήκες κάτω από τις οποίες έλαβε χώρα η παράσταση στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου υπογράμμισαν τον επίσης ιδιαίτερο και κατ’ εμέ πολύ δυνατό τρόπο που την έχει αναγνώσει ο σκηνοθέτης. Ένας σκηνοθέτης που σέβεται το κείμενο, τους ηθοποιούς και το κοινό του.
Οι Πέρσες, η αρχαιότερη σωζόμενη τραγωδία του Αισχύλου, διδάχτηκαν πρώτη φορά το 472 π.Χ., οπότε και κέρδισαν το πρώτο βραβείο. Αυτό που μας κερδίζει στο κείμενο είναι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τον πόνο και τον θρήνο έχοντας μια πιο ανθρώπινη κι εσωτερική ματιά και μη μένοντας στο γεγονός πως πρόκειται για τον εχθρό των Ελλήνων, τους Πέρσες.
Παρόλο που οι Πέρσες έχουν ανέβει αρκετές φορές, η ανάγνωσή τους και η απόδοσή τους στην προκειμένη είναι ευφυής. Με σαφή, αιχμηρά σχόλια για την όποια αρχή που θυσιάζει τα πάντα στον βωμό της εξουσίας, της δύναμης και του χρήματος, χωρίς να έχει η ίδια απώλειες αλλά ο λαός, του οποίου η νοημοσύνη υποτιμάται απροκάλυπτα.
Η ιδιαίτερη αυτή ανάγνωση θέλει τον Χορό να αποτελείται από τον λαό των Περσών και όχι από ένα συμβούλιο Γερόντων. Ο χορός με τους Γιάννη Κλίνη, Αλεξία Καλτσίκη, Θεοδώρα Τζήμου, Αινεία Τσαμάτη, Ηλίας Μουλά, Μάνο Πετράκη, Τάσο Καραχάλιο (ο οποίος έχει αναλάβει και την κίνηση), Βασίλη Παναγιωτόπουλο, Γιώργο Πούλιο (ο οποίος έχει αναλάβει και τη μουσική σύνθεση) εκφράζει με τρόπο ζωντανό τον θρήνο και την οδύνη. Οι φωνές, οι συντονισμένες και οι συντονισμένα ασυντόνιστες αντιδράσεις μεταφέρουν στον θεατή το άγχος, τη θλίψη και σε συνδυασμό με τον παραμορφωμένο ήχο προκαλούν δυσφορία. Πολλούς τους ξένισε ο τόσο έντονος και αποκρουστικός ήχος και δη σε έναν χώρο, όπως η Επίδαυρος. Όμως, αυτό είναι ο πόλεμος και αυτή τη δυσφορία πρέπει να δημιουργεί. Ο πόλεμος είναι άχαρος, δεν αντέχεται. Προσωπικά βρήκα τη χρήση του ήχου καθόλα πετυχημένη.
H Άτοσσα εμφανίζεται αγέρωχη και στιβαρή, όπως αρμόζει όχι μόνο σε μια βασίλισσα αλλά και σε ένα υψηλόβαθμο στέλεχος κάποιας εταιρίας ή την κεφαλή κάποιας ιεραρχίας, κάτι που μαρτυρά και η ενδυμασία της. Η Ρένη Πιττακή ενσαρκώνει τον ρόλο της Άτοσσας με ηρεμία, πραότητα και μια εσωτερικότητα που δεν σε αφήνει ασυγκίνητο, αλλά και με μια υπερηφάνεια που δεν παραμερίζει λεπτό, ακόμη και στο άκουσμα της πιο φρικτής συμφοράς.
Ο Χρήστος Λούλης ως αγγελιαφόρος μάς μεταφέρει με τρόπο άμεσο και φυσικό την έκβαση της ναυμαχίας της Σαλαμίνας και στη συνέχεια γίνεται ένα με τον Χορό και θρηνεί. Ο Γιώργος Γάλλος εμφανίζεται σε περιβάλλον επιβλητικό αλλά όχι με υπερβολή. Η είσοδός του δεν είναι πομπώδης, αλλά ήρεμη με αυτήν την ηρεμία της συνειδητοποίησης πως στο τέλος όλοι μένουν απογυμνωμένοι από εξουσία, δύναμη, πλούτο.
Τέλος, ο Μιχάλης Οικονόμου ως «ο τσακισμένος» αρχηγός εμφανίζεται αλώβητος, ατσαλάκωτος και κοστουμαρισμένος και αποποιείται των ευθυνών του (μια εικόνα και μια τακτική που είναι πια συνήθης στη δήθεν κανονικότητά μας). Αυτοαποκαλείται θύμα, ενώ είναι ο θύτης, κάτι που ο λαός των Περσών δεν προσπερνά και δεν δέχεται. Κι εδώ έρχεται το τέλος της παράστασης, ένα τέλος που έφερε την κάθαρση και μας έκανε να χαμογελάσουμε, αφού ο περσικός λαός γιούχαρε τον Ξέρξη. Το παραμύθι της εξουσίας άφησε τον λαό ασυγκίνητο κι εκείνος με τη σειρά του όρθωσε το ανάστημά του και εξεγέρθηκε.
Πρόκειται για μια παράσταση υψηλής αισθητικής που πραγματικά σέβεται το κοινό της προσφέροντάς του τροφή για σκέψη και προβληματισμό αλλά και τέρποντάς το. Η σύλληψη ήταν ευφυής και η εκτέλεσή της εξαιρετική. Εκτός από τον ήχο, αξιοποιήθηκε στο έπακρο και ο χώρος του θεάτρου προσδίδοντας έτσι βάθος, κάτι στο οποίο συντέλεσε και ο εξαιρετικός φωτισμός. Η παράσταση ξεκίνησε με σχεδόν μισή ώρα καθυστέρηση, και πιθανότατα επηρέασε τον φωτισμό, κάτι που όμως δεν έγινε αντιληπτό. Οι σαράντα εθελοντές που πλαισίωσαν τον Χορό παριστάνοντας το πλήθος βρίσκονταν ανάμεσά μας. Γιατί είναι κάποιοι από εμάς, γιατί όσοι αντιστέκονται είναι κάποιοι από εμάς, δείχνοντάς μας τον δρόμο, ότι μπορούμε κι εμείς να γίνουμε αυτοί οι «κάποιοι» που εξεγείρονται.
Καθόλη τη διάρκεια της παράστασης σκεφτόμουν «τι βλέπω;»! Ένιωσα ότι το θέατρο αναπνέει, ορθώνει το ανάστημά του και εξανίσταται. Δεν έχει ανάγκη να προσκυνήσει Παρθενώνες και τα χέρια κανενός. Αντιθέτως, εμείς έχουμε ανάγκη το θέατρο, το καλό θέατρο που τέρπει και αφυπνίζει, που έχει αισθητική και αποπνέει σεβασμό. Ευχαριστώ πολύ τους συντελεστές της παράστασης και τον Δημήτρη Καραντζά για την παράσταση που παρακολούθησα.
Συντελεστές Παράστασης
Μετάφραση: Παναγιώτης Μουλλάς
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Συνεργάτις στη δραματουργία: Γκέλυ Καλαμπάκα
Σκηνικό: Κλειώ Μπομπότη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος
Μουσική σύνθεση – Ζωντανή εκτέλεση: Γιώργος Πούλιος
Φωνητική προετοιμασία - σύνθεση: Ανρί Κεργκομάρ
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρίσσα Φαρμάκη
Βοηθός σκηνογράφου: Φιλάνθη Μπουγάτσου
Βοηθός ενδυματολόγου: Ιφιγένεια Νταουντάκη
Παίζουν:
Ρένη Πιττακή
Χρήστος Λούλης
Γιώργος Γάλλος
Μιχάλης Οικονόμου
Γιάννης Κλίνης
Αλεξία Καλτσίκη
Θεοδώρα Τζήμου
Αινείας Τσαμάτης
Ηλίας Μουλάς
Μάνος Πετράκης
Τάσος Καραχάλιος
Βασίλης Παναγιωτόπουλος
Γιώργος Πούλιος
Με τη συμμετοχή 40 εθελοντών
Οργάνωση παραγωγής: Κατερίνα Λιάτσου
Συμπαραγωγή Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου – Εταιρεία «Το Θέατρο» - 2023 ΕΛΕVΣΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ