Το περασμένο φθινόπωρο το 22ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας σύστησε στο ελληνικό κοινό τον Πολωνό δημιουργό Tomasz Wasilewski (Τομάς Βασιλέφσκι). Με αφορμή την τελευταία του ταινία «Ηνωμένες Πολιτείες της Αγάπης» (Zjednoczone stany milosci / United States of Love) φιλοξένησε τόσο τον ίδιο όσο και την προηγούμενη φιλμογραφία του (Για Ενα Κρεβάτι / W Sypialni / In a Bedroom - 2012 και Πλωτοί Ουρανοξύστες / Plynace Wiezowce/ Floating Skyscrappers - 2013). Έχοντας βραβευτεί με την Αργυρή Άρκτο σεναρίου στην περσινή Berlinale, όπου προέδρευε η Meryl Streep, οι «Ηνωμένες Πολιτείες της Αγάπης» βρήκαν το δρόμο τους και για το κανονικό πρόγραμμα των ελληνικών κινηματογράφων, στους οποίους προβάλλονται από την περασμένη Πέμπτη σε διανομή της StraDa Films.
Η ταινία διηγείται τις ιστορίες αγάπης τεσσάρων γυναικών σε μια μικρή πόλη της Πολωνίας το 1990 λίγο μετά από την πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Η παντρεμένη Αγκάτα ερωτεύεται έναν ιερέα, η Ἰζα βρίσκεται παγιδευμένη σε μια αδιέξοδη σχέση με έναν παντρεμένο, η Ρενάτα διεκδικεί την προσοχή της νεαρής γειτόνισσάς της Μαρζένας, η οποία με τη σειρά της αναζητεί να ακολουθήσει καριέρα μοντέλου.
Τέσσερις γυναίκες με διαφορετικές επιδιώξεις, αλλά με κοινό δεδηλωμένο πάθος να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στον έρωτα και την αγάπη. Παίρνουν τις τύχες τους στα χέρια τους, χειραφετούνται από την όποια αντρική καταπίεση, απελευθερώνονται από τις συμβάσεις και κάνουν το βήμα προς την απύθμενη άβυσσο της αγάπης. Ένα βήμα που μπορεί να αντιστοιχηθεί με το μετέωρο βήμα της Πολωνίας, όταν απαλλάχθηκε από τη σοβιετική κηδεμονία.
Ο Wasilewski σκηνοθετεί με θάρρος και αποφασιστικότητα τις τέσσερις πρωταγωνίστριές του. Τις ακολουθεί με κοντινά πλάνα, χωρίς να λησμονεί να τους δίνει τις στιγμές ιδιωτικότητας που αξίζουν. Μας καθιστά παρατηρητές στις προσπάθειές τους και μας αρνείται κάθε ενδεχόμενο επέμβασης. Αυτός ο άκρατος ρεαλισμός ενδέχεται να σοκάρει μερίδα του ανυποψίαστου κοινού, εξαιτίας κυρίως του γυμνού, το οποίο, ωστόσο, δεν αποτυπώνεται απαραιτήτως ως αισθησιακό (όπως έχουμε συνηθίσει κατεξοχήν σε αμερικάνικες παραγωγές), παρά ως ανθρώπινο. Η κάμερα καταφέρνει να απενοχοποιήσει το γυναικείο σώμα κάθε ηλικίας και διεκδικεί να απαλλάξει και τον ίδιο το θεατή από τυχόν αγκυλώσεις του, με την προϋπόθεση βέβαια ότι ο τελευταίος άφησε τη σεμνοτυφία στο σπίτι του.
Οι υπέροχες πρωταγωνίστριες Julia Kijowska, Magdalena Cielecka, Dorota Kolak και Marta Nieradkiewicz είναι τα τέλεια πιόνια του Wasilewski, με φυσικότητα και την απαραίτητη δόση δραματικότητας χωρίς υπερβολή. Η αξιόλογη «ξεθωριασμένη» φωτογραφία του Ρουμάνου Oleg Mutu δημιουργεί μια αίσθηση κοινωνικής παρακμής και φορτίζει συναισθηματικά το θεατή. Οι εξωτερικές παρεμβάσεις στη διήγηση είναι ανύπαρκτες. Η μοναδική παρουσία μουσικής είναι όταν παρακολουθούμε τη Μαρζένα που είναι δασκάλα χορού, όπου και πάλι η μουσική έχει φυσική παρουσία στην ιστορία.
Ο πολωνικός κινηματογράφος έχει επιδείξει σημαντικούς δημιουργούς στο παρελθόν, όπως τον Krzysztof Kieslowski και τον Andrzej Wajda. Θεωρώ ότι οι όποιες συγκρίσεις με τον Wasilewski είναι άστοχες, όχι μόνο λόγω της βεβαιότητας του αποτελέσματος, αλλά κυρίως λόγω του υπόβαθρού τους. Το σινεμά του Wasilewski είναι μοντέρνο, ικανό να αποτυπώσει σύγχρονους πόθους. Διόλου απίθανο σε λίγα χρόνια να αποτελεί από μόνο του σημείο αναφοράς. Και αν χρειάζεται να αναζητήσουμε πηγές για την έμπνευσή του, αυτές θα ταίριαζαν περισσότερο στη σκανδιναβική κινηματογραφική σχολή, από τον Ingmar Bergman έως το ρηξικέλευθο Δόγμα ’95 των Trier-Vinterberg και τον Roy Andersson.
Η ταινία διηγείται τις ιστορίες αγάπης τεσσάρων γυναικών σε μια μικρή πόλη της Πολωνίας το 1990 λίγο μετά από την πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Η παντρεμένη Αγκάτα ερωτεύεται έναν ιερέα, η Ἰζα βρίσκεται παγιδευμένη σε μια αδιέξοδη σχέση με έναν παντρεμένο, η Ρενάτα διεκδικεί την προσοχή της νεαρής γειτόνισσάς της Μαρζένας, η οποία με τη σειρά της αναζητεί να ακολουθήσει καριέρα μοντέλου.
Τέσσερις γυναίκες με διαφορετικές επιδιώξεις, αλλά με κοινό δεδηλωμένο πάθος να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στον έρωτα και την αγάπη. Παίρνουν τις τύχες τους στα χέρια τους, χειραφετούνται από την όποια αντρική καταπίεση, απελευθερώνονται από τις συμβάσεις και κάνουν το βήμα προς την απύθμενη άβυσσο της αγάπης. Ένα βήμα που μπορεί να αντιστοιχηθεί με το μετέωρο βήμα της Πολωνίας, όταν απαλλάχθηκε από τη σοβιετική κηδεμονία.
Ο Wasilewski σκηνοθετεί με θάρρος και αποφασιστικότητα τις τέσσερις πρωταγωνίστριές του. Τις ακολουθεί με κοντινά πλάνα, χωρίς να λησμονεί να τους δίνει τις στιγμές ιδιωτικότητας που αξίζουν. Μας καθιστά παρατηρητές στις προσπάθειές τους και μας αρνείται κάθε ενδεχόμενο επέμβασης. Αυτός ο άκρατος ρεαλισμός ενδέχεται να σοκάρει μερίδα του ανυποψίαστου κοινού, εξαιτίας κυρίως του γυμνού, το οποίο, ωστόσο, δεν αποτυπώνεται απαραιτήτως ως αισθησιακό (όπως έχουμε συνηθίσει κατεξοχήν σε αμερικάνικες παραγωγές), παρά ως ανθρώπινο. Η κάμερα καταφέρνει να απενοχοποιήσει το γυναικείο σώμα κάθε ηλικίας και διεκδικεί να απαλλάξει και τον ίδιο το θεατή από τυχόν αγκυλώσεις του, με την προϋπόθεση βέβαια ότι ο τελευταίος άφησε τη σεμνοτυφία στο σπίτι του.
Οι υπέροχες πρωταγωνίστριες Julia Kijowska, Magdalena Cielecka, Dorota Kolak και Marta Nieradkiewicz είναι τα τέλεια πιόνια του Wasilewski, με φυσικότητα και την απαραίτητη δόση δραματικότητας χωρίς υπερβολή. Η αξιόλογη «ξεθωριασμένη» φωτογραφία του Ρουμάνου Oleg Mutu δημιουργεί μια αίσθηση κοινωνικής παρακμής και φορτίζει συναισθηματικά το θεατή. Οι εξωτερικές παρεμβάσεις στη διήγηση είναι ανύπαρκτες. Η μοναδική παρουσία μουσικής είναι όταν παρακολουθούμε τη Μαρζένα που είναι δασκάλα χορού, όπου και πάλι η μουσική έχει φυσική παρουσία στην ιστορία.
Ο πολωνικός κινηματογράφος έχει επιδείξει σημαντικούς δημιουργούς στο παρελθόν, όπως τον Krzysztof Kieslowski και τον Andrzej Wajda. Θεωρώ ότι οι όποιες συγκρίσεις με τον Wasilewski είναι άστοχες, όχι μόνο λόγω της βεβαιότητας του αποτελέσματος, αλλά κυρίως λόγω του υπόβαθρού τους. Το σινεμά του Wasilewski είναι μοντέρνο, ικανό να αποτυπώσει σύγχρονους πόθους. Διόλου απίθανο σε λίγα χρόνια να αποτελεί από μόνο του σημείο αναφοράς. Και αν χρειάζεται να αναζητήσουμε πηγές για την έμπνευσή του, αυτές θα ταίριαζαν περισσότερο στη σκανδιναβική κινηματογραφική σχολή, από τον Ingmar Bergman έως το ρηξικέλευθο Δόγμα ’95 των Trier-Vinterberg και τον Roy Andersson.
Σχετικό θέμα