Στο θέατρο Ροές παρουσιάστηκε για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων η μουσική παράσταση «Ο ξεπεσμένος Δερβίσης» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σε σύλληψη της Φένιας Παπαδόδημα και του Αθηναϊκού Μουσικού Θεάτρου. Η παράσταση ανέβηκε για πρώτη φορά πέρσι στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και όπως αναγράφεται στην παρουσίασή της στο διαδίκτυο, η συγκεκριμένη παράσταση σημείωσε και μεγάλη επιτυχία.
Πλέον, έχει γίνει κάπως γραφικό να ανεβαίνει ένα εμβληματικό κείμενο κάποιου μεγάλου Έλληνα ή και όχι συγγραφέα, χωρίς να υπάρχει ούτε ο υποτυπώδης (υπό)τίτλος «Μια παράσταση βασισμένη στο έργο του τάδε» καθώς τις περισσότερες φορές ο συσχετισμός των όσων παρακολουθείς και των γεγραμμένων στο εκάστοτε κείμενο, εμφανίζεται σε κάποια σφαίρα του μεταφυσικού. Η συγκεκριμένη παράσταση δεν έχει καν τον χαρακτηρισμό «μουσική», «θεατρική», «μουσικοθεατρική», με αποτέλεσμα το κοινό να μην έχει ιδέα τι επρόκειτο να παρακολουθήσει.
Επί του θέματος, λοιπόν, η παράσταση της Φένιας Παπαδόδημα προσπάθησε να συνδυάσει μία ευρεία γκάμα των παραστατικών τεχνών σε μία ενιαία παράσταση. Τζαζ ενορχήστρωση με κάποιους περιστασιακούς αμανέδες, ποικιλία οργάνων από διαφορετικές κουλτούρες και απαγγελία(;) σπασμωδικών φράσεων του διηγήματος του Παπαδιαμάντη συνέθεταν το ηχητικό τοπίο. Προβολή βίντεο που ανά στιγμές είχε κινούμενους σχηματισμούς και τοπία βγαλμένα από μεταφυσικές ταινίες τρόμου και άλλες στιγμές παρουσίαζε στατικές ζωγραφιές εποχής ως προς το χώρο του διηγήματος δημιουργούσε το οπτικό τοπίο. Ταυτόχρονα η Φένια Παπαδόδημα έκανε βόλτες στη σκηνή χωρίς κάποιο συγκεκριμένο λόγο, ενώ τις υπόλοιπες στιγμές η κινησιολογία της θύμιζε παιδικό θέατρο.
Η γλώσσα και το πολυτονικό σύστημα του διηγήματος καταπατήθηκαν πλήρως και οι λέξεις ακούγονταν σαν μια ξενόφερτη δημοτική διάλεκτος που χρειάζεται υπότιτλους για να κατανοηθεί. Και αυτό φαντάζει κάπως αστείο καθώς είναι πασίγνωστο πως ο Παπαδιαμάντης έγραφε με υψηλού επιπέδου μουσικό και ηχητικό ένστικτο. Ταυτόχρονα, η ιστορία του διηγήματος μάλλον θεωρήθηκε αυτονόητα γνωστή, καθώς δε γινόταν να την καταλάβεις μέσα απ’ τις τόσο λίγες, επιλεγμένες λέξεις που ακούγονταν. Για να μην αναφερθώ καν στους τρεις μουσικούς που οι άνθρωποι είχαν και σημεία που δραματοποιούσαν τα πρόσωπα του διηγήματος, αλλά οι φωνές τους δεν ακούγονταν καν απ’ τα μικρόφωνα.
Το χειρότερο, όμως, απ’ όλα είχε να κάνει με το αίσθημα που ανέβλυζε η Φένια Παπαδόδημα επί σκηνής, το οποίο μόνο εγωκεντρικό θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί. Τραγουδούσε έχοντας ένα αν μη τι άλλο περιορισμένο φωνητικό εύρος, έπαιζε πιάνο με τρόπο που κανείς απορούσε αν όντως έχει υψηλού επιπέδου γνώσεις πιάνου, αφηγούνταν την ιστορία. Κινούνταν στη σκηνή, χωρίς να σχετίζεται αυτή της η δράση με το έργο, με πολύ έντονη περιγραφικότητα πίστευε πως έτσι θα επικοινωνήσει το κείμενο στον κόσμο, έπαιζε άρπα και συνεχώς είχε έναν προβολέα στραμμένο πάνω της. Πραγματικά, βγαίνοντας απ’ την αίθουσα του θεάτρου Ροές απορούσες γιατί να μην υπάρχει ένας/μία ακόμη ηθοποιός επί σκηνής ώστε να υπήρχε καλύτερη ισορροπία μεταξύ της αφήγησης, του τραγουδιού και των συντελεστών της παράστασης.
Το όλο θέαμα φάνταζε σαν μια ιδέα της κυρίας Παπαδόδημα που προκειμένου να την υλοποιήσει, προσέλαβε και τρεις μουσικούς. Φυσικά το διήγημα του Παπαδιαμάντη έκανε φτερά κι εδώ έρχεται και κολλάει η μεγάλη μου ένσταση ως προς το «Γιατί να μην αναγράφεται η συγκεκριμένη παράσταση ως “Μια μουσική παράσταση βασισμένη στο διήγημα του Α. Παπαδιαμάντη”;».
Το μοναδικό θετικό στοιχείο του έργου ήταν η εξαιρετική μουσική σύνθεση, βέβαια, με έναν κάπως περίεργο τρόπο συσχετισμένη με τον ξεπεσμένο Δερβίση αφού επρόκειτο κατά κύριο λόγο για τζαζ σύνθεση.
Γενικότερα, οι ασυνέχειες, οι σκηνικές λούπες και η έλλειψη συμπαγούς συνοχής ανάμεσα σε βιντεοπροβολή, μουσική και αφήγηση σε καμία περίπτωση δεν αισθάνθηκα να με παραπέμπουν στα όσα η περιγραφή της συγκεκριμένης παράστασης υποσχόταν, δηλαδή: «...μεταφέροντας τον θεατή σε μία άλλη διάσταση, όπου το παρελθόν και το παρόν γίνονται μάρτυρες μίας κοινής αλήθειας. Της αποδοχής του “αλλότριου”. Του μεγάλου εσωτερικού “Ναι”. Κάτι που δεν είναι ζήτημα πολιτικής άποψης ή θρησκευτικής κατεύθυνσης αλλά ζήτημα καρδιάς. Ο σπουδαίος Παπαδιαμάντης άλλωστε πάντα εκεί αγγίζει τον αναγνώστη του. Σε κάθε διήγημα του και πάντα με τρόπο ενορχηστρωμένο και μουσικό».
Εν κατακλείδι, ίσως οι σύγχρονοι καλλιτέχνες θα έπρεπε να αρχίσουν και πάλι να σέβονται τα μεγάλα έργα της ανθρώπινης ιστορίας και όταν τα αγγίζουν, να διατηρούν μια υποτυπώδη αντίσταση ως προς την αξιοποίησή τους. Σίγουρα, το όνομα και μόνο του συγγραφέα φέρνει κόσμο στα θέατρα, αλλά ο σεβασμός του καλλιτέχνη απέναντι στο έργο που κρατάει στα χέρια του θα έπρεπε να είναι προαπαιτούμενο.
Συντελεστές Παράστασης
Ζωγραφιές: Γιώργος Κόρδης
Visuals: Ερατώ Τζαβάρα
Φωτισμοί: Στέβη Κουτσοθανάση
Μουσική Διεύθυνση: Γιώργος Παλαμιώτης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Θάλεια Γρίβα
Ηχητικά τοπία: Χρήστος Νταούλας & Γιώργος Γαργάλας
Μουσική: Φένια Παπαδόδημα
Φωτογραφίες: Alex Kat
Επικοινωνία Παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας
Παίζουν: Χάρης Λαμπράκης-Νέυ, Παναγιώτης Κωστόπουλος-τύμπανα, Γιώργος Παλαμιώτης-μπάσο, Φένια Παπαδόδημα, πιάνο-άρπα-φωνή.
Ζωγραφιές: Γιώργος Κόρδης
Visuals: Ερατώ Τζαβάρα
Φωτισμοί: Στέβη Κουτσοθανάση
Μουσική Διεύθυνση: Γιώργος Παλαμιώτης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Θάλεια Γρίβα
Ηχητικά τοπία: Χρήστος Νταούλας & Γιώργος Γαργάλας
Μουσική: Φένια Παπαδόδημα
Φωτογραφίες: Alex Kat
Επικοινωνία Παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας
Παίζουν: Χάρης Λαμπράκης-Νέυ, Παναγιώτης Κωστόπουλος-τύμπανα, Γιώργος Παλαμιώτης-μπάσο, Φένια Παπαδόδημα, πιάνο-άρπα-φωνή.