Ένας νεαρός με νοητική υστέρηση βρίσκεται κατηγορούμενος για τον φόνο μιας μαθήτριας σε δημόσια θέα. Η μητέρα του τίτλου αδυνατεί να πιστέψει ότι ο μονάκριβος γιος της διέπραξε το έγκλημα. Με όπλο την αποφασιστικότητά της, θα αγωνιστεί για να αποδείξει την αθωότητά του, ακόμα κι αν χρειαστεί να συγκρουστεί με όλους και με όλα.
Μια μητέρα αποτελεί αναμφίβολα έναν απρόσμενο εκδικητή. Αλλά ποιος θα έλεγε ότι μια νύφη θα μετατρεπόταν, με τη συνέργεια του Quentin Tarantino, σε μια από τις πιο αναγνωρίσιμες τιμωρούς στην ιστορία του κινηματογράφου; Το νήμα του “Kill Bill” ξετυλίγεται από την κινηματογραφική ιστορία. «Η Νύφη Φορούσε Μαύρα» (1968) του François Truffaut έπαιρνε εκδίκηση για τη δολοφονία του άντρα της στην πόρτα της εκκλησίας. Και για όσους έχουν διαβάσει το ομώνυμο βιβλίο του William Irish γίνεται σαφές ότι ο Truffaut γίνεται πιο συγκαταβατικός με τη νύφη του από τον πρωτότυπο δημιουργό της.
Ωστόσο, η μητέρα παραμένει ασυνήθιστος κινηματογραφικός εκδικητής. Όποτε ξεφεύγει από τα κλισέ της στοργής, μπορούμε πιο εύκολα να τη φανταστούμε ως κακιά πεθερά, ως τρελή, ή ακόμα και στο ρόλο του θύτη και του βασανιστή, όπως στο “Carrie” (1976) του Brian De Palma. Μια κατηγορία από μόνη της είναι φυσικά η Sarah Connor του “Terminator", της οποίας η υπόθεση είναι πολυσύνθετη.
Όμως, η μητέρα του Bong Joon Ho δεν είναι συνηθισμένη. Μας συστήνεται στις πρώτες σκηνές ως υπερπροστατευτική και πιθανώς υστερική. Σταδιακά καταλαβαίνουμε την ανάγκη του γιου της, κατανοούμε ότι ένας νεαρός με νοητική υστέρηση χρειάζεται συνεχή φροντίδα, καθώς από πολλές απόψεις παραμένει ένα παιδί που δεν θα μεγαλώσει. Και μάλιστα ένα παιδί του οποίου οι ανάγκες μεγαλώνουν διαρκώς. Τώρα πια ο Bong μάς έχει στο πλευρό του. Συμπάσχουμε με τη μητέρα. Η αστυνομία όχι μόνο δεν είναι σύμμαχός της, αλλά δείχνει απρόθυμη να επιτελέσει τον συνταγματικό ρόλο της. Αρκείται στις επιφανειακές ενδείξεις και αδιαφορεί ή αδυνατεί να αναζητήσει την αλήθεια. Ο γιος της γίνεται περίγελος. Αυτό πάει πολύ. Θέλουμε η μητέρα να αναλάβει δράση, να κάνει την έρευνα που δεν κάνουν οι αστυνομικοί, να ξεσκεπάσει όλα τα κυκλώματα διαφθοράς. Θέλουμε να γίνει σκληρή, badass. Ο γιος της δεν μπορεί να είναι ο δολοφόνος.
Το “Mother” έχει αποδοθεί στα ελληνικά ως «Μητέρα» και προφανώς δεν είναι λανθασμένη η μετάφραση. Ωστόσο, το «μητέρα» είναι κάπως ουδέτερο, αχρωμάτιστο ή και υπερβολικά επιτηδευμένο. Περιμένεις να ακούγεται σε αριστοκρατικούς κύκλους, όπου ο γιος φωνάζει από την πόρτα του μεγάρου καθώς πηγαίνει να παίξει γκολφ: «Μητέρα, δεν θα αργήσω!». Από την άλλη, υπάρχει το «μαμά» και δεν εννοώ κάποιο τραγούδι με ακατάληπτους στίχους. Το «μαμά» αποπνέει ευαισθησία, είναι παιχνιδιάρικο, γλυκό.
Η ηρωίδα του Bong δεν ανήκει σε καμιά από αυτές τις κατηγορίες. Ταξικά βρίσκεται στον πάτο της κοινωνίας, πιο κοντά στα κάτω «Παράσιτα» απ’ ό,τι στα πάνω παράσιτα. Και παρότι είναι στοργική με τον γιο της, είναι κυρίως ο δυναμισμός της που την ξεχωρίζει. Είναι ο ορισμός της «μάνας»!
Ο Bong αποφεύγει τα ηθικά συμπλέγματα, αν και κάνει μια ηθική «έκπτωση» με την νοητική υστέρηση, καθώς ο γιος είναι στην ουσία αδύναμος να προστατεύσει μόνος του τον εαυτό του. Το γεγονός αυτό φέρνει πιο κοντά τους δύο χαρακτήρες. Στην ουσία, τους δένει σε ένα σώμα. Ωστόσο, η αγάπη που τους δένει μπορεί να γίνει νοσηρή, καταστροφική και να έχει απρόβλεπτες συνέπειες.
Ο Bong Joon Ho προσεγγίζει τη «μάνα» με απόλυτο σεβασμό, χωρίς να την ηρωποιεί. Δεν ψάχνει να τη δικαιολογήσει και δεν τον ενδιαφέρει να την ερμηνεύσει. Την κατανοεί και την αποκαλύπτει στον θεατή για να βγάλει μόνος τα συμπεράσματά του. Βυθίζεται στον ψυχισμό της, εκεί όπου δεν υπάρχει σωστό και λάθος. Εκεί υπάρχει μόνο το χρέος της μάνας: να προστατεύσει το παιδί της, με κάθε θυσία και με κάθε κόστος. Η μάνα του Bong θα ντυθεί εκδικητής, αλλά και πάλι δεν θα γίνει killer που θα πατήσει επί πτωμάτων. Έχει ευαισθησίες. Έχει αρχές μεγαλύτερες από τις αξίες της κοινωνίας.
Το “Mother” έχει στοιχεία από το “Twin Peaks”, καθώς και από παλαιότερες κορεάτικες ταινίες. Στο μυαλό μού ήρθε κυρίως το “Samaritan Girl” του Kim Ki-duk. Όμως, τελικά είναι μια αυθεντική ταινία του Bong Joon Ho. Φαίνεται κάπως άγουρη τεχνικά, ειδικά αν τη συγκρίνει κανείς με την τεχνική αρτιότητα του “Parasite”. Δίνει την αίσθηση ότι αποτέλεσε μία από τις πρώτες δουλειές του, αν και στην πραγματικότητα κυκλοφόρησε το 2009 και αποτέλεσε την τέταρτη ταινία μεγάλου μήκους που σκηνοθετούσε. Σήμανε την έναρξη της δημιουργικής του ωριμότητας, καθώς προηγήθηκε του διεθνούς ανοίγματος που ακολούθησε με τα αγγλόφωνα Snowpiercer (2013) και Okja (2017). Θεματικά συνδυάζει το μυστήριο που διαπνέει το “Memories of Murder” (2003) με την οικογενειακή αγάπη που θέτει σε κίνηση το “The Host” (2006), αν και κατά τη γνώμη μου είναι ανώτερη και των δύο. Έπιασα τον εαυτό μου να προσπαθώ να συγκρατηθώ για να μην αρχίσω να χειροκροτώ όρθιος σε σκηνές που έμοιαζαν βγαλμένες από τα εγχειρίδια του Alfred Hitchcock και του Akira Kurosawa. Σκηνές που είναι τόσο οργανικά τοποθετημένες και τόσο λειτουργικές για την ουσία του “Mother”.
Η Kim Hye-ja στον ρόλο της μητέρας/μάνας είναι συγκλονιστική. Μας συστήνεται με έναν απελευθερωτικό χορό στην εναρκτήρια σκηνή που καταλήγει να σηματοδοτεί και να νοηματοδοτεί ολόκληρη την ταινία.
Μία πλευρά της ταινίας που (θα) διαφεύγει (πάντα) στο δυτικό κοινό είναι ότι η Kim έπαιζε συχνά τον ρόλο της τρυφερής και αξιαγάπητης μητέρας σε κορεάτικες τηλεοπτικές σειρές. Φαντάζομαι ότι η μεταστροφή του χαρακτήρα θα αποτέλεσε σοκ για το κορεάτικο κοινό, αντίστοιχο της έκπληξης που δημιουργούσαν ταινίες του Hitchcock, στις οποίες το «μεγάλο όνομα» έφευγε από τη σκηνή (ευφημισμός για το «σκοτωνόταν») μετά από τα πρώτα λεπτά (ας μην το χαλάσουμε σε όσους δεν έχουν δει την ταινία).
Μια τελευταία παρατήρηση για τον Won Bin που ενσαρκώνει –απολύτως επιτυχημένα– τον γιο. Μετά από το “Mother”, δείτε τον στο “The Man from Nowhere” του Lee Jeong-beom (μια ακόμα ταινία εκδίκησης, αν και πιο ωμή και στυλιζαρισμένη) που γυρίστηκε την αμέσως επόμενη χρονιά. Η μεταμόρφωσή του θα σας εκπλήξει!