“Fonko, στη γλώσσα Mandinka, σημαίνει «πράγμα», ενώ στη γλώσσα των Wolof σημαίνει «να νοιάζεται ο ένας για τον άλλο»”. Με αυτά τα λόγια γραμμένα με έντονη γραμματοσειρά, μπροστά από ένα ακόμα πιο έντονο και χρωματιστό φόντο και ιδιαίτερα οπτικά εφέ, ξεκίνησε το ντοκιμαντέρ ‘Fonko’, που προβλήθηκε στα πλαίσια του φετινού In-Edit Festival, την Παρασκευή 21 Οκτωβρίου.
Ακόμα και αν αυτή η έναρξη φαίνεται τετριμμένη, σαν μια συνήθης έναρξη ταινίας με μοναδικό σκοπό να τραβήξει την προσοχή, αποδείχθηκε το αντίθετο.
To ‘Fonko’ σκηνοθετήθηκε από τους Σουηδούς Göran Hugo Olsson, Lamin Daniel Jadama και Lars Lovén, δημιουργούς των ‘The Black Power Mixtape 1967-1975’ (2011) και ‘Concerning Violence’ (2014), ντοκιμαντέρ που αφηγούνται ιστορίες από εποχές με έντονο πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό, μέσω της μουσικής. Στο πρώτο εξετάζουν την περίοδο του κινήματος ‘Black Power’ στις ΗΠΑ, από τα μάτια και τις μαρτυρίες γνωστών Αφροαμερικανών καλλιτεχνών, ενώ στο δεύτερο η Lauryn Hill αφηγείται τα γεγονότα που οδήγησαν στην αμφισβήτηση της αποικιοκρατίας στην Αφρική τις δεκαετίες 1960-1970.
Χωρίς να απομακρύνονται από το παραπάνω μοτίβο, στο ‘Fonko’ αφηγούνται τη μετάλλαξη της κοινωνίας και της πολιτικής στην Αφρική μέσω της εξέλιξης της μουσικής. Από το Ντακάρ στο Λάγκος και το Γιοχάνεσμπουργκ, μέχρι την Σενεγάλη και τη Γκάμπια, ταξιδεύουν και γνωρίζουν νέους αλλά και θρυλικούς καλλιτέχνες. Από την afrobeat και τη house της Νότιας Αφρικής, στη hip hop και την εθιστική στην Ανγκόλα kuduro, ανακαλύπτουν τα νέα μουσικά είδη που προκύπτουν από τη διαφορετικότητα της ταυτότητας της κάθε περιοχής και αποκαλύπτουν τα προβλήματά τους.
Ο βασικός κορμός του ντοκιμαντέρ είναι τα ηχητικά κομμάτια από ηχογραφήσεις του “Black President” Fela Kuti. Ο Kuti, ακτιβιστής και καλλιτέχνης, γεννημένος στη Νιγηρία, αποτέλεσε πρότυπο για όλους τους νέους καλλιτέχνες. Από τον Wanlov the Kubolor, το ρουμανογκανέζο σκηνοθέτη και εμπνευστή της afro-gypsy μουσικής, έως τη Nneka από τη Νιγηρία, που έχει γνωρίσει την επιτυχία με το “Heartbeat”, όλοι ανέφεραν τον Fela Kuti ως πρωτοπόρο και τον μόνο άνθρωπο που μπόρεσε σε εποχές καταπίεσης να ορθώσει το ανάστημά του. O Fela μιλάει για τη διαφθορά, τη βία, το φυλετικό διαχωρισμό και το ρατσισμό στην κατακερματισμένη Αφρική του 20ου αιώνα, θέματα που απασχολούν μέχρι και σήμερα τους νέους Αφρικανούς καλλιτέχνες.
Στο ‘Fonko’ γνωρίζουμε τη νέα γενιά καλλιτεχνών υπό τον ήχο της φωνής του Fela Kuti. Με τα κοντινά πλάνα στα πρόσωπα των καλλιτεχνών, εικόνες από τα σπίτια - παράγκες που έχουν μετατραπεί σε studio είναι εύκολο να τους συναισθανθούμε. Βοηθούν επίσης, τα βίντεο από ιστορικά γεγονότα, όπως η δολοφονία του Προέδρου της Μπουργκίνα Φάσο, Σανκαρά και τα αποσπάσματα από σκηνές απόλυτης βίας των εν ψυχρώ δολοφονιών Αφρικανών επαναστατών. Οι καλλιτέχνες κοιτούν ευθεία την κάμερα και αφηγούνται προσωπικές ιστορίες, από την προσπάθεια των οικογενειών τους να μπουν στη «βάρκα της τύχης» και να φύγουν για την Ευρώπη, μέχρι τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης και το ρατσισμό.
Ο Fela καταλήγει σε ένα συμπέρασμα: «Η μουσική είναι όπλο, είναι το μέλλον της Αφρικής», αναφέρει σε ένα απόσπασμα, αφού έχει διαπιστώσει ότι ο παναφρικανισμός είναι η μόνη λύση για τα προβλήματα της Αφρικής. Μια ενωμένη ήπειρος, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αφρικής, με ενιαίο νόμισμα, σύνταγμα και στρατό, αλλά με ξεκάθαρα εσωτερικά πολιτιστικά σύνορα.
Η νέα Αφρική είναι το παλιό και το νέο μαζί, η παραδοσιακή μουσική μπλεγμένη με τη «δυτική house», το ραπάρισμα σε άγνωστες αφρικανικές γλώσσες με τις νέες τεχνολογίες να παράγουν τα beats. Η νέα Αφρική δημιουργείται αυτή τη στιγμή.
“Fonko, στη γλώσσα Mandinka, σημαίνει «πράγμα», ενώ στη γλώσσα των Wolof σημαίνει «να νοιάζεται ο ένας για τον άλλο»”. Μπορεί η έναρξη να μην εντυπωσίασε αλλά τελικά, απέδειξε το νόημά της. Τα έντονα χρώματα, οι λέξεις, το φόντο με οπτικά γραφικά εικόνων που μεταλάσσονται και οι αναφορές στις διαφορετικές γλώσσες, παραλληλίζονται με τα έντονα αφρικανικά χρώματα, τις περισσότερες από 2.000 γλώσσες που μιλούνται εκεί, την ένταση της καθημερινότητας, τη μετάλλαξη της κοινωνίας, της μουσικής και της πολιτικής σκηνής.
H Sister Fa και δυο κορίτσια από το κοινό στη σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών (η φωτογραφία είναι από τη facebook σελίδα του φεστιβάλ)
Στο τέλος της προβολής, ανέβηκε στη σκηνή η Sister Fa, καλλιτέχνιδα-ακτιβίστρια από τη Σενεγάλη, που εμφανίστηκε και στο ντοκιμαντέρ, με την μπάντα της. Μια εμφάνιση έκπληξη, όχι γιατί δεν ήταν προγραμματισμένη αλλά γιατί ήταν πολύ καλύτερη από το αναμενόμενο. Η Sister Fa, με την αμεσότητα και τη θετική της ενέργεια "ανάγκασε" το κοινό να τραγουδά μαζί της στα γαλλικά και σε άγνωστες αφρικανικές διαλέκτους, να χορεύει όρθιο μπροστά από τα καθίσματα και να χειροκροτεί συνεχώς με το ρυθμό που έδινε το τζέμπε.
Η Sister Fa, γεννημένη στη Σενεγάλη, υπέστη ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων, μια συνηθισμένη πρακτική στην Αφρική. Στα 18 της κάνει τα πρώτα βήματα στη rap μουσική και από τότε αποκτά συνεχώς φήμη. Σήμερα, ζει στο Βερολίνο και περιοδεύει με την μπάντα της, αμισθί, στην Αφρική για να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία στο θέμα του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και τη θέση της γυναίκας στην Αφρικανική κοινωνία.
Βρείτε την εδώ και εδώ.
Ακόμα και αν αυτή η έναρξη φαίνεται τετριμμένη, σαν μια συνήθης έναρξη ταινίας με μοναδικό σκοπό να τραβήξει την προσοχή, αποδείχθηκε το αντίθετο.
To ‘Fonko’ σκηνοθετήθηκε από τους Σουηδούς Göran Hugo Olsson, Lamin Daniel Jadama και Lars Lovén, δημιουργούς των ‘The Black Power Mixtape 1967-1975’ (2011) και ‘Concerning Violence’ (2014), ντοκιμαντέρ που αφηγούνται ιστορίες από εποχές με έντονο πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό, μέσω της μουσικής. Στο πρώτο εξετάζουν την περίοδο του κινήματος ‘Black Power’ στις ΗΠΑ, από τα μάτια και τις μαρτυρίες γνωστών Αφροαμερικανών καλλιτεχνών, ενώ στο δεύτερο η Lauryn Hill αφηγείται τα γεγονότα που οδήγησαν στην αμφισβήτηση της αποικιοκρατίας στην Αφρική τις δεκαετίες 1960-1970.
Χωρίς να απομακρύνονται από το παραπάνω μοτίβο, στο ‘Fonko’ αφηγούνται τη μετάλλαξη της κοινωνίας και της πολιτικής στην Αφρική μέσω της εξέλιξης της μουσικής. Από το Ντακάρ στο Λάγκος και το Γιοχάνεσμπουργκ, μέχρι την Σενεγάλη και τη Γκάμπια, ταξιδεύουν και γνωρίζουν νέους αλλά και θρυλικούς καλλιτέχνες. Από την afrobeat και τη house της Νότιας Αφρικής, στη hip hop και την εθιστική στην Ανγκόλα kuduro, ανακαλύπτουν τα νέα μουσικά είδη που προκύπτουν από τη διαφορετικότητα της ταυτότητας της κάθε περιοχής και αποκαλύπτουν τα προβλήματά τους.
Ο βασικός κορμός του ντοκιμαντέρ είναι τα ηχητικά κομμάτια από ηχογραφήσεις του “Black President” Fela Kuti. Ο Kuti, ακτιβιστής και καλλιτέχνης, γεννημένος στη Νιγηρία, αποτέλεσε πρότυπο για όλους τους νέους καλλιτέχνες. Από τον Wanlov the Kubolor, το ρουμανογκανέζο σκηνοθέτη και εμπνευστή της afro-gypsy μουσικής, έως τη Nneka από τη Νιγηρία, που έχει γνωρίσει την επιτυχία με το “Heartbeat”, όλοι ανέφεραν τον Fela Kuti ως πρωτοπόρο και τον μόνο άνθρωπο που μπόρεσε σε εποχές καταπίεσης να ορθώσει το ανάστημά του. O Fela μιλάει για τη διαφθορά, τη βία, το φυλετικό διαχωρισμό και το ρατσισμό στην κατακερματισμένη Αφρική του 20ου αιώνα, θέματα που απασχολούν μέχρι και σήμερα τους νέους Αφρικανούς καλλιτέχνες.
Στο ‘Fonko’ γνωρίζουμε τη νέα γενιά καλλιτεχνών υπό τον ήχο της φωνής του Fela Kuti. Με τα κοντινά πλάνα στα πρόσωπα των καλλιτεχνών, εικόνες από τα σπίτια - παράγκες που έχουν μετατραπεί σε studio είναι εύκολο να τους συναισθανθούμε. Βοηθούν επίσης, τα βίντεο από ιστορικά γεγονότα, όπως η δολοφονία του Προέδρου της Μπουργκίνα Φάσο, Σανκαρά και τα αποσπάσματα από σκηνές απόλυτης βίας των εν ψυχρώ δολοφονιών Αφρικανών επαναστατών. Οι καλλιτέχνες κοιτούν ευθεία την κάμερα και αφηγούνται προσωπικές ιστορίες, από την προσπάθεια των οικογενειών τους να μπουν στη «βάρκα της τύχης» και να φύγουν για την Ευρώπη, μέχρι τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης και το ρατσισμό.
Ο Fela καταλήγει σε ένα συμπέρασμα: «Η μουσική είναι όπλο, είναι το μέλλον της Αφρικής», αναφέρει σε ένα απόσπασμα, αφού έχει διαπιστώσει ότι ο παναφρικανισμός είναι η μόνη λύση για τα προβλήματα της Αφρικής. Μια ενωμένη ήπειρος, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αφρικής, με ενιαίο νόμισμα, σύνταγμα και στρατό, αλλά με ξεκάθαρα εσωτερικά πολιτιστικά σύνορα.
Η νέα Αφρική είναι το παλιό και το νέο μαζί, η παραδοσιακή μουσική μπλεγμένη με τη «δυτική house», το ραπάρισμα σε άγνωστες αφρικανικές γλώσσες με τις νέες τεχνολογίες να παράγουν τα beats. Η νέα Αφρική δημιουργείται αυτή τη στιγμή.
“Fonko, στη γλώσσα Mandinka, σημαίνει «πράγμα», ενώ στη γλώσσα των Wolof σημαίνει «να νοιάζεται ο ένας για τον άλλο»”. Μπορεί η έναρξη να μην εντυπωσίασε αλλά τελικά, απέδειξε το νόημά της. Τα έντονα χρώματα, οι λέξεις, το φόντο με οπτικά γραφικά εικόνων που μεταλάσσονται και οι αναφορές στις διαφορετικές γλώσσες, παραλληλίζονται με τα έντονα αφρικανικά χρώματα, τις περισσότερες από 2.000 γλώσσες που μιλούνται εκεί, την ένταση της καθημερινότητας, τη μετάλλαξη της κοινωνίας, της μουσικής και της πολιτικής σκηνής.
H Sister Fa και δυο κορίτσια από το κοινό στη σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών (η φωτογραφία είναι από τη facebook σελίδα του φεστιβάλ)
Στο τέλος της προβολής, ανέβηκε στη σκηνή η Sister Fa, καλλιτέχνιδα-ακτιβίστρια από τη Σενεγάλη, που εμφανίστηκε και στο ντοκιμαντέρ, με την μπάντα της. Μια εμφάνιση έκπληξη, όχι γιατί δεν ήταν προγραμματισμένη αλλά γιατί ήταν πολύ καλύτερη από το αναμενόμενο. Η Sister Fa, με την αμεσότητα και τη θετική της ενέργεια "ανάγκασε" το κοινό να τραγουδά μαζί της στα γαλλικά και σε άγνωστες αφρικανικές διαλέκτους, να χορεύει όρθιο μπροστά από τα καθίσματα και να χειροκροτεί συνεχώς με το ρυθμό που έδινε το τζέμπε.
Η Sister Fa, γεννημένη στη Σενεγάλη, υπέστη ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων, μια συνηθισμένη πρακτική στην Αφρική. Στα 18 της κάνει τα πρώτα βήματα στη rap μουσική και από τότε αποκτά συνεχώς φήμη. Σήμερα, ζει στο Βερολίνο και περιοδεύει με την μπάντα της, αμισθί, στην Αφρική για να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία στο θέμα του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και τη θέση της γυναίκας στην Αφρικανική κοινωνία.
Βρείτε την εδώ και εδώ.