Συνεχίζοντας το «φλιπεράκι» της εξερεύνησης μουσικών και μουσικών από όλο τον κόσμο, η μπίλια στέκεται σήμερα στην Αφρική, που είναι μεγάλη και πλούσια από πολλές απόψεις. Το πιο σημαντικό στοιχείο της ηπείρου αυτής είναι η έρημος Σαχάρα, ακόμα και για τις μουσικές που παίζονται και φτάνουν μέχρι τα δυτικά αυτιά μας. Στα βόρειά της, οι άνθρωποι ζουν κοντά και συνεπώς αλληλοεπηρεάζονται από τις άλλες ακτές της Μεσογείου, γι’ αυτό και υπάρχουν πολλά αραβικά στοιχεία στις μουσικές (και στον πολιτισμό γενικότερα) αυτών των περιοχών. Στα νότια, η επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο είναι πολύ νεότερη και η ποσότητα των εθνικοτήτων και των διαφορετικών πολιτισμών που γειτνιάζουν είναι δύσληπτη ακόμα και για έναν περίεργο Βαλκάνιο. Περίπου δέκα χώρες έχουν εκτάσεις στη Σαχάρα, εκ των οποίων το Μάλι έχει την πλουσιότερη μουσική παράδοση και αναγνωρισιμότητα. Από τον Toumani Diabate - το kora του οποίου φέτος συνόδευσε η London Symphony Orchestra - μέχρι το Φεστιβάλ Στην Έρημο (Festival Au Desert) - που κάποτε φιλοξένησε τον Robert Plant, τον Bono και τον Damon Albarn - τα παραδείγματα είναι πολλά. Γι’ αυτό και η διόλου τυχαία επιλογή των δύο παρακάτω δίσκων δεν ήταν εύκολη υπόθεση.
Songhoy Blues - Music In Exile (2015)
Οι Songhoy Blues είναι το ιδανικό συγκρότημα για να μας εισάγει στον κόσμο της σύγχρονης μουσικής από το Μάλι. Έχουν ήδη τρεις δίσκους, ο πιο πρόσφατος από τους οποίους κυκλοφόρησε το 2020 με τον αισιόδοξο τίτλο “Optimisme” και χρωματιστό εξώφυλλο από την ηλιόλουστη έρημο. Οι Songhoy Blues ξεκίνησαν την πορεία τους το 2012 στην Bamako, την πρωτεύουσα του Μάλι στο νότιο τμήμα της χώρας, όπου οι τρεις Touré που τους απαρτίζουν συναντήθηκαν ως πρόσφυγες (απλή συνωνυμία, είναι πολύ συχνό επίθετο, αναφέρουμε και τον πολύ σημαντικό μουσικό και μετέπειτα πολιτικό Ali Farka Touré). Ομάδα τζιχαντιστών είχε καταλάβει το βόρειο Μάλι, απαγορεύοντας μεταξύ πολλών άλλων και τη μουσική. Το πολύ καλό ντοκιμαντέρ “They Will have To Kill Us First” του 2015 καταγράφει αυτή την εποχή από την πλευρά των μουσικών.
Στην Bamako, γνώρισαν έναν ντόπιο drummer και έγιναν πολύ γνωστοί στην πόλη για τις ζωντανές εμφανίσεις τους, δείχνοντας την αγάπη τους για τη rock και την αφρικανική μουσική. Λίγο αργότερα, ο Damon Albarn έψαχνε συγκροτήματα για τη δεύτερη κυκλοφορία του project του Africa Express και κάπως έτσι οι Songhoy Blues παρουσιάστηκαν και στη διεθνή μουσική σκηνή. Το τραγούδι τους “Soubour” με το εθιστικό μοτίβο στην κιθάρα περιλαμβάνεται σε εκείνη τη συλλογή (“Africa Express Presents Maison Des Jeunes”) και άνοιξε τον πρώτο τους δίσκο, που ολοκλήρωσαν και κυκλοφόρησαν δύο χρόνια αργότερα.
Το “Music In Exile” φέρει το βάρος του τίτλου του και την αγνότητα των μουσικών που παίζουν. Τι νόημα έχει να περιγράφεται αυτός ο ήχος της κιθάρας ως desert blues, ειδικά από τη στιγμή που συμφωνούμε πως τα blues ξεκίνησαν στις Η.Π.Α. από Αφρικανούς σκλάβους; Οι κιθάρες τους δεν ξεχύνονται ασυνόδευτες στα ιδιαίτερα blues rock κατατόπια, καθώς τα τύμπανα και το μπάσο τονίζουν τους αφρικάνικους ρυθμούς. Μαζί με τις μουσικές, έρχονται οι φωνές τους, κυρίως σε στίχους στη γλώσσα των Songhai (το όνομα της φυλής που βαφτίζει και το συγκρότημα) και μερικούς στα γαλλικά. «Après la guerre / dans mon village / chacun fait son petit métier...» τραγουδάνε με πίκρα στα γαλλικά του “Petit Metier”: «μετά τον πόλεμο / στο χωριό μου / ο καθένας κάνει τη δουλίτσα του».
Boubacar Traoré - Mariama (1990)
Ο Boubacar Traoré γεννήθηκε το 1942, κατά τη διάρκεια ενός άλλου πολέμου, που μόνο έμμεσα επηρέασε το Μάλι. Ξεκίνησε από μικρός να παίζει μουσική και ποδόσφαιρο. Από το ποδόσφαιρο κράτησε το παρατσούκλι Kar Kar, «ντριμπλαδόρος» κατά κάποια έννοια, το οποίο έδωσε τον τίτλο στον δεύτερό του δίσκο το 1992. Τραγούδια του ακούγονταν στα τοπικά ραδιόφωνα ήδη από τη δεκαετία του 1960, αλλά η ανάγκη βιοπορισμού τον κράτησε μακριά από τη μουσική. Η επαγγελματική μουσική καριέρα του ξεκίνησε το 1990, λίγο πριν συμπληρώσει τα πενήντα του χρόνια, με τον δίσκο “Mariama” στον οποίο αναφερόμαστε σήμερα.
Το “Mariama” του δεν είναι η καλύτερη δουλειά που έχει κυκλοφορήσει. Η δισκογραφία του δεν είναι όσο εκτεταμένη θα περίμενε κανείς από έναν άνθρωπο που έχει ξεπεράσει τα εβδομήντα χρόνια, αλλά με το παίξιμο της κιθάρας του στα ανά τον κόσμο στούντιο και στις συναυλίες έχει καταφέρει να θεωρείται ένας από τους πιο αξιόλογους και δημοφιλείς μουσικούς που γεννήθηκαν και έδρασαν στο Μάλι. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη μουσική και την επιρροή του είναι το “Diarabi”. Ο Traoré παίζει μόνος την ακουστική κιθάρα του, στο ιδιαίτερο αυτό ύφος των αφρικανικών blues, αλλά οι συνθέσεις του έχουν βάση που χωράει πολλά περισσότερα. Οι Σουηδοί Goat έχουν μια πολύ ενδιαφέρουσα διασκευή σε αυτό τραγούδι στον πρώτο τους δίσκο, “World Music” του 2012.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το πρώτο τραγούδι του δίσκου, με τίτλο “Mariama Kaba”, το μοναδικό που καταγράφεται ως διασκευή παραδοσιακού και όχι ως δική του σύνθεση. Το 2020, στο πλαίσιο του ψηφιακού album διασκευών με τίτλο «Εσορία», η Μαρία Παπαγεωργίου και ο Σταύρος Ρουμελιώτης έδωσαν μια ενδιαφέρουσα, συμπτυγμένη διασκευή. «Μαριάμα, γύρνα πίσω...» τραγουδάει ο Boubacar, με τη μισή ομορφιά να είναι στο μακρόσυρτο παίξιμό του και την άλλη μισή στην τραχιά φωνή του. Αυτά τα στοιχεία κάνουν τα οχτώ τραγούδια να ρέουν αργά σαν ένα αγέρι στην έρημο, για ένα ταξίδι που διαρκεί κάτι λιγότερο από μια ώρα.