Αφού στη στάση της στήλης στην Αργεντινή πριν από δύο εβδομάδες δεν έγινε αναφορά στο tango, στο σημερινό κείμενο για τη Βραζιλία θα αποφύγουμε τη samba. Η μουσική αυτή είναι γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο και για αυτό ευθύνεται τόσο το πολύ δημοφιλές καρναβάλι του Ρίο όσο και οι πολλοί σημαντικοί μουσικοί που πέρασαν ανά τα χρόνια. Ωστόσο, η Βραζιλία είναι μια πολύ μεγάλη χώρα, με πολλά και διαφορετικά μουσικά είδη να πηγάζουν παραδοσιακά, διασχίζοντας τον χρόνο προφορικά, μέσα από αυτοδίδακτα χέρια στα όργανα και πόδια στους χορούς. Υπάρχουν αφρικανικά στοιχεία, επιρροές από τους ιθαγενείς πληθυσμούς (ή όσους και όπως επιβίωσαν ως τώρα τέλος πάντων…) και, φυσικά, από τη δυτική μουσική. Θα προσπεράσουμε διακριτικά τη σημαντική hard rock και metal σκηνή της χώρας (οι Sepultura θα έρθουν φέτος στο Release Athens) όπως και τα ποικίλα jazz εγχειρήματα για να ακούσουμε σήμερα δύο ζωντανά ηχογραφημένους δίσκους από περασμένες δεκαετίες, από δύο εκ των σημαντικότερων τραγουδοποιών της χώρας.
Caetano Veloso - Prenda Minha (1998)
Ο Caetano Veloso είναι μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στη βραζιλιάνικη μουσική. Η δισκογραφική πορεία του ξεκίνησε στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας (1964-1985), η οποία τον κυνήγησε για την καλλιτεχνική και πολιτική του δράση. Tropicalismo είναι το καλλιτεχνικό κίνημα με το οποίο εκφράστηκε, μαζί με ομοϊδεάτες του, στα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1960, αντιτιθέμενοι στην κρατική καταπίεση αναμιγνύοντας παράλληλα τις τοπικές μουσικές με ξενόφερτα στοιχεία. Ο δίσκος “Tropicália: Ou Panis Et Circencis” από το 1968 είναι μια καλή αρχή για όσες και όσους ενδιαφέρεστε να ακούσετε περισσότερα από εκείνη την εποχή.
Η δισκογραφία του Veloso είναι εκτενής και ήδη από τον προηγούμενο αιώνα η επιτυχία του είχε ξεπεράσει τα σύνορα της Βραζιλίας. Πέρα από την Πορτογαλία που έχει την ευκολία της γλώσσας, εμφανίζεται τακτικά και στην υπόλοιπη Ευρώπη· ακόμα και στο Ηρώδειο είχε παίξει το 2010. Εξόριστος από τη δικτατορία ηχογράφησε τον δίσκο με το όνομά του στο Λονδίνο το 1972, ενώ η πορεία του συνεχίστηκε τόσο πριν όσο και μετά την επιστροφή της δημοκρατίας στη χώρα του. Στη δεκαετία του 1990 επέστρεψε σύντομα στον «κινηματικό» ήχο με το “Tropicália 2”, μαζί με τον σταθερό συνεργάτη του Gilberto Gil, αλλά η μουσική του είχε αλλάξει - και ακόμα περισσότερο έκτοτε - και είχε επεκταθεί προς πολλές και διαφορετικές κατευθύνσεις.
Ο λόγος που επέλεξα αυτόν τον (ζωντανό) δίσκο με τίτλο “Prenda Minha” («Δώρο Από Μένα», μια επιφανειακή μετάφραση) είναι επειδή στη μία ώρα που διαρκεί χωράει τις ποικίλες μουσικές αναφορές του Caetano Veloso, σε τραγούδια δικά του, τραγούδια παραδοσιακά και τραγούδια που δανείστηκε διασκευάζοντάς τα, αφήνοντας ανεξίτηλο το σημάδι του. Δοκιμάστε τα πνευστά και τον ρυθμό του “Linha Do Equador”, το μακρόσυρτο, πλούσιο, με jazz στοιχεία και χαρακτηριστικά κρουστά “Terra”, το ζωηρό “Mel” που θέλει να χορευτεί ή τη διασκευή στο τραγούδι “Carolina”. Μια άλλη διασκευή είναι αυτή που ξεχωρίζει και τονίζει ταυτόχρονα την ομορφιά των ηχογραφήσεων από συναυλίες (κι ας συμπεριλαμβάνονται δύο λεπτά επίκαιρης «ομιλίας» που περιττεύουν). Όταν στο “Sozinho” - μεταφράζεται ως «Μόνος» και είναι ένα τραγούδι του μουσικού με το ψευδώνυμο Peninha - ο Veloso μόνος με την κιθάρα του αναρωτιέται «πού να είσαι εσύ τώρα;» το κοινό στο Ρίο δηλώνει χωρίς να αφήνει αμφιβολίες: «aqui / εδώ»!
Zé Ramalho - Ao Vivo (2005)
Ο Zé Ramalho ανήκει στην ίδια γενιά με τον Caetano Veloso και αμφότεροι κατάγονται από τη βορειοανατολική Βραζιλία. Μεγάλωσαν μακριά από την αγριότητα και το χάος που επικρατεί στις φαβέλες του Ρίο, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είχαν ρόδινα παιδικά χρόνια. Αργότερα, με βάση το Ρίο Ντε Τζανέιρο και όχι μόνο, θα γράψουν και οι δύο τραγούδια με σαφές κοινωνικό πρόσημο που θα βρουν ανταπόκριση σε πολλούς Βραζιλιάνους. Είναι και ο δύο ακόμα ενεργοί αν και ο Zé Ramalho τα τελευταία χρόνια κυκλοφορεί κυρίως συλλογές ή δίσκους με διασκευές σε καλλιτέχνες όπως ο Bob Dylan ή οι Beatles, δίνοντας παράλληλα αξιομνημόνευτες συναυλίες, όπως αυτή του 2013 μαζί με τους Sepultura στο Rock In Rio.
Βραζιλιάνικα στοιχεία υπάρχουν στη μουσική του Zé Ramalho, αναπόφευκτα, όμως οι επιρροές του από την ευρύτερη rock και folk δυτική μουσική είναι συχνά πιο ευδιάκριτες από ό,τι για παράδειγμα στου Veloso. Κατάφερε την επιτυχία από σχετικά νωρίς στην καριέρα του, η οποία είχε και τις λιγότερο δημοφιλείς περιόδους της, με τη βοήθεια σε δύο χαρακτηριστικές στιγμές από επιτυχημένες τοπικές σαπουνόπερες (που νομίζω πως δεν έχουν μεταγλωττιστεί στα ελληνικά, αλλά ποτέ δεν ξέρεις…). Ο ζωντανός δίσκος που επέλεξα για τη σημερινή στάση είναι ο μοναδικός του είδους του που έχει κυκλοφορήσει ο Zé Ramalho (το 2005) και περιλαμβάνει τα δύο τραγούδια που έχουν ακουστεί (και) στην τηλεόραση: το “Entre A Serpente E A Estrela” και το πολύ επιτυχημένο “Admiravel Gado Novo” που είναι εξ ολοκλήρου δική του σύνθεση.
Ο τίτλος του τραγουδιού αυτού μεταφράζεται ως «Γενναίο Νέο Κοπάδι» και είναι μία από τις αρκετές αναφορές του τραγουδοποιού στα προβλήματα των (σύγχρονων) Βραζιλιάνων: «ζωή του κοπαδιού / λαός σημαδεμένος / λαός χαρούμενος». Υπάρχουν αρκετά ακόμα από τα πολύ ωραία τραγούδια του στη συλλογή αυτή, με ερμηνείες που στέκονται άξια πλάι στις στούντιο ηχογραφήσεις κάνοντας τον δίσκο να κυλάει πολύ ευχάριστα ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνει κανείς τη γλώσσα. Το “Banquete De Signos”, για παράδειγμα, ξετυλίγεται και μάλλον χορεύεται περίπου σαν forró (δημοφιλής παραδοσιακός χορός), ενώ το “Garoto De Aluguel” ξεκινάει με βάση την κιθάρα αλλά η ενορχήστρωση εξελίσσεται αρκετά πλουσιότερη, όπως συμβαίνει στο σύνολο του δίσκου. Σαν κερασάκια στην τούρτα αναφέρω τη διασκευή στο “Knockin’ On Heaven’s Door” στα βραζιλιάνικα (“Batendo Na Porta Do Céu” αν σας ενδιαφέρει) και το όμορφο “Avôhai” γραμμένο για τον παππού του, που έδωσε και το όνομα στη δισκογραφική εταιρεία που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια, Avôhai Music.