2010s: Οι σκηνοθέτες που ξεχωρίσαμε για τη δεκαετία που έφυγε

Διαβάστε τα άρθρα μας για τις ταινίες, τους ελληνικούς δίσκους και τους διεθνείς δίσκους που ξεχωρίσαμε.

Σε αυτό το άρθρο, γιορτάζουμε τους κινηματογραφικούς σκηνοθέτες, αυτούς που παραδοσιακά θεωρούνται οι δημιουργοί των ταινιών. Παρότι οι σεναριογράφοι προσφέρουν την πρώτη ύλη, οι ηθοποιοί στέκονται μπροστά από την κάμερα και αναρίθμητοι συντελεστές φροντίζουν για την αρτιότητα του αποτελέσματος, τελικά είναι ο σκηνοθέτης που παίρνει τη μερίδα του λέοντος από την αναγνώριση ή τη χλεύη στην περίπτωση αποτυχίας.

Από τα τέλη του 2009 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2019 είδαμε αναρίθμητες νέες ταινίες, τόσο γνωστών και καταξιωμένων σκηνοθετών, όσο και πρωτοεμφανιζόμενων και φερέλπιδων. Κοιτάζοντας τα βραβεία, κάνουμε μια απρόσμενη παρατήρηση: μετρώντας από την τελετή του 2010 τα Oscars για Καλύτερη Σκηνοθεσία πήγαν στη μεγάλη πλειοψηφία τους σε μη Αμερικάνους και δη σε μη αγγλόφωνους δημιουργούς. Πιο συγκεκριμένα, πέντε φορές σε Μεξικανούς, στον Alfonso Cuarón το 2014 (Gravity) και το 2019 (Roma), στον Alejandro González Iñárritu το 2015 (Birdman) και το 2016 (The Revenant) και στον Guillermo del Toro το 2018 (The Shape of Water), τον Γάλλο Michel Hazanavicius το 2012 (The Artist), τον Κινέζο Ang Lee το 2013 (Life of Pi) και τον Νοτιοκορεάτη Bong Joon-ho το 2020 (Parasite). Ανάμεσά τους, είχαν βραβευτεί η Αμερικανίδα Kathryn Bigelow το 2010 (The Hurt Locker), ο Βρετανός Tom Hooper το 2011 (The King's Speech) και ο Αμερικανός Damien Chazelle το 2017 (La La Land).

Από την άλλη μεριά, τα βραβεία σκηνοθεσίας των μεγάλων ευρωπαϊκών φεστιβάλ σπάνια κατέληξαν στα χέρια Αμερικάνων δημιουργών. Στο φεστιβάλ των Καννών βραβεύτηκαν ο Nicolas Winding Refn το 2011 (Drive), ο Bennett Miller το 2014 (Foxcatcher) και η Sofia Coppola το 2017 (The Beguiled). Στο φεστιβάλ του Βερολίνου η Αργυρή Άρκτος Σκηνοθεσίας δόθηκε στον David Gordon Green το 2013 (Prince Avalanche), στον Richard Linklater το 2014 (Boyhood) και στον Wes Anderson το 2018 (Isle of Dogs). Τέλος, στο φεστιβάλ της Βενετίας, ο μόνος Αμερικανός σκηνοθέτης που βραβεύτηκε ήταν ο Paul Thomas Anderson το 2012 (The Master). Οι υπόλοιποι βραβευθέντες σκηνοθέτες σε αυτά τα τρία μεγάλα φεστιβάλ προέρχονταν από την Ευρώπη, την Κεντρική και Νότια Αμερική και την Ασία. Μάλιστα, το 2013 τον Αργυρό Λέοντα της Βενετίας απέσπασε ο Αλέξανδρος Αβρανάς για την ταινία του “Miss Violence” με πρωταγωνιστές τους Θέμη Πάνου, Ρένη Πιττάκη και Ελένη Ρουσσινού.

Πολλά ονόματα και τίτλοι ήδη, είναι η αλήθεια. Αλλά πρόκειται να γίνουν ακόμα περισσότερα. Γιατί δεν έχουν καν αναφερθεί τα ονόματα των σκηνοθετών που ξεχωρίσαμε εμείς αυτή τη δεκαετία.

Για να τους δούμε:

"Incendies" (2010), "Prisoners" (2013), "Enemy" (2013), "Sicario" (2015), "Arrival" (2016), "Blade Runner 2049" (2017)

Όταν ξεκινούσε η περασμένη δεκαετία, ο Καναδός Denis Villeneuve βρισκόταν ήδη σε άνοδο, κερδίζοντας σταδιακά κοινό και κριτικούς με τις πρώτες του ταινίες. Το 2010 παρουσίασε το κοινωνικό δράμα "Incendies" που προτάθηκε για Oscar Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Η πρώτη του αποκλειστικά αγγλόφωνη ταινία ήρθε τρία χρόνια αργότερα, με τους Hugh Jackman και Jake Gyllenhaal να καταθέτουν συγκλονιστικές ερμηνείες στο "Prisoners". Η δεκαετία συνέχισε ανοδικά, πέρασε από την υποψηφιότητα για Oscar σκηνοθεσίας για το "Arrival" και έφτασε ως τη βράβευσή του ως Καλύτερου Σκηνοθέτη της Δεκαετίας από ένωση Κριτικών του Χόλιγουντ. Γιατί; - ακούω να ρωτάτε. Μα επειδή είναι από τους πλέον πολυσχιδείς σκηνοθέτες του καιρού μας. Θυμάστε τον Stanley Kubrick, που όποιο κινηματογραφικό θέμα και αν έπιανε -από δράμα και πολεμική ταινία ως κωμωδία και επιστημονική φαντασία- έδινε αριστουργήματα; Ο Villeneuve είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε (μαζί με τον Christopher Nolan). Ομολογουμένως, ο Villeneuve δεν έχει δοκιμαστεί ακόμα στην κωμωδία, όμως έχει δώσει ήδη τουλάχιστον δύο αριστουργήματα (τα δικά μου αγαπημένα είναι τα "Prisoners" και "Arrival", αλλά δεν θα διαφωνήσω για καμία άλλη επιλογή). Ακόμα περισσότερο, είχε το θράσος να κάνει sequel στο ιστορικό "Blade Runner" του Ridley Scott και παρέδωσε ένα καθάριο διαμάντι αντί για καθαρό άνθρακα.

Το μέλλον απλώνεται λαμπρό μπροστά του. Ο Villeneuve έχει ήδη καθιερώσει το όνομά του ανάμεσα στους μεγάλους, γεγονός που του δίνει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται σχετικά μεγάλους προϋπολογισμούς με απόλυτη δημιουργική ελευθερία. Επόμενος επιβεβαιωμένος σταθμός του θα είναι το Dune, το θρυλικό βιβλίο επιστημονικής φαντασίας (ήδη βλέπω τη δημιουργία ενός μοτίβου) του Frank Herbert. Η ταινία αναμένεται στα τέλη του 2020 με πρωταγωνιστές τους Timothée Chalamet, Rebecca Ferguson και Oscar Isaac. Έχοντας απορρίψει τη σκηνοθεσία της νέας ταινίας του James Bond "No Time to Die" που ανέλαβε ο Cary Joji Fukunaga, ο Villeneuve αναμένεται να συνεχίσει με μια τηλεοπτική σειρά για το HBO, μια νέα προσέγγιση στην Κλεοπάτρα, ίσως με την Angelina Jolie στον πρωταγωνιστικό ρόλο, και την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου «Ο γιος» του Jo Nesbø με τον Jake Gyllenhaal. – Ορέστης Καζασίδης

«Κυνόδοντας» (2009), «Άλπεις» (2011), "The Lobster" (2015), "The Killing of a Sacred Deer" (2017), "The Favourite" (2018)

Ξεκάθαρα η εξέλιξη του Γιώργου Λάνθιμου αποτέλεσε μία μεγάλη και θετική έκπληξη την περασμένη δεκαετία, όχι μόνο λόγω της καταγωγής του –καθώς στους περισσότερούς μας αρέσει να περηφανευόμαστε για τις επιτυχίες Ελλήνων στο εξωτερικό, αλλά και για την στροφή στην καριέρα του. Μετά από την εντυπωσιακή επιτυχία του «Κυνόδοντα» που κέρδισε δύο βραβεία στις Κάννες και βρέθηκε στις υποψηφιότητες για Oscar Ξενόγλωσσης Ταινίας (χάνοντας από το “In a Better World” της Susanne Bier) και τις «Άλπεις» που κέρδισαν το βραβείο Σεναρίου στη Βενετία, δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες του, παρότι κάλλιστα θα μπορούσε να το κάνει, αναλαμβάνοντας δουλειές που αποφέρουν κέρδος και έχουν «εύκολα» αντίκτυπο στο ελληνικό κοινό. Ο Λάνθιμος επέλεξε τον δύσβατο δρόμο του συμβολισμού και του σουρεαλισμού ανοίγοντας τα φτερά του στο εξωτερικό και συνάπτοντας συνεργασίες με σπουδαίους ηθοποιούς, όπως η Nicole Kidman, ο Colin Farrell, η Rachel Weisz, η Olivia Colman και η Emma Stone. Δεν είναι τυχαίο ότι πλέον τον προσεγγίζουν γνωστοί ηθοποιοί για να τους σκηνοθετήσει. Αδιαμφισβήτητα η δεκαετία που πέρασε ήταν η πιο γόνιμη -μέχρι τώρα- της καριέρας του. Για εμάς ήταν ευκαιρία να μπούμε σε έναν πρωτόγνωρο κόσμο, το λανθιμικό σύμπαν και να αναθαρρήσουμε για το ότι η κρίση δεν μας άφησε στάσιμους καλλιτεχνικά.

Για το μέλλον του δεν έχουμε πολλές πληροφορίες. Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε η ταινία μικρού μήκους "Nimic" με τον Matt Dillon. Τον Μάιο αναμένεται ένα project του για την Εθνική Λυρική Σκηνή με την Emma Stone. Τέλος, έχει ανακοινωθεί από την εταιρεία παραγωγής Element Pictures ότι ο Γιώργος Λάνθιμος θα μεταφέρει στον κινηματογράφο το αστυνομικό μυθιστόρημα “Pop. 1280” του Αμερικανού συγγραφέα Jim Thompson. – Ελένη Ζαρκάδα και Ορέστης Καζασίδης

The Russo Brothers (Anthony και Joe)

"Captain America: The Winter Soldier" (2014), "Captain America: Civil War" (2016), "Avengers: Infinity War" (2018), "Avengers: Endgame" (2019)

Δεν είναι και λίγο να «ολοκληρώσεις» το Marvel Cinematic Universe. Αν μάλιστα το έχεις καταφέρει με ένα ρεκόρ όλων των εποχών και ένα τίμιο τέλος με το "Endgame", αλλά και μια υπερταινιάρα του είδους, το "Infinity War", δεν χωρά αμφιβολία ότι καλά τα πήγες την δεκαετία που μόλις εξέπνευσε. Οι Russo Brothers έσκασαν σαν κομήτες σε αυτό το σύμπαν, αφού μέχρι να τραβήξουν την προσοχή του προέδρου των Marvel Studios, Kevin Feige (τι όνειρο είδε;), είχαν καταπιαστεί με την κωμωδία στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο.

Οι τέσσερις ταινίες του MCU, όπως τις σχεδίασαν και εκτέλεσαν οι Anthony και Joseph Russo έχοντας στο πλευρό τους βεβαίως τους Christopher Markus και Stephen McFeely στο σενάριο, πρόσθεσαν νέα συστατικά σε μια γνώριμη συνταγή που είχε αρχίσει κάπως να βαριέται ο κόσμος. Την έκαναν πιο νόστιμη και δελεαστική, όχι μόνο προσθέτοντας αλατοπίπερο, αλλά και καλύτερα βασικά υλικά, θέτοντας νέα standards, που δε θα είναι εύκολο να ξεπεραστούν. Ταυτόχρονα κέρδισαν το κοινό, που είναι ο πρώτος στόχος, χωρίς όμως να προσβάλουν και την αισθητική του.

Το μέλλον θα βρει τους αδερφούς Russo να σκηνοθετούν τον Tom Holland στην μεταφορά του βιβλίου “Cherry” του Αμερικανού Nico Walker και να ετοιμάζουν το ριμέικ της ταινίας τρόμου Poltergeist που γύρισε ο Tobe Hooper το 1982. Παράλληλα, θα βρεθούν στην παραγωγή διάφορων ταινιών και τηλεοπτικών σειρών για το Netflix και το Amazon Prime. – Δημήτρης Καμπούρης

Ξεχωρίσαμε ακόμα τους:

Φιλμογραφία: "Snowpiercer" (2013), "Haemoo"/"Sea Fog" (2014), "Okja" (2017), "Gisaengchung"/"Parasite" (2019)

Μέλλον: άγνωστο ακόμα

Φιλμογραφία: "Fantastic Mr. Fox" (2009), "Moonrise Kingdom" (2012), "The Grand Budapest Hotel" (2014), "Isle of Dogs" (2018)

Μέλλον: Μέχρι το τέλος του 2020 αναμένεται το "The French Dispatch" με τους Timothée Chalamet, Saoirse Ronan, και Léa Seydoux.

Φιλμογραφία: "Inception" (2010), "The Dark Knight Rises" (2012), "Interstellar" (2014), "Dunkirk" (2017)

Μέλλον: Πείτε τώρα ότι δεν έχετε δει ακόμα το τρέιλερ για το "Tenet";

Φιλμογραφία: "Bernie" (2011), "Before Midnight" (2013), "Boyhood" (2014), "Everybody Wants Some!" (2016), "Last Flag Flying" (2017), "Where’d You Go Bernadette?" (2019)

Μέλλον: Ο Linklater έχει ήδη τουλάχιστον τέσσερις ταινίες στα σκαριά. Ξεχωρίζουμε το project για τον κομπογιαννίτη γιατρό John R. Brinkley με πρωταγωνιστή τον Robert Downey Jr. και την κινηματογραφική μεταφορά του μιούζικαλ "Merrily We Roll Along" που θα γυριστεί κατά τη διάρκεια των προσεχών 20 ετών, ξεπερνώντας ακόμα και αυτά τα 12 χρόνια του "Boyhood".

Φιλμογραφία: "Boy" (2010), "What We Do In The Shadows" (2014), "Hunt For The Wilderpeople" (2016), "Thor: Ragnarok" (2017), "Jojo Rabbit" (2019)

Μέλλον: Η saga του Thor θα συνεχιστεί με το "Love and Thunder" που μπορεί να δώσει το σφυρί στην Natalie Portman. Η live-action διασκευή του manga "Akira" έχει παγώσει, αλλά ο Waititi αναμένεται να συνεχίσει με την διασκευή του ντοκιμαντέρ "Next Goal Wins" των Mike Brett και Steve Jamison, καθώς και με μια τηλεοπτική σειρά για την Apple TV βασισμένη στο θρυλικό "Time Bandits" του Terry Gilliam, που έχει τον υπέροχο ελληνικό τίτλο «Οι Υπέροχοι ληστές και τα κουλουβάχατα της ιστορίας».

Φιλμογραφία: "Shutter Island" (2010), "Hugo" (2011), "The Wolf of Wall Street" (2013), "Silence" (2016), "The Irishman" (2019)

Μέλλον: Σύντομα ξεκινούν γυρίσματα για την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου "Killers of the Flower Moon" του David Grann με πρωταγωνιστές τους Leonardo DiCaprio και Robert De Niro. Και ελπίζουμε χωρίς ψηφιακή απογήρανση αυτή τη φορά... Αμέσως μετά ακολουθεί η ζωή του Αμερικανού προέδρου Theodore Roosevelt και πάλι με τον DiCaprio. Ακούραστος ο Marti!

Σας έλειψαν οι γυναίκες; Κι εμάς, αλλά δεν είναι (μόνο) δικό μας λάθος. Την περασμένη δεκαετία έγιναν βήματα προς την εξισορρόπηση της αντιπροσώπευσης των δύο φύλων στην σκηνοθεσία. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάστηκε η πρώτη σοβαρή ταινία με γυναίκα σούπερ ήρωα σκηνοθετημένη από γυναίκα (το "Wonder Woman" της Patty Jenkins). Επίσης, μία γυναίκα (η Anna Boden) βρέθηκε να συνυπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία της πρώτης ταινίας του MCU για γυναίκα υπερήρωα, του "Captain Marvel", παρότι σε αυτή την ταινία φαγώθηκε το γυναικείο στοιχείο από τον τίτλο, καθώς θα μπορούσε κάλλιστα να είναι Ms. Marvel!

Όπως αναφέραμε στην εισαγωγή, η Kathryn Bigelow κέρδισε το Oscar Σκηνοθεσίας το 2010 για το "The Hurt Locker" και έγινε η πρώτη γυναίκα που το κερδίζει, μετά από τέσσερις αποτυχημένες υποψηφιότητες. Ακολούθησε άλλη μία υποψηφιότητα, για την Greta Gerwig για το υπέροχο "Lady Bird", αλλά το ποσοστό 5 υποψηφιότητες για γυναίκες σε 90+ χρόνια ιστορίας των Oscars είναι ένα μελανό σημείο.

Την περασμένη δεκαετία η Kathryn Bigelow σκηνοθέτησε ακόμα τα "Zero Dark Thirty" (2012) και "Detroit" (2017), ενώ η Greta Gerwig μόλις παρουσίασε το "Little Women" και αναμένεται να στείλει την Margot Robbie στην Barbieland. Θα θίξουμε το θέμα των ταινιών σκηνοθέτιδων σε ξεχωριστό άρθρο. Κλείνοντας, να αναφέρουμε άλλες τρεις γυναίκες σκηνοθέτιδες που τράβηξαν τα βλέμματα την περασμένη δεκαετία: η Laura Poitras με τα ντοκιμαντέρ "Citizenfour" το 2014 για τον Edward Snowden και "Risk" το 2016 για τον Julian Assange, η Ava DuVernay κυρίως για το "Selma" (2014) και η Lulu Wang για το πρόσφατο "The Farewell".