Ο Γιώργης Χριστοδούλου έχει μια πολύχρονη πορεία στον χώρο της μουσικής, με αμέτρητες συνεργασίες και πολύ προσεγμένες δουλειές. Πέρα από εξαιρετικός δημιουργός και ερμηνευτής, αποτελεί ένα άνθρωπο σεμνό με μεγάλη αγάπη γι' αυτό που κάνει και, κυρίως, με συνείδηση για την ευθύνη που φέρει ως καλλιτέχνης.
Την Παρασκευή 7 Ιουλίου, θα παρουσιάσει στο Κηποθέατρο Παπάγου την παράστασή του με τίτλο "Ο Αττίκ στο Παρίσι...κι άλλες ιστορίες", που έχει κάνει αίσθηση κι έχει συγκινήσει το κοινό από πέρυσι. Στη συνέντευξη που κάναμε, μιλήσαμε για τον Αττίκ και την έρευνα που έκανε ανακαλύπτοντάς τον, για την ίδια την παράσταση, τη μουσική και το θέατρο, αλλά και την ιδιοσυγκρασία του κοινού.
Ποια είναι η ερμηνεία των «άγνωστων, χαμένων τραγουδιών» του Αττίκ; Τι ακριβώς εννοούμε;
Την Παρασκευή 7 Ιουλίου, θα παρουσιάσει στο Κηποθέατρο Παπάγου την παράστασή του με τίτλο "Ο Αττίκ στο Παρίσι...κι άλλες ιστορίες", που έχει κάνει αίσθηση κι έχει συγκινήσει το κοινό από πέρυσι. Στη συνέντευξη που κάναμε, μιλήσαμε για τον Αττίκ και την έρευνα που έκανε ανακαλύπτοντάς τον, για την ίδια την παράσταση, τη μουσική και το θέατρο, αλλά και την ιδιοσυγκρασία του κοινού.
Ποια είναι η ερμηνεία των «άγνωστων, χαμένων τραγουδιών» του Αττίκ; Τι ακριβώς εννοούμε;
Τα τραγούδια αυτά δεν είχαν δισκογραφηθεί. Ελάχιστα μόνο. Είχαν εκδοθεί, όμως, σε παρτιτούρες, οι οποίες θεωρούνταν από τους περισσότερους χαμένες, διάσπαρτες και δύσκολο να βρεθούν. Εγώ επειδή βρήκα την πρώτη παρτιτούρα, τυχαία, σε ένα παλαιοπωλείο στο Παρίσι πριν από 4 χρόνια, ξεκίνησα την έρευνα, που διήρκησε 2.5 – 3 χρόνια και μάζεψα, από τα 300 περίπου που λένε ότι υπάρχουν, γύρω στα 250-260. Είναι τα πρώτα, τα νεανικά του έργα, που είναι άγνωστα και αδισκογράφητα. Με αφορμή αυτά έφτιαξα αυτή τη δουλειά που λέγεται «Ο Αττίκ στο Παρίσι». Πολλοί λίγοι γνωρίζουν όσα έκανε στο Παρίσι. Ήταν ο πρώτος Έλληνας που είχε κάνει καριέρα στο εξωτερικό και, ίσως, ο μόνος που έκανε τόσο μεγάλη καριέρα εκτός Ελλάδας.
Τι είναι αυτό που σου κέντρισε το ενδιαφέρον στον Αττίκ, είτε στην προσωπικότητά του είτε στη μουσική του, ώστε να κάνεις μια τόσο μεγάλη έρευνα και να ψάχνεις συνεχώς;
Ο Αττίκ ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος ήξερε να ζει πολύ έντονα τη ζωή του, ήξερε πώς να πιάνει ακόμη και τις πιο δυσάρεστες στιγμές της ζωής του και να τις κάνει τέχνη, είχε χιούμορ. Ήταν δημιουργός 100%. Έγραφε τους στίχους, τη μουσική, τα τραγουδούσε και ήθελε να έχει και τον δικό του χώρο. Ήθελε να φτιάξει ένα χώρο όπου να δείξει όλα αυτά που έμαθε στο Παρίσι και να φέρει τον τρόπο με τον οποίο διασκέδαζαν εκεί και να τον προσαρμόσει στα ελληνικά δεδομένα και την ελληνική γλώσσα βεβαίως.. Ήταν ένας άνθρωπος που έβλεπε μπροστά και ήταν και πολύ ευαίσθητος. Δεν ήταν μια κενή, αλλά μια δημιουργική ευαισθησία. Αυτά που έφτιαχνε τα έκανε με τέτοια μαστοριά και τα δούλευε τόσο καλά. Είχε το χάρισμα και το ταλέντο να φτιάξει τραγούδια και μεγάλα σε όγκο, αλλά και έργο το οποίο έμεινε και θα το ανακαλύπτει κάθε γενιά. Όπως είπαμε έχει πάρα πολλά τραγούδια και αρκετά από αυτά είναι άγνωστα. Ο κόσμος μπορεί να ξέρει τις επιτυχίες, τα σουξέ. Αλλά είναι άλλο πράγμα τα σουξέ κι άλλο η επιτυχία. Πετυχημένα τραγούδια είναι αυτά που ζούνε μέσα στον χρόνο κι αυτό λίγος κόσμος μπορεί να το κάνει. Μπορεί να κάνει ένα τραγούδι που θα ακουστεί πάρα πολύ στην εποχή του και μετά θα ξεχαστεί. Ο Αττίκ έγραφε τραγούδια διαχρονικά κι αυτό είναι κάτι το οποίο τον καθιστά «νέο». Νέο δημιουργό. Θα είναι για πάντα νέος γιατί τα τραγούδια του είναι σαν να έχουν γραφτεί τώρα.
Η παράσταση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 7 Ιουλίου στο Κηποθέατρο Παπάγου. Πώς θα την χαρακτήριζες και τι περιλαμβάνει;
Η παράσταση είναι σαν storytelling με τραγούδια. Είναι η ιστορία της ζωής του Αττίκ, αλλά δεν είναι μια αναφορά σε γεγονότα και χρονολογίες. Αυτό δεν θα είχε κανένα νόημα να γίνει. Έψαξα να βρω ποια είναι τα γεγονότα και τα στοιχεία από τη ζωή του, που θα μπορούσαν να «μιλήσουν» στον σημερινό άνθρωπο και να του πουν κάτι για τη ζωή του στο σήμερα. Όπως και τα τραγούδια του. Έχω επιλέξει τραγούδια τα οποία μπορούν να ακουστούν σαν να έχουν γραφτεί τώρα, όπως επέλεξα και τα κομμάτια από τη ζωή του, που έχουν, για μένα, ένα μάθημα ζωής. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που έρχονται και μου λένε πως δεν ήξεραν τίποτα για τον Αττίκ και ότι τους έβαλα τον «σπόρο» ώστε να ψάξουν περισσότερα πράγματα για τη ζωή του και να τον ανακαλύψουν. Για μένα περισσότερο ενδιαφέρον έχει να τη δει ένας άνθρωπος που δεν ξέρει απολύτως τίποτα για τον Αττίκ, από κάποιον που είναι «φαν». Αν και είναι οξύμωρο το «φαν» για κάποιον που δεν ζει. Πολλοί μου λένε πως απευθύνεται σε μεγαλύτερους ανθρώπους, αλλά είναι λάθος. Απευθύνεται κυρίως στους νέους αυτή η παράσταση. Αν σκεφτείς ότι στο πιο δημοφιλές τηλεπαιχνίδι της σεζόν, ο νικητής κέρδισε με τραγούδι του Αττίκ, καταλαβαίνεις πόση δύναμη έχουν αυτά τα τραγούδια. Και εκτός της δύναμής του, είναι αποδεδειγμένα δοκιμασμένα στον χρόνο. Όπως για παράδειγμα το «Ζητάτε να σας πω» που έχει αποδείξει ότι έχει ξεπεράσει και γενιές και στυλ και μόδες και, όσο κακά και να το πεις, θα είναι ένα σπουδαίο τραγούδι. Τα τραγούδια του Αττίκ είναι «ένα κι ένα». Στην παράσταση τα έχω βάλει σε μια σειρά χρονολογική και θεματική, ώστε να ξετυλίγεται το νήμα της ζωής του. Η πρόθεσή μου είναι να φανεί το πώς ένας άνθρωπος ρουφούσε τη ζωή μέχρι την τελευταία της σταγόνα και πώς το εκμεταλλευόταν αυτό για να φτιάξει τέχνη. Αυτό για μένα είναι ένα μάθημα ζωής.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση προς τις διασκευές παλαιότερων τραγουδιών με jazz, swing κι άλλα στοιχεία. Ποια είναι η γνώμη σου; Θεωρείς ότι πρόκειται για μια «μόδα»;
Ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, δεν είμαι εγώ αυτός που θα κρίνει το έργο των άλλων. Μπορώ να σου πω τι κάνω εγώ. Εγώ δεν θέλω να παίρνω τον «ανθό», αυτό που βρίσκεται στην κορυφή, όπως είναι το «Ζητάτε να σας πω». Από κάτω υπάρχουν ρίζες και προσπαθώ να πηγαίνω σ’ αυτές και να βλέπω τι άλλο έχει γραφτεί, τι υπάρχει πίσω απ’ αυτή την πολύ ωραία και ουσιώδη βιτρίνα – που είναι κάποιες μεγάλες επιτυχίες. Υπάρχουν κι άλλα πράγματα που αξίζει να ανακαλύψεις και γι’ αυτό τον λόγο ασχολήθηκα με τον Αττίκ τόσο πολύ: για να τον γνωρίσουν οι άνθρωποι που τους ενδιαφέρει όχι μόνο η μουσική του, αλλά και η βιογραφία του . Τι μπορεί να μας διδάξει ένας άνθρωπος που έχει φύγει τόσα χρόνια πριν; Τι το σημαντικό είχε και γιατί έκανε τόσο σπουδαία πράγματα; Κάπως έζησε αυτός ο άνθρωπος και κάπως σκεφτόταν. Έχει κάνει πολλά πράγματα, γι' αυτό και συνεχώς προσθέτω ή αλλάζω στοιχεία από την παράσταση.
Ποιες αλλαγές υπάρχουν σε σχέση με πέρυσι;
Ανάλογα με το feedback που θα μου δώσει το κοινό, λέω περισσότερα ή λιγότερα και μπορεί να βάλω ή να βγάλω ένα τραγούδι. Κάθε φορά είναι διαφορετικά, ανάλογα με τη στιγμή και με την εκάστοτε ατμόσφαιρα που δημιουργείται, αν και υπάρχει, βέβαια, ένας σκελετός. Γι’ αυτό τις χαίρομαι αυτές τις παραστάσεις. Δεν είναι ακριβώς σαν θέατρο, αλλά έχουν αρκετά θεατρικά στοιχεία και είναι σαν ένα παραμύθι. Σαν να καθόμασταν στο σαλόνι του σπιτιού μου και να σου έλεγα την ιστορία του, αλλά χωρίς καμία διάθεση «μουσειακή». Δεν είναι μια ξενάγηση στη ζωή του, είναι περισσότερο σαν μία ανάγνωση της συναισθηματικής παρτιτούρας της ζωής του.
Έχεις σπουδάσει σε δραματική σχολή, έχεις γράψει μουσική για το θέατρο και έχεις δουλέψει ως ηθοποιός. Πιστεύεις πώς συνδέονται οι δύο τέχνες; Σε έχει βοηθήσει το θέατρο με τη μουσική και αντίστροφα;
Με έχει βοηθήσει πολύ. Καταρχάς, είναι άλλο πράγμα το στούντιο. Μ’ αρέσει πάρα πολύ, αλλά η σκηνή είναι ένας χώρος ιερός, τολμώ να πω, είτε μιλάμε για θέατρο είτε για συναυλίες. Δεν ανεβαίνεις πάνω στη σκηνή για να κάνεις πρόβα, ανεβαίνεις για να κάνεις παράσταση και πρέπει εκείνη τη στιγμή να αλλάζει ο πολιτισμός μιας αίθουσας. Είτε πρόκειται για την πιο όμορφη όπερα, είτε για το πιο φτωχόκαφενείο που θα βάλεις ένα σανίδι και θα ανέβεις πάνω, το πρώτο μάθημα είναι να ξέρεις πώς να συμπεριφερθείς πάνω στη σκηνή, γιατί αυτός ο χώρος είναι ιερός από τη στιγμή που ξεκινά η παράσταση. Καλείσαι να «ποιήσεις ήθος». Όταν το ξέρεις, όταν το αντιληφθείς, είσαι ηθοποιός. Μπορεί να θες να λέγεσαι τραγουδιστής, αλλά στην ουσία από εκείνη τη στιγμή «ποιείς ήθος». Για μένα ηθοποιός είναι και ο μουσικός και οποιοσδήποτε ανεβαίνει πάνω στη σκηνή. Ο τρόπος που θα ανέβεις, θα κατέβεις και θα συμπεριφερθείς πρέπει να είναι υπεύθυνος και πρέπει να έχεις επίγνωση του τι μεταφέρεις εκείνη τη στιγμή και αν θες να μεταφέρεις πολιτισμό ή όχι. Εμένα, για παράδειγμα, το «χύμα» δεν μου λέει κάτι. Τίποτα απολύτως δεν είναι «χύμα» από την ώρα που ανεβαίνεις πάνω στη σκηνή. Τίποτα δεν είναι εντελώς αυθόρμητο και , έτσι κι αλλιώς, αργά ή γρήγορα ό,τι είναι θα φανεί. Φαίνονται όλα πάνω στη σκηνή. Σε ξεγυμνώνει. Οπότε μέλημά σου είναι να «ποιήσεις ήθος», αυτή είναι η άποψή μου. Πρέπει να γνωρίζεις τον εαυτό σου, τα όριά σου και την ελευθερία σου, παράλληλα.
Το ελληνικό κοινό μερικές φορές μοιάζει ακατάδεκτο στις νέες προτάσεις. Εσύ έχεις εντοπίσει κάτι τέτοιο;
Το ελληνικό κοινό και το κοινό γενικώς βρίσκεται σε σύγχυση. Πήγα πρόσφατα σε μία εκδήλωση με απαγγελίες ποιημάτων και μουσική με τσέλο. Ενώ κράτησε λιγότερο από μία ώρα, ο κόσμος δεν είχε την υπομονή να το παρακολουθήσει. Σηκώνονταν, μετακινούνταν, έφευγαν, μιλούσαν. Η εκδήλωση ήταν δωρεάν, με δελτία εισόδου, και βλέπεις ότι ο κόσμος δεν την εκτίμησε. Τίποτα δεν είναι πιο ακριβό από το τζάμπα. Στο τζάμπα θα πληρώσεις κάτι άλλο, που μετά για να το φτιάξεις θα σου κοστίσει διπλάσια. Μπορεί να ήταν καλή ή κακή παράσταση. Εμένα μου άρεσε, αλλά δεν κρίνω την παράσταση. Απλώς λέω ότι το κοινό είναι λίγο σε σύγχυση, όπως και αυτοί που φτιάχνουν τέτοιες παραστάσεις. Προσφέροντας κάτι δωρεάν, πιστεύουν ότι θα παρακινήσουν τον κόσμο και θα τον φέρουν πιο κοντά. 
Μάλλον σε τέτοιες περιπτώσεις το κοινό δεν έχει συνείδηση του τι πάει να παρακολουθήσει ή τον λόγο που πηγαίνει.
Ναι ή κάποιες φορές πηγαίνουμε επειδή είναι της μόδας ή ακόμη επειδή θέλουμε σε όλη την παράσταση να «τραβάμε» με τα κινητά. Εγώ ζητάω από τον κόσμο να μην το κάνει αυτό και να ζήσει τη στιγμή. Να αφεθεί, να χαλαρώσει, να αφήσει για λίγο το κινητό και να ζήσει την παράσταση. Αλλά ο κόσμος νιώθει πολύ μόνος του, ακόμη και σε κάποια συναυλία, παρόλο που εγώ έχω πρόθεση εκείνη τη στιγμή να γίνω φίλος του. Είναι φορές που προτιμά να δείξει στον έξω κόσμο πού είναι, πώς περνάει και να δώσει το στίγμα του. Δεν θέλει να χαθεί λίγο μέσα στη μουσική, φοβάται... Κι αυτό είναι δείγμα μεγάλης μοναξιάς. Είναι κάποιοι που έρχονται για να αφεθούν και είναι κάποιοι που έρχονται για να δείξουν στους άλλους και στους εαυτούς τους ότι είναι δραστήριοι, ότι ζουν. Και είναι κρίμα. Είμαστε σε μία εποχή όπου το διαδίκτυο και τα social media είναι κάτι πολύ καινούργιο στη ζωή μας. Τα 10 και τα 20 χρόνια είναι λίγα, δεν είναι πολύς χρόνος. Δεν έχουμε εξοικειωθεί πολύ και ακόμη δεν ξέρουμε πώς να φερθούμε. Γι’ αυτό κι εγώ προτείνω κλειστά κινητά στις συναυλίες και περισσότερο «χάσιμο» σ’ αυτό που συντελείται εκεί.
Έχεις ζήσει στην Ισπανία για κάποιο διάστημα. Το κοινό εκεί έχει αυτά τα χαρακτηριστικά;
Όχι. Θα το συναντήσεις κι αυτό, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό. Βέβαια, είναι γενικώς λίγο διαφορετικά όλα εκεί. Για παράδειγμα, οι συναυλίες δεν διαρκούν τόσο πολύ. Είναι 1 ώρα κι ένα τέταρτο το πολύ.
Οπότε πιστεύεις πως το κοινό βαριέται ή κουράζεται αν είναι περισσότερο;
Πιστεύω ότι 1 ώρα κι ένα τέταρτο για ένα άνθρωπο που στέκεται όρθιος και καλείται να παρακολουθήσει σιωπηλός ένα θέαμα, είναι ο ιδανικός χρόνος. Βέβαια, εγώ δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Στην Ελλάδα έχω φτιάξει μια παράσταση που διαρκεί 2 ώρες, αλλά είναι διαφορετική γιατί δεν είναι μόνο τραγούδια ούτε μόνο θέατρο. Είναι μια αφήγηση παραμυθιού με τραγούδια. Αλλά η ισορροπία επιτυγχάνεται εκεί, στη μία, περίπου, ώρα.
Είσαι πολλά χρόνια στον χώρο. Έχεις συνεργαστεί με διάφορους καλλιτέχνες, έχεις πειραματιστεί, έχεις δοκιμάσει αρκετά είδη. Υπάρχει κάτι το οποίο θα ήθελες να κάνεις και δεν σου δόθηκε η ευκαιρία ή δεν βρέθηκε ο χρόνος, είτε σε επίπεδο συνεργασίας είτε ως προς κάποια ιδέα που δεν υλοποιήθηκε;
Υπάρχει κάτι, αλλά είμαι της άποψης ότι αν είναι να γίνει κάτι θα γίνει. Αν είναι να μην γίνει, θα γίνει κάτι άλλο εξίσου σημαντικό. Υπήρχε πάντα μια ιδέα, αλλά πολλές φορές λέμε «θα το κάνω» κι επειδή νομίζουμε ότι ο χρόνος είναι πάντα με το μέρος μας, θεωρούμε ότι θα έχουμε τη δυνατότητα να το αναβάλλουμε. Υπήρχε μια ιδέα που είχα συζητήσει με έναν άνθρωπο, αλλά πλέον δε νομίζω ότι μπορεί να γίνει, δυστυχώς.
Τα επόμενα σχέδιά σου ποια είναι; Η παράσταση θα παίζεται και τον χειμώνα;
Θα παιχτεί και τον χειμώνα. Δεν με κουράζει γιατί την αλλάζω συνεχώς. Επίσης, πιστεύω πως υπάρχει αρκετός κόσμος που ακόμη δεν την έχει δει, αλλά κι εγώ δεν έχω τελειώσει ακόμη με αυτή την παράσταση, είναι πολύ πρόσφατη. Έγινε πέρυσι τον Ιούνιο η πρώτη, στο Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά ουσιαστικά ξεκινήσαμε από τον Δεκέμβριο, οπότε πιστεύω πως έχει ακόμη ζωή. Το βιβλίο έχει εξαντληθεί, αλλά θα βγει τώρα δεύτερη έκδοση και είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό , γιατί είναι πολύ δύσκολο να εξαντληθεί μια έκδοση με αρκετά αντίτυπα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Θα προχωρήσουμε. Τώρα ποιο θα είναι το επόμενο, δεν ξέρω.
Πώς καταλαβαίνεις ότι κλείνει ένας κύκλος και είναι καιρός να ξεκινήσεις κάτι άλλο; Πότε θα καταλάβεις ότι σου «τελείωσε» ο Αττίκ;
Έχει να κάνει με την προσωπική μου διάθεση και με το ότι κάποια άλλη ιδέα θα ξεπηδήσει και θα ξεκινήσει να ζητάει πολύ έντονα την προσοχή μου. Τα τελευταία χρόνια οι δουλειές οι οποίες κάνω, από το 2011 και μετά, είναι όλες θεματικές. Έκανα δίσκο για τους δρόμους και το περπάτημα στην πόλη, μετά έκανα τραγούδια που έχουν γραφτεί για την πόλη της Βαρκελώνης, μετά έκανα την «Καντάδα» που ήταν ένα αφιέρωμα για τη γιαγιά μου και μετά έκανα τον Αττίκ. Δηλαδή, από το 2011 ασχολούμαι κάθε φορά με ένα θέμα, φτιάχνοντας μια δουλειά, μία παράσταση γι’ αυτό κι ένα δίσκο. Ουσιαστικά έρχεται κάποια στιγμή που από μόνο του σου μονοπωλεί το ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, είχα γράψει εντελώς αναπάντεχα ένα βράδυ το τραγούδι για τη γιαγιά μου, ήθελα να της το κάνω δώρο και κάπου να το βάλω, ώστε να μην είναι απλώς ένα τραγούδι που το λέω στις συναυλίες. Έτσι σκέφτηκα να κάνω μια δουλειά με τραγούδια της εποχής της ή τραγούδια που μου έχει μάθει αυτή να τραγουδάω. Μετά ήρθε η ιστορία του Αττίκ στο Παρίσι, με την παρτιτούρα που βρήκα τυχαία. Πάντως; θα ασχοληθώ με την παραγωγή ενός δίσκου. Έχω αρχίσει να επιμελούμαι τον δίσκο μιας τραγουδίστριας καινούργιας, που μ’ αρέσει πολύ η φωνή της, και είναι κάτι εξίσου ενδιαφέρον. Είναι σαν να το κάνω για μένα, πολύ πιο ήρεμα και χωρίς άγχος.
Αν μπορούσες να ταξιδέψεις στον χρόνο και να είσαι οποιοσδήποτε, θα ήθελες να ήσουν «ο Αττίκ στο Παρίσι»;
Όχι, όχι. Ο Αττίκ στο Παρίσι ήταν ένας και μοναδικός! Και ευτυχώς, γιατί εγώ μπορώ να τον ανακαλύψω τώρα και να τον συστήσω στους υπόλοιπους. Θα ήθελα να ταξιδέψω στο μέλλον, αλλά θα το κάνω θέλω-δεν θέλω! Δεν είμαι ρετρολάγνος, ούτε παρελθοντολάγνος. Θέλω να δω από το παρελθόν τι είναι αυτό το κομμάτι που μπορεί να μείνει και να σπάσει το φράγμα του χρόνου, ώστε να ακούγεται και σε 10, 20 ή 100 χρόνια. Μέσα από την ομορφιά του εφήμερου, ποιο στοιχείο είναι το αιώνιο. Αυτό ξεκουράζει την ψυχή μου.
Σχετικό θέμα