[Γράφει ο Δημήτρης Καμπούρης]
Το πρωταρχικό ερώτημα είναι αν μπορεί ένας καλλιτέχνης να ασκεί κριτική στο έργο άλλων καλλιτεχνών πάνω στο ίδιο αντικείμενο τέχνης. Μπορεί ένας μουσικός να γράφει κριτικές δίσκων, ή ένας σκηνοθέτης κριτικές θεάτρου; Είναι αντιδεοντολογικό;
Το δευτερεύον (που ίσως τελικά αυτό θα έπρεπε να μας απασχολήσει περισσότερο) είναι τελικά ποιος είναι ικανός για να ασκεί κριτική, ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν έναν κριτικό τέχνης.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν αντίστροφα ξεκινώντας από το δευτερεύον ερώτημα που τελικά μπορεί να μας δώσει τις απαντήσεις σε όλα.
Ποια θα ήταν εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός κριτικού τέχνης κι ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ενός κριτικού μουσικής;
Ας τα αναλύσουμε λοιπόν ένα προς ένα.
Γνωρίζω φίλους μουσικούς που ενθουσιάζονται με σολίστες και βιρτουόζους, κι όχι με συγκροτήματα και μουσικούς που γρατζουνάνε τα όργανα τους. Κι όμως πολλά σπουδαία συγκροτήματα, έχουν κάνει καριέρα κι έχουν αφήσει δίσκους εποχής ή τραγούδια γρατζουνώντας τα όργανα τους.
Βλέπουμε λοιπόν πως ακόμη κι αν είσαι μουσικός, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να τα βλέπεις όλα από τη μεριά του βιρτουόζου. Κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, όταν κρίνεται ένα μουσικό έργο, αλλά χρειάζεται και λίγη παραπάνω καρδιά.
Η συζήτηση για καλό ή όχι γούστο κι αν είναι εντελώς υποκειμενική. Καλό γούστο σε σύγκριση με ποιον. Αν ας πούμε, όποιος ακούει κλασική μουσική κι όπερα, έχει γούστο κι εκείνος που ακούει ωραία λαικά τραγούδια, δεν έχει; Υπήρχαν εποχές που υπαγόρευαν κάτι τέτοιο. Ας σκεφτούμε ότι κάποτε όμορφες ήταν οι πιο αφράτες γυναίκες, κάτι που δεν ισχύει σήμερα, όπου το πρότυπο των μοντέλων είναι οι πολύ, πολύ αδύνατες κοπέλες. Βλέπουμε λοιπόν ότι το γούστο είναι κάτι το παροδικό.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο μπερδεμένη είναι η κατάσταση κι ότι ουσιαστικά δεν υπάρχουν κανόνες για το ποιος είναι ικανός να ασκεί κριτική ή όχι.
Είναι όμως τελικά αντιδεοντολογικό κάποιος που είναι μουσικός να ασκεί δισκοκριτική;
Κι αν ναι τι θα έκανε αντιδεοντολογικό κάτι τέτοιο; Μόνο οι κακές προθέσεις, η ζήλια ή οι φιλικές σχέσεις θα μπορούσα να φανταστώ.
Αν κάποιος μουσικός ζηλεύει την επιτυχία του άλλου, τότε πιθανότατα να γράψει μια απαξιωτική κριτική ή λιγότερο αποθεωτική.
Αν κάποιος έχει κακές προθέσεις, πολύ φοβάμαι ότι είναι ή δεν είναι μουσικός, μόνο κακές προθέσεις θα έχει.
Επίσης αν κάποιος γράψει κριτική για έναν φίλο ή γνωστό του, τότε πιθανότατα να είναι πιο προσεχτικός, να πριμοδοτήσει τη δουλειά. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο όταν ένας μουσικός γράφει για τη δουλειά άλλου μουσικού ή γενικότερα; Είναι δηλαδή αντιδεοντολογικό αυτό κι όχι να γράφουν κριτική φίλοι για φίλους και γνωστούς;
[Γράφει ο Γιώργος Μπαλιώτης]
Είναι έντιμο και ηθικά αποδεκτό, ένας μουσικός να γράφει δισκοκριτική για album άλλου μουσικού; Είναι κατακριτέο; Είναι λογικό;
Προσωπικά, δεν βρίσκω καθόλου κακό το να διαβάζω το κείμενο ενός μουσικού για την δουλειά ενός άλλου; Υπάρχουν δεκάδες μουσικοί που το έχουν κάνει και συνεχίζουν και το κάνουν - δες είκοσι από αυτούς εδώ. Κάθε άρθρο είναι ενυπόγραφο και ο αναγνώστης γνωρίζει την ιδιότητα του συντάκτη και κρίνει αντίστοιχα.
Το μεγάλο πλεονέκτημα που έχει ένας άνθρωπος που γράφει μουσική είναι ότι τεχνικά έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει σύνθετες ενορχηστρώσεις και μπορεί να αξιολογήσει την δυσκολία στο παίξιμο και το γράψιμο κάθε τραγουδιού. Αυτό που δεν έχει όμως και το καλύπτει ο μουσικο-γραφιάς είναι το «καθαρό» άκουσμα ενός μουσικού έργου, το οποίο δίνει έμφαση στην μουσική και τους στίχους και δευτερευόντως στις τεχνικές που χρησιμοποιούνται.
Ας υποθέσουμε ότι ένας μουσικός έχει να επιλέξει ανάμεσα σε ένα τεχνικά άψογο τραγούδι με απίστευτα δύσκολη ενορχήστρωση και σε ένα pop κομμάτι με λίγα ακόρντα και απλούς στίχους. Ποιο θα επιλέξει; Κατά 90% πιστεύω ότι θα προτιμήσει το πρώτο.
Το ξέρετε όμως ότι το δεύτερο θα μπορούσε να είναι το "Sweet Home Alabama" των Lynyrd Skynyrd, ή το "House of the rising sun" των Animals ή το "Knockin' on Heaven's door" του Bob Dylan;
Αν μόνο οι μουσικοί έγραφαν δισκοκριτικές, τότε πολλά επιδραστικά τραγούδια δεν θα έβρισκαν τον δρόμο προς την επιτυχία (κυρίως στις παλαιότερες δεκαετίες, όταν η ενημέρωση δινόταν από τα έντυπα και το ραδιόφωνο). Σ' αυτό το σημείο, ο ρόλος του μουσικού δημοσιογράφου είναι πολύ σημαντικός.
Όμως, γιατί να μην έχουμε και τη γνώμη του καλλιτέχνη;
Το πρωταρχικό ερώτημα είναι αν μπορεί ένας καλλιτέχνης να ασκεί κριτική στο έργο άλλων καλλιτεχνών πάνω στο ίδιο αντικείμενο τέχνης. Μπορεί ένας μουσικός να γράφει κριτικές δίσκων, ή ένας σκηνοθέτης κριτικές θεάτρου; Είναι αντιδεοντολογικό;
Το δευτερεύον (που ίσως τελικά αυτό θα έπρεπε να μας απασχολήσει περισσότερο) είναι τελικά ποιος είναι ικανός για να ασκεί κριτική, ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν έναν κριτικό τέχνης.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν αντίστροφα ξεκινώντας από το δευτερεύον ερώτημα που τελικά μπορεί να μας δώσει τις απαντήσεις σε όλα.
Ποια θα ήταν εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός κριτικού τέχνης κι ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ενός κριτικού μουσικής;
- Γνώση του αντικειμένου
- Εμπειρία
- Καλαισθησία και καλό γούστο
- Καλή χρήση της γλώσσας
- Αντικειμενικότητα
Ας τα αναλύσουμε λοιπόν ένα προς ένα.
- Γνώση του αντικειμένου μπορεί να έχει κάποιος που έχει σπουδάσει μουσική. Άρα είναι ή θα μπορούσε να είναι μουσικός.
- Εμπειρία αποκτάς με τα πολλά ακούσματα. Δηλαδή δε μπορείς φαντάζομαι να έχεις ακούσει 5 δίσκουςστη ζωή σου και να γράφεις κριτική. Θέλει να έχεις βουτήξει βαθιά σε κάποιο είδος ή ακόμη καλύτερα σε αρκετά περισσότερα.
- Καλαισθησία και καλό γούστο: Αυτό δεν αποκτάται με κάποιον τρόπο ή από κάποια σχολή, ούτε μπορεί να μετρηθεί ή να συγκριθεί.
- Καλή χρήση της γλώσσας: Αυτό είναι σίγουρα απαραίτητο, αν και πάντα υπάρχει η παγίδα, κριτικοί που γράφουν με πολύ ωραίες, έξυπνες καλογραμμένες εκφράσεις, να το κάνουν απόλυτα πετυχημένα, χωρίς όμως να έχουν απαραίτητα και τη γνώση στη μουσική. Καλύπτουν την αδυναμία τους αυτή με φιοριτούρες.
- Αντικειμενικότητα: Αυτό είναι επίσης ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό. Για να είσαι αντικειμενικός 100%, θα πρέπει ή να έχεις κλειστεί σε μια σπηλιά, άρα δε γνωρίζεις κανέναν από εκείνους τους οποίους γράφεις ή απλά αυτό το χαρακτηριστικό να το «έχεις». Να είσαι αντικειμενικός και δίκαιος τόσο ως προς τις καλές όσο και προς τις κακές κριτικές.
Γνωρίζω φίλους μουσικούς που ενθουσιάζονται με σολίστες και βιρτουόζους, κι όχι με συγκροτήματα και μουσικούς που γρατζουνάνε τα όργανα τους. Κι όμως πολλά σπουδαία συγκροτήματα, έχουν κάνει καριέρα κι έχουν αφήσει δίσκους εποχής ή τραγούδια γρατζουνώντας τα όργανα τους.
Βλέπουμε λοιπόν πως ακόμη κι αν είσαι μουσικός, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να τα βλέπεις όλα από τη μεριά του βιρτουόζου. Κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, όταν κρίνεται ένα μουσικό έργο, αλλά χρειάζεται και λίγη παραπάνω καρδιά.
Η συζήτηση για καλό ή όχι γούστο κι αν είναι εντελώς υποκειμενική. Καλό γούστο σε σύγκριση με ποιον. Αν ας πούμε, όποιος ακούει κλασική μουσική κι όπερα, έχει γούστο κι εκείνος που ακούει ωραία λαικά τραγούδια, δεν έχει; Υπήρχαν εποχές που υπαγόρευαν κάτι τέτοιο. Ας σκεφτούμε ότι κάποτε όμορφες ήταν οι πιο αφράτες γυναίκες, κάτι που δεν ισχύει σήμερα, όπου το πρότυπο των μοντέλων είναι οι πολύ, πολύ αδύνατες κοπέλες. Βλέπουμε λοιπόν ότι το γούστο είναι κάτι το παροδικό.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο μπερδεμένη είναι η κατάσταση κι ότι ουσιαστικά δεν υπάρχουν κανόνες για το ποιος είναι ικανός να ασκεί κριτική ή όχι.
Είναι όμως τελικά αντιδεοντολογικό κάποιος που είναι μουσικός να ασκεί δισκοκριτική;
Κι αν ναι τι θα έκανε αντιδεοντολογικό κάτι τέτοιο; Μόνο οι κακές προθέσεις, η ζήλια ή οι φιλικές σχέσεις θα μπορούσα να φανταστώ.
Αν κάποιος μουσικός ζηλεύει την επιτυχία του άλλου, τότε πιθανότατα να γράψει μια απαξιωτική κριτική ή λιγότερο αποθεωτική.
Αν κάποιος έχει κακές προθέσεις, πολύ φοβάμαι ότι είναι ή δεν είναι μουσικός, μόνο κακές προθέσεις θα έχει.
Επίσης αν κάποιος γράψει κριτική για έναν φίλο ή γνωστό του, τότε πιθανότατα να είναι πιο προσεχτικός, να πριμοδοτήσει τη δουλειά. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο όταν ένας μουσικός γράφει για τη δουλειά άλλου μουσικού ή γενικότερα; Είναι δηλαδή αντιδεοντολογικό αυτό κι όχι να γράφουν κριτική φίλοι για φίλους και γνωστούς;
[Γράφει ο Γιώργος Μπαλιώτης]
Είναι έντιμο και ηθικά αποδεκτό, ένας μουσικός να γράφει δισκοκριτική για album άλλου μουσικού; Είναι κατακριτέο; Είναι λογικό;
Προσωπικά, δεν βρίσκω καθόλου κακό το να διαβάζω το κείμενο ενός μουσικού για την δουλειά ενός άλλου; Υπάρχουν δεκάδες μουσικοί που το έχουν κάνει και συνεχίζουν και το κάνουν - δες είκοσι από αυτούς εδώ. Κάθε άρθρο είναι ενυπόγραφο και ο αναγνώστης γνωρίζει την ιδιότητα του συντάκτη και κρίνει αντίστοιχα.
Το μεγάλο πλεονέκτημα που έχει ένας άνθρωπος που γράφει μουσική είναι ότι τεχνικά έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει σύνθετες ενορχηστρώσεις και μπορεί να αξιολογήσει την δυσκολία στο παίξιμο και το γράψιμο κάθε τραγουδιού. Αυτό που δεν έχει όμως και το καλύπτει ο μουσικο-γραφιάς είναι το «καθαρό» άκουσμα ενός μουσικού έργου, το οποίο δίνει έμφαση στην μουσική και τους στίχους και δευτερευόντως στις τεχνικές που χρησιμοποιούνται.
Ας υποθέσουμε ότι ένας μουσικός έχει να επιλέξει ανάμεσα σε ένα τεχνικά άψογο τραγούδι με απίστευτα δύσκολη ενορχήστρωση και σε ένα pop κομμάτι με λίγα ακόρντα και απλούς στίχους. Ποιο θα επιλέξει; Κατά 90% πιστεύω ότι θα προτιμήσει το πρώτο.
Το ξέρετε όμως ότι το δεύτερο θα μπορούσε να είναι το "Sweet Home Alabama" των Lynyrd Skynyrd, ή το "House of the rising sun" των Animals ή το "Knockin' on Heaven's door" του Bob Dylan;
Αν μόνο οι μουσικοί έγραφαν δισκοκριτικές, τότε πολλά επιδραστικά τραγούδια δεν θα έβρισκαν τον δρόμο προς την επιτυχία (κυρίως στις παλαιότερες δεκαετίες, όταν η ενημέρωση δινόταν από τα έντυπα και το ραδιόφωνο). Σ' αυτό το σημείο, ο ρόλος του μουσικού δημοσιογράφου είναι πολύ σημαντικός.
Όμως, γιατί να μην έχουμε και τη γνώμη του καλλιτέχνη;
Σχετικό θέμα