I love you more than my own skin and even though you don’t love me the same way, you love me anyways, don’t you? And if you don’t, I’ll always have the hope that you do, and i’m satisfied with that. Love me a little. I adore you. Frida Khalo
Tον Ιούλιο του 1907, γεννιέται στο Κογιοακάν του Μεξικού, η μεγαλύτερη γυναίκα ζωγράφος της χώρας και ένα από τα σύμβολα της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας, η Magdalena Carmen Frida Kahlo Calderón. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της, η Frida Kahlo υπήρξε κυρίως γνωστή ως η γυναίκα του, επίσης ζωγράφου, Diego Rivera. Με την πάροδο των ετών και την ενίσχυση του φεμινιστικού κινήματος, στα τέλη της δεκαετίας του '60, το έργο της Kahlo θα έρθει στο προσκήνιο. Η καλλιτεχνική της ανάδειξη στον ανδροκρατούμενο χώρο της ζωγραφικής με έργα που τονίζουν την μεξικανική λαϊκή κουλτούρα, σε συνδυασμό με τον πολυτάραχο βίο της, με τα ολοένα και περισσότερα προβλήματα υγείας, τις πολλαπλές εγχειρήσεις και την αδυναμία τεκνοποίησης, όλα αποτελέσματα ενός ατυχήματος που είχε στα 18 της, όταν το λεωφορείο που επέβαινε συγκρούστηκε με τραμ, καθώς και ο προβληματικός έγγαμος βίος της με τον Rivera (αμφότεροι διατηρούσαν εξωσυζυγικές σχέσεις) και η αμφισεξουαλική της ταυτότητα, την κατέστησαν λάβαρο του φεμινισμού, ο οποίος και θα αναδείξει ευρέως το έργο της.
H ενασχόληση της Κhalo με την ζωγραφική θα ξεκινήσει το 1926 κατά την ανάρρωση της από το ατύχημα με το λεωφορείο. Τρία χρόνια μετά θα συναντήσει τον πασίγνωστο για τις τοιχογραφίες του Diego Rivera, τον οποίο και θα παντρευτεί, παρά τις αντιδράσεις του οικογενειακού της περιβάλλοντος. Η Κhalo θα παραμείνει στην σκιά του συζύγου της ως το 1938, όταν ο André Breton, θεμελιωτής και κύριος θεωρητικός του υπερρεαλιστικού κινήματος, εντυπωσιασμένος από τους πίνακες της θα την προσκαλέσει στο Παρίσι. Η Frida θα αποδεκτεί την πρόσκληση, τονίζοντας όμως πως τα έργα της δεν είναι σουρεαλιστικά, «Δεν ζωγραφίζω όνειρα ή εφιάλτες, ζωγραφίζω την δική μου πραγματικότητα».
Το 1939, έχοντας αποκτήσει την αναγνώριση των καλλιτεχνικών κύκλων της Ευρώπης, η Khalo θα βρεθεί στη δίνη μιας προσωπικής τραγωδίας με τον προσωρινό χωρισμό της από τον σύζυγό της, εξαιτίας της παράνομης σχέσης που διατηρούσε ο τελευταίος με την αδερφή της. Τον επόμενο χρόνο, η Frida θα φιλοτεχνήσει τον πίνακα "Αutorretrato con pelo corto" («Αυτοπροσωπογραφία με κομμένα μαλλιά»), ένα, κατά πολλούς, έργο πένθους και κατά άλλους έργο γυναικείας χειραφέτησης.
Κατά την διάρκεια της καλλιτεχνικής της σταδιοδρομίας, η Κahlo απεικόνισε ουκ ολίγες φορές τον εαυτό της στον καμβά. Η χαρακτηριστική της κόμμωση, η μεξικανική ένδυση της φυλής Τιχουάνα, τα έντονα χρώματα και τα εξωτικά ζώα που την περιέβαλαν, αποτελούσαν τα κύρια στοιχεία αναφοράς αυτών των πορτρέτων. Αντιθέτως, στο έργο "Αutorretrato con pelo corto" παρουσιάζει ένα εκ διαμέτρου αντίθετο πρόσωπο από εκείνα που μας είχε συνηθίσει. Η Kahlo, σ΄αυτό τον πίνακα είτε βρίσκεται σε θρήνο είτε εξερευνά την ταυτότητα της, σεξουαλική και καλλιτεχνική.
Η Frida επιλέγει να τοποθετήσει τον εαυτό της στο κέντρο ενός πίνακα, στον οποίο κυριαρχούν ουδέτερες αποχρώσεις του καφέ, του μαύρου, του μπεζ και του ροζ. H ίδια παρουσιάζεται με κομμένα μαλλιά (τα οποία έχει σκορπίσει στο κάτω μέρος του πίνακα) να φοράει τα ρούχα του Rivera. Πολλοί κριτικοί τέχνης θεωρούν πως το παρουσιαστικό της φανερώνει μια γυναίκα που θρηνεί την απώλεια της αγάπης. Προς αυτό συνηγορούν τόσο τα κομμένα μαλλιά, που αποτελούν ένδειξη πένθους σε αρκετές κοινωνίες μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, όσο και η επιλογή της ένδυσης που παραπέμπει στο πρώην σύζυγο της. Μια άλλη μερίδα κριτικών, ωστόσο, με την οποία συντάσσομαι, βλέπει στο έργο την χειραφέτηση της Kahlo από τον Rivera. Κατά αυτούς, η Frida αποχωρίζεται τα μαλλιά της και μπαίνει σ' ανδρικό κοστούμι, για να αναζητήσει την θέση της στον ανδροκρατούμενο χώρο της ζωγραφικής, βγαίνοντας από την σκιά του συζύγου της. Αποχωρίζεται όλα όσα την όριζαν μέχρι πρότινος και όσα αγαπούσε ο Rivera σ΄αυτή, για να εκφράσει την απόφαση της να γίνει μια άλλη, πιο δυναμική και ανεξάρτητη Frida. Είναι εξάλλου η εποχή που έχει πάρει διαζύγιο και το έργο της γίνεται ολοένα πιο γνωστό στην Ευρώπη. Κατά τους ίδιους κριτικούς, τα σκουλαρίκια δε μαζί με τα ψηλοτάκουνα παπούτσια, τα μόνα στοιχεία που αναδεικνύουν την θηλυκότητα της, φανερώνουν την αμφισεξουαλική ταυτότητα της καλλιτέχνιδας.
Σημαντική πηγή έμπνευση στα έργα της Kahlo αποτελούσε η mexicanidad, η λαϊκή μεξικανική παράδοση, που αναπτύχθηκε κατά τα έτη της επανάστασης (1910-1920) και αποσκοπούσε στην ανάδειξη της ταυτότητας του Μεξικού προ την άφιξη των Ευρωπαίων. Στο "Αutorretrato con Pelo Corto" η μεξικανική ταυτότητα εμφανίζεται στο άνω τμήμα του πίνακα με την μορφή στίχων από ένα τραγούδι, "Mira que si te quise fue por tu pelo, ahora que estás pelona, ya no te quiero" ("Look, if i loved you it was for your hair. Now that you're without it i no longer love you"). Οι στίχοι σίγουρα φανερώνουν το τέλος μιας αγάπης, αλλά το αν η Frida τους χρησιμοποίησε για να εξωτερικεύσει την ερωτική απογοήτευση που βίωνε ή για να σηματοδοτήσει την έναρξη ενός νέου κεφαλαίου στην ζωή της, είναι κάτι που εσείς θα το κρίνετε, υιοθετώντας όποια ερμηνεία του έργου επιθυμείτε να δείτε κάθε φορά.
Ο δυισμός της ερμηνείας του πίνακα είναι αυτός που τον καθιστά τόσο ελκυστικό στο κοινό. Η ίδια η Kahlo είχε δηλώσει πως, όπως και τα περισσότερα έργα της, η εν λόγω δημιουργία υπήρξε αποτέλεσμα της ψυχικής της κατάστασης, χωρίς παρ' όλα αυτά να αποσαφηνίζει το μήνυμα που θέλει να περάσει μέσω αυτής. Μεταξύ άλλων αναφέρει, "My work constisted of eliminating everything that did not come from the internal lyrical motives that impelled me to pain [...] Since my subject has always been my sensatations, my state of mind and the profound reactions that life has been producing in me, i have frequently objectified all this in figures of myself."
Το 1940, λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση του πίνακα, η Κahlo θα παντρευτεί για δεύτερη φορά τον Rivera, με τον οποίο θα παραμείνει μαζί μέχρι και τον πρόωρο θάνατο της, το 1954. Το πορτραίτο της "Αutorretrato con Pelo Corto" εκτίθεται σήμερα στην μόνιμη έκθεση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Σχετικό θέμα